meslek kuruluşları

14.04.2016

MESLEK
KURULUŞLARI


Sendikalaşmanın asıl amacı, aynı meslekten
kişilerin ortak hak ve çıkarlarının korunması, var
olan haklara zamanın gereğine göre yeni
hakların eklenmesini sağlamaktadır.

Toplum içinde birbirleriyle devamlı ilişki halinde
bulunan bireylerin çıkarları genellikle çatışır.
Örneğin: satıcının çıkarı, elindeki malı pahalı
satmasına, alıcının çıkarı ise aynı malı düşük
fiyatla elde etmesine bağlıdır. İşçinin çıkarı
dolgun ücretle çalışmasına, işverenin çıkarı ise
işçiyi düşük ücretle çalıştırmasına bağlıdır.

Sendika, işçilerin ve
işverenlerin ortak ekonomik,
sosyal, kültürel hak ve
çıkarlarını korumak ve
geliştirmek amacıyla kurulan
mesleki kuruluşlardır.
İşçilerin ya da işverenlerin bir
araya gelip örgütlenmelerine
Sendikalaşma denir. Bu
örgütlerin (Sendikaların)
kurulması, yönetilmesi
faaliyetlerine de
“Sendikacılık” denir.
Bireysel çabalarla hakkı elde etmek
ya da çıkarları savunmak güçtür.
Diğer yandan,bir hakkı kazanmak
için onu istemesini ve elde etmenin
yollarını da bilmek gerekir. O halde
yapılacak tek şey vardır; hak ve
çıkarları aynı yönde toplanan
bireylerin bir araya gelerek haklarını
ve çıkarlarını topluca savunmalarıdır.
1
14.04.2016
Ülkemizde sendikacılık:
•
Anayasamızın 46. Maddesi, çalışanlara
işverenlere önceden, izin almaksızın sendika ve
sendika birlikleri kurma, bunlara serbestçe üye
olma ve üyelikten ayrılma haklarını tanımıştır.
• Ülkemizde işçi ve işveren sendikalarının kuruluş
ve işyerleri, Anayasamızın yukarıdaki hükmüne
dayanarak çıkarılan 2821 sayılı Sendikalar
Kanunun ile düzenlenmiştir.
Sendikalar Kanununa göre aşağıda
nitelikleri belirtilen kimseler işçi sayılırlar:
►
►
►
►
►
►
Hizmet sözleşmesine göre çalışmayı meslek edinenler.
Nakliye sözleşmesine göre esas olarak bedensel hizmet
görerek çalışmayı meslek edinenler.
Yayın sözleşmesi yoluyla, yapıtını ortaya koyduktan sonra
yayıncıya bırakmayı meslek edinenler.
Adi ortaklıklarda sözleşmeye göre, pay olarak ortalığa
emeğini koyarak bir işyerinde çalışanlar
Kooperatif şirket üyeleri, imtiyazlı anonim şirket hissedarı
olmayanlar.
Yukarıdaki niteliklere sahip olan kimseler, 16 yaşını
doldurmak şartıyla cins, aile, ırk, renk, dil,
din,mezhep,inanç, siyasi kanaat ve parti gözetilmeksizin
sendikalara üye olabilirler, sendika kurup bu kuruluşlarda
her türlü görev alabilirler.
İşçi sendikaları:
6356 sayılı Sendikalar Kanununa göre işçi
sayılan kimselerin ortak;
► Ekonomik
► Sosyal
► Kültürel, çıkarlarını korumak ve geliştirmek
için mesleki kuruluş kurmaları, serbest ve
isteğe bağlıdır.
İşçi sendikalarının kuruluş
şartları:
İşçi sendikaları;
 Aynı işyerinde çalışan işçileri,
 Aynı işkolunda çalışan işçileri,
 Birbirleriyle ilgili iş kollarında çalışan işçileri
kapsar.
Aynı işyerinde çalışan işçilerin kurdukları
sendikalara “işyeri esasına göre kurulmuş
sendika”, aynı işkolunda çalışan işçilerin
kurdukları sendikalara da “İşkolu esasına göre
kurulmuş sendika” denir.
2
14.04.2016
Mesleki kuruluşların faaliyet
alanları ve görevleri
İşçi ve işveren kuruluşlarında
yasaklanan faaliyetler




Sendikalar ticaret yapamazlar,
Siyasi partilere bağlanamazlar, onlardan
yardım alamazlar ve yardım edemezler,
İşçi kuruluşları işveren, işveren kuruluşları işçi
kuruluşlarına üye olamazlar.






Mesleki kuruluşların faaliyet
alanları ve görevleri






Üyeleri için çeşitli sosyal yardımlar sağlamak
amacıyla yardım sandıkları kurmak ve sigortaları
göndermek,
Grev ve lokavta karar verip, yönetmek
Üyelerinin sosyal, kültürel ve mesleki alanlarda
yetişmeleri ve gelişmeleri için kurslar, konferanslar
tertiplemek. Kütüphaneler, sağlık ve spor tesisleri
kurmak,
Üyeleri için kooperatifler kurmak,
Üyelerine, meslekleri için her türlü madde, makine,
alet vs. almak, kiralamak, ödünç vermek,
Üyelerinin refah ve mesleki gelişmelerini sağlamak
için araştırmalarda ve faaliyetlerde bulunmak.
Mesleki kuruluşlar birer tüzel kişiliktir. Bu
bakımdan Kanunlarımızın tüzel kişiliğe tanıdığı
yetkilerden faydalanırlar. Ayrıca şu faaliyetlerde
bulunurlar:
Toplulukla işveren arasındaki uyumu sağlamak,
Toplu iş sözleşmesi ve genel sözleşmeler
yapmak,
İş anlaşmazlıklarında ilgili yerlere başvurmak
Üyelerine hukuki ve adli yardımlarda bulunmak
Üyelerini yargı önünde temsil etmek, onlar adına
dava açmak, açılan davalarda onlar adına taraf
olmak,
Toplanan kurullara temsilci göndermek,
Hizmet sözleşmesi:


Hizmet sözleşmesi, Borçlar Kanunumuzun 313-354.
maddelerinde düzenlenmiştir. Kanunun 313.
maddesine göre, “hizmet sözleşmesi bir mukaveledir
ki onunla işçi, muayyen veya gayri muayyen bir
zamanda hizmet görmeyi ve iş sahibi dahi ona bir
ücret vermeyi taahhüt eder”.
Hizmet sözleşmesinin esaslı unsurlarından biri
işçinin “hizmet taahhüdü”, diğeri ise “ücret taahhüdü”
dür. Hizmet, bedeni veya fikri yahut bedeni ve fikri
olabilir; bunun önemi yoktur.
3
14.04.2016
Sendikalar:

Sendikayı Sendikalar Kanunun şöyle
tanımlıyor: ”Sendika, Federasyon veya
Konfederasyolar, bu kanuna göre işçi
sayılanların ve işverenlerin müşterek
iktisadi, sosyal ve kültürel yararlarını
korumak ve geliştirmek için kurulan mesleki
teşekküllerdir”
Sendikalar:

Sendikalar bir araya gelerek üst örgülerde
kurulabilir. Gerçekten, aynı işkolunda kurulu
işyeri sendikalarından en az ikisinin bir araya
gelmeleriyle “Federasyon”, iki işkolu sendikası
veya bir işkolu sendikası ile federasyon veya
en az iki federasyonun bir araya gelmesiyle de
“Konfederasyon” kurulmuş olur. Halen
ülkemizde “TÜRK – İŞ”, “DISK”, “HAK – İş” vb.
olarak bilinen işçi sendikaları
konfederasyonları vardır.
Sendikalar:
İşçi sendikaları, aynı işyerinde veya aynı
işkolundaki işyerlerinde çalışan işçileri
veyahut birbirleriyle ilgili işkollarında
çalışan işçileri içine alır.
 İşveren sendikaları, aynı işkolunda
veyahut birbirleriyle ilgili işkollarında
çalışan işverenleri içine alır.

Toplu İş Sözleşmesi:
 Toplu iş sözleşmesi, işçi teşekkülleri ve işveren
teşekkülleri arasında akdedilen ve iş şartlarını, tarafların
hak ve borçlarını düzenleyen yazılı bir anlaşmadır.
 Toplu iş sözleşmesi 6356 sayılı “Sendikalar ve Toplu İş
Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu” ile etraflı bir
biçimde düzenlenmiştir.
 Toplu iş sözleşmesinin taraflarından birinin mutlaka bir
işçi teşekkülü (Sendika, Federasyon) olması şarttır.
İşçiler tek başlarına toplu iş sözleşmesi yapamazlar.
Sözleşmenin diğer tarafı ise, tek bir işveren veya bir
işveren teşekkülü (Sendika, Federasyon) olabilir.
4
14.04.2016
Toplu İş Sözleşmesi:
 Toplu sözleşme ile hizmet sözleşmesi aynı şey
değildir. Gerçekten hizmet sözleşmesi bir işçinin
işveren ile yapmış olduğu “ferdi anlaşma”
niteliğindedir. Zaten bir işçinin toplu iş
sözleşmesinden faydalanabilmesi için, işveren ile bir
hizmet sözleşmesi yapmış olması şarttır.
 Toplu iş sözleşmesi, geçerli olduğu süre içinde
“kolektif bir düzen” getiren be özellikle işiçileri sosyal
ve ekonomik bakımdan koruma amacına yönelik bir
“statü” niteliğindedir. Diğer bir deyişle, toplu iş
sözleşmesi, taraflar arasındaki hak ve borçları
düzenlediği kadar, onları bağlayıcı birtakım “maddi
hukuk kuralları” da koymaktadır.
Grev ve Lokavt:


Grev ve Lokavt:


Lokavt: ise, bir işkolunda veya işyerinde
faaliyetin büsbütün durmasına sebep olacak
tarzda, işveren veya işveren vekili tarafının kendi
teşebbüsü ile veya bir teşekkülün verdiği karara
uyarak, işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasıdır
(m. 18).
Grev, işçiler tarafından özellikle toplu iş sözleşmesi
müzakereleri sırasında veya işverenin bu sözleşmenin
veya Kanunların tanıdığı haklara karşı çıkması halinde
başvurulan bir baskı aracıdır. Ancak, grevi amacından
saptırmamak da gerekir. Nitekim 275 sayılı Kanunun
m. 17/11 hükmüne göre, işçilerin işverenlerle olan
ilişkilerinde iktisadi ve sosyal durumlarını korumak
veya düzeltmek amacıyla ve bu Kanun hükümlerine
uygun olarak yapılan greve “Kanuni grev”, bu amacın
dışında veya bu Kanun hükümlerine uyulmaksızın
yapılan greve “Kanun dışı grev” denir.
Grev ve lokavt Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve
Lokavt Kanununda düzenlenmiştir. Anayasamız
da 47. maddesinde işçilerin işverenle
ilişkilerinde iktisadi ve sosyal durumları
korumak amacıyla grev hakkına sahip
bulundukları açıkça belirtilmektedir.
Grev; İşçilerin topluca çalışmamak suretiyle
bir işkolunda veya işyerinde faaliyeti durdurmak
veya işin niteliğine göre önemli ölçüde
aksatmak amacıyla, aralarında anlaşarak
veyahut bir teşekkülün aynı amaçla çalışmaları
için verdiği karara uyarak işi bırakmalarıdır
(m. 17).
Grev ve Lokavt:






Kanunun 20. maddesinde “grev ve
lokavt yasakları sayılmıştır. Buna göre;
Savaş halinde
Genel ve kısmi seferberlikte
Sağlıkla ilgili iş yerlerinde
Eğitim ve öğretim kurumlarında
Noterlik hizmetlerinde ve bu madde de
sayılan diğer hallerde grev ve lokavt
yapılamaz.
5
14.04.2016
Sendikaların üst kuruluşları

Sendikalar en küçük meslek kuruluşlarıdır. Sendikalar
aralarında birleşerek, sendika birliklerini,
federasyonları ve konfederasyonları meydana
getirirler.
1)Birlikler:
Belli bir yöre ya da bölge sınırları içinde
birbirleriyle ilgili olmayan çeşitli işkollarında da
olsa mevcut sendikaların en az ikisinin üye
sıfatıyla ve dayanışma amacıyla bir araya
gelmesiyle kurulurlar.
Sendikaların üst kuruluşları
3)Konfederasyonlar:
Anayasamızın 51. maddesi, işçiler ile işverenlere, üyelerinin
çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve
menfaatlerini korumak ve geliştirmek için sendikalar ve üst
kurluşlar kurma hakkını vermektedir. Ancak, Sendikalar
Kanunu Anayasa’nın tanımış olduğu geniş hakka rağmen
yalnızca Konfederasyon biçiminde bir kadem elendirmeye
olanak tanımaktadır.

Sendikalar Kanunu’nun 2. maddesinde;”Konfederasyon:
değişik işkollarında en az beş sendikanın bir araya gelmesi
suretiyle meydana getirdikleri tüzel kişiliğe sahip üst
kuruluşlar” olarak tanımlanmaktadır.
Sendikaların üst kuruluşları
2)Federasyonlar:
Aynı işkolunda ya da o işkolu ile ilgili işkollarında
mevcut sendikalardan en az ikisinin üye sıfatıyla bir
araya gelmesiyle kurulurlar.(2821 sayılı sendikalar
kanunu ile işyeri sendikaları ile federasyonlar kaldırılmış
ve işkolu sendikaları ile üst kuruluş olarak
konfederasyonlar benimsenmiştir.)
Buna göre işçi ve işveren kuruluşları şunlardır;

İşkolu sendikaları,

Konfederasyonlar
Sendikaların üst kuruluşları
4)Uluslararası teşekküller:
Ülkemizde kurulu işçi ve işveren meslek
teşekkülleri Anayasamızın ilkelerine göre
aykırı faaliyetlerde bulunmayan milletler
arası işçi teşekküllerine serbestçe üye
olabilirler. Bu durumda milletler arası
kuruluşun tüzüğü 15 gün içerisinde
Çalışma Bakanlığına bildirilir.
6