ÇEK CUMHURİYETİ ÜLKE BÜLTENİ Nisan 2009 ÜLKE BİLGİLERİ Resmi Adı Yönetim Şekli Cumhurbaşkanı Başbakan Yüzölçümü Sınır Komşuları Nüfus Etnik Gruplar Başkent Önemli Şehirler Para Birimi : Çek Cumhuriyeti : Parlamenter Cumhuriyet : Vaclav Klaus (Şubat 2003- halen görevde) : Mirek Topolanek (Eylül 2006-Mart 2009 (hükümet düştü)) : 78,866 km2 (%54’ü tarımsal, %33’ü ormanlık alan) : Almanya, Polonya, Avusturya, Slovakya : 10,2 milyon : Çek (%90,4), Moravyalı (%3,7), Slovak (%1,9), Diğer (%4) : Prag : Brno, Ostrava, Plzen : Çek Kronu (CZK) 1 CZK=0.039 Avro, 1 Avro= 25.661 CZK 1 CZK= 0.0506 ABD $, 1 ABD $= 19.756 CZK (Kaynak: Çek Merkez Bankası, 28 Nisan 2009 kuru) 1 SİYASİ GÖRÜNÜM Çeklerin tarihi yaklaşık 5.yy.’a ve bölgesel olarak Karadeniz ve Karpat kıyılarına dayanmaktadır. Takriben 8.yy.’da Orta Avrupa’ya göç etmişlerdir. Avrupa’nın merkezinde yer alarak, kıtanın sanatsal, kültürel ve bilimsel gelişmesine büyük katkılarda bulunmuşlardır. 16.yy. itibaren Habsburgların yönetimine girmiş, sırasıyla Kutsal Roma İmparatorluğu, Avusturya İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun bir parçası olarak yer almışlardır. I.Dünya Savaşı ile Avusturya Macaristan İmparatorluğu ortadan kalkınca, Orta Avrupa’nın Slovakya, Bohemya, Morava, Silezya ve Karpat Rutenya bölgeleri birleşerek Çekoslovakya’yı oluşturmuştur. Bu bölgesel birliktelik Slovakya’nın II. Dünya Savaşı’nda Nazi Almanya’sını desteklemesi ile sonlanmıştır. Alman işgalinin Amerikan birlikleri ile sonlandırılmasıyla Çekler ve Slovaklar bir kez daha Çekoslovakya’yı oluşturmuştur. Çekoslovakya bu kez de batı dünyasından uzaklaşarak, siyasi ve ekonomik olarak komünist doğu bloğu ülkelerine katılmıştır. Sovyet Rusya’nın etkisinde geçen 41 yıldan sonra, Çekoslovakya yeni bir dönemin kapılarını ‘Kadife Devrim’ ile aralamıştır. 1989 yılında gerçekleşen değişim ile Çekoslovakya artık batı dünyasının yanında yer alacağını göstermiştir. Geçmişte sıkça yaşanan Çek ve Slovak ayrılığı bir kez daha 1 Ocak 1993 tarihinde gerçekleşmiş ve iki bölge de Çek Cumhuriyeti ve Slovakya Cumhuriyeti olarak ayrılmıştır. 1969’dan itibaren görevde olan Slovak Gustav Husak’ın yerine, devrimin mimarı toplumsal oluşum Yurttaşlık Forumu’nun lideri, aynı zamanda dünya çapında tanınmış bir tiyatro yazarı olan Vaclav Havel 1993–2003 yılları arasında on yıllık bir dönem süresince Cumhurbaşkanlığı görevini yürütmüştür. Çek Cumhuriyeti siyasi olarak 1 Ocak 1993’de kurulmuş olsa da, köklü siyasi geleneklere ve devlet yapısına sahiptir. 12 Mart 1999’da NATO’da, 1 Mayıs 2004’te ise Avrupa Birliği’nde yer alarak, Orta Avrupa’nın siyasi olarak etkin önemli bir Avrupa ülkesi konumuna gelmiştir. 2006 yılı Eylül ayındaki seçimler sonucunda Çek Yurttaşlık Partisi hükümeti oluşturmuş ve Başbakan Mirek Topolanek olmuştur. Çek Cumhuriyeti geçiş döneminde oluşturduğu güçler ayrılığı ilkesine dayalı devlet kurumları ülkede politik sistemin düzenli işleyişini sağlamaktadır. Çek Cumhuriyeti 1 Ocak 2009 itibariyle, altı ay süreyle AB Dönem Başkanlığı’nı yürütmeye başlamıştır. Dünyanın enerji ihtiyacının arttığı ve krizin dünya piyasalarını sarstığı bir dönemde göreve gelen Çek Cumhuriyeti’nin en büyük önceliği enerji bağımlılığını azaltmak ve AB’de enerji politikaları konusunda uyum sağlayabilmektir. Özellikle Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan enerji krizinin boyutları, AB’nin enerji konusundaki bağımlılığını yeniden gündeme taşımaktadır. 2009 yılı Mart ayı itibariyle, Sivil Demokrasi Partisi ve merkez sol parti; Çek Sosyal Demokrat Partisi CSSD’nin aralarındaki fark kapanmakta, CSSD ülkedeki popülerliğini artırmaktadır. 2 24 Mart 2009 tarihinde gerçekleşen güven oylamasında Başbakan Mirek Topolanek başkanlığındaki hükümet düştü. Çek Cumhuriyeti anayasasına göre güven oylamasıyla düşürülen hükümetin derhal istifasını sunması gerekiyor. Anayasa, Cumhurbaşkanı yeni hükümeti kurma görevini bir başkasına verinceye kadar eski hükümetin görevde kalmasını da öngörüyor. Başbakan Topolanek başkanlığında ortanın sağı partilerden kurulan hükümet, 200 üyeli parlamentoda 96 sandalyeye sahipti. Parlamentoda muhalefetin 97, bağımsızların ise 7 sandalyesi bulunuyor. Çek Cumhuriyeti’nde iki siyasi parti 5 Nisan 2009 Pazar günü sonbaharda yapılacak olan genel seçimlere kadar bir geçiş hükümeti kurmayı kabul etti. 24 Mart 2009’da güvenoyunu kaybeden hükümetin Başbakanı Mirek Topolanek, geçici hükümeti kurma görevinin halen Çek İstatistlik Dairesi Başkanlığı yapan Jan Fischer’a verilmesinin beklendiğini söyledi. Fischer 9 Mayıs 2009’da geçici hükümetin başkanı olacak ve Avrupa Birliği Çek Cumhuriyeti dönem Başkanlığı’nı da yürütecek. Topolanek, mevcut hükümetin, Çek Cumhuriyeti Dönem Başkanlığı’ndan, yeni yıl bütçesinin oluşturulması, ekonomik krizle ve devlet mekanizması kontrolünden sorumlu olacaklarını belirtti. Topolanek erken seçimlerin 9-10 Ekim 2009 tarihine çekilebileceğini söyledi. EurActiv Strateji uzmanları uzun süre tartışmalara neden olan Lizbon Antlaşması’nın Çek Cumhuriyeti tarafından kabul edilmesi olasılığının, hükümetin düşmesi ile büyük oranda azaldığını belirtmektedir. Siyasi Partiler Çek Cumhuriyeti’nin öne çıkan siyasi partileri Çek Sosyal Demokrat Partisi (CSSD), Sivil Demokrat Partisi (ODS), Bohemya ve Moravya Komünist Partisi (KSCM), Hıristiyan Demokratik Birliği ve Yeşiller Partisi’dir. 2008 yılı Mayıs ayı itibariyle Temsilciler Meclisi ve Senato’daki sandalye dağılımı ise aşağıdaki gibidir. Temsilciler Meclisi’nin Bileşimi: ODS : 81 CSSD: 71 KSCM : 26 KDU-CSL: 13 SZ: 6 Bağımsız: 3 Toplam : 20 Senato’nun Bileşimi: ODS: CSSD: KDU-CSL: Açık Demokrasi Grubu: Bağımsız Adaylar Birliği: KSCM : Toplam: 41 13 11 7 6 3 81 Kaynak: T.C Prag Ticaret Müşavirliği Çek Sosyal Demokrat Partisi (CSSD) ; liderliğini Jiri Paroubek’in yaptığı parti, 1878 yılında kurulmuştur. Parti, sosyal meseleler, çevre konuları ile ilgilidir ve devlet tarafından regüle edilen bir iktisadi modelin destekleyicisidir. Bohemya ve Moravya Komünist Partisi daha çok parasız eğitim ve sağlık hizmetini savunmakta ve 35 saatlik çalışma haftasının kısaltılmasını talep etmektedirler. 3 Sivil Demokrat Partisi Siyasi Grubu “ODS”nin Başkanlığı’nı Vojtech Filip yürütmektedir. Parti 1996 seçimlerinden lider olarak çıkmasına rağmen koalisyon kurmak zorunda kalmıştır. Parti kültürel ve ekonomik olarak Batı Avrupa ile tam entegrasyonu hedeflemektedir. Hıristiyan Demokratik Birliği- Çekoslovak Halkın Partisi’nin (KDU- CSL) liderliği Jiri Cunek tarafından yapılmaktadır. Muhafazakâr hristiyan bir parti olarak tanımlanmaktadır. Temel görüşleri özelleştirmenin tamamlanması, denk bütçe, doğrudan vergilerden dolaylı vergilere tedricen geçilmesidir. Yeşiller Partisi’nin Genel Başkanı Martin Bursik, diğer ulusal yeşiller hareketlerindeki gibi çevre-doğa dostu politikaları, insan hakları, kadın hakları, çocuk hakları ve işçi haklarını savunmaktadır. EKONOMİK YAPI Çek Cumhuriyeti, Orta ve Doğu Avrupa’nın en gelişmiş ekonomilerinden birine sahiptir. Komünist dönem sonrası değişim yaşayan geçiş ekonomileri arasında da küresel ekonomi ile uyum sürecinde en başarılı performans gösteren ülkelerdendir. Fakat Eylül 2008 tarihinde ABD eksenli ortaya çıkan ekonomik kriz, etkisini Çek Cumhuriyeti’nde de hissettirmiştir. Tahminler, Çek Cumhuriyeti’nin 2010 itibariyle ekonomik olarak toparlanmaya başlayacağı yönündedir. 20.yy. başından itibaren sanayileşmede büyük adımlar atmış, dünya piyasaları ile bütünleşmiş olan Çek Cumhuriyeti’nin son yıllarda ekonomi grafiği olumlu yönde gelişmiş, ancak küresel kriz nedeniyle Eylül 2008–Mart 2009 arası durağan bir döneme geçmiştir. Çek Cumhuriyeti’nin ekonomik kalkınmasında 1950 ve 60’lı yıllardaki ağır sanayi hamlelerinin payı oldukça büyüktür. Çek Cumhuriyeti kazandığı bu ivme ile 1980’li yıllarda daha çok kimya-ilaç sektörüne yatırımlar yapmıştır. Bu yatırımların geri dönüşü sonucunda kişi başına düşen milli gelir yaklaşık 25,207 $ ‘a kadar yükselmiştir. 2009 yılı itibariyle GSYİH 191 milyar ve GSYİH artış oranı -2,3 olarak beklenmektedir. Kişi başına milli gelir yaklaşık 25 bin ABD dolarıdır. GSYİH-Sektörel Dağılım Tarım ve Balıkçılık 3% Sanayi ve İnşaatı 38% Üretici fiyatlarında 2008 Aralık ayı itibariyle sanayi de %-0,2, inşaat sektöründe %4 ve hizmet sektöründe %4,0 ve tarım alanında % -23 oranında bir değişim olmuştur. Hizmet Sektörü 59% 2008 yılının son çeyreği itibariyle, toplam istihdam 66,2 bin kişi ile artış göstermiştir. Verilere göre çalışan sayısındaki artış geçen yıllara göre daha azdır. Buna rağmen toplam işsiz sayısı ise 22,1 bin azalmıştır. . 4 EKONOMİK GÖSTERGELER GSYİH (Milyar Dolar) Kişi Başı GSYİH (Dolar) GSYİH Büyüme Hızı (%) TÜFE (Ortalama, %) İhracat (fob) (Milyar Dolar) İthalat (fob) (Milyar Dolar) Cari Denge (Milyar Dolar) Toplam Dış Borç (Milyar Dolar) Döviz Rezervleri (Milyar Dolar) Dolar Kuru (ortalama) 2007 2008 *2009 *2010 174,0 216,4 191,3 205,6 24,341 25,521 25,207 25,678 6.0 3,5 -2,0 1,6 2,9 6,3 1,8 2,2 122,7 145,3 130,3 138,4 116,8 139,8 123,8 132,5 3,2 6,8 4,5 5,0 74,9 83,9 72,6 75,5 34,5 36,6 24,8 25,3 20,29 17.07a 19.48 18.56 Kaynak: Economist Intelligence Unit, Country Report of Czech Rep., March 2009-03-09 a Güncel. b Economist Intelligence Unit finansal tahmini. DIŞ TİCARET COMECON’un dağılmasıyla doğan boşluğu doldurmak için Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya arasında Aralık 1992’de imzalanan anlaşma ile Orta Avrupa Serbest Ticaret Ortaklığı (CEFTA) kurulmuştur. 1996, 1997 ve 1998 yıllarında sırasıyla Slovenya, Romanya ve Bulgaristan da CEFTA üyesi olmuşlardır. Ocak 2002 itibariyle sanayi ürünlerinin serbest ticaretindeki tüm istisnalar kaldırılmıştır. 1 Mayıs 2004 tarihinde Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Slovakya ve Slovenya’nın AB üyesi olmasıyla birlikte dış ticaretlerinde AB uygulamaları geçerli olmuştur Çek ekonomisinde ihracatın ağırlıklı olması imalat sanayi dallarındaki üretimin dış piyasalardaki gelişmelerden fazlasıyla etkilenmesine sebep olmaktadır. Doğrudan yabancı yatırımların yüksek olduğu elektrikli ve optik teçhizat, makine ve ekipman gibi dallarda yüksek performans görülürken, kimyasallar gibi yabancı yatırım çekemeyen yerel sanayi dallarında durgunluk yaşanmaktadır. 2008 yılı itibariyle ihracat, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 18,7 oranında artarak, 145,6 milyar $, ithalat ise % 22,9 oranında artarak 141,3 milyar $ olmuştur. 2008 yılı sonu itibariyle, Çek Cumhuriyeti’nin Türkiye’den ithalatı % 22,4 oranında artarken, Türkiye’ye ihracatı ise % 9,7 oranında artmış ve sırasıyla 969,5 milyon $ ve 802,3 milyon $ olarak gerçekleşmiştir 5 . DIŞ TİCARET (aylık bin ABD Doları) İTHALAT Dönem 2006 2007 İHRACAT 2008 Değişim (1) 2006 2007 2008 Değişim (1) Ocak 6.421.358 8.371.352 11.346.998 35.5% 6.894.880 8.850.665 12.022.278 %35.8 Şubat 6.489.591 8.346.132 11.881.398 42.4% 6.708.721 8.969.852 12.646.711 %41.0 Mart 7.575.959 9.616.797 12.532.338 30.3% 7.888.989 10.287.681 13.099.280 %27.3 Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 7.030.130 9.268.309 13.663.013 8.088.107 9.586.626 12.354.717 7.865.162 9.557.307 13.067.181 7.323.375 9.623.458 13.367.702 7.605.460 9.498.671 10.576.900 8.154.538 10.028.985 12.374.341 9.182.104 12.248.276 11.917.361 9.458.250 12.347.614 9.872.271 8.235.781 9.973.365 8.478.042 47.4% 28.9% 36.7% 38.9% 11.4% 23.4% -2.7% -20.0% -15.0% %48.2 %32.1 %39.9 %43.7 %13.6 %21.3 %-7.6 %-24.5 %-19.8 6.945.900 8.198.227 8.193.182 7.172.378 7.555.203 8.485.469 9.353.867 9.686.829 8.059.646 9.506.535 9.807.768 10.019.688 9.582.489 9.490.310 10.719.352 12.671.621 13.035.915 9.818.389 14.086.985 12.959.150 14.013.266 13.770.800 10.778.881 13.001.425 11.704.589 9.848.308 7.872.666 Kaynak : The Economist Intelligence Unit March 2009; Çek Milli Bankası En çok ihracat yapılan 10 ülke : Sıra No Ülke 1 Almanya 2 Slovakya 3 Polonya 4 Fransa 5 İngiltere 6 Avusturya 7 İtalya 8 Hollanda 9 Macaristan 10 Rusya F. Liste Toplamı 21 Türkiye Genel Toplam Çek Cumhuriyeti en önemli ihracatını üç sınır ülkesine yapmaktadır; Almanya, Slovakya ve Polonya. Bu üç ülkeye yapılan ihracatın toplamı, toplam ihracatın yaklaşık %50’sini oluşturmaktadır. Türkiye %0,6 ile , Çek Cumhuriyeti’nin ihracat sıralamasında 21. sırada yer almaktadır. Pay %32.6 %9.8 %6.8 %5.7 %5.1 %5.0 %4.9 %4.0 %3.0 %2.9 %79.8 %0.6 %100.0 Kaynak : The Economist Intelligence Unit March 2009; Çek Milli Bankası, DTM, Mart 2009 Tütün perakendecilerinden Imperial Tobacco CR karını 2008 yılında elde ettiği 9.149 milyar CZK ile kar oranını %23.5 artırdı. (EMIS) 2009 yılı itibariyle, Bölgesel gaz distribütörü Vychodoceska Plynarenska (VCP) net karında bir yıl içerisinde 11.7 milyon Avro ile %29 oranında düşüş yaşadı. (EMIS) 2009 yılı itibariyle, Heineken, ünlü Çek bira markası Staropramen’i satın almayı planlamaktadır. Satışın gerçekleşmesi durumunda, Çek Cumhuriyeti’nin 2. ve 3. en 6 büyük bira üreticileri aynı çatı altında toplanmış olacaktır. Ülkede Heineken bira pazarının %14’üne, Staropramen ise %17’sine sahiptir. En çok ithalat yapılan 10 ülke : Sıra No Ülke 1 Almanya 2 Çin H.C. 3 Rusya Federasyonu 4 Polonya 5 Slovakya 6 İtalya 7 Fransa 8 Avusturya 9 Japonya 10 Hollanda Liste Toplamı 23 Türkiye Genel Toplam Çek Cumhuriyeti, ithalatının %26,9’unu yine komşusu Almanya ile yaparken, Çin Halk Cumhuriyeti de ithalat sıralamasında ikinci sırada gelmektedir. Son yıllarda Çin ürünleri Avrupa pazarında geniş çapta yer bulmaktadır. Türkiye ithalat sıralamasında 0,7 ile 23.sırada yer almaktadır. Pay %26.9 %8.7 %6.4 %5.9 %5.6 %4.5 %4.1 %3.7 %3.3 %3.1 %72.3 %0.7 %100.0 Kaynak : The Economist Intelligence Unit March 2009; Çek Milli Bankası, DTM, Mart 2009 YABANCI SERMAYE Bugün gerçekleşen üretimin yaklaşık yarısından fazlası yabancı yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmektedir. Coğrafi konumu, AB ile uyumlu yasal düzenlemeleri, Çek Cumhuriyeti’ni seçen yatırımcıların sayısını artırmaktadır. 2007 yılı itibariyle Çek Cumhuriyeti’nde kişi başına düşen yabancı sermaye tutarı 5,719 Euro’ya ulaşmıştır. Bu rakam, Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında Macaristan’dan sonra kişi başına düşen en yüksek tutardır. Önde gelen yatırımcılar arasında Siemens, Panasonic, Mercedes Benz Engineering, ABB/ALSTOM, Bosch, Coca-Cola, Royal Dutch Shell, LG Philips, SAB Miller, Toyota Motor, Daewoo, Volkswagen, Daimler-Chrysler sayılabilinir. Otomotiv ve yan sanayinde dünya sıralamasında yer alan ilk 100 firmadan yaklaşık 40’ının Çek Cumhuriyeti’nde imalat veya montaj yatırımı bulunmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinden gelen sermaye dikkate değerdir. Almanya, Hollanda, Avusturya ve Fransa toplam yatırımın %64’ünü teşkil etmektedir. ABD ise %7’lik bir payla 5. büyük yatırımcı konumunda bulunmaktadır. Doğrudan yatırımlar Çek Cumhuriyeti’nin finansal yapısında önemli paya sahiptir.. Doğrudan yabancı yatırımlar sadece cari işlemler açığının dengelenmesi açısından değil, ekonomik büyümenin de temel taşlarından birisidir. Kümülatif toplam yabancı sermaye 2007 yılı sonunda ise 75,8 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. 2005-2007 yılları arasında 25 milyar $ sermaye girişi gerçekleşecek, 2007 yıl sonu itibariyle, yabancı sermaye yatırımları tutarı 75,8 milyar dolara ulaşmıştır. 7 Çek Cumhuriyeti’nde Yabancı Sermayenin Sektörel Dağılımı (milyon $) Sektör İMALAT SANAYİ Gıda ürünleri Ahşap, yayım ve baskı Petrol, kauçuk ve plastikten ürünler, kimyasallar Metal dışı mineraller Metal ürünler Mekanik ürünler Elektrikli makineler ve aksamı Ofis makineleri, bilgisayar, haberleşme cihazları, Radyo, TV Motorlu araçlar ve parçaları Geri dönüşüm ürünler ELEKTRİK, GAZ VE SU İNŞAAT HİZMETLER Ticaret Ulaşım, haberleşme Finansal Aracılık Emlak, İş Dünyası Diğer Hİizmetler TOPLAM 2006 1.694,3 162 95 564 -264 324 265 278 138,5 20071) 3.852,0 363 4,3 676 351 595 290 255 -219 77,2 0,1 -26 142 4.220 1.240 -120 1.175 1.440 429,5 6.013 1.389 -15 -173 150 4.839 723 132 1.855 2.012 60 9.123 Toplam(2) 28.658,2 2.739 1.843 4.676 2.402 3.842 2.160 1.861 801 7.058 36 3.230 1.006 42.103 7.886 7.370 14.418 10.911 1.005 75.798 % 38 36 2 6.2 3 5 3 2.5 1 9 0.0 4.3 1.3 55.5 10.4 9.7 19.0 14.4 1.3 100.0 Kaynak: Çek Milli Bankası 2008 Çek Cumhuriyeti’nde Yabancı Sermaye Ülkeler İtibariyle Dağılımı (milyon $) S.No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 G.TOPLAM Ülke Hollanda Almanya Avusturya Fransa İspanya ABD Belçika İngiltere Lüksemburg İsviçre 2008 2.628 760 1.068 979 -42 346 328 339 1.172 500,2 9.123, Toplam 20.089 15.029 8.829 4.975 3.557 3.187 2.476 2.539 4.175 2.337 75.798 Pay 26,5% 19,8% 11,6% 6,6% 4,7% 4,2% 3,3% 3,4% 5,5% 3,1% 100,0% Kaynak: Çek Milli Bankası 2008 Çek Cumhuriyeti’nde yerleşik toplam 1,954 yabancı sermayeli firma, ülkedeki işgücü istihdamının %42’sini, yurtiçi satışın %59’unu ve toplam ihracatın %68’ini gerçekleştirmektedir. Doğrudan yabancı sermaye Çek Cumhuriyeti’ne know-how ve teknoloji aktarımını sağlamıştır. Özellikle elektrik donanımı, elektronik, makine ve otomotiv sektöründe teknolojik gelişim hızlıdır. Ayrıca gelen yabancı sermaye rekabeti arttırarak özel sektörün gelişimini teşvik etmiştir. Avrupa Birliği üyeliği ve AB Dönem Başkanlığı da yabancı sermayeyi ülkeye çeken önemli bir faktör olmuştur. Bankacılık sektöründeki özelleştirme uygulamaları sonucunda finansal hizmetler sektörüne yoğun bir yabancı sermaye girişi olmuştur. Başarılı bilim-mühendislik mezunları oranının Çek Cumhuriyeti’nde yüksek olması nedeniyle Honeywell, Panasonic, Simens, Hewlett-Packard gibi önde gelen teknoloji firmaları ARGE, dizayn ve tasarım çalışmalarını bu ülkede gerçekleştirmektedirler. 8 Çoğunluk Hissesi Yabancı Yatırımcılarına Ait Bankalar 1 Bawag Bank CZ a.s. 2 Citibank a.s 3 Česká spořitelna, a. 4 Československá obchodní banka, a.s 5 eBanka, a.s. 6 GE Money Bank, a.s 7 HVB Bank Czech Republic a.s 8 IC Banka, a.s. 9 Komerční banka, a. s 10 PPF banka a.s. Kaynak:T.C Prag Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Rapor 2008 İŞ KURMA ESASLARI Ülke mevzuatı, yabancıların Çek girişimcilerle aynı koşullarda ticari faaliyette bulunmasına imkân tanımaktadır. Yabancı yatırımcılar bir şirketin kurucusu, kurucu ortağı olabilir ya da mevcut bir Çek firmasıyla ortaklık tesis edebilirler. Yabancı sermaye için bir sınırlama veya yatırım yapmak için özel bir izne ihtiyaç bulunmamaktadır. Ticaret Kanunu’na göre, “genel ticari ortaklık, limited şirket, anonim şirket, kooperatif ve şube” şeklindeki oluşumlar tüzel kişilik olarak kabul edilmektedir. Limited şirket genellikle tercih edilmektedir. Limited şirket için asgari sermaye miktarı 200,000 kron (6,700 Euro)’dur. Kayıtlı sermaye tutarının en az % 30’unun şirketin ticari kaydı sırasında ödenmesi gerekmektedir. Vergi Oranları Kurumlar vergisi Gelir vergisi Katma değer vergisi (KDV) Özel tüketim vergisi Yol vergisi Emlak vergisi Emlak devir vergisi Miras ve intikal vergisi %24 %15-32 % 5 (gıda, ilaç, sağlık hizmetleri, kitap) % 19 (birçok mal ve hizmetler) Petrol, sigara ve alkollü içeceklerden alınmaktadır. 1,200-4,200 kron (yolcu taşıtları) 1,800-44,100 kron (ağır vasıtalar) Yer ve kullanım amacına göre değişmektedir. %3 % 7- % 40 Sosyal Güvenlik ve Sağlık Sigorta Primleri alanında 2004 yılı itibari ile, AB üyeliği nedeniyle değişiklik yapılmıştır. Buna göre : 9 Sağlık sigortası katkısı Emeklilik sigorta katkısı İşsizlik fonuna katkı Sağlık ve diğer katkılar Toplam yapılan ödeme İşveren tarafından yapılması gereken ödemeler %9 Çalışan tarafından yapılması gereken ödemeler % 4.5 % 21.5 % 6.5 % 1.2 % 0.4 % 3.3 % 1.1 %35 %12.5 YATIRIM TEŞVİKLERİ Çek Cumhuriyeti, jeo-politik stratejik konumu sebebiyle Avrupa’da etkinliği olan, ekonomik olarak yabancı yatırımcıların dikkatini çekmiş bir Orta Avrupa ülkesidir. Çek Cumhuriyeti’nde yabancı yatırım ve mal ve emlak alımında herhangi bir sınırlama yoktur. Stratejik konumu sebebiyle, yabancı yatırımcılara Orta Avrupa’da birçok farklı pazara açılma imkânı tanımaktadır. Ülkenin yine en büyük avantajlarından biri “knowledge pipeline” adi verilen uzman bilgi akışının rahatlıkla sağlanabilmesi ve yabancı yatırımcıların bu bilgi akısından faydalanabilmesidir. Çek Cumhuriyeti, donanımlı iş gücü, yabancı yatırımcıların çalışan ihtiyacını karşılamaya hazırdır. 2004 yılında gerçekleşen AB üyeliği kapsamında devlet yardımları AB mevzuatı ile uyumlu hale getirilmiştir. Yerli ve yabancı yatırımcılara sağlanan teşvikler CZECHINVEST tarafından yönlendirilmektedir. Devlet yardımlarından yararlanmak isteyen yatırımcı, projesini veya proje taslağını anılan kuruma sunmakta, bu kurum da yatırımcıya devlet yardımları ve proje detayları (yer tahsisi vs.) konusunda bir nevi danışmanlık görevi yapmaktadır. Yatırımcılar için kurum, özel finansal yardım ve profesyonel danışmanlık hizmetleri sağlamaktadır. Ayrıca yatırım süreci boyunca kendisine ücretsiz bir danışman da tahsis edilmektedir. Kurum, endüstriyel faaliyetlere uygun olan ulusal emlak portföyünü, özellikle hükümet tarafından belirlenen 103 özel alan yatırımcı ile buluşturmaktadır. Anılan kurum, yabancı yatırımcıyı, güvenilir, endüstriyel bölge izni olan, teknik alt yapılarının tamamlanmış olduğu bölgeler ile buluşturmaktadır. Başvuru koşullarını yerine getiren yatırımcılar, yatırım teşvikleri alabilir, vergi indiriminden, istihdam yaratma hibesinden ve daha farklı yardımlardan faydalanabilirler. Bunun yanında endüstriyel yatırımlar için AB Yapısal Fonları’ndan da yararlanılabilir Son yıllarda yüksek kaliteli ofis, yasam alanları, endüstriyel alanlar talep edilmektedir. Özellikle yaşam alanları ve endüstriyel alanlar konusunda uzmanlarla temasa geçmek için Yabancı Yatırım Birliği’ne (www.afi.cz) başvurulabilir. 10 Yatırım Teşvikleri Sistemi Üretim Çek sanayinin rekabet gücünün artırılması amacıyla, Çek Hükümeti 1998 yılından bu yana yerli ve yabancı yatırımcı ayırımı yapmaksızın aşağıdaki teşvikleri sunmaktadır. • • • • • Kurumlar vergisi muafiyeti Uygun fiyatla arazi tahsisi İstihdam Artırma Desteği Eğitim Desteği Arazi imar değişikliği (Tarım arazisinden sanayi bölgesine gibi) Kurumlar vergisi muafiyeti 10 yıl sürelidir. İşsizlik oranı, Çek Cumhuriyeti ortalamasının en az % 50 üzerinde olan bölgelerde istihdam yaratan her yeni işletme için 200.000 Çek Kronu’na kadar, ayrıca engelli kişileri istihdam eden ya da teşvikten yararlanacak kişi 6 aydan daha uzun süreden beri iş başvurusunda bulunmuş ise 50.000 Çek Kronuna kadar; İşsizlik oranı, Çek Cumhuriyeti ortalamasının en az % 25 üzerinde olan bölgelerde istihdam yaratan her yeni işletme için 100.000 Çek Kronu’na kadar, ayrıca engelli kişileri istihdam eden ya da teşvikten yararlanacak kişi 3 aydan daha uzun süreden beri iş başvurusunda bulunmuş ise 25.000 Çek Kronu’na kadar destek alabilmektedir. Eğitim desteğinde ise, işsizlik oranı, Çek Cumhuriyeti ortalamasından daha yüksek ya da bu orana eşit olan bölgelerde, çalışanların kalitesini yükseltmek için yapılan eğitim amaçlı harcamaların toplamının % 35’ine kadar teşvik sağlanmaktadır. Çek Cumhuriyeti’nde teşviklerden yararlanabilmek için bu ülkede kayıtlı olunması şarttır. Ayrıca, işletmenin yeni kurulmuş, mevcut ise üretim hattında esaslı bir değişiklik öngörülmüş olması gerekmektedir. Teşviklerden yararlanabilmek için diğer hususlar aşağıda belirtilmiştir. • İşletmenin, en az % 50’si öz kaynaklarından karşılanmış olması şartıyla en az 200 milyon Çek Kronu sermaye ile kurulmuş olması, • Toplam yatırımın en az % 40’ının makine alımında kullanılmış olması, Projenin çevre dostu olması İşletmenin en az 5 yıl süreyle varlılığını sürdürebilmesi • • Kurumlar vergisi muafiyetinden ülkenin neresinde olursa olsun yararlanılabilmekte iken, diğer teşvikler işsizlik oranının nispeten daha yüksek olduğu bölgeler için geçerlidir. İşsizlik oranının daha yüksek olduğu bölgelerde yatırımı teşvik etmek amacıyla minimum sermaye oranı bazı bölgeler için 150 milyon Çek Kronu’na bazı bölgelerde ise 100 milyon Çek Kronu’na indirilmiştir. 11 Teknoloji Merkezleri ve Stratejik Hizmetler Merkezleri Çek Cumhuriyeti’ni Orta Avrupa’nın bilgi-iletişim (IT) merkezi olmasını sağlamak amacıyla Çek Hükümeti tarafından 10 Aralık 2003 tarihinde çıkarılan 1238/2003 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla bir teşvik programı hazırlamıştır. 17 Şubat 2004 tarihinde yürürlüğe konulan söz konusu program ile IT alanında yatırım yapan firmalara aşağıda belirtilen destekler sağlanmaktadır. 1. İlk 5 yıl içinde satın alınan mülkün en fazla % 50’sine kadar (KOBİ’ler için % 65) mali destek, 2. İlk 3 yıl içinde çalışanlara ödenen toplam brüt ücretin an fazla % 50’sine kadar mali destek, 3. Çalışanlara yönelik özel eğitim programları için yapılan harcamaların en fazla % 35’i (Prag için % 30), genel eğitim harcamaları için % 60 (Prag için % 55)’ine kadar mali destek, yaratılan istihdama bağlı olarak 3 ila 5 yıl geçerli olmak kaydıyla. Diğer taraftan, yaratılan istihdama bağlı olarak eğitim desteği her bir çalışan için en fazla 100.000 ila 150,000 Çek Kronu’na kadar sınırlandırılmıştır. Adı geçen teşviklerden yararlanabilmek için aşağıda belirtilen şartları yerine getirmek gerekmektedir. • Stratejik Hizmetler Merkezi’nin (Müşteri Hizmetleri Merkezi, Yüksek Teknoloji Onarım Merkezleri) en az % 50’si öz kaynaklarından karşılanmış olması şartıyla en az 30 milyon Çek Kronu sermaye ile kurulmuş olması, • • 3 yıldan fazla süre ile en az 50 kişi için istihdam yaratması, Teknoloji Merkezi, yazılım geliştirme merkezi, uzman çözüm merkezi ve uluslararası firmaların bölge merkezleri için ise yine en az % 50’si öz kaynaklarından karşılanmış olması şartıyla 15 milyon Çek Kronu sermaye, • 3 yıldan fazla süre ile en az 15 kişi için istihdam yaratması. İşsizlikten en çok etkilenen bölgeler için istihdam yaratma desteği İşsizlikten en çok etkilenen bölgelerde iş imkânı yaratabilmek ve daha küçük ölçekli firmaların teşvik sisteminden yararlanabilmesini sağlamak amacıyla 2 Haziran 2004 tarihinden itibaren geçerli olmak kaydıyla “işsizlikten en çok etkilenen bölgeler için istihdam yaratma desteği” adı altında yeni bir teşvik programı uygulamaya konulmuştur. Teşvik programı kapsamında iki yıldan beri işsizlik oranının % 14’ten fazla olduğu bölgelerde; % 50’sini öz kaynaklardan karşılanması kaydıyla en az 10 milyon Çek Kronu sermayeli ve iki yıl süreyle en az 10 kişi için iş imkânı yaratan firmalar aşağıda belirtilen imkanlardan yararlanmaktadır; 1. Her yeni istihdam için 200.000 Çek Kronu’na kadar mali destek, 2. İki yıl süreyle, toplam 30.000 Çek Kronu’nu aşmamak kaydıyla, her bir çalışan için yapılan eğitim harcamalarının % 35’ine kadar eğitim desteği 12 SEKTÖREL BAKIŞ Tarım : Ülke arazisinin % 33’ü orman, % 54’ü tarım arazisidir. Seller ülkedeki en büyük doğal afet olup büyük zarara yol açmaktadır. Sovyetler Birliği döneminde tarım konusunda kendi kendine yetebilen Çek Cumhuriyeti, o dönemde 1749 kooperatif ve 257 devlet çiftliği ile yaklaşık 650 bin kişinin istihdamını sağlamaktaydı. AB Tarım politikasına uyum kapsamında tarıma sağlanan devlet sübvansiyonlarının kesilmesi ve rekabetin artışı ile tarımın GSYİH’daki oranı %10 düşmüştür. Diğer taraftan tarım alanında özel şirketler artmış, kooperatifler kurulmuştur. 2007 yılında tahıl üretiminde verim 4,48 ton/hektar olarak gerçekleşirken, aynı yıl patates üretiminde ise verim 25,72 ton/hektar olmuştur. 2006 yılında 57.800 ha alanda 31,6 bin ton haşhaş üretilirken, 2007 yılında 70.000 ha alanda 33,1 bin ton haşhaş üretilmiştir. Ayrıca, organik tarım son yıllarda hızla gelişmekte olup organik tarım alanları 27.000 ha bulmuştur. Baklagiller ve köklü sebzelerin tarımdaki önemi azalırken ayçiçeği, kolza tohumu gibi sanayi bitkilerinin önemi artmıştır. Çek Cumhuriyeti tarım politikasının AB Ortak Tarım Politikası ile uyumlu hale getirilme çalışmaları sürmektedir. Ormancılık ise ağır sanayi nedeniyle ciddi derecede çevre sorunları ile karşı karşıyadır. Balıkçılık: Çek Cumhuriyeti denize kıyısı olmayan bir ülke olmasına bağlı olarak, sadece tatlı su balığı, özellikle sazan ve alabalık üretmektedir. Sazan Çeklerin geleneksel noel yemeğidir. Deniz balığı ve diğer deniz ürünleri ithal edilmektedir. Çeklerin sağlıklı beslenmeye ağırlık vermelerine paralel olarak balıkçılık ürünleri ithalatı da her geçen gün artmaktadır. Kişi başına ortalama balık tüketimi 2007 yılı itibariyle 5,6 kg’dır. Ülke nüfusunun yaklaşık 10.2 milyon olduğu dikkate alındığında yılda yaklaşık 60 bin ton balık eti tüketilmektedir. Sazan balığının 2007 yılı ortalama fiyatı Prag bölgesi için 92,33 ÇK/kg, ülke geneli için ise 79,46 ÇK/kg’dır. Balık tüketimi ağırlıklı olarak ithalat yoluyla karşılanmaktadır. 2007 yılı itibariyle balık ithalatı 82,5 milyon ABD Dolarını bulmuştur. Aynı dönem itibariyle ihracat ise 17,2 milyon ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Ulaştırma ve İletişim: Çek Cumhuriyeti’ndeki iletişim teknolojisi ve ulaştırma Orta ve Doğu Avrupa bölgesinin en gelişmişlerindendir. Hizmet kalitesi artmakla beraber yine de halen Batı Avrupa standartlarının altındadır. Çek Cumhuriyeti, 10.000 km’yi bulan bir demiryolu ağına sahiptir. Karayollarının toplam uzunluğu ise 55,6 bin km’yi bulmaktadır. Karayollarının 633 km’si otobandır. Çek Cumhuriyeti’nde iç sular taşımacılıkta kullanılmakta, 2007 yılı itibariyle 2,2 milyon ton nehirlerde taşınmaktadır. Ülkede, 19’u uluslararası olmak üzere toplam 90 adet havaalanı bulunmaktadır AB üyeliği ile beraber tır ve kamyon taşımacılığında artış görülmüştür. Bunun en önemli sebebi de malların serbest dolaşımının sağlanarak gümrük kapılarının ortadan kalkmasıdır. 2006’dan itibaren ağır taşıtlar için elektronik paralı geçiş sistemi uygulamaya geçmiştir. Ülkede nehir taşımacılığı ve havayolları taşımacılığı bulunsa 13 da pek tercih edilmemektedir. Ülkenin ulusal havayolları şirketi Çek Havayolları, 2009 yılı itibariyle özelleştirilecektir. Posta ve haberleşme hizmet sektöründe yıllık ortalama % 4,3 oranında büyürken, sektörde istihdam edilen kişi sayısında % 1,3 oranında bir azalma görülmüş ve istihdam edilen kişi sayısı 64.184’e düşmüştür. Çek Cumhuriyeti’nde 2007 yılında, trafiğe çıkan yeni ve kullanılmış araç sayısı 520 bini aşmıştır. Trafiğe çıkan araçların % 65’ini otomobiller oluşturmaktadır. Ülkede bir yıl içerisinde ortalama, 184 milyon kişi demiryolları ile, 370 milyon kişi kara yolları ile, 14 milyon kişi ise hava yolları ile yolculuk etmektedir. Yük taşımacılğında ise karayolları ağırlıklı olarak kullanılmaktadır. 2007 yılında taşınan toplam 625,2 milyon ton kargonun % 73,5’i karayolu, % 16’sı demiryolları, % 9,5’i ise hava yolu ile taşınmıştır Cesky Telecom, ülkenin GSM operatörlerinden Eurotel Praha’nın da % 51 hissesine sahiptir. Eurotel Praha ise ülkedeki üç GSM şirketinin en büyüğü ve cep telefonu pazarının lideri konumundadır. Enerji: Kömür ülkedeki enerji kaynaklarının başında gelmektedir. Kömür üretimi iç talebi karşılamakta, fazlası ihraç edilmektedir. Başlıca ihraç ülkeleri Slovakya, Almanya ve Avusturya’dır. Çek Cumhuriyeti’nde petrol ve doğal gaz rezervleri çok sınırlı olduğundan ülke bu kaynaklarda dışa bağımlıdır. Uzun yıllar Rusya ülkeye petrol ve doğal gaz sağlayan tek ülke olmuştur. Ancak, Almanya ile yeni bir petrol boru hattı inşasının kararlaştırılması ve Norveç ile yapılan doğal gaz anlaşması, Çek Cumhuriyeti’nin enerji tedarikçilerini arttırıp Rusya’ya bağımlılığı azaltmak için yaptığı girişimlerdendir. Çek Cumhuriyeti, nükleer enerji ve doğal gaz kaynaklarını arttırarak ülke enerji kaynaklarını çeşitlendirmeye çalışmaktadır. Enerji ve gaz piyasasında liberalizasyon Ocak 2002’den itibaren başlatılmış, 2004 yılı itibariyle yeni enerji yasası kapsamında bu alandaki mevzuat AB direktifleri ile uyumlu hale getirilmiştir. Buna göre Ocak 2005’ten itibaren firmalar elektrik tedarikçilerini kendileri belirleme hakkını elde etmişlerdir. Gaz konusunda ise Ocak 2005’te bazı iş sahaları için bu hak verilmiştir. Çek Cumhuriyeti’nde elektrik enerjisi büyük ölçüde fosil yakıt kullanılarak üretilmektedir. Nükleer enerji üretiminin son 5 yılda ikiye katlanması, üretim yapısının nükleer enerji lehine dönüşmesine sebep olmuştur. Nükleer enerjinin payı % 18,5’den % 29,9’a yükselmiştir. Elektrik enerjisi tüketiminin yaklaşık üçte biri sanayi sektöründe, tüketimin yaklaşık beşte biri konutlarda gerçekleşmektedir. İmalat: İmalat sektöründe düşüş yaşanmaktadır. Zira COMECON ittifakının ve Sovyetler Birliği’nin çöküşü ile geleneksel pazar kapanmış, Çek ürünleri yabancı ürünlerle rekabet edememiştir. Bu nedenle yeni pazar arayışı içine girilmiştir. AB, imalat sektöründe Çek Cumhuriyeti’nin en büyük ihraç pazarıdır. 1999 ve sonrası yoğunlaşan doğrudan yabancı yatırımlar sayesinde imalat sektörü tekrardan canlanmıştır. Özellikle Alman ve Japon yatırımcıların elektrikli ekipmanlardaki yatırımları dikkate değerdir. Amerikan tütün firması Philip Morris Çek üreticisi Tabak firmasını satın alarak tesislerini yenilemiştir. Şu anda Çek pazarını kontrol etmekte 14 olup genişleyerek eski Sovyet ülkelerine ihraçta Çek Cumhuriyeti’ni kendisine üs yapmayı planlamaktadır. Doğrudan yabancı yatırımlar sayesinde, gıda sektörü de diğerlerine göre daha iyi konumdadır. GSYİH’nın yaklaşık 1/3’ünü tek başına üreten Çek imalat sanayi, toplam işgücünün de yaklaşık % 30’unu istihdam etmektedir. 2007 yılında sanayi üretimi % 8 oranında dinamik bir büyüme göstermiştir. Dayanıklı tüketim malları üretimi % 19 yatırım malları üretimi % 14 dayanıksız tüketim malları % 0.6 ve ara mal üretimi % 7 oranında artarken, enerji üretimi % 1 oranında azalmıştır. Otomotiv: İmalat sanayi içerisinde otomotiv önemli bir yere sahiptir. Avrupalı birçok otomotiv firmasının Çek Cumhuriyeti’nde yatırımı bulunmaktadır. Çek Cumhuriyeti, dünyanın en eski üç otomobil firmasına ev sahipliği yapmakta olup Orta Avrupa’nın ilk otomobil üreticisidir. Yılda ortalama 450,000 araba üretilmektedir. Otomotiv sektörü, imalat sektörünün toplam üretimine ortalama % 20 oranında katkıda bulunmakta ve ülkenin toplam ihracatının da % 17,2’sini gerçekleştirmektedir. 1992 yılında Çek Skoda Auto’nun %70 hissesini alarak pazara giren Volkswagen ülkedeki en başarılı yabancı yatırımcıdır. Skoda, Çek sektör ihracatının % 10-12’sini kapsamaktadır. Japon Toyota ve Fransız PSA Peugeot-Citroen Kolin ülkede yeni bir tesis yapmaktadır. Toyota ve PSA’nın ortak projesi TPCA (Toyota Peugeot-Citroen Automobile Czech), toplam 1,5 milyar Avro değerinde yatırım sermayesi ile bölgedeki büyük yatırımlar ve otomotiv üretimini büyük oranda arttırmıştır. Otomotiv üretiminin yanısıra parça üretimi ve yan sanayi de gelişmekte ve pazardaki payı büyümektedir. Johnson Controls, Siemens, Faurecia, Visteon ve Peguform Globak gibi global yan sanayi tedarikçileri Çek Cumhuriyeti’nde merkez kurmuştur. Son dönemlerde TPCA projesi katma değeri yüksek artış kaydetmiştir. DaimlerChrysler’in mühendislik merkezi gibi. Çek otomotiv sektörüne yatırım yapmış 120’ye yakın çok uluslu şirketlerden başlıcalar şunlardır: Autopal, Volkswagen (Skoda Auto a.s.), Denso, Continental AG, Ford (Visteon), Siemens, Johnson Controls, Cooper Tire & Rubber, Robert Bosch AG, Saint Gobain, Delphi, Dura, Federal Mogul, Hella, Showa, HayesLemmerz, Mannesmann, TRW, Valeo, Lucas Varity, Peguform ve Toyoda Gosei. Çek Otomotiv Sanayicileri Derneği tarafından yapılan açıklamaya göre motorlu taşıt üretimi bir önceki yıla göre % 0,8 oranında artarak, 2008 yılında 949.796’ya ulaşmıştır. 2008 yılında bu üretimin 66.273’ü iç pazarda satılırken, bir önceki yıla göre iç pazar satışı %12.10 azalmıştır. Otomobil üretimi ise % 0, 9 oranında artarak 939.600’e ulaşmıştır. 2008 yılında, ülkenin en büyük motorlu taşıt üreticisi Skoda Auto, 603.247 araç üretirken, Toyota-PSA Peugeot-Citroën ortaklığı 324.289 araç üretmiştir. Aynı yıl, ticari taşıt üretimi 2.726’ya ulaşırken, otobüs üretimi de 3.496 olarak gerçekleşmiştir. Elektronik: Elektronik sektörü Çek ekonomisinin en hızlı büyüyen imalat sanayi koludur. 2007 yılı itibariyle sektör 210.000 kişi istihdam etmektedir. Ülkede yaklaşık 400,000 firma faaliyet göstermekte olup bunların yaklaşık % 60’ı yabancı yatırımcıların kontrolündedir. 15 Telekom, ulaşım, otomotiv ve bilgi teknolojisi alanlarında yapılan yatırımlar, elektrik ve elektronik parça ithalatı ve üretimini desteklemiştir. Bu alanda ithalat, ihracattan fazladır. 2007 yılında elektronik sektörü, imalat sanayi içindeki payını %16 artırmıştır. 2007’de gerçekleşen elektronik üretiminin %56’sı ölçüm aletleri, %21’i tıbbı aletler, %13’ü otomasyon ekipmanları, %10’u optik ekipmanlar ve %1’i zaman ölçüm ekipmanlarından oluşmaktadır. 1998 yılında 109 milyar Çek Kronu değerinde ihracat yapan elektronik sanayi 2007 yılında bu alandaki ihracatını 600 milyar CZK’ya çıkarmıştır. En büyük ihracat pazarı Almanya’dır. Sektörde faaliyet gösteren başlıca yabancı yatırımcılar arasında ABB, Alps, Amphenol-Tuchel, Asconn, Bebro, Bosh, Celestica, Conec, Connektel, Cherry, Draka, Dura-Line, Electrolux, Eltodo, Epcos, Energizer, Felten & Guilleaume, Fest, FIC, Foxconn, Goldcard, Hakel, Honeywell, Infineon, Kyocera/AVX, Lexmark, Linet, Lucent, Magneton, Marconi, Matsushita, Narex, Océ, ON Semiconductor/ Motorola, Onamba, Optrex, Osram, Philips, Preciosa-Crytur, Sagem/Celestica, Schiedel, Schneider, Schurter, Schott, Tesla, Tyco/AMP, Y.S. Corp, Varta ve Vishay sayılabilir. İnşaat: Sektör büyümesinin en başında doğrudan yabancı sermaye yatırımları gelmektedir. Yeni imalat sanayi yatırımları, iş merkezlerinin inşası, kamu finansmanlı altyapı projeleri sektörde büyümeyi ön plana çıkaran başlıca nedenleridir. Karayolları ağının genişletilmesi, demiryolu ve karayolunun modernizasyonu, Prag Havalimanı’na yeni terminal eklenmesi başlıca altyapı projelerindendir. Söz konusu projelerde büyük şirketlerin yanında KOBİ’ler de yer almaktadır. Düşük vergi ve faiz oranları da inşaat sektöründe büyümeyi desteklemiştir. Ayrıca mortgage sistemi, inşaat sektörü portföyüne katkıda bulunmuştur. Yüksek kalitedeki emlak talebi artmaktadır. Çek İstatistik Ofisi (CSU) kayıtlarına göre, 2007 yılının ilk çeyreğinde konut inşaat sektöründe yıllık % 25,7 oranında artış kaydedilmiştir. Finansal Hizmetler ve Bankacılık: Çek finans sektörü hızla büyümüş, 1990’da banka sayısı 5 iken, 1995’te bu sayı 55’e yükselmiştir. Ancak bankacılık sektöründeki ihtiyatsız borçlanma, hile ve müdahaleler nedeniyle 2006 yılında Çek Milli Bankası lisanslı banka sayısını 37’ye indirmiştir. Bunların 29’u ise ya tamamen ya da kısmi olarak yabancı sermayelidir. Bankacılık alanındaki özelleştirme büyük çoğunlukla tamamlanmıştır. Yabancı bankalar özellikle kurumsal bankacılık alanında hâkimdir ve sektörde uluslararası standartların yerleşmesine, risk ve maliyet analizi konularında yapısal değişimlerin gerçekleşmesine katkı sağlamışlardır. Ülkedeki ilk yabancı bankalardan olan Citibank önemli bir paya sahiptir. Diğer önemli yabancı bankalar HypoVereinsbank, Creditanstalt, ING Barings, AMB Amro Bank ve Credit Lyonnais’tir. Bu hizmetler başında yatırım fonları gelmektedir. Ayrıca kredi kurumları, uzmanlaşmış bankalar, sigorta firmaları da üst seviyede hizmet vermektedir. Özel emeklilik sistemi 1994’ten beri uygulamada olmasına rağmen sektördeki rolü fazla gelişmemiştir. Bunun en önemli sebebi de devletin yürütmekte olduğu “pay-as16 you-go” sistemi olarak tabir edilen politikadır. Bu sistem ile devlet göreceli olarak daha fazla emekli maaşı vermektedir. 2007 yılında banka karlılık oranında geçmiş yıla göre % 20 oranında artış kaydedilmiştir.Aynı yıl banka dışı mali kurum sayısında azalma sona ermiş ve sayı 951’e çıkmış, dolayısıyla çalışan sayısı ve ücret ödemeleri artmıştır. Çek Cumhuriyeti’nde, finans ve bankacılık sektöründeki en önemli sorun denetim ve danışmanlık hizmetlerinin eksikliği olarak göze çarpmaktadır. Perakendecilik: Çek Cumhuriyeti’nde hızlı bir gelişme kaydeden bir diğer sektör de perakendeciliktir. Perakende satışın % 55’i büyük alışveriş merkezleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Belçikalı Delhaize, Alman Metro, Fransız Carrefour ve İngiliz Tesco Çek pazarında yerlerini almışlardır. Perakende zincirinde çeşitlilik görülmektedir. Küçük fabrika satış mağazalarından (outlet) büyük mağazalara kadar değişik yapılar mevcuttur. Dünyanın en büyük 15 perakendecisinden 9’u Çek Cumhuriyeti’nde faaliyette bulunmaktadır. Hipermarket ve alış-veriş merkezi sayısı da hızla artmaktadır. Turizm: Ülke yüzölçümünün % 16,2’si tarihi sit alanı uygulaması kapsamında koruma alanıdır. Prag kültürel mirası ile turistleri en çok çeken şehirdir. Şehir dışına turlar düzenleyerek ülkenin başka yerlerinde de turizm canlandırılmaya çalışılsa da turistik altyapı yetersizdir. Ünlü uluslararası otel zincirleri Çek pazarında yer almaktadır. Çek Cumhuriyeti’ne yılda yaklaşık 100 milyon civarında yabancı giriş yapmaktadır. Bunların yaklaşık % 95’i kara ve demir yolu ile çoğunluğu komşu ülkelerden yapılan girişler ve transit geçişlerden oluşmaktadır. Çek Cumhuriyeti’ne giriş yapan yabancıların yaklaşık % 75’i dört sınır komşusunun vatandaşlarıdır. Ülkeye giriş yapan yabancıların %1’inden daha azı vizeye tabi ülkelerden gelmektedir. Ülkeye girişlerin %50’si Almanya’dan yapılmaktadır. Turizm sektörü, 7.500’ü aşkın tesisin faaliyet gösterdiği ve sadece otel ve restaurantlar itibariyle toplam işgücünün yaklaşık % 4’ünün istihdam edildiği, Çek ekonomisi için son derece önemli bir sektördür. Bununla birlikte, 5 yıldızlı oteller 442 bini bulan yatak kapasitesinin sadece % 2,3’ünü oluşturmaktadır. Ayrıca, yatak kapasitesi itibariyle tesislerin % 16’sı Prag’da, % 11’i ünlü kaplıca merkezi Karlovy Vary’de bulunmaktadır. Çek Cumhuriyeti’ne gelen turistlerin % 58’i Prag’ı tercih etmektedir. Karlovy Vary ise % 7,5 ile en cazip ikinci bölgedir. 17 TÜRKİYE – ÇEK CUMHURİYETİ TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLERİ 1998 yılı Eylül ayında yürürlüğe giren Türkiye - Çek Cumhuriyeti Serbest Ticaret Anlaşması ile iki ülke arasındaki sanayi ürünleri ticareti tamamen liberalize edilmiştir. 1 Mayıs 2004 tarih itibariyle Çek Cumhuriyeti’nin AB’ye tam üyeliği ile birlikte söz konusu anlaşma feshedilmiş, yerine Gümrük Birliği yürürlüğe girmiştir. Ticari ilişkiler gümrük birliği uygulamaları çerçevesinde yürütülmektedir. 2008 yılı Mart ayı itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine oranla, Çek Cumhuriyeti’nin Türkiye’den ithalatı % 47 oranında artarken, ihracat ise % 50 oranında artmıştır. Çek Cumhuriyeti’nin toplam ithalatı içinde Türkiye’nin payı binde 4, Türkiye’nin toplam ithalatından Çek Cumhuriyeti’nin aldığı pay da binde 6 dolayındadır. Türkiye - Çek Cumhuriyeti ikili ticaretinde ulaşılan nokta mevcut potansiyel iş imkânlarını yansıtmamaktadır. 2007 yılında Çek Cumhuriyeti’nin ve Orta Avrupa’nın en büyük seyahat acentalarından olan ÇEDOK, 80 milyon ABD Doları ödenerek Saran Holding’in de ortağı olduğu ODIEN Group tarafından satın alınmıştır. Türkiye’de 13 Çek firması bulunmakla birlikte, Prag Büyükelçiliği Ticaret Müsteşarlığı’nın bilgilerine göre, Çek Cumhuriyeti’nde 80’den fazla Türk firması faaliyet halindedir. Genelde ticaret ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren firmalardan sadece bir tanesi üst yapı firması olup minibüs yedek parçası üretimi yapmaktadır. Daha önce faaliyet gösteren iplik üretim firmaları kapanmıştır. Türk firmalarının Çek Cumhuriyeti’ndeki yatırımları 20 miyon Avro’yu bulmaktadır. Türk firmalarının çoğu küçük ölçekli olup tekstil ve hediyelik eşya sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Hediyelik eşya satan ve kuyumculuk yapan firmalarının çoğu parekendecidir. Kuyumculuk alanında faaliyet gösteren LAPİS toptancılık da yapmaktadır. Yıl 2009* 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 Türkiye – Çek Cumhuriyeti Dış Ticareti İhracat İthalat 50.667.616 80.986.387 475.231.942 875.556.856 419.637.718 847.046.534 300.131.881 541.509.967 223.718.398 561.671.584 178.805.114 526.480.954 167.450.206 390.731.436 137.330.549 332.535.877 122.157.005 141.796.359 114.220.186 175.840.594 (Bin Avro) Denge -30.328.771 -400.324.914 -427.408.816 -241.378.086 -327.953.186 -347.675.840 -223.281.230 -195.205.328 -19.639.354 -61.620.408 Kaynak: TÜİK *2009 Ocak ve Şubat dönemi 2000 yılında toplam ihracat yaklaşık 114 milyon Avro iken, 2008 yılında 475 milyon Avro’ya yükselmiştir. İthalat ise %400 artışla 175 milyon Avro’ya ulaşmıştır. 18 Türkiye – Çek Cumhuriyeti Dış Ticareti (İhracat 2008) Ürünler Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motorsiklet ve diğer Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları Elektrikli makine ve cihazlar,aletler ve parçalar Kazan; makine ve cihazlar,aletler, parçaları Demir ve çelikten eşya Plastik ve plastikten mamul eşya İnciler, kıymetli taş ve metal mamülleri , madeni paralar Yenilen meyveler, kabuklu yemişler, turunçgil, ve kavun kab. Mensucattan mamül , kullanılmış eşya, paçavra, diğer eşya Mobilyalar, aydınlatma, reklam lambaları, prefabrik yapılar Diğer Toplam İthalat (Avro) 149.802.939 48.868.665 36.959.438 38.333.386 16.244.001 14.609.319 12.832.815 11.462.257 9.451.770 7.286.537 475.231.942 Kaynak: Türkiye İstatistlik Kurumu Yıllık Verileri İhracat içerisinde en önemli üç kalem (2008 yılı); motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motorsiklet ve diğer, örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları, elektrikli makine ve cihazlar,aletler ve parçalardır. Türkiye – Çek Cumhuriyeti Dış Ticareti (İthalat 2008) Ürünler Kazan; makine ve cihazlar,aletler, parçaları Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motorsiklet ve diğer Elektrikli makine ve cihazlar,aletler ve parçalar Plastik ve plastikten mamul eşya Demir ve çelik Demir ve çelikten eşya Yün,kıl, at kılı, bunların iplik dokumalarım Optik fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol ayar, cihazları, tıbbı alet Cam ve cam eşya Dokumaya elverişli suni ve sentetik lifler Diğer Toplam İthalat (Avro) 265.027.486 197.040.503 167.179.727 30.457.767 30.100.637 23.559.111 21.833.295 13.567.987 11.451.466 8.036.143 875.556.856 Kaynak: Türkiye İstatistlik Kurumu Yıllık Verileri 2008 yılında gerçekleşen ithalat içerisinde en önemli üç kalem; kazan; makine ve cihazları, aletler ve parçalar, elektrikli makine ve cihazlardır. İlk üç kalemde toplam ithalat 629 milyon Avro’dur. 19 YATIRIM İLİŞKİLERİ Türkiye’deki Çek Yatırımları Türkiye ile Çek Cumhuriyeti arasında uzun vadeli ekonomik işbirliğinin tesisi karşılıklı yatırımların artırılması ile mümkündür. 2008 yılı Temmuz ayı sonu itibariyle ülkemizde 16 adet Çek Cumhuriyeti menşeli firma faaliyette bulunmaktadır. Söz konusu firmaların toplam sermaye tutarı 1,6 milyar dolar düzeyindedir. Son dönemde Çek ZENTIVA firması Eczacıbaşı İlaç firmasının %75 hissesini 615 milyon Euro karşılığında satın almış, ayrıca, yine ÇEK CEZ firması da 600 milyon Euro yatırım yaparak Akenerji firmasına ortak olmuştur. CEZ firması , Afşin-Elbistan (B) yenileme projesine ilgi duymaktadır. Muhtemelen "AkCEZ OGC" olarak ihalelere girecektir. Ayrıca, Çek C.’de iki adet nükleer santral işletmekte olan CEZ’in, Türkiye’de de yeni ortağı AkEnerji ile birlikte nükleer santral projelerine ilgi duyması muhtemeldir. Diğer yandan, NABUCCO Projesi dışında kalmak istemeyen Çek Hükümeti‘nin, yine "AkCEZ OGC" ile projede yer alması beklenebilir. Türkiye’de imalat sanayi alanında “BTL Tıbbi Cihazlar San. A.Ş.” ve “Korado Radyatör San. A.Ş.”, hizmet sektöründe ise “Çek Havayolları” faaliyet gösteren diğer Çek Cumhuriyeti menşeli firmalardır. Çek Cumhuriyeti’ndeki Türk Yatırımları Prag Ticaret Müşavirliğimizden alınan bilgilere göre, Çek Cumhuriyeti’nde 71 adet Türk firması faaliyette bulunmaktadır. Bu firmalar arasında en önemli yatırımcılar Saran Grubu ile Arslanlı Grubudur. Saran Holding’in ortağı olduğu ODİEN Group, 2008 başında ülkenin en köklü turizm acentası CEDOK’u 80 milyon $’a satın almış, Ayrıca, TAV firması 2007 yılında Çek Cumhuriyeti’nde Plzen şehri havalimanının yenilenmesi ve işletilmesini üstlenmiştir. Türk firmalarının çoğu tekstil ve hediyelik eşya sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Bir Alman firması olmakla birlikte sahipleri Türk olan ASKO, ülkenin en büyük mobilya zincir mağazalarından biri ve IKEA’nın bu pazardaki en önemli rakibidir. Hava Ulaşımı: Türkiye ile Çek Cumhuriyeti arasında 15 Nisan 1996 tarihinde imzalanmış olan ikili Hava Ulaştırma Anlaşması kapsamında iki ülke milli havayolları tarafından İstanbul ve Prag arasında her gün düzenli seferler yapılmaktadır. Turizm: Ülkemiz ile Çekoslovakya arasında 30 Haziran 1981 tarihinde imzalanmış bulunan bir “Turizm İşbirliği Anlaşması” mevcuttur. Çek Cumhuriyetinden ülkemize gelen turist sayısı 2006 yılında 88.737, 2007 yılında 94.447 ve 2008 yılında 129.730 olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizden de Çek Cumhuriyeti’ne giderek artan bir turizm ilgisi bulunmaktadır. 2008’de Çek Cumhuriyeti’ni ziyaret eden Türk turistlerin sayısının 60.000’i bulmuştur. 20 İŞBİRLİĞİ OLANAKLARI Türkiye ile Çek Cumhuriyeti arasında sanayi alanında işbirliği I.Dünya Savaşı sonrasına dayanmaktadır. Türkiye’nin sanayi altyapısının tesisinde örneğin şeker sanayi, otomotiv sanayi ve elektrik enerjisi üretim santrallerinin kurulmasında Çek sanayisinin önemli katkıları olmuştur. Gelişmiş bir sanayi altyapısına sahip olan Çek Cumhuriyeti’nde, ortak teknoloji geliştirmesinin yanı sıra altyapı projeleri, tekstil, gıda, turizm, demir-çelik, mühendislik ürünleri, makine-ekipmanlar, otomotiv ve yan sanayi, enerji-taahhüt projeleri, denizcilik (sondaj, sismik teknoloji kullanımı, gemi parçaları vs.) alanında işbirliği imkânları mevcuttur. Çek mamul ve yarı mamulleri diğer Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında kalite ve fiyat avantajı nedeniyle Türk sanayisine cazip işbirliği imkânları sunmaktadır. Çek Cumhuriyeti ve firmaları özellikle Türkiye’nin coğrafi konumu dolayısıyla Orta Asya ve Kafkaslar bölgesini Avrupa’ya bağlayacak gerekli altyapı projeleri, demiryolu ağları, bölge enerji kaynaklarının taşınması ve aktarımı için boru hatlarının yapımı konularında işbirliği olanakları ile ilgilenmektedirler. Yine, Türkiye’deki enerji tesislerinin, santrallerinin inşası ve modernizasyonu, metro, otobüs, tramvay gibi ulaşım ekipmanlarının temini, gıda ve tekstil makinelerinin temini alanlarında ileri Çek teknolojisi ve mühendisliğinden yararlanılabilir. Bu ileri Çek mühendisliği Türk firmaları ile ortak faaliyetlerle bölgedeki ülkelere yayılabilir. Çek Cumhuriyeti ile beraber üçüncü ülkelerde ortak projelere girilmesi mümkündür. Türkiye, altyapı ve çevre gibi çeşitli alanlarda gelişimi sağlamaya yönelik Avrupa Birliği Çerçeve Programları fonlarından yararlanabilmektedir. Bu program fonlarından yararlanmak için de Türk firmaları, Çek firmaları ile ortaklaşa proje sunabilir, böylece projelerde Çek teknolojisinden yararlanmanın yansıra Çek firmalarının AB tecrübesinden de faydalanılabilir. Çek Cumhuriyeti’ndeki sanayi bölgelerinin gelişimi devlet teşvikleri ile desteklenmektedir. Bu alanlarda yapılacak yatırımlar sayesinde hizmetlerden cazip fiyatlarda yararlanılabilmektedir. Bohemya ve Moravya bölgeleri bunların başında gelmektedir. Türk firmaları da bu alanlarda yatırım yapabilirler. YATIRIM VE TİCARİ İLİŞKİLERDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Çek Cumhuriyeti’nden ithal edilen malların hacmi küçük ama katma değerleri yüksektir. Bu nedenle Türkiye’nin de ihraç mallarında daha çok ileri teknoloji içeren katma değeri yüksek ürünlere ağırlık vermesi ticari dengenin sağlanmasında etkili olacaktır. Düşük verimlilik seviyesi, kötü marka yönetimi, zayıf yönetim (idare) kapasitesi ve dağıtım sistemindeki ulaşım eksikliği (dağıtım ağlarının zayıflığı) Çek pazarının belli başlı özellikleridir. Buna bağlı olarak Çek Cumhuriyeti ile ticari ilişkilerini geliştirmeyi amaçlayan firmalarımızın bu hususları dikkate alıp, ürünlerinde “düşük fiyat, iyi kalite” politikası yürütmeleri ve öncelikle perakende sektöründe yatırım veya ortak yatırım yoluyla dağıtım sistemini kontrol altında bulundurmaları tavsiye edilmektedir. Özellikle tekstil ve gıda alanında, Çek Cumhuriyeti’ndeki perakende zincirleri hedef alınmalıdır. Hipermarket ve süpermarketlere fason üretim söz konusu olabilir. Refah 21 seviyesi hızla yükselen Çek Cumhuriyeti’ne markalı Türk tekstil-konfeksiyon ve deri ürünlerinin ihracat şansı yüksektir. Gelişmiş sanayi sektörünün yanı sıra, ileri düzeydeki ve modern otoyol ve demiryolu ağı, Çek Cumhuriyeti’nin tüm Avrupa ile bağını güçlendirmektedir. Hızlı ve kolay erişim, Çek Cumhuriyeti ile ticarette dikkate alınması gereken önemli bir faktördür. Çek Cumhuriyeti’ne özellikle yüksek teknoloji (hi-tech) sanayisi alanında yatırım yapmak avantajlıdır. Hizmet sektörlerinde (su, gaz, elektrik tedariki) özelleştirme devam etmektedir. Çek Cumhuriyeti, müşteri ilişkileri, AR-GE, tasarım, bilgi teknolojisi, uzman çözüm ve yazılım-bilişim merkezlerini ülkeye çekerek bölgede lider olmayı hedeflemektedir. Bu da gerek hizmetler konusunda gerekse inşaat sektöründe ülkeye yatırımı teşvik etmektedir. Ayrıca yüksek kalitede emlak talebindeki artış da inşaat sektörünü Türk firmaları için cazip hale getirmektedir. Ülkede ulaşım altyapı çalışmaları devam ettiğinden Türk firmaları bu alanda da yer alabilirler. Ancak 2008 tarihi itibariyle de Çek Cumhuriyeti’nin Schengen vize alanına dahil olması Türk işadamları açısından büyük avantaj sağlamıştır. SORUNLAR İki ülke arasında muhabir bankacılık ilişkilerinin geliştirilmesi gerekmektedir. T.C. Prag Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nin verilerine göre, özellikle vadeli satışlarda firmalar arasında borç-alacak ilişkisi problemleri yaşanmaktadır. İhracatçıların yapacakları satış anlaşmalarında bu hususa dikkat etmeleri önerilmektedir. İki ülke arasındaki karayolu taşımacılığında ücretsiz geçiş belge sayısının yeterli olmamasından dolayı uluslararası taşımacılık alanında sıkıntı yaşanmaktadır. ANLAŞMALAR Ticaret Anlaşması (Ağustos 1975) Uzun Vadeli Ekonomik, Teknik, Sınaî ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması (Mart 1976) Soma-B Özel Hesabının Tesisine İlişkin Protokol ( Şubat 1981) Turizm İşbirliği Anlaşması (Haziran 1981) Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması (Mart 1982) İkili Hava Ulaştırması Anlaşması (Nisan 1996) Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (Haziran 1997) Serbest Ticaret Anlaşması (Eylül 1998- 1 Mayıs 2004 tarihi itibariyle Çek Cumhuriyeti’nin AB üyeliği ile feshedilmiştir. • Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması (Kasım 1999 imzalanmış, Ocak 2004 yürürlüğe girmiştir.) • • • • • • • • 22 DEİK / TÜRK – ÇEK İŞ KONSEYİ Kuruluş : 1991 Türk Kanadı Başkanı: Nazmi Akıman, Yüce Auto Motorlu Araçlar Ticaret A.Ş., Yönetim Kurulu Başkan Vekili Çek Kanadı Başkanı : Frantisek Vladar, Çek Cumhuriyeti Ticaret Odası Başkan Yard. Muhatap Kuruluş CKD Export, Genel Müdür : Türk-Çek İş Konseyi, DEİK bünyesinde, Aralık 1991’de iki ülke arasında ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, iş dünyaları arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi amacıyla kurulmuştur. Konsey, iş çevreleri arasında diyalog ve temasları geliştirmeyi hedeflemekte ve bilgi değişimini sağlamaktadır. İş Konseyi çalışmalarında Çek Ekonomi Odası ile işbirliği yapılmaktadır. Türk tarafı başkanlığını Yüce Auto Motorlu Araçlar Ticaret A.Ş. Yönetim Kurulu Başkan Yard. Nazmi Akıman, Çek tarafı başkanlığını ise Çek Cumhuriyeti Ticaret Odası Başkan Yard. Frantisek Vladar yönetmektedir. İş Konseyi’nin kuruluşundan bu yana düzenlediği ortak toplantılar ve çalışma ziyaretleri ile her iki ülke işadamlarını bir araya getirmektedir. 15 Kasım 2007 tarihinde, İş Konseyi Ortak Toplantısı Başbakan Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Çek Cumhuriyeti’ne resmi ziyareti vesilesiyle tarihinde Prag’da düzenlendi. 9 Ekim 2008 tarihinde, Çek Cumhuriyeti Başbakanı Mirek Topolanek ve beraberindeki Çek işadamları heyetinin Türkiye’ye ziyareti vesilesiyle Türk-Çek İş Konseyi Ortak toplantısı ve sonrasında konuk Başbakan ile Başbakan Yard. ve Devlet Bakanı Nazım Ekren’in katılımıyla bir çalışma yemeği düzenlendi. Sayın Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün 29-30 Nisan 2009 tarihleri arasında Çek Cumhuriyeti’ne resmi ziyareti vesilesiyle, 30 Nisan 2009 tarihinde Çek Cumhuriyeti Ticaret Odası işbirliği ile İş Konseyi Ortak Toplantısı Prag’da gerçekleşecektir. 23 FAYDALI ADRESLER Çek İstatislik Ofisi Çek Milli Bankası Çek Ticaret Tedarikçi Arama Servisi Çek Cumhuriyeti Ekonomi Odası Çek Cumhuriyeti Fuar ve Sergi Organizatörleri Derneği Doing Business (İş Yapma) Çek Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Çek Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu T.C. Prag Büyükelçiliği www.czso.cz www.cnb.cz www.supplier.cz www.komora.cz www.czechfairs.cz www.doingbusiness.cz/r/ Adres: Uğur Mumcu Cd.No:100/3 Tel : +90-312 405 61 39 Faks: +90-312 447 73 95 Adres: Abdi Ipekci Cad. 71 Maçka, 80212 İstanbul, Tel : +90-212 232 90 46, 230 95 97 Faks: +90-212 2319493 E-posta: [email protected] Adres: Stresovice , Pevnostni 3, 162 Prag 616 Tel : +420- 224 311 402; 224 311 403 Faks: +420- 224 311 279 E-posta: [email protected] [email protected] Adres: Stresovice , Pevnostni 3, 162 Prag 616 Tel : +420- 224 311 402;224 311 403 Faks: +420- 224 311 279 E-posta: [email protected] [email protected] Adres: Freyova 27 , 110 00 Praha 1 Tel : +420- 296 641 111 Faks : +420- 296 646 221 İnternet sitesi: www.komora.cz Adres: Stepanska 15, Praha 2 120 00, Çek Cumhuriyet Tel : +420- 296 342 500 Faks: +420- 296 342 502 İnternet Sitesi: www.czechinvest.org Adres: Stepanska 15, Praha 2 120 00, Çek Cumhuriyet Tel : +420- 296 342 500 Faks: +420- 296 342 502 İnternet Sitesi: www.czechinvest.org Adres: Abdi İpekçi Cad. 71 İstanbul Yetkili Kişi: Miroslav Kelnar Tel : +90- 212 2199 847 Faks: +90- 212 2911 516 E-Posta: [email protected] T.C. Prag Ticaret Müşavirliği Çek Cumhuriyeti Ekonomi Odası Czech Trade (Çek Ticaret Geliştirme Ajansı Czech Invest (Çek Yatırım ve İş Geliştirme Ajansı) Czech Trade İstanbul Ofisi 24 Kaynakça: • European Intelligence Unit Country Report February 2009 • European Intelligence Unit Country Profile 2008 • Çek Milli Bankası Yayınları, 2009 • Çek İstatistik Ofisi Yayınları, 2009 • Investment Climate in the Czech Republic, Czechinvest • Czech Automotive Sector, Czechinvest • T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı • T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü • Marek Romancov, The Prague Tribune, 1 November 2004 • Paul Cahpman, Eastern European Logistics : Opportunities for Logistics Providers, http://logistics.about.com/cs/globallogistics/a/uc080303.htm • Energy Information Administration, www.eia.doe.gov/emeu/cabs/contents.html • Prag Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 25