Mutlu Bir izdivac

Insan Haklarr Evrensel Beyannamesi
ve Neo Iiiberal Ekonomi Politikatarr
Mutlu Bir izdivace
Miimkiin
mii?
toplumunzayrfve korumasrz
kesimlerine
. Kamukaynaklannrn,
direktdestekyerineb0yiikolEiide
yonelik
sermayeye
destede
ayrrlmasl,
neoliberalekonomi
s6ylemiileinsanhaktarisoylemi
geli5kileri
arasrnd-aki
bir kezdahaortayaEtkardl
Dog. Dr. ipek bJ.karacan.
lslanblrl Tektuk Untv-.r8iiesi, lELermeFe,Lrllreelogreiim UyeBl
tI80fffiHff',:ffi::lnffr:i
ffr:rirtl$,T*s:-lr#'r
nrihn
si1960'larrn
Vietnam
savas
kariltrhareket
ve b!nunlabagla' noktada
insanhaklanpa|adiqmasr
iteeetitme
er ortayae kar
yanyenisosyalhareketerinde etkisiile,Bifle;mi! lilletler'in Ziraserbestpiyasaekonomisinin
i5teyisinden
kaynaktanan
sl
arncUlUgiinde
geliseninsanhaklanparadiqmasr.
Di6eriise nrflar,
cinsler,
b6lgelei
rklar,vb.arasetitsiztikterve
yoksutuk
1970'erin petfo krizininarkasndan IMFve DunyaBanka_ herne kadarliberaliktisattakurdmsat
diizeydeqOzardtedjtse
sr'rrnda dncii/UgUnde,
hemKuzeyhemde GUney'de
qiderek de,tarihselve deneyirnset
o arakmevcutsjstemintemelka
yaygrniaSan,
BeflinDuvarr'nrn
yrkllmasr
iletekalternatif
o a- rakteristiklerinden
biridirBunaba6| o arakinsanhaktan
ihlat
rak dne silriilen neo ibefa ekonomik
leri konusunda,
neo liberalekonomioap8radigma.
Neo liberal politikalarm
radigmasrnrn
temetsavunmatafl
s6yte
Son30 y ldrrkLjreseteimeye
parate
evlensel
Sonuqlafmdan
dir: Ekonomik
bijyijmesonucu,paytasl
o arak yaygrnlasan
bu paradigmalafln
bifi Olan gelif
acakpastagiderekbty0yecek,
bu saye
bifbirerivledivatogmekanizrnataflnr
esitsizukleri,
zaten klsl l
de qdrecek0eiikpayatantar
bitebetirl
kurrnakonusunda
pekde bdsanI otduk- sermaye bilikimine
sahip
bir standardrn
iistiindeyasamkosutar
ar n sdvremekmiimk0ndedir.Bu koyaniher ne kadareko
bu ulkele?de,
sosyal ve
erdeedecekrerdir
pukuk bLiviikdeude aralarndakiiese ekonomlk
haklarrn
direkt
nomik btiyiimeitk ba$tafdakueiik b'
kavnakianm€kta.
Neo |ibe- ta,hdbatr olarah kendirf
celiskilerden
azrn]rirntaydatandrir
bir sureegibi q6rcl ekonomiporiiikarar
gosterdi qogu kez
nrn tek hedefi
gruprarndaenin
rirnsede,
dezavantajr
de sonundaldydalanacaqr
onerilmektedir
Ay ca bityrtmeite
kaynakartSrsa6lanacak
ve insanhaktannrn
korunmarieif
sarfedilebilecek
kaynaklar
da bunaparatet
o ar.k artacaktr
BueerEevede,
serbestpiyasaekonomisine
merkeziotoritenin
miidahalesi,
kaynak
daErImrndaki
etkinti6i
azattrcr,
bUyUmey
ivmekaybettirici
olarakg0rillUa
Kapitalist
birikims0recinde
gelencitneyitketearkadan
rinde,ins.nhaklarr
veneoliberaekonomi
paradigrnalan
aratndakiCeliskiler,
en basrndan
gOrijn(irdijter
beridaha
Neoli
beralpolitikalaan
evrensel
sonuelannddn
bki olangetiresitsizlikleri,
z8tenkrstl sermaye
birikimine
sahipbu Utketerd
sosyalve ekonomik
haklanndirekttahribatr
otarakkendin
gdsterdi
ytlla n sonlaflna
dodrudnesijr0
eodukez.1990'lt
len"(ekonomik)
kakrnmaya
haktemelliyaktas
m,"insanhak
p€radigma
lafive ekonomik
ydnetik
arasrnda
iliSkikurmaya
Gijney
dengelenik eabayd.
Kuzeyillkelerinde
ise insanhdkafl sdylemidahaCok
azrn|khaklafl,gdgrnen
ve mii tecihaklafl,kadtnhaklarve si,
yasihaklarkapsamrnda
ge isti.Ekonomik
ve sosyathaktai
€ltincel hukuk eo
iHEB'deki
teme ekonomikhakar S6yle:
Geir karslrir ea Sma(ayflmcfllamaruz
kalmadan,
djl€didiiri629
fces€erne,
adia
ne ve insanonurunsyakrtrrkosullarda
ea||Sma,
issizllkien
kofunma,
etit lie egitlcrei a ma,sosyalgUven
ik ailaandan
fayda_
lanma,sendikadfqUienmehaklar);din
yeterliblr
enmeve serbest
zamanhakkr;
gi
yatamstandardr
lrakkr(gda,bannma,
ylm,saqrk ve sosyahizmeieri;ayncaan
nelikve eocukuktaoze bdkm hizmetefi_
ni yeterlidijzeyde
lCeren);
ternelve mesle_
ki eqitlmhakkr.Araghrmadd
bu haklarn
somutlaStrnlmasrnda
Uuslararasr
Ekonosermaye
mik
ve
Sosyal
Haklar
56z
esmesi'ne
de
baSVUrul!yor
Yukan'
bo u!ununsadladrir
olanak|ortamda,
neoliberal
qdreirdelenecek
po itikaar isebes
akrm6ncesikuruan sosyarefahdevletlaltyaprs
ekonomjk
sayesinde, daklkriterlere
piyasanrn
politikalan
qdrecell
basrk
altrnda
ioparlanmS:
Maiye
tahribatrndan
olarakmuaf kadr,Ancak
eereevesinde
2000'i yrlardaeevre,
vergilendirmeye
ve kamubijteehafcama
annayOneik politlenerjlvegrdagijvenlidi
krizlerlnin
teh
ikeeanann earnayabasamasry
uluslararas
ilc8retpo itikaarr;piya_
a, neoliberal
ve insanhak- kaar; parapoitikalafri
ydnelik
po itikaar.
paradigrna
sal:fln
deneilmi
ve
mii
kiyet
hak
anna
afl
an arasndakieeli9kiler
Kuzey'de
de kendilerl
patayan
ni hissettirmeye
ArastrrrnanLn
uyqulama
krsmrnda
ABD
ve
[4eksikada
ballamrilard,
2009'da
kUrese
yap
ekonomik
1980
sonrasr
veri
eri
kul
anarak
ldn
anallz
erde,
beskate_
krlz,hemKuzeyhemGijney'de
i5sizlk,evsizlik
ve
po
perspektlfinden
yoksulludun
yaylmayabasamas,b r yandan
gorjdeki
ir
makroekonomik
itika
ann
hak
neo iberaeko
po
yaprmasr
sosyal
bir
deier
endjrmesinjn
hedeflennomi itikaafinn etkinikierille igili ciddisoruigaretleri delenerek
pojtikaafrnn gerekABDqe
politikalar
orneEin,
vergiendirme
o ustururken,
diqeryandan
ekonorni
nrnolulturu_ mehi€.
gercekl€Stlri
g€llr
fekse
Meksika'da
alt
srn
f
anndansa
iisi gelirsrnrflar
na,
masrveinsanhaklarnrn
mesiarasndakikopukqbstermli
kad
nlardan
zlyade
efkek
ere,
blreylerden
daha
ludublr kezdaha
ojdu.0retimmekanizrnas
ndaki
eok;ifketlere
genisgapl bir edkiisij
patlamayr
qdzlem
eniyof.
lveksika'n
n l9a2borEkri
ve itsizLlkteki
engelemeye eokfaydasaqLadrir
ybnelik
piyasaya
yer
zi
neo
ibefa
refeiede
alan
dafalmac
maiye
o arakdevletin
nr0dihalesi,
neoliberaeko'
sonrasLnda
para
po
ve
itikalafrn
iz
emeye
nomieevreleri
tarafrndan
bile
ge,rs capta.aouqb-oiiancan
Kuzey de ve
bailamasr
ie, ekonomik
bilyU_
yaratma
ydneih
igsizLik,
ve
menin
istihdam
kapa_
b-rd
avrrant.n'u hayC 0ney de
evsizlik
piya
yoksullu6un
yaJnLmaya
ral,afl-11rop
baSlamasr.
sitesinin
dijSiijqij,
Itqijcil
LrJr rajrf\e.ollberal
sasrnda
enfofmell€Smenin
hz
rumastz
kesimterine
direktdesbir vandan neo
ekonomi
politikalarrmn
yerine,
ile
ilgili
la
afitrir,
asqari
ijcretin
satrn
tek
blyijk6leijde
sermaetklnlikleri
yeyeydnelikdestede
almagijciinde
ciddia9rnmanrn
ayflmasr clddi soru i$aretled olu$tururken,
politikalallnln
yandan
qe
meydana
diii
de saptama'
neo iberaekonomi
sdyemtie diEer
ekonomi
insan
haklarlnln
lar
arasrnda.
ABD
ve Meksl'
insanhaklarsdylemarasndaki o1u$turuLmast ve
gerqekle$tiriLmesi
a,ra,srndaki
ka'daki
neo
iberal
ekonomik
bir kezdahaortaya
Eelisklleri
polltikalafin
kopuklufu
bir
kez
daha
sembo
I haLine
lrkardr.
g0stermi6
gelmi9
insan
oldu
olan
b6lgesel
ticafet
Sondiinemlerde
hakpaktrNAFTAnTn
lafl ve ekonomlpo itikalaflaraisegdfecea t
glriSimlerin
istihdam
o anakan ve qe ir erindeaSrnma_
srndailiSki
eri k!rmayaydnellk
a ternatifiktisat_ 9e ir qruplafnrn
q
(Mekslka'daki
ya
yo
qdzlem
yayqrn
nda
feminist
aet
enmekte
kileukeifteilef,
asrnaya
baslad nr, dzelikle
d
erlararas
gdrmekteyiz.
iktisate
larn 6nculij0lnde
ABD'de
lmalat
sanayindeki
lse
editim
I
lgEiler).
ortayaerktrg
n
Top_
paradigmalafl
lumsalCinsiyet
ve Makroekonoml
nsanhakan ve ekonomi
arasndadiyalog
Uluslararas
ea rSmaGru_
ybnelik
girislmlerin
bu(CEM_lWG)
mekanizma
annr
olusturmaya
krs
tlr
saydaklgirliim_
bu
ilklerinden.
Kadn'erkek
eSitsiz_
politlkalar
liklerinin
rnakroekonomlk
den
ortaya
ortak
sonue
Insan
haklafi
ileekonomlk
tarafndanfas I donUS_
Erkan
Sur
-e
hay'ralt
r1a\
hada'
tijfii d06Uya dd yeniden
iiretildiqlni
dnalz
heTij"1\u1
olsa
dd. s"n
inceleyen
araitrrmElar
pafadiqrnas
paradigma
ibera
muiu
bu grubundnceikli ealLSma
haklan
ile
neo
arasrnda
alanlar
ndanbiri.crubundkijf
pek
gdr[nmUyor,
ijyeerinden
Radhika
Balakrishnan
ve Diane
f
2006'da
bir
izdlvae
olasr
Elson
ABDve 14eksika
da kar!la!trrmalolarakbaslatt
6rbirarasDefneOiKu.ucu
Uyesi
trrmaCal!masrise"lnsanHakiarBakI AErs
ndanlVakroeko- iKadrnrn]nsanHakan Yenieoz0mler
KadrnEmedivektihdamrcrism (KEic)Patro.muKurucullyes
nomlkStratejiler"
baSldrnrtasrmakta.
Toplumsal
cinsiyetve MakroekoiomUuslararasea ima crubu (GEM.
B! arastrrma,
insanHaklanEvrenseBeyannamesi'nde
(iHEB)
yer a an ekonomlk
ve sosyal
hakar kriterler
ne gdre
1 - N e o l i b e r d l 9 d r i j s i j s a v u n a n o r t o d o k si ei kmt suahttqellai lfa t r l a r d a n b u
temelnak-oe(ononitpoltildlts'n i'deermesiq n b r qerark'aian heterodoks
saplafralardan
ikUsatErlar
arasndakuramsadu
Ancakyerk5rtrarnedenireburadabu
ve Meksika
dzellnde
isebueereeve- zevdetart6maar5iireqermektedir
eeveolusturmakta;ABD
yi uygulamaya
koymakta.
irdeemekriterlerinl
olusturan
er giincel hukuk