Microsoft PowerPoint - SPORCU SA\320LI\320I.ppt

SPORCU SAĞLIĞI
I . KADEME
DOÇ.DR. MİTAT KOZ
Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi ve
Spor Yüksekokulu
Antrenörlük Eğitimi Bölümü
Ders İçeriği
İlkyardım ve İlkeleri (2 saat)
Kalp durması
Solunum durması
Kanamalar
Bilinç kaybı
Omurilik zedelenmeleri
Spor Yaralanmalarında Temel Yaklaşımlar (2
saat)
Kas yaralanmaları
Tendon yaralanmaları
Kemik yaralanmaları
Eklem-bağ yaralanmaları
Sporcu sağlığı ekibi
Hekim-spor hekimi-takım doktoru
Fizyoterapist
Beslenme uzmanı
Psikolog
Spor uzmanı
Masör
Spor yaralanmalarındaki genel
kavramlar
Travma
Vücut dokuları üzerine dış veya iç
kökenli, tek yada tekrarlayan fiziksel
etkenlerin ortaya çıkardığı
bozulmalara genel olarak travma
denir.
Travmanın psikolojik boyutları da
olabilir.
Travmanın spor yaralanması olarak
tanımlanabilmesi için spor yaparken
meydana gelmiş olması olması,
antrenman yapmayı, müsabakaya girmeyi
veya müsabakadan beklenen performansı
göstermeyi engellemesi gereklidir.
Spor yaralanmasında etkili risk
faktörleri
İç (bireysel) etkenler
Dış (çevresel etkenler)
İç (bireysel etkenler)
Deformiteler
Kondüsyon
Kişilik yapısı, motivasyon, konsantrasyon, stresle
başa çıkma
Fizik yapı
Dayanıklılık, sürat, becer, esneklik, kuvvet
Önceki yaralanmalar
Psikolojik durum
Düz tabanlık, dizlerde çarpıklık
Boy, ağırlık, eklem özelliği, vücut kompozisyonu
Yaş
Antrenman yaşı
Dış (çevresel) etkenler
Spora bağlı etkenler
Spor alanı, sahası, zemini
Sıcaklık, nem rüzgar, yükselti
Antrenör
Spor araç gereçleri (raket, cirit..
Koruyucu giysiler (tekmelik, kask)
Genel amaçlı malzemeler
Hava koşulları
Kayganlık, ışıklandırma, güvenlik
Donanım
Spor dalı, tipi (temas, mücadele)
Risk alma süresi
Takım arkadaşları ve rakibin durumu
Yönlendirme, davranış, aşırı motivasyon
Hakem
kurallar
Yaralanmaların ciddiyeti
1. derece
2. derece
3. derece
1-7 gün
7-21 gün
21 günden uzun
hafif
orta
ciddi
İlkyardımda Kavramlar:
Kaza ya da hastalık gibi durumlarda
yaşamı kurtarmak ve kişinin sağlığını
sürdürmesi için yapılan girişimlere
“yaşam desteği” denir.
Yaşam desteği iki şekilde sağlanabilir;
Temel yaşam desteği (ilkyardım),
İleri yaşam desteği (acil yardım).
Temel Yaşam desteği,İlkyardım;
Örgütlü ve profesyonel olmayan kişi ya da
gruplarca yapılan yaşamı kurtarma
girişimlerine ilkyardım veya temel yaşam
desteği denir.
İlkyardımın faydalı olabilmesi için bilinçli
olarak yapılması gereklidir.
İleri Yaşam Desteği,
Acil yardım:
Yaşam desteği ihtiyacındaki insanlara
örgütlü sağlık ekiplerince yapılan
müdahaleye acil yardım ya da ileri
yaşam desteği denir.
Hasta açısından tibbi araç-gereç ve
ambulansla verilecek bu ileri yaşam
desteği ideal olanıdır.
Zamana karşı yaşam desteği
Yaşam desteğinde zaman en kritik
faktördür.
Yaşam desteğinin en erken sağlanması
gereken durum solunum ve dolaşım
sisteminin durduğu haldir.
Canlandırma yöntemleri ilk 5-10 dakika
içinde başlatılmalıdır.
5-10 dakika içinde başlamazsa beynin
iyileşme şansı zayıflar.
İlkyardım Planı:
İlkyardım planının birincil konusu kalp dolaşım
sistemi fonksiyonların, dolaylı olarak ta merkezi
sinir sistemi fonksiyonlarının devamlılığını
sağlamaktır.
Bu sistemlerin herhangi birisindeki bir yetersizlik
ölüme yol açabilir.
İlk olarak yapılacak olan başlangıç
değerlendirmesidir.
Değerlendirme hızlı, uygun ve doğru bir şekilde
yapılmalıdır.
Sahadaki Değerlendirme;
Sahada yaralanmadan hemen sonra yapılan
değerlendirme sonucunda yaralanmış sporcu iki ana
başlık altında takip edilir:
Birincil müdahale,
İkincil Müdahale.
Birincil müdahale de yaşamı tehdit eden potansiyel
tehlikeler belirlenir
Solunum yolu açık mı ?
Solunum var mı ?
Dalaşım var mı ?
Kanama var mı ?
Şok var mı ?
Sporcu bilinçli mi bilinçsiz mi ?
Airvay
Breathing
Circulation
Birincil müdahalede;
ABC sağlanmalıdır
CPR (canlandırma) uygulanabilir, gerekebilir
Şok varsa gerekli önlemler alınmalıdır
Birincil müdahaleden sonra yaşamı tehdit eden
yaralanma veya hastalık olmadığı belirlendikten
sonra sporcunun stabil olduğu görülür.
Bu aşamadan sonra müdahaleyi yapan kişi
sahadaki ikincil müdahaleye geçebilir.
Canlandırma, yaşam kurtarma
(kardiyopulmoner resusitasyon)
İlkyardımda temel yaşam desteği sağlamanın
yolu ABC kurallarına uymaktır.
Havayolunun açılması Airvay
Solunum sağlanamsı Breathing
Dalaşımın devamlılığını
sağlanması
Circulation
A-Havayolunun açılması
Havayolunu tıkayan nesnelerin
temizlenmesi en öncelikli konudur
İki şekilde yapılır;
Doğrudan elle temizleme
Havayolunun indirekt temizlenmesi
• Sırta vurma
• Heimlich manevrası
Kendi kendine uygulama
Sırtüstü pozisyonda uygulama
Ayakta uygulama
• Cerrahi yöntemlerle açma
Havayolunun açık olduğu pozisyon
Tıkayan bir engel yoksa boyun yukarı
kaldırılıp diğer elle alından bastırılırsa
ağızla birlikte havayolu kendiliğinden açılır.
Çene bu pozisyonda açılmazsa elle açılır.
Omuzların altına katlanmış battaniye veya
eşya konularak bu pozisyonun devamlılığı
sağlanabilir.
Havayolunu açma pozisyonu suni solunum
için yapılan temel hazırlıktır
B-Suni solunum
Havayolu açıklığı sağlandıktan sonra
solunum başlamazsa suni solunum gerekir
Ağızdan ağıza suni solunum
Havayolu açılır
Kazazedenin burnu kapatılır ve nefes verilir
Göğüs kafesinin hareketi kontrol edilir.
Havayolu açıksa göğüs şişer ve iner. Eski
konumuna dönünce tekrar nefes verilir.
B-Suni solunum
(nabız var solunum yok)
Dakikada 12-16 kez olacak şekilde
ağızdan ağıza suni solunum yapılır.
Her 10-12 solunum sonrası nabız kontrol
edilir.
Nefes normale dönünceye kadar suni
solunum sürdürülür
B-Suni solunum
(nabız yok)
Öncelikle 2 kez suni solunum yapılır.
Kalp çalışmazsa kalp masajına geçilir.
C-Kalp masajı
Kalp masajı sırtüstü sert zeminde yatıyorken
yapılmalıdır.
İlkyardımcı kollarını düz olarak dirseklerden bükmeden
ellerini üst üste kenetleyerek göğsün orta sol kısmına
koyar (göğüs kemiğinin ucuna).
Vücut ağırlığını kullanarak 4-5 cm çöküntü yapacak
şekilde baskı uygular.
Baskılar ani ve aşırı zorlamalı değil, normal hızda ve
yumuşak olmalıdır.
1 dakika içinde ortalama 80 baskı yapılır.
Baskı sırasında “bir, iki, üç, dört” diye saymak yararlı
olabilir.
C-Kalp masajı
(tek kişi ile)
İki suni solunum ardından 15 kez kalp
masajı
Nabız kontrolü.
Kalp çalışmıyorsa aynı sayıda suni
solunum ve kalp masajı ard arda
sürdürülür.
Her 3 dakikada bir nabız kontrolü yapılır.
Nabız alındığında kalp masajı bitirilir.
C-Kalp masajı
(iki kişi ile)
Bir kişi 1 kez suni solunum yapar.
Diğeri 5 kez kalp masajı uygulanır
Dakikada 12-16 suni solunum ve 70-80
kez kalbe baskı yapılması uygulanır.
İkincil müdahale
İkincil müdahale yaralanmayı kesin olarak
anlayabilmek amacıyla yapılır.
İkincil müdahalede yaşamı tehdit eden
diğer haller belirlenir
Bu amaçla yaşamsal belirtiler kontrol edilir.
Yaşamsal Belirtilerin Kontrol
Edilmesi:
Kalp Hızı-nabız
Solunum hızı
Kan basıncı-tansiyon
Isı
Deri rengi
Pupillaların durumu
Hareketler
Ağrı varlığı
Bilinç durumu
Kalp Hızı-nabız
Kalp fonksiyonlarının direkt bir göstergesidir.
Acil durumlarda boyundan karotid arterden veya
elbileğinden radial arterden tespit edilir.
Normal sınırları yetişkinlerde 60-80, çocukta 80100 dür.
Sporcularda daha düşük olabilir.
Nabızın normalden farklı olması patolojik bir
durumu gösterebilir.
Örneğin;
zayıf fakat hızlı bir nabız şok, diyabetik koma, kanama
veya ısı bitkinliği anlamına gelebilir.
Hızlı ve güçlü nabız ısı çarpması veya ciddi korku,
güçlü fakat yavaş nabız kafatası kırığı veya felç
anlamına gelebilr.
Nabızın olmaması kalp durması veya ölüm
durumudur.
Solunum hızı
Normal solunum hızı yetişkinlerde
yaklaşık dakikada 12 dir.
Çocuklarda 20-25 tir.
Solunum yüzeyel (şok belirtisi), düzensiz
veya kesik kesik (kardiyak düzensizlik)
olabilir.
Kan basıncı-tansiyon
115-120/75-80 mmHg
Bayanlarda 8-10 mmHg daha düşük
Düşük kan basıncı kanama, şok, kalp
krizi veya iç kanama durumunu
gösterebilir.
Isı
Normali 37 derecedir.
Ölçümü dilaltından veya koltuk altından
yapılır.
Bilincin olmadığı durumlarda makattan da
ölçülebilir.
Örneğin;
Sıcak kuru bir deri hastalık, enfeksiyon
olduğunu veya sıcak ortama aşırı maruz
kalındığını gösterebilir.
Soğuk nemli bir cilt ise travma, şok veya
ısı bitkinliğini yansıtırken, soğuk ve kuru bir
cilt ise aşırı soğuğa maruz kalındığını
gösterir.
Deri rengi
Derideki renk değişiklikleri sağlık durumunun
önemli bir göstergesidir.
Özellikle 3 rengin varlığı önemlidir ve kontrol
edilmelidir; kırmızı, beyaz ve mavi.
Kırmızı deri rengi oksijen yokluğunda ve ısı
çarpması, diyabetik koma veya yüksek kan
basıncını gösterebilir.
Soluk veya beyaz deri ise dolaşım şoku, korku,
kanama, ısı tükenmesi veya insülin şoku
anlamına gelebilir.
Mavimsi bir deri ise (siyanotik) kanın
oksijenlenmesinin zayıf olduğu anlamına gelir.
Bu havayolu tıkanması veya kalp ile ilgili bir
bozukluğu düşündürür.
Pupillaların(göz bebekleri) durumu
Pupillalar sinir sisteminin etkilendiği durumlara aşırı
duyarlıdır.
Daralmış pupilla sporcunun merkezi sinir sistemini
etkileyen(baskılayan) bir ilaç kullandığını gösterebilir.
Eğer bir ya da her iki pupilla da dilate olmuşsa sporcu
ısı yaralanmasına maruz kalmış olabilir, şok, ısı
çarpması veya kanama geçiriyor olabilir veya uyarıcı
bir ilaç almış olabilir.
Ayrıca pupillaların ışığa gösterdiği cevap ta not
edilmelidir.
Bir yada her iki pupilla daışığa uyum sağlayamıyorsa
beyin yaralanması, alkol veya ilaç zehirlenmesinden
şüphelenilmeldir.
Hareketler
Vücudun bir bölümünü hareket ettirememe ciddi
merkezi sinir sitemi yaralanmasını gösterir.
Vücudun bir yarısını hareket ettirememe kafa travması
veya serebrovasküler yaralanma (felç) ile oluşabilir.
Üst ekstremite hareketlerinin olmaması boyun
bölgesindeki spinal yaralanmayı gösterir.
Alt ekstremite hareketlerindeki yoksunluk ise boyun altı
bölgelerdeki spinal kolonda yaralanma olduğunu
gösterir.
Ayrıca yaralanma olmasından şüphelenilen vücut
bölgelerinin hareketleri de tek tek gözden geçirilmelidir.
Ağrı varlığı
Ağrıya yol açan nedenler tespit
edilmelidir.
Bilinç durumu
Sporcu uyanık mı, çevresindekilerin
farkında mı, sesli uyaranlara cevap
veriyor mu ?
Kafa travmaları, ısı çarpması ve
diyabetik koma sporcunun bilinç düzeyini
etkiler.
Yaşam desteği gerektiren durumlar
Havayolu tıkanması
Kalp durması
Çeşitli kanamalar
Şok
Bilinç kaybı
Solunum durması- Havayolu tıkanması
Solunum sistemi O2 ve CO2 değişimini sağlar.
Solunum sistemi havayı ileten hava yolları ve gaz
değişimin gerçekleştiği (alveoller) bölgelerden oluşur.
Yetişkinlerde dinlenim solunum hızı dakikada 12-16
dır, egzersiz ile artar.
Havayolu tıkanmaları
İki şekilde oluşabilir
Kısmi tıkanmalar;
• Hışırtılı kalın bir soluk sesi duyulur
• Kişi oturarak solumaya çalışır
Tam tıkanmalar;
• Ses kaybolur
• Morarma (siyanoz) ve bilinç kaybı (konfüzyon) vardır.
Havayolu tıkanmaları solunum sisteminin
çalışmasını zorlar veya tamamen devre dışı
kalmasına-solunum durmasına yol açar.
Havayolu tıkanmaları
Dört nedenle havayollarında tıkanmalar
oluşabilir.
İç nedenler
Dış nedenler
Yabancı cisimler
Merkezi sistemle ilgili nedenler
Havayolu tıkanmaları;
iç nedenler
Gırtlak veya nefes borusu tümörleri,
Akut astım, sara krizleri,
Ödem ,
Vokal kord (ses tellerinin ) felci,
Şok.
Havayolu tıkanmaları;
dış nedenler
Çene kemiği kırıkları,
Gırtlak (larinks) travmaları,
Boyunda hematom,
Paraşüt ipi gibi cisimlerle sıkma,
Göğüs kafesinin iki cisim arasında sıkışması,
Duman-yabancı gazlarla dolu yerlerdeki yetersiz
oksijen,
Yüksek irtifa ve derinde oluşan atmosferik
basınç değişiklikleri,
Dış baskılar, darbeler
Havayolu tıkanmaları;
yabancı cisimler
Havayollarını tıkayan yiyecek, ciklet, su,
mukus (salgı), kan, diş koruyucu, kemik ve
diş kırıkları.
Havayolu tıkanmaları;
merkezi sistem ile ilgili nedenler
Kafa travması ve diğer nedenlerle oluşan
bilinç kayıpları,
Zehirlenmeler,
Elektrik ve yıldırım çarpması,
Tetanoz,
Boyun omuru kırıkları
Kalp durması-dolaşımın
durması
Dolaşım sistemi kalp ve kan damarlarından olur.
Kalbin dakikadaki atım sayısı nabız olarak ta
isimlendirlir ve sayısı dakikada 60-80 kezdir.
Sporcuların dinlenim nabızları daha düşüktür ve
60 ın altında olması bradikardi olarak
isimlendirilir.
Egzersiz anında nabız yükselir
Kalp dolaşım sisteminin motorudur ve
çalışmasının durması dolaşımı da durdurur.
Kalp durmasının nedenleri
Kardiyak (kalbe ait)
nedenler,
Solunumsal nedenler,
Dolaşımsal nedenler.
Kalp durmasının nedenleri;
kardiyak nedenler
Genç sporcularda ani kardiyak ölüm nedenleri
şunlardır;
Hipertrofik kardiyomyopati-kalp büyümesi,
Konjenital (doğuştan) koroner arter anomalilieri,
Marfan sendromu
Myokarditler
Merfan sendromu dışındakilerin tamamında ani
ölüm nedeni kalbin çalışma ritminin (aritmi)
bozulmasıdır.
Kalp durmasının nedenleri;
solunumsal nedenler
Havayolunun tıkanması ile merkezi sinir
sistemine (beyne) oksijenin ulaşamaması
hipoksiye (oksijensiz kalma) ve kalp
durmasına neden olabilir.
Kalp durmasının nedenleri;
dolaşımsal nedenler
Kan dolaşımındaki bozukluklar kalbi
durdurabilir.
Kan mikatrının azalması,
Şok ve akciğer embolisi gibi durumlar kan
dolaşımını bozarlar
Kalp durmasının belirtileri
Nabız hemen kaybolur, alınamaz.
Bilinç 10-20 saniyede kaybolur.
Solunum 15-30 saniyede kaybolur.
60-90 saniyede gözbebeklerinin ışığa
reaksiyonu kaybolur.
Kişinin rengi solgun ve mor-siyahtır.
Kanamalar
İnsan vücudunda 5-6 litre kan vardır.
Kanın ¼ veya 1/3 ünün kaybı yaşamı
tehlikeye sokar.
1.5-2 lt kan kaybı yaşamı ciddi olarak
tehdit eder.
Kan kaybı toplam kan miktarının % 40 ına
yaklaşması ise mental (zihinsel) durumu
bozar ve kişinin durumu ağırlaşır.
Kanama çeşitleri
Arter (atardamar ) kanamaları;
Ven (toplardamar) kanamaları;
Kan basınçla fışkırır şekilde dışarı çıkar
Yavaş bir kanamadır ve kan mavimtırak koyu
renktedir
Kapiller (kılcal damar) kanamaları;
Sızıntı şeklinde olankanmalardır, deri soyulmalarında
görülür.
Damar yaralanmaları nadiren tek başına oluşur.
Genellikle diğer yaralanmalar ile birliktedir.
Kanama şekilleri
Kanamalar iki şekilde görülür;
Dış kanamalar:
İç kanamalar:
Kanama şekilleri;
dış kanamalar
Vücudun dış kısmındaki kanamalardır;
Açık yaralar (kanamalar)
Kapalı kanamalar
Kanama şekilleri;
iç kanamalar
Karın içi, göğüs yaralanmaları ve büyük kemik
kırıklarında olan kanamalardır.
1.
Gözle görülebilen iç kanamalar,
2.
Örneğin kalça ve uyluk kanamalarında 1-2 litre iç kanama
oluşabilir.
Akciğer, mide, bağırsak, böbrek kanamalarında kan vücut
dışına çıkarak belirti verebilir
Gözle görülmeyen iç kanamalar,
Karaciğer, dalak, kafa içi kanamalarıdır.
Biriken kan vücut dışına çıkmasa da dolaşım sisteminin dışına
çıktığından işlevsizdir.
Vücut boşlukları içine dolan bu kanmalar iç organları besleyen
kan damarlarının veya iç organların yırtılması ya da
zedelenmesi sonucu oluşur.
Şok
Şok dolaşım sistemindeki kanın çeşitli
nedenlerle azalması ve hücrelere yeterli
oksijen ulaşamaması ile ortaya çıkar.
Şokta ağır bilinç kayıpları gözlenir
Şok oluş nedenleri...
Kardiyojenik şok
Hipovolemik şok
Sinir sisteminin damar gerginliği üzerindeki
kontrolünün kybı nedeniyle oluşan şok
Septik şok
Kan kaybı ve sıvı kaybı nedeniyle oluşan şok
Nörojenik şok
Kalp krizi, kalp ritm bozuklukları
Şiddetli bakteriyel enfeksiyonlar nedeniyle gelişen şok
Anafilaktik şok-kardiyojenik ve nörojenik şokun
birleşimidir
İlaçlara bağlı ortaya çıkan şok
Hayvan zehirlerine bağlı ortaya çıkan şok
Şok belirtileri
Gırtlak ödemi veya gırtlakta spazm
Solunum yetersizliği, hırıltılı soluma
Öksürük
Depresyon, huzursuzluk, bulantı-kusma
Deride yaygın kurdeşen (ürtiker)
Göz bebeklerinde genişleme
Derinin soluklaşması ve morarması, soğuk terleme,
Nabızın hızlanması ve zayıflaması,
Kan basıncının düşmesi,
İdrar yapamama,
Bilinç kaybı
Şokta ilkyardım
Vücudun bir battaniye ile sarılarak ısıtılmalı
Bacakların yukarıya kaldırılmalı ve damar
yolunun açık tutulmalı
Kanama ve kırık gibi problemler varsa bunlara
gerekli müdahalenin yapılmalı
Sıvı kaybı varsa giderilmeli
Hastanın tüm giysileri gevşetilmeli, ayakkabı ve
eldivenleri varsa çıkartılmalıdır.
Bilinç kaybı
sinirsel fonksiyonların kaybı
Başa gelen sert darbe,
Kafa kafaya çarpışma,
Kafanın yere veya başka bir cisme
çarpması,
Çeneye sert darbe alma,
Yüksekten ayaklar üstüne düşme beyin
sarsıntısına yol açarak kısa süreli bilinç
kayıpları oluşturur.
Bilinç kaybında...
Solunum hareketlerinin derinliğinde
azalma,
Yüzde solgunluk,
Ciltte soğukluk ve ıslaklık,
Nabızda zayıflama
Unutkanlık (olay öncesini hatırlayamama)
görülebilir
Bilinç kaybına yol açan beyin
sarsıntısında sporcu...
Genel olarak gözünü açabiliyor mu ?
Verilen emirlere uyabiliyor mu ?
Mevcut durumu değerlendirebiliyor mu ?
Sorulara mantıklı yanıtlar verebiliyor mu ?
Cevap evet ise sarsıntı hafiftir,
Hayır ise sporcunun durumu ciddidir daha detaylı
değerlendirme ve gözlem gerekir..
Omurga yaralanmaları
Omurga 33-34 omurdan oluşur.
Omurlar arasında diskler yer alır.
Diskler omurgaya binen yükleri ve
darbeleri azaltan amortismanlar olarak
görev yaparlar
Omurların ortasında bulunan kanalda
beynin uzantısı olan omurilik bulunur.
Omurların arasından tüm vücuda yayılan
sinir dalları çıkar.
Boyun bölgesinde ve bel bölgesindeki
omurların arasından çıkan sinir dalları
birbirleri ile bağlantılar kurarak ağlar
oluştururlar.
Boyun bölgesindeki omurların arasından
üst ekstremiteye, bel bölgesindeki
omurların arasından da alt ekstremiteye
giden sinir dalları çıkarlar.
Omurgada disk kaymaları veya omurga
kırıkları ciddi sorunlar doğurabilir
Felç
(quadripleji-parapleji)
Omurga yaralanmalarında omurilik basısı veya
zedelenmesi oluşur.
Omurilik zedelenmelerinde felçler oluşur, çünkü
omuriliği oluşturan sinir hücrelerinin iyileşme
şansı yoktur.
Boyun bölgesinde oluşan omurilik tam
kesilerinde kollar, bacaklar ve tüm gövdede felç
gelişir (quadripleji)
Bel bölgesindeki omurilik yaralanmalarında (tam
kesilerinde) alt ekstremitede felç gelişir
(parapleji)
Omurga kırık belirtileri
Çok şiddetli ağrı ve sızı
Hareket yeteneği zayıflamış veya
kaybolmuştur
Yaralı garip hisler, iğnelenme gibi
duyulardan söz eder
Şok tablosu gelişebilir
Omurga yaralanmalarında
ilkyardım
Gerekliyse ABC ile yaşam desteği
Yaralı kesinlikle oturtulmaz ve ayağa
kaldırılmaz
Çok zorunlu değilse acil yardım ekibi
gelene kadar hasta yerinden
kımıldatılmaz.
Taşıma sırasında omurganın eğilip
bükülmesine izin verilmez.
Yaralı omurga tahtası kullanılarak ve bir
çok yardımcı ile taşınır.