Dış Ticaret ve Dış Ticaret Teorileri ve Birleşmeler Dış ticaret teorisi

13.Hafta: Dış Ticaret ve Dış Ticaret Teorileri ve Birleşmeler
Dış ticaret teorisi, ülkeler arası mübadelenin sebeplerini, ülkelere sağladığı yararları ve
ülkeler arası ticarette fiyatların nasıl oluştuğunu açıklamaktadır.
Klasik Dış Ticaret Teorileri
-Adam Smith Mutlak Üstünlük Teorisi
Adam Smith’e göre dış ticaret, malların üretim maliyetlerinde meydana gelen
farklılıklardan doğmaktadır.
David Ricardo Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi
Bu teoriye göre; uluslararası ticarete katılan ülkelerin mutlak üstünlüğünün
bulunmadığı durumlarda, karşılaştırmalı üstünlük hali de uluslararası işbölümü ve
uzmanlaşma eğilimi yaratabilmektedir
Dış Ticarette Yeni Teoriler
 Leontief paradoksunun faktör donatım üzerinde yarattığı tartışmalar; özellikle
1960’tan sonra uluslararası ekonomik ilişkilere yönelik yeni teorilerin ortaya
çıkmasına neden olmuştur.
Bunlardan bazıları:





Keessing ve Kenen – Nitelikli işgücü teorisi
Posner- Teknolojik açık teorisi
Vernon- Ürün dönemleri teorisi
Linder- Tercihlerde benzerlik teorisi
Haulbauer- Ölçek ekonomisi teorisi
Dış ticaret hadleri; ihracat fiyatlarının, ithalat fiyatlarına oranı olup, yapılan ticaret
sonucunda elde edilen kazanç ve kayıpları ifade etmektedir
 Dış ticaret politikası, ülkenin dış ticaretini belirlenen hedefler doğrultusunda
düzenlemek amacıyla alınan önlemler olarak tanımlanabilmektedir.
 Yani hükümetin ithalat ve ihracatı sınırlandırmak, özendirmek veya bu işlemlerin
yapılış biçimlerini düzenlemek için aldığı önlemlerin oluşturduğu sistematik bir
bütündür.
 Devletin dış ticarete yaptığı müdahalelerin çeşitli nedenleri olabilir:






Dış ödeme açıklarının giderilmesi,
Hazineye gelir sağlanması,
iç sanayinin dış rekabetten korunması,
iç istikrarın sağlanması,
gelir dağılımının belirli sınıfların lehine ya da aleyhine değiştirilmesi,
bazı dış politika amaçlarının gerçekleştirilmesi.
Dış Ticarette Politika Araçları:
Gümrük Tarifleri
Miktar Kısıtlamaları
Global kotalar
Tahsisli kotalar
Gümrük tarife kotalar
Dış Ticarette başarı açısından çeşitli birleşmelerin yaşandığı görülmektedir.
 Avrupa’da: Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi (EFTA), Avrupa Birliği (AB),
Kuzey Avrupa Ülkeleri Topluluğu (NC), Karadeniz Ekonomik İşbirliği
Bölgesi (KEİB), Bağımsız Devletler Topluluğu ve Baltık Gümrük Birliği
(BDT).
 Asya’da: Güney Doğu Asya Ulusları Birliği (ASEAN), Ekonomik İşbirliği
Teşkilatı (ECO), Körfez İşbirliği Konseyi (GCC), Mısır, Suriye Ürdün ve
Lübnan arasında ekonomik ve siyasal amaçlı (MAŞREK).
 Amerika’da: Latin Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (LAFTA 1980
sonrasında LAIA adını almıştır.), Cartagena Anlaşması ile 1969’da
kurulmuş olan (AND Paktı), Merkezi Amerika Ortak Pazarı (CACM),
Karayip Ülkeleri Topluluğu (CARICON), Kuzey Amerika Serbest Ticaret
Anlaşması (NAFTA), Brezilya, Arjantin, Paraguay ve Uruguay arasında
1991’de imzalanan (MERCOSUR).
 Afrika’da: Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), Merkezi
Afrika Gümrük ve Ekonomik Birliği (UDEAC), Fas, Tunus ve Cezayir
arasında kurulan Siyasi ve Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (MAGREB)
Günümüzde iktisadi birleşme hareketleri çok farkı şekiller alabilmektedir.
Birleşme derecelerine göre bunları şöyle sıralayabiliriz:
 1. Tercihli Ticaret Anlaşmaları (Preferential Trading Agreements) En dar
kapsamlı iktisadi işbirliği örneğidir. Burada yalnızca söz konusu ülkelerin tarife
indirimleri görülür.
 2. Serbest Ticaret Bölgesi (Free Trade Association) Bu tür birleşmelerde, üye
ülkeler aralarındaki ticarette gümrük tarifelerini ve kotaları kaldırmaktadır.
Fakat,birlik dışındaki ülkelere herkes kendi gümrük tarifesini belirlemekte
özgürdür.
 3. Gümrük Birliği (Customs Union)Bu birleşme türü Serbest Ticaret
Bölgelerinden bir ileri aşamadır. Gümrük tarifelerinin ve kotalarının kaldırılması
yanında, birlik ülkeleri birlik dışındaki ülkelere karşı tek bir ortak gümrük tarifesi
uygulamaktadırlar.
 4. Ortak Pazar (Common Market)Gümrük birliğinden daha ileri bir iktisadi
birleşme türüdür. Gümrük birliğindeki özelliklere ek olarak, emek ve sermayenin
serbest dolaşımı uygulaması vardır. Bunun anlamı işgücünü göç edebilmesi ve
sermayenin de aynı şekilde serbestçe birlik üyeleri arasında hareket
edebilmesidir.
 5. İktisadi Birlik (Economic Union)
İktisadi birleşme hareketlerinin en ileri şeklidir. İktisadi birlikler ortak pazarın ötesinde
ekonomik, mali ve para politikalarının birlik ülkeleri açısından koordinasyon halinde
yürütülmesini ifade eder.