tarih bilimi - video.eba.gov.tr
advertisement
I. ÜNİTE: TARİH BİLİMİ 2. Tarihin Konusu: --Geçmişte yaşamış insan topluluklarının; 1. KONU: TARİH BİLİMİNE GİRİŞ a) Birbirleri ile olan ilişkilerini b) Yaşam tarzları c) Kültür ve Uygarlıkları Geçmişte yaşamış insan topluluklarının yaşayışlarını, kültür ve uygarlıklarını, birbirleri ile olan ilişkilerini, nedensonuç ilişkisi içinde belgelere dayalı objektif biçimde inceleyen bilim dalına ..…………………. denir. 3. Tarih Felsefesi: Geçmiş Günümüz Yorum Gelecek Öngörü(Tahmin) Örnek: İnsanoğlu geçmişte savaşlar yaptı. İlk insanın oğulları ile başlayan kan dökme olayı günümüzde komşumuz Suriye’de yaşanmaktadır. O halde gelecekte de savaşlar olacak ve kan dökülecektir. 1. Tarihin Tanımı: a) Geçmişte meydana gelen insan faaliyetleri b) ……………………………………………………………. 4. Olay- Olgu Kavramları c) ……………………………………………………………. d) ……………………………………………………………. Olay: Kısa sürede yaşanan gelişmeler; anlık durumlar. e) ……………………………………………………………. Örnek: İstanbul’un Fethi, Mohaç Meydan Savaşı Soru: Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, uğraşlarını, birbiriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek neden-sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilimdir. Durum: İslamiyet’in hızlı yayılmasında diğer din ve inançlara karşı gösterilen hoşgörünün payı büyüktür. Avrupa’da ve Asya’da ezilmiş ve horlanmış insanlar Müslümanları kurtarıcı olarak karşıladılar. Bir örnek yazınız? …………………………………………. ……………………………………………………...……….. Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir? Bir örnek yazınız? ……………..……………………………. …………………………………..…………………………... Olgu: Olaya bağlı olarak daha uzun sürede yaşanan gelişmelerdir. Örnek: İstanbul’un Fethi’nden sonra kentin Türkleşmesi A) İnsan ilişkileri B) Neden-sonuç ilişkileri C) Zaman D) İnsan topluluklarının yaşayışları E) Yer Soru: Olay ve olgu kavramları düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisi tarihî bir olguya örnek gösterilebilir? ( 1996 – ÖSS ) A) İstanbul’un fethedilmesi B) Türkiye’nin çağdaşlaşması C) Malazgirt Savaşı’nın kazanılması D) Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması E) Pearl Harbour Baskını’nın yapılması Soru: Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek, neden-sonuç ilişkisi içinde, belgelere dayalı olarak objektif biçimde inceleyen bir bilim dalıdır. (17.06.2012 – LYS ) Durumu: İslamiyet'i kabul eden Kuzey Afrika'nın Arap olmayan yerli halkı, sadece din değiştirmekle kalmayarak zamanla yeni bir kimlik de kazanmıştır. Köklü bir kültüre sahip olan Türkler ve İranlılar ise İslam dinini kabul etmelerine karşın ulusal kimliklerini koruyabilmişlerdir. 5. Tarih Biliminin Yöntemi a) Tarama ( Kaynak Arama) Yukarıda verilen durumda, tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir? A) Zamansal saptama C) Toplumsal ilişkiler E)Toplumsal yaşayış * Birinci Elden Kaynak: Tarihi olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgudur. Kitap, para, heykel vs. B) Neden-sonuç ilişkisi D) Yer belirtilmesi * İkinci Elden Kaynak: Olayın geçtiği döneme yakın ya da birinci elden kaynaktan yararlanarak yapılan eserlerdir. 1 Örnek: Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi birinci elden kaynaktır. Ama Enver Ziya Karal’ın Çelebi Seyahatnamesi eseri ise ikinci elden kaynaktır. c) Tahlil ( Çözümleme ) Kaynaklardaki bütün bilgilerin ………………………………. işlemidir. * Yazılı Kaynaklar: Ferman, Para, ………………………… ………………………………………………………………. ……………… d) Tenkit ( Eleştiri ) * Sözlü Kaynaklar: Destan, Efsane, ……………………… ………………………………………………………………. * İç Tenkit: Yazarın fikir ve görüşlerini incelemektir. * Dış Tenkit: Eserin adı, yazarı, basım evi, yılı, nerede basıldığı gibi kapak bilgilerini incelemektir. * Kalıntılar: Taş, Kemik, …………………………………... ………………………………………………………………. * Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar: Cd, Fotoğraf, …….. ………………………………………………………………. e) Terkip ( Sentez) …………………………………………..………………...… ………………………………………………………………………. Soru: Aşağıda verilen görsellerin kaynak türlerini yazınız? Soru: Tarih ne zaman başlamıştır? Aslında tarih insanla başlar. Ancak yazının icadından öncesi net bilgimiz olmadığı için gerçek tarih ……………….. ile başlar. Notlar: 1. Tarihi olayların TEKRARI, DENEYİ VE GÖZLEMİ YAPILAMAZ. Gazete - …………….. …….………. Kaynak Cd -……………..…… ……………… Kaynak !!!!!!!!! Yukarıdaki cümleyi adınız gibi bileceksiniz !!!!!!!! 2. Tarih toplumların birbirleri ile etkileşimleri ile oluşur. Etkileşim; a) ……………………………………….. b) ……………………………………….. Destan-………….…… ……………… Kaynak Çanak-Çömlek - ……….. ………....…….…. Kaynak c) ……………………………………….. 3. Tarihte KESİN DOĞRULAR YOKTUR. b) Tasnif ( Sınıflandırma) Araştırma- incelemeyi kolaylaştırmak için; Konu ile ilgili yeni ve geçerli bir bilgi ya da belge ortaya çıkabilir. * Zamana Göre: 4. Tarihi günümüz koşulları ile değil, O GÜNÜN KOŞULLARINA GÖRE DEĞERLENDİRMELİYİZ. - Yıl: 1980 yılı, ………………………………...……. - Yüzyıl: 21. Yüzyıl, ………………………..………. - Çağ: Orta Çağ, …….……………………………… - Dönem - Devir: Fetret Devri, ………………...…… Örnek Sorular: Soru: Bir tarihi olayda rolü olanların katkılarının doğru olarak değerlendirilebilmesi için aşağıdakilerden hangisinin göz önünde tutulması gerekir? A) Olayın geçtiği zamandaki koşulların B) Başka olaylarla benzerliklerin C) Olayla ilgili değişik yorumların D) Olaydan sonra kaç yıl geçmiş olduğunun E) Eleştirinin yapıldığı günün koşullarının * Mekâna Göre: Finike Tarihi, ………..…………………….......................... * Konuya Göre: (1986 - ÖSS) Osmanlı Hukuku,…………………………………………... 5. Tarih kesintisiz bir süreçtir. Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi vardır. 2 Soru: Eski bir yerleşme yerinde yapılan kazıda elde edilen bulgular, burada yasayanların taş devrinden sonra, bakır, tunç ve demir devirlerine ayni zamanda girmiş olduklarını göstermektedir. Soru: Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların araştırılmasında başvurulan yollardan biri olamaz? A) Kaynak taraması yapma B) Olaylar arasında ilişki kurma C) Buluntuları inceleme D) Deney yapma E) Kronoloji ve coğrafyadan yararlanma (1988 - ÖSS) Bu yerleşme yerinde yaşayanlar için aşağıdakilerden hangisinin doğru olması en güçlü olasılıktır? Soru: "Çağlar boyunca Türk, İslam ve Hıristiyan kültürlerinin etkileşmesini ortaya koymak isteyen bir araştırıcı İzmir’e gelmiştir. Çalışmalara başlayacağı sırada bu araştırıcıya incelemelerini İstanbul’da yapması önerilmiş:”böyle yaparsa daha çok kanıt bulabileceği söylenmiştir." A) Madenleri işlemek için ateşten yararlanmayı geç öğrenmişlerdir. B) Yerleşme yeri, bakır, kalay ve demir madenleri bakımından zengindir. C) Bakır ve tunç eşyalara çok geç gereksinim duymuşlardır. D) Taş devri uygarlığını yasayanlar demir devrini yasayanlardan etkilenmişlerdir. E) Yerleşme yerinde köklü iklim değişmeleri olmuştur. (1981 - ÖSS) İstanbul’un hangi özelliğine dayanılarak böyle bir öneride bulunulmuştur? A) Yeni Türk Devleti'nin en kalabalık ve gelişmiş kenti olmasına B) Haçlı Seferlerinin Anadolu'ya geçim noktası üzerinde bulunmasına C) Bizans ve Osmanlı dönemlerinde hükümet, ticaret ve kültür merkezi olmasına D) İstanbul’un Türklerden önce Araplar tarafından da kuşatılmış olmasına E) Halkının, değişik kültürlerden gelen araştırıcıları hoşgörüyle karşılamasına (1981 – ÖSS ) Soru: Birbirini izleyen iki tarihsel olaydan birinin, ötekinin nedeni sayılıp sayılamayacağını ortaya çıkarmak için neye bakılmalıdır? A) Sonrakinin nedenlerinin, öncekinin sonuçları arasında olup olmadığına B) İki olayda da aynı kişilerin etkin olup olmadığına C) İki olayın da aynı yerde geçip geçmediğine D) İki olayın konuları arasında bir benzerlik olup olmadığına E) Olayların sonuçları arasındaki benzerliğe (1982 - ÖSS) 6. Aşağıda verilen tabloları yorumlayınız? Demir Tunç Bakır Cilalı taş Yontma taş Kabataş A Demir Cilalı taş Yontma taş Kabataş Soru: Ön Asya'da yapılan bir kazıda bulunan M.Ö. 4000 yılına ait bazı eserlerin, Orta Asya'da bulunan M.Ö. 5000 yılına ait eserlere benzediği görülmüştür. Aşağıdakilerden hangisinin ortaya konması, bu uygarlığın Orta Asya uygarlığından etkilendiğine bir kanıt olabilir? B Yorum?……………..……………………………………… A) Bulunan eserlerin ayni tarih devrine ait olduğunun B) Ön Asya uygarlığını yaratanların Orta Asya'dan geldiklerinin C) Orta Asya uygarlığının ileri bir uygarlık olduğunun D) Ön Asya uygarlığının başka uygarlıkları etkilemediğinin E) Ön Asya'da bulunan eserlerin daha çeşitli olduğunun (1983 - ÖSS) ……………………………………………………………… ……………………………………………………………… ……………………..………………………………...……… Soru: Aşağıdakilerden hangisinin diğerlerine göre daha belirgindir? Soru: Aşağıdakilerden hangisinin, Tarihi devirlerin araştırılmasında kullanılan yazılı kaynaklar arasında yer aldığı söylenebilir? oluş zamanı A) Türkiye, Şubat ayının 28'inde NATO'ya girmiştir B) Atatürk, XIX. ve XX. yüzyıllarda yaşamıştır. C) Kars Antlaşması, Ekim ayı’nın birinci yarısında imzalanmıştır. D) Yazı, günümüzden yaklaşık beş bin yıl önce bulunmuştur. E) Türkiye, 1932 yılında Milletler Cemiyeti'ne üye olmuştur. (1990 - ÖSS) A) Karain mağarasındaki duvar resimleri B) Çatalhöyük'te bulunan kap-kacaklar C) Kurganlardan çıkarılan at koşumları D) Hititlerden kalan Anallar E) Çayönü'nde bulunan sabanlar 3 B) ………… ……………………… : Ay yılı esaslıdır. İlk kez Hz. Ömer zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Hicret başlangıçlıdır. İnceleyiniz ! ROMA RAKAMLARI Not: Tarımla uğraşan toplumlara yaramaz! Not: Türkiye’de sadece dini günleri hesap etmede kullanılır. C) …………… ………….. : Büyük Selçuklu Devleti’nde Melikşah zamanında Ömer Hayyam tarafından hazırlanmıştır. Güneş yılı esaslıdır. (1079) D) ………. …………… : Güneş yılı esaslı bir takvimdir. Osmanlılarda IV. Mehmet zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Sadece ekonomik alanda kullanılmıştır. E) ……………. ………………. : 1 Ocak 1926’dan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Mısırlılar bulmuş, Yunan ve Romalılar geliştirmiştir. Hz. İsa’nın doğumu (Milat – 0) başlangıç kabul edilmiştir. ZAMAN VE TAKVİM KAVRAMLARI YIL HESAPLAMALARI Takvimler iki esas üzerine hazırlanmıştır: 1. Miladi Yılı Hicri Yıla Çevirme: 1. ................... …………..: Dünyanın güneş etrafındaki bir tam dönüşüdür. 365 gün 6 saattir. 6 saatlik fark 4 yılda 1 gün eder. Bu bir gün ……………. ayına eklenir. ……………… ayının 29 çektiği yıla ………………….. …………... adı verilir. Miladi Yıl – 622= Kalan Kalan / 33 = Bölüm Bölüm + Kalan = Hicri Yıl 2. ……………. ………….. : Ayın dünya etrafında 12 kez dönme süresidir. 354 gündür. Güneş yılı ile arasında 11 gün 6 saat vardır. Bu fark 33 yılda bir yaklaşık 1 yıl eder. Örnek Soru:1453 miladi yılı hicri yıla çevirir misiniz? 1453 – 622 = 831 831 / 33 = 25.18 831 + 25 = 856 TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIĞI TAKVİMLER Çözelim:2014 miladi yılı hicri yıla çevirir misiniz? A) ..……. …………….. …………… ………….: Güneş yılı esaslıdır. Her yıla bir hayvan ismi verilir. 12 yıldan oluşur. --Yıllar: Sıçgan, Ud (Öküz), Pars, Tavşan, Ejder, Yılan, At, Koyun, Maymun, Tavuk, İt, Domuz. 2. Hicri Yılı Miladi Yıla Çevirme: Hicri Yıl + 622 = Toplam Hicri Yıl / 33 = Bölüm Toplam – Bölüm = Miladi Yıl Örnek Soru:856 hicri yılı miladi yıla çevirir misiniz? 856 + 622 = 1478 856 / 33 = 25.93 1478 – 25 = 1453 Çözelim: 66 hicri yılı miladi yıla çevirir misiniz? 4 * Uzun yıllar aynı Fakültede Osmanlı ve Avrupa tarihi üzerine dersler verdikten sonra 1972 yılında Chicago Üniversitesi Tarih Bölümü'ne "Osmanlı Tarihi Üniversite Profesörü" olarak davet edildi. 3. Rumi Yılı Miladiye Çevirme: Rumi Yıl+584 * 1973 yılında meşhur kitabı The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600 yayımlandı. Yurtiçi ve dışında çeşitli üniversitelerden fahri doktora payeleri aldı. Örnek Soru: 1400 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz? * 1993 yılında Bilkent Üniversitesi'ne davet edildi ve burada Tarih bölümünü kurdu. Yazdığı makale ve kitaplarla Osmanlı İmparatorluğu tarihi üzerinde tartışılmaz bir otorite haline gelen Prof. Dr. Halil İnalcık halen Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü'nde yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi vermektedir. 1400 + 584 = 1984 Çözelim: 1915 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz? * Hayatı ve tarihçiliğini anlattığı Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık Kitabı adlı söyleşi kitabı Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlarından 2005 yılında yayımlanmıştır. 4. Miladi Yılı Rumiye Çevirme: Miladi - 584 Örnek Soru: 2014 miladi yılı rumi yıla çevirir misiniz? 2014 – 584 = 1430 TARİH ÖĞRENMENİN ÖNEMİ İLE İLGİLİ SÖZLER Çözelim: 1915 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz? -- Tarih yazmak, tarih yapmak kadar önemlidir. Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat insanı şaşırtacak bir nitelik alır. M. Kemal ATATÜRK YÜZYILYIL HESAPLAMALARI -- Tarih kâinâtın vicdanıdır. Ömer Hayyam 1. Verilen tarih tek yada çift rakamlı olursa, işlem yapılmaz. Doğrudan 1. Yy’ın içinde yer alır. -- Tarih; okuyana, kendi gözünün görme derecesine göre, yol gösteren bir kılavuzdur. J.J.Rousseau -- Ecdâdını unutanlar, kaynaksız ırmağa, köksüz ağaca benzerler. Çin Sözü Örneğin 8, 2, 12, 45, 56, 99 tarihleri 1. Yy.da yer alır. 2. Verilen tarih üç basamaklı bir sayı ise, yüzler basamağına 1 eklenir. Örneğin, 642 1 7. yy 987 1 10. yy -- Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi? Mehmet Âkif Ersoy -- Tarih okuyanın aklı çoğalır. İmam Şâfiî 3. Verilen tarih dört rakamlı olursa yüzler ve binler basamağına bir eklenir. Örneğin, 1642 1 17. yy -- Tarih bilmeyen diplomat, pusuladan anlamayan kaptana benzer; her ikisinin de karaya oturmak tehlikesi vardır. A. Cevdet Paşa 2014 1 21. Yy 2. KONU: TARİH YAZICILIĞI 1. Hikâyeci (Nakilci) Tarih: Olaylar hikâyeler şeklinde, mübalağalı biçimde ele alınır. Sebep sonuç ilişkisi yoktur. Halil İnalcık Kimdir? İnalcık, aslen Kırım Tatarı'dır. Balıkesir Muallim Mektebi'ni tamamladı. 1935 yılında Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yeni Çağ Tarihi bölümünde yükseköğrenimine başladı. 1942 yılında "Tanzimat ve Bulgar Meselesi" adlı doktora tezini verdi. Not: İlk olarak Heredot’un Historia(Tarih) bu türün ilk örneğidir. Herodot’a eserini yazarken sadece dinlediklerini anlatmayıp, onları yorumladığı için “tarihin babası” denilmektedir. 2. Öğretici Tarih (Pragmatik - Faydacı) : Olaylardan ders çıkarmak suretiyle, toplumun ahlak ve karakterini geliştirmeyi amaçlar. Kahramanlar ön plana çıkartılır. Not: İlk örneği Tukidides’tir. 5 3. Sosyal Tarih: Olayların hissi yönlerini dikkate almadan açıklayan tarih anlayışıdır. 6..................................................................: Zaman bilimidir. Olayların meydana geldiği tarihin bilinmesi neden-sonuç ilişkisi kurması bakımından önemlidir. 4. Neden–Nasılcı, Araştırıcı (Bilimsel) Tarih: Olaylar, sebep – sonuç ilişkisi içinde, neden ve nasıl sorularına cevap aranarak incelenir. Halil İnalcık bu ekolün önemli temsilcisidir. 7.............................................................................: Duygu ve düşünceleri söz veya yazı ile etkili bir biçimde anlatma sanatıdır. Tarihte meydana gelmiş olaylar edebiyatın konusunu oluşturur. 5. Kronik Tarih: Her yılın olayları arasında herhangi bir bağlantı gözetilmeden arka arkaya sıralanır. 8.....................................................................: Akıl ve mantık ilkelerine uygun düşünmeyi esas alır. Tarihi olayların felsefi yönünü değerlendirir. Not: Tarih yazıcılığı Hitit Krallarının tutturduğu yıllıklarla (anal) başlar. 9.......................................................................: Eski yazıların okunmasını sağlayan, bu yazıların tür ve şekillerini inceleyen bilim dalıdır. TÜRKLERDE TARİH YAZICILIĞI 10................................................................................: Anıtlar üzerindeki kitabeleri ve yazıları inceleyen bilim dalıdır. 1. Osmanlılar Döneminde Tarih Yazıcılığı: * Osmanlıda ilk vakanüvis ………………….. Efendi’dir. Halepli 11............................................................................: Toplumu inceleyen bilim dalıdır. Olayın meydana geldiği toplum yapısı açısından önemlidir. ……………… * Hoca Sadeddin Efendi, Aşık Paşazade, Oruç Bey, Behişti, Peçevi, Selaniki ve Ahmet Cevdet Paşa’nın da tarihleri vardır. 12............................................................: Dünyada var olmuş ve var olan dilleri inceler. 13..............................................: Belgeleri tür, şekil ve içerik bakımından değerlendiren bilim dalına denir. 2. Cumhuriyet Döneminde Tarih Yazıcılığı: 14...........................................................: Belirli bir amaç için veri toplama, tablo ve grafiklerle özetleme, sonuçları yorumlama, özellikler arasındaki ilişkiyi araştırma, çeşitli konularda geleceğe ilişkin tahmin yapma ilkelerini kapsayan bilimdir. * Cumhuriyet Döneminde yeni tarih anlayışının ortaya çıkmasında …………………….. ‘ün rolü büyük olmuştur. * “Arıburnu Muharebeleri Raporu’ adlı eserinin ilk kelimesi …………………………………………………………’tir. * 1931 yılında Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kurulmuştur. 15...........................................................................: Canlıların birbirleri ve çevreyle ilişkilerini inceleyen ve doğanın korunmasına yönelik çalışmalar yapan bir bilim dalıdır. 3. KONU: TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİM DALLARI 16.............................................................. (Meskukat) : Eski paraları inceleyen bilim dalıdır. 1...........................................: Her tarihi olay belli bir coğrafi mekanda meydana gelir. Tarihi olayların oluşumu esnasında iklim, yeryüzü şekilleri, ekonomik faaliyetler, konum vb. coğrafi faktörler etkili olabilmektedir. Yeryüzü Bilim. 17...........................................................................: Ele geçen eserlerin hangi döneme ait olduklarının belirlenmesinde faydalanılır. (Karbon 14 Yöntemi) 2...........................................................: Kazı bilimidir. Yazılı kaynakların olduğu dönemlerin aydınlatılmasında önemlidir. 18..............................................................: Bir sanat eserinin sanatçısını ve sanatsal değerini, toplumun sanata karşı bakış açısını belirlemeye çalışır. 19...................................................: Armaları inceleyen bilim dalıdır. 3.............................................: İnsan ırklarını inceleyen bilim dalıdır. İnsanın iskelet, kafatası gibi fiziki yapısını araştırır. 20................................................................: Mühür bilimidir. 4...........................................................: Toplumların yaşayış, gelenek, örf ve adetlerini inceler. 21…………………………………………: Ülke, bölge, kent, dağ, ırmak vb. adların nereden geldiğini ve anlamlarını ortaya çıkaran bilim dalıdır. 5............................................................: Toplu halde yaşayan insanların birbirleriyle ve devletle ilişkilerini düzenleyen kurallara denir. 22. ……………………………………..: Arkeolojik buluntuların tarihlenmesinde tarihe katkı sağlayan bilim dalıdır. 6 5. Yapılan araştırmalara göre Sümerlerin kullandıkları dil ile Türklerin kullandıkları dil ailesinin aynı olduğu ortaya çıkmış ve Sümerlerin de Türk olduğuna dair bir görüş ortaya atılmıştır. TARİH BİLİMİNE GİRİŞ TESTİ 1. "Tarih bir bütündür, parçalanamaz. Olayları birbirinden ayrı düşünmek mümkün değildir." diyen bir Hasan Hoca, bu anlayışını kanıtlamak için aşağıdaki uygulamalardan hangisine dikkat etmelidir? Böyle bir görüşün ortaya atılmasında tarihe yardımcı olan bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Belgeleri günün şartlarına göre yorumlamaya B) Deney ve gözlem metodundan yararlanmaya C) Olayın geçtiği yeri incelemeye D) Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurmaya E) Olayın gerçekleştiği zamanı doğru belirlemeye A) Filoloji B) Kronoloji C) Arkeoloji D) Paleografya E) Epigrafi 6. Olay; İnsanı ilgilendiren sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel ve dini her alanda ortaya çıkan, kısa süre içinde olan her şeydir. Olgu; Oluşum süreci içinde veya başka bir durumun belirtisi olarak gözlemlenen gelişmelerdir. 2. Tarihi devirlere ait bilgilerimiz, tarih öncesi devirlere göre daha kesin ve belirgindir. Buna göre; Bu bilgilere göre; I. Orta Asya'da İslamiyet'in yayılması, II. Yavuz'un Mısır seferi, III. Anadolu'nun Türkleşmesi, IV. Fransız İhtilalı gelişmelerinden hangileri olguya örnektir? I. yazının kullanılması, II. bilgi birikiminin daha fazla olması, III. araç ve gereçlerin daha gelişmiş olması durumlarından hangileri tarihi devirlerdeki bilgilerin daha kesin olmasını sağlamıştır? A) Yalnız I A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III D) II ve IV B) Yalnız II E) I, II ve III C) I ve III 7. Tarih öncesi dönemlerde, 3. Selinus (Gazipaşa) bölgesinde araştırma yapan Garip Hoca, önce bölgenin fiziki yapısı hakkında bilgi edinmiş, ardından yapılan kazıların sonucunda ortaya çıkarılan, bölgede yaşamış uygarlıklara ait eserleri incelemiş ve bu eserler arasında yazılı belgeler ile komşu devletlerle yapılan antlaşmalar olduğunu belirlemiştir. I. ticari faaliyetlerin başlaması, II. toplumlar arası etkileşimin artması, III. tarım üretimine geçilmesi durumları aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre gerçekleşmiştir? Bu bilgiye bakarak araştırmayı yapan Garip Hoca aşağıdaki bilim dallarının hangisinden yararlanmış olamaz? A) Arkeoloji D) Paleografya B) Antropoloji E) Diplomasi A) I, II, III B) II, I, III D) III, II, I C) Coğrafya C) III, I, II E) II, III, I 8. Tarihte her uygarlık bir takvim sistemi geliştirmiştir. Bazıları Ay yılını esas alan takvimi kullanırken bazıları da Güneş yılını esas alan takvimi kullanmışlardır. Aynı yıl esasına dayalı takvimleri kullanan farklı uygarlıklarda ise takvimlerin başlangıç tarihleri farklılık göstermektedir. 4. Tarihi, bölümlere ayırarak araştırma ve inceleme yapmak büyük kolaylıklar sağlar, fakat araştırma alanının sınırlandırılması doğru bilgiye ulaşmamızı zorlaştırır. Bu nedenle araştırdığımız dönemle ilgili geniş çaplı bir bilgi birikimine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da şüphesiz diğer bilim dallarından faydalanılarak sağlanabilir. Bu bilgilere göre, I. takvimin bir ihtiyaç olduğu, II. aynı zamanın yaşanılmasına rağmen, takvimlerin gösterdiği tarihlerin farklılık gösterdiği, III. her uygarlığın farklı dönemlerde başka takvimler kullandığı, IV. güneş yılı esasına dayalı takvimin daha yaygın olduğu Tarih araştırmacısının başka bilimlerden faydalanmasının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Siyasi tarihin alanını genişletmek B) Sosyal bilimlerin birbiriyle ilişkisini güçlendirmek C) Dönemin en önemli faktörlerini ortaya çıkarmak D) En doğru bilgiye ulaşabilmek E) Tarihin tüm bilimlere kaynaklık ettiğini kanıtlamak durumlarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II D) II ve IV 7 B) I ve III C) II ve III E) III ve IV 9. Miladi takvim, güneş yılı esasına göre hazırlanmıştır. Temeli Mısırlılara dayanmakta olan Miladi takvim daha sonra bazı değişiklikler yapılarak Yunanlılar ve İyonlularca da kullanılmış, en son şekli ise Romalılar tarafından verilmiştir. 13. Eski bir yerleşim yerinde yapılan kazıda toprağın alt katından üst katına doğru sırasıyla; taş aletler, toprak kaplar, bakır kaplar, tunç kabartmalar ve demir silahlar bulunmuştur. Bu bilgilere göre bölge için; Buna göre; I. Tarih öncesi devirleri sırasıyla yaşamışlardır. II. Etkileşime kapalı bir coğrafyadır. III. Sık sık göç almış bir yerdir. I. Takvim değişik toplumların katkılarıyla oluşmuştur. II. Güneşin hareketleri Miladi takvimin hazırlanışında dikkate alınmıştır. III. Türkler Miladi takvimi kullanmamışlardır. yargılarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız I D) I ve III yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III B) Yalnız II C) I ve II E) I, II ve III C) I ve II 14. İnsanoğlu Paleolitik (Eski Taş) Devri'n sonlarına doğru ateşi kontrol altına almış ve farklı amaçlarla işlerini kolaylaştırmak için kullanmışlardır. E) II ve III 10. Tekerlek, Cilalı Taş Devri'nde bulunmuş olmasına rağmen etkin bir biçimde kullanılması Tunç Devri'nde olmuştur. Bunun nedeni ticaretin daha kolay yapılabilmesi için ulaşıma önem verilmesidir. Buna göre, bu devirde insanların ateşten, aşağıdaki alanların hangisinde faydalanmaları beklenemez? A) Yiyeceklerini pişirmede B) Hayvanlara karşı korunmada C) Mağaraları ısıtmada D) Barınaklarını aydınlatmada E) Demiri eriterek silah yapmada Bu bilgiye bakarak tekerleğin öneminin artması aşağıdakilerden hangisi ile daha çok ilişkilidir? A) Özel mülkiyet anlayışının gelişmesi B) Tarımsal üretimde madenden yapılmış kullanılması C) Toplumda sınıf ayrılıklarının görülmesi D) Toplumsal hayatta işbölümünün ortaya çıkması E) İhtiyaç fazlası ürün elde edilmesi eşyalar 15. Kalkolitik çağda, Anadolu'da avcılık önemini kaybetmiş, tarım öncelik kazanmıştır. Bu durum, 11. Garip Hoca; “ Bir tarihçi elindeki verileri değerlendirirken kesinlikle tarafsız olmalıdır.” demiştir. I. yerleşik hayata geçilmesi, II. üretimin artması, III. dini inanışların yayılması Aşağıdakilerden hangisi Garip Hocaya göre tarihçinin tarafsızlığına aykırı bir durumdur? gelişmelerinden hangilerine ortam hazırlanmıştır? A) Bütün kaynakları taraması B) Verileri belirli bir düşünceye göre taraması C) Ön yargılardan kendini arındırması D) Karşı düşüncede yazılmış eserleri de incelemesi E) Sorgulayarak araştırma yapması A) Yalnız I D) I ve II I. Yazının kullanılması II. Tarımsal etkinliklerin başlaması Bu bilgilere dayanarak hangisine ulaşılabilir? III. Demirden kılıçların yapılması aşağıdaki yargılardan A) Takvimin başlangıcı her toplumda aynı olayla belirlenmiştir. B) Yahudiler yaradılış gününü başka kavimlere kabul ettirmek istemiştir. C) Takvim başlangıçları belirlenirken her toplum devletlerinin kuruluş yılını esas almıştır. D) Her toplum kendisi için önemli olayları takvimlerinin başlangıcı kabul etmiştir. E) Yunanlıların Olimpiyat Oyunlarında takvim başlangıcı olabilecek olaylar gerçekleşmiştir. Ayşe’nin deftere yazdığı durumlarından hangilerinin, Cilalı Taş Devri'ni yaşayan bir toplumda görülmesi beklenemez? B) Yalnız II E) II ve III C) Yalnız III E) II ve III 16. En eski ve ilkel takvimlerin kullanıldığı Mısır ve Babil'de, her hükümdarın saltanat dönemi yeni bir tarihin başlangıcı sayılıyordu. Yahudiler, M.Ö. 3760'da olduğuna inandıkları yaradılış gününü, Antik Yunanlılar ilk Olimpiyat Oyunlarının yapıldığı yılı, Romalılar ise Roma'nın kuruluş yılını takvimlerine başlangıç olarak kabul etmişlerdir. 12. A) Yalnız I D) I ve III B) Yalnız II C) I ve II 8 Not: Anadolu’da ilk çiftçiler Diyarbakır Çayönü’nde yaşamışlardır. II. ÜNİTE: UYGARLIĞIN DOĞUŞU VE İLK UYGARLIKLAR Not: Dünyanın ilk kent yerleşimi Konya ili Çumra ilçesindeki Çatalhöyük olarak kabul edilir.Yerleşimde 8000’nin üzerinde insan yaşadığı düşünülmektedir. 2009 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi'ne önerilmiştir. UNESCO tarafından 2012 yılında Dünya Miras Listesi'ne dâhil edilmesine karar verilmiştir. 1. KONU: TARİHİ ÇAĞLARA GİRİŞ 1.Tarih Öncesi (Prehistorik) Devirler A) Taş Devri : a) Kaba Taş( Eski Taş) : Araç – gereç yapımı yoktur. İnsanlar toplayıcılıkla geçinmektedirler. En ilkel ve en uzun dönemdir. İnsanlar ............................. .................................. giysiler yapmışlardır. Bu çağın sonlarına doğru mağara duvarlarına hayvan ve av sahneleri yapmışlardır. Eski Taş dönemine ait ilk izlere İspanya’daki Altmaria ve Fransa’daki Laskö mağaralarında rastlanılmıştır. Ülkemizde ise Antalya yakınlarındaki Beldibi, Belbaşı ve Karain mağarları ile İstanbul Yarımburgaz mağarası eski taş dönemindendir. Kent yerleşimi Çatalhöyük Soru: Cilalı Taş Çağında, Anadolu'da avcılık önemini kaybetmiş, tarım öncelik kazanmıştır. Bu bilgiye dayanarak kalkolitik çağ ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir? A) Verimli topraklara göç edilmiştir. B) Yerleşik hayata geçilmemiştir. C) İnsanların yaşantısı değişmiştir. D) Hayvancılık yapılmamıştır. E) Tüketim üretimden çok olmuştur. Antalya Müzesinde sergilenen Karain mağarası buluntuları Soru: Cilalı Taş Devri'nde yiyecek olarak kullanılmak üzere çeşitli bitkiler yetiştirilmeye başlanmış, su kıyılarında birbirine bitişik bahçeli evler yapılmış, taslardan yapılan alet ve silahlar daha kesici hale getirilmiş, bitki liflerinden giysiler, yiyecekleri saklamak için topraktan çanak çömlek yapılmıştır. b) Yontma Taş(Orta Taş): Araç – gereç yapımı başlamıştır. Toplayıcılık yanında avcılık başlamış, mağaralara çekilmişler. Resim ve kabartma eserlere (güzel sanatların ilk örnekleri) rastlanmıştır. ................, devrin sonlarına doğru bulunmuştur. ..............’le birlikte; …………........................., ..........................................., ………..................................., ............................................... ve ............................................. gerçekleşti. Bu açıklamada, Cilalı Taş aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmiş gösteren bir kanıt yoktur? Orta Taş Dönemine ait en önemli yerleşim yeri Güney Tacikistan’da yer alan Kuldara Bölgesidir. Ülkemizde ise Antalya Beldibi, Göller Bölgesi Baradiz, Ankara Macunköy, Samsun Tekkeköy bu döneme ait yerlerdir. Devri'nde olduğunu A) Yerleşik hayata geçilmezi B) Topraktan eşya yapılması C) Kullanılan silahların geliştirilmesi D) Tarım üretimine geçilmezi E) Yazının bulunması c) Cilalı Taş(Yeni Taş – Neolitik): Topraktan araç – gereç yapımı başlamış (mikrolit), seramik sanatının temeli atılmıştır. Üreticilikle birlikte yerleşik hayat başlamıştır. Hayvanlar evcilleştirilmiş, Dolmen ve Menhirler yapılmıştır. İlkel köyler kuruldu. Bitki liflerinden giysiler yapıldı. Hayvanlar evcilleştirildi. Takas usulü ticaret yapıldı. Soru: İnsanların, toprağı işleyerek tarımsal üretime geçtikleri, ilk yerleşim yerlerini kurdukları, yiyecek ve içecekleri korumak için kilden çanak çömlek yaptıkları çağ, aşağıdakilerden hangisidir? A) Orta Taş (Mezolotik) Çağı B) Eski Taş (Paleolitik) Çağı C) Yeni Taş (Neolitik) Çağı D) Bakır Çağı E) Demir Çağı ( 15.06.2013 – LYS ) Ülkemizde Konya Çatalhöyük, Gaziantep Sakçagözü, Diyarbakır Çayönü bu döneme aittir. 9 Soru: Aşağıdakilerden hangisinin Cilalı Taş Devrini Yontma Taş Devrinden ayıran özelliklerden biri olduğu savunulamaz? -- Tarih öncesi dönemlere karanlık devirler de denir. A) Köylerin kurulması B) Tarımla uğraşılması C) Araç ve gereç yapılması D) Dokumacılığın başlaması -- Her toplum bütün devirleri sırasıyla yaşamamıştır. -- Bütün devirler yaşanmamıştır. bütün toplumlarda aynı anda -- Devlet düşüncesinin ortaya çıkması Tunç devrindedir. E) Hayvanların evcilleştirilmesi ( 11.04.2010 – YGS ) -- İnsanların ihtiyaçları icatları ortaya çıkarmıştır. 2. Tarihi Çağlar: B) Maden Devri : Tarihi çağlara ayırmanın amacı öğrenmeyi ve araştırmayı kolaylaştırmak içindir. Önemli toplumsal ve ekonomik olaylar çağ başlangıcı kabul edilmiştir. (Yani evrensel olaylar, bütün insanlığı ilgilendiren olaylar) a) Bakır Devri(Kalkolitik): Doğada bulunan ilk maden .............................’dır. Bakırın ................................................................................................, ............................................................................................. ve ................................................................. sebebi ile ilk olarak bu dönem başlamıştır. Evrensel Olaylar: a) İlkçağ : (Yazının bulunması M.Ö. 3000 – Kavimler Göçü 375) Ülkemizde Çorum Alacahöyük, Denizli Beycesultan, Çanakkale’de Kumtepe ve Truva, Samsun İkiztepe bu döneme aittir. b) Ortaçağ : (Kavimler Göçü 375 – İstanbul’un Fethi 1453) c) Yeniçağ : (İstanbul’un Fethi 1453 – Fransız İhtilalı 1789) b) Tunç Devri: İlk site devletleri, ardından büyük devletler kuruldu. d) Yakınçağ : (Fransız İhtilalı 1789 - ) Ülkemizde Ankara Ahlatlıbel ve Kayseri Kültepe bu döneme aittir. c) Demir Devri: İnsanlık tarihinin en önemli buluşlarından birisi de demirin işlenmesidir. Üretim artmış, ticaret ve silah yapımı gelişmiştir. Büyük devletler kurulmuştur. Tarih Ülkemizde Yozgat Alişar, Çorum Alacahöyük(Atatürk’ün isteği ile 1935 yılında kazılar yapıldı.), Çanakkale Truva ve Burdur Hacılar bu döneme aittir. Tarihi Çağlar Tarih Öncesi a) Soru: Diyarbakır yakınlarında bulunan Çayönü yerleşim yerine ait aşağıdaki bilgilerden hangisinin, erken dönemlerde bile malzemelerin yer değiştirdiğine ve olası bir ticaretin varlığına kanıt olduğu savunulabilir? b) Taş Devri A) Av etkinliklerinde evcilleştirilmiş köpeklerin kullanılması B) Tarımsal etkinliklerde değirmen taşları ve orakların kullanılması C) Kolye yapımında çeşitli renklerde taş boncuklarla deniz kabuklarının kullanılması D) Girişleri çatıda olan tahıl ambarlarının bulunması E) MÖ 7000 yılına tarihlenen en eski dokuma parçasının bulunması ( 01.04.2012 – YGS ) a) a) b) b) c) c) c) d) Soru: Tarih öncesinin devirlere ayrılmasında aşağıdaki gelişmelerden hangisi daha çok etkili olmuştur? A) Bazı hayvanları evcilleştirme B) Giyim kuşamda değişme C) Tarımla uğraşma D) Toplumsal dayanışma E) Araç ve gereç yapma (1984 – ÖSS) ……….Notlar………….. -- Tarih öncesi dönemlerin devirlere kullanılan araç-gereçlere dikkat edilir. Maden Devri ayrılmasında, 10 Soru: "Eski bir yerleşme yerinde yapılan araştırmada toprağın en alt katından en üst katına doğru sırasıyla yontma tas, cilalı taş, bakır, tunç ve demirden yapılmış araçlara rastlanmıştır." 1. SÜMERLER * Orta Asya kökenlidirler. M.Ö. 4000 yılında güney Mezopotamya’ya gelmişlerdir. * Şehir devletleri (Siteler) halinde yaşamışlardır. (Ur, Uruk, Kiş, Lagaş, Nippur) Sadece bu bilgiler dikkate alındığında, bu yerleşme yerinde yasayanlar için aşağıdakilerden hangisinin doğru olup olmadığı belli değildir? * .................. adı verilen krallar yönetir. Patesiler çevresindeki sitelere hâkim olursa “Lugal”; Sümer ülkesine hâkim olursa “Lugal Kalma” unvanını alırdı. A) Demiri islemesini en son öğrendikleri B) Uygarlaşmalarının tarihsel gelişmeye uygun olduğu C) Topraktan eşya yapmakta ilerlemiş oldukları D) İlk araçlarını taslardan yaptıkları E) İşledikleri ilk metalin bakır olduğu (1985 - ÖSS) * Çok tanrılı inanç vardır, ahiret inançları zayıftır. * Kanunlar hafiftir ve fidye esası vardır. * İnsanlığa en büyük katkıları ............................................... ..................................................... bulmaları ile tarihi çağları başlatmalarıdır. 2. KONU: İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI * Güneydoğu Anadolu Torosları’ndan başlayarak Basra Körfezi’ne dökülen Fırat ile Dicle Nehirleri arasından kalan bölgeye ...................................................... denir. ( Yunanca bir kelimedir. ) Nehrin akış yönüne göre Aşağı ve Yukarı Mezopotamya olarak ikiye ayrılır. Nehrin denizle birleştiği yere aşağı, nehrin kaynağına ise yukarı ismi verilir. * .................................................... kanunları tarihte bilinen ilk yazılı kanunlardır. (Bilinen ilk hukuk devleti Sümerler). * ............................................. denilen çok katlı, çok amaçlı tapınakları vardır. (Ticarethane, Soğuk Hava Deposu, İbadethane, Eğitimhane, Rasathane) Soru: İlkçağ'da, Mezopotamya’nın kuzeyine Yukarı, güneyine Aşağı Mezopotamya dendiği halde, Mısır’ın kuzeyine Aşağı, güneyine Yukarı Mısır denmiştir. "Yukarı ve Aşağı" şeklindeki bu belirlemeler neye dayanarak yapılmıştır? A) Ekvatora olan uzaklığa B) Ovaların konumuna C) Yerleşim merkezlerinin dağılışına D) Nehirlerin akis yönüne E) Dağlık bölgelerin konumuna (1983 -ÖSS) * Mezopotamya Medeniyeti, başta Anadolu, Ege ve Mısır medeniyetleri olmak üzere birçok medeniyeti etkilemiştir. Not: Mezopotamya’dan günümüze kalıcı mimari eser gelememiştir. Eserlerin taştan yapılmaması, toprak ve kerpiçten yapılması. Ziggurat * Gılgamış, Yaratılış, Tufan gibi dini nitelikli destanları vardır. Her erkek askerdir. * Taş olmadığı için kalıcı mimari eserleri yoktur. * Astronomi, takvim, matematik gelişmiştir. 2. AKADLAR * Sami kökenlidirler. * ............................ adlı başkentleri vardır. (Tarihte bilinen ilk merkezi devlet veya imparatorluktur.) * İlk düzenli ordu Akadlar’da görülür. Mezopotamya 11 * Tarım gelişmiştir. su kanalları yapmışlardır. 5. ASURLAR * Zafer Anıtı ve Agade Tapınakları mimari eserleridir. * Merkez ........................................................................’dır. * Kuzey Mezopotamya’da kurulmuştur. Bölge tarıma elverişli olmadığı için ticaretle uğraşmışlardır. Not: Dünyada bilinen ilk harita, MÖ. 2200’de Akadlar tarafından çizilen Mezopotamya haritasıdır. * Anadolu’nun içlerine kadar (Kayseri – Kültepe) gelerek ………………….. adı verilen pazarları kurmuşlar, koloniler kurarak burada çivi yazılı tabletler bırakmışlardır. Not: Tarihte ilk Tanrı - Kral kavramını Akad Kralı …………………………………. ortaya koymuştur. 3. Not: Anadolu’da tarihi çağları başlatan ve ilk yazıyı getiren ..........................................................................................’dır. ELAMLAR * Başkentleri ..................................’tur. Sami kökenlidirler. * İlk sömürge imparatorluğudur. * Madencilik, çömlek yapımı ve seramik sanatında ileridirler. * Asur kanunları çok sert ve vahşidir. * Asurlular tarafından yıkıldılar. Not: Dünyada bilinen ilk kütüphane ......................................................................’da kurulmuştur. 4. BABİLLER ORTA ASYA UYGARLIĞI * Sami kökenlidirler. Başkent .........................................’dir. * .............................. kanunları ilk anayasa niteliğindeki kanunlardır. Daha serttir ve “kısas”a dayalıdır. * Türklerin ilk ana yurdu …………… …………..…….'da; Batı'da Hazar Denizi'nden Doğu'da Kingan Dağları'na, Kuzey'de Sibirya’ya Güney'de Hindukuş ve Karanlık Dağları'na kadar uzanan bölgedir. Örnek: “Eğer bir adam kendinden yüksek bir adama bir tokat vurursa, ona öküz derisinden yapılma bir kamçıyla 60 defa vurulsun.” * Bu bölge, coğrafi yapısı ve iklim şartlarının da elverişli olması nedeniyle Türkler tarafından Ana Yurt olarak tercih edilmiştir. Örnek: “Eğer bir adamın evinde yangın çıkarsa, ateşi söndürmeye gelen adam ev sahibinin eşyasına göz koyarsa ve ev sahibinin malını alırsa, o adam ateşe atılacaktır.” * Anav Kültürü, Batı Türkistan’da Aşkabat yakınlarında yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış en eski kültürdür. * Andronova Kültürü, Hazar Denizinin kuzeydoğusundan Ural dağlarına kadar uzanan bölgede en geniş yayılma alanına sahip kültürdür. * Rahip-Kral özelliğine son vermiş, gücünü ordudan alan ilk dünyevi devlet, ilk mutlak krallığı kurmuştur. * Yahudiler, II. Babil devleti zamanında sürgün edilmiştir. * Karasuk Kültürü, Yenisey Irmağının bir kolu olan Karasuk Nehri kenarında oluşturulmuştur. * ................... .............................. Bahçeleri ve Babil Kulesi ( Yedi katlı ve 90 metre yüksekliğinde ) meşhurdur. * Abakan bölgesindeki Tagar Kültürü ise en gelişmiş kültürdür. * Matematikte “ On Tabanlı Sayı Sistemini ” bulmuşlardır. İSKİTLER ( SAKA TÜRKLERİ ) * Orta Asya’da görülen ……………………, Karadeniz’in kuzeyindeki bozkırlara gelerek yerleşmişlerdir. Atlı göçebe yaşamışlar, hayvancılıkla uğraşmışlardır. ................... .................... ve Şu adlı destanları vardır. Anadolu’ya kadar akınlarda bulunmuşlardır. * ..........................................; bilinen ilk Türk topluluğudur. Bozkırların kuyumcularıdır. At üzerinde ok atmakla ünlenmişlerdir. Babil Kulesi ve Babilin Asma Bahçeleri 12 Not: Üzengiyi ilk defa kullandılar. ( Üzengi: Eyerin iki yanında asılı bulunan ve hayvana binildiğinde ayakların basılmasına yarayan, altı düz demir halkaya verilen addır. ) Soru: I. Eski Mısırlılar ilk takvimi bulmuşlar,sonra Sezar ve daha sonra Papa XIII.Gregor bu takvimi geliştirerek bugün kullanılan takvimi oluşturmuşlardır. Not: Heredotus’un eserinde bahsi geçen …………….…….…, tarihte bilinen ilk Türk kadın hükümdardır. II. Fenikeliler alfabeyi bulmuşlar, sonra Yunanlılar ve daha sonra da Romalılar bu alfabeyi geliştirerek bugün kullandığımız Latin alfabesini oluşturmuşlardır. Bu bilgiler, bugün yararlanmakta olduğumuz takvim ve alfabenin nasıl geliştirilmiş olduğunu göstermektedir? A) Din ve devlet adamlarının yardımlarıyla B) Savaşlar sırasındaki kültür alış verişleriyle C) Yeni buluşların ödüllendirilmesiyle D) Değişik kişi ve toplumların katkılarıyla E) Ulusların birbirleriyle yarışmalarıyla (1982 - ÖSS) MISIR UYGARLIĞI Not: Kapalı bir bölge olduğu ve toplumun tutuculuğundan dolayı çevreden fazla etkilenmemişler, bu yüzden tarih öncesi dönemleri sırasıyla yaşan tek toplumdur. Soru: Türklerin Orta Nedenlerini Yazınız? Asya'dan Göç * Önceleri ............................ denilen şehir devletleri vardır. Sonraları merkezi krallık gerçekleşmiştir. Etmenlerinin * Topraklarının tarıma elverişsiz olması, * .................................. Tanrı – Kral özelliği gösterirler. (Bu özelliklerinden dolayı hukuk sistemi gelişmemiştir.) * Hayvanlar için otlakların yetersiz olması, * Çok tanrılı dinler görülür. En önemli tanrısı Amon-Ra’dır. * İklim koşullarının değişmesi nedeniyle kuraklık ve şiddetli kış yaşanması, * Ahiret inancından dolayı ...................................................... gelişmiştir. Bu olay ........................ ve ................................... gelişmesine yol açmıştır. Keops, Kefren önemli piramitlerdir. * Türk boyları mücadelelerdir. ve yabancı kavimlerle yapılan * Hayvan hastalıklarının artması. Soru: Orta Asya’da MÖ 1200-700 yıllarına ait Karasuk kültüründen dört tekerlekli araba, keçeden çadır, koyun yapağından eşya; MÖ 700-100 yılları arasındaki Tagar kültüründen ise çok sayıda ok uçları, toka, taç, bilezik gibi üzerleri kabartma hayvan başı işlemeli süs eşyaları ve hançerler bulunmuştur. Yalnız bu bilgiler doğrultusunda, I. Her iki kültüre ait tüm kalıntılar bulunmuştur. II. Tagar kültürü zaman bakımından Karasuk kültüründen sonradır. III. MÖ 3. yüzyılın sonlarında kurulduğu bilinen Hun Devleti, Karasuk kültürüyle aynı dönemde siyasi varlığını sürdürmüştür. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) Yalnız III E) II ve III ( 14.06.2009 – ÖSS ) Keops Piramidi – 138 metre 13 * ……………………………... (3,14) sayısını bulmuşlardır. * …………………...………………….. adı verilen bataklık bitkisinden kağıt yapmışlardır. Not: İnsan başlı, hayvan gövdeli heykellere ………………………………………………………….…… denir. Soru: Mısır’da, öğütleri ve ahlak kurallarını kapsayan, M.Ö. 3000 yıllarına ait edebi eserler bulunmuştur. Anadolu'nun tarih öncesi dönemlerini aydınlatan, ayni yıllara ait buluntular arasında bu tür eserlere rastlanmamaktadır. Anadolu'da ayni döneme ait buluntular sadece günlük işlerde kullanılan eşyalardan oluşmaktadır. Bu farkın, Anadolu'nun hangi özelliğinin bir sonucu olduğu savunulabilir? A) Önemli ticaret yolları üzerinde bulunmasının B) Sık sık istilaya uğramasının C) ihtiyaçların Mısır’dakinden farklı olmasının D) Yazıya geçisin daha geç başlamasının E) Verimli topraklara sahip olmasının (1992 – ÖSS) Keops Piramidi'nin kesiti ve iç yapısındaki unsurların dağılımı:1-Giriş. 2-Al-Mamun’un adamlarının açtığı tünel. 3- Granit tıpa blokları. 4-İniş Dehlizi. 5-Yeraltı Odası. 6Çıkış Dehlizi. 7- “Kraliçe odası” ve "Havalandırma Kanalları" denilen, biri Sirius yıldızına yönelik olarak yapılmış iki kanal. 8 Yatay Dehliz. 9-Büyük Galeri. 10-Kral Odası ve Orion’un Zeta Orionis (Alnitak) ve Draco’nun alpha yıldızına yönelik olarak yapılmış, "Havalandırma Kanalları" denilen iki kanal. 11-Kral Odası'na geçiş veren oda (antişambr). 12-Hizmet ya da kaçış tüneli İRAN UYGARLIĞI * İran’da ilk Partlar, sonra Medler yaşamıştır. M.Ö. 6. y.y.’da Persler Medler’i yıkmışlardır. * Çok büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. (İndus Nehri’nden Ege Denizi’ne, Kafkaslardan Basra Körfezi’ne kadar) * Tıp, eczacılık, kimya, matematik, geometri, takvim, hiyeroglif (resim yazısı) gelişmiştir. Not: Hiyeroglif yazısını 1815 yılında Fransız ……………………….………………………………… çözmüştür. * M.Ö. 1280’de Hititler ile yaptıkları ve Suriye’yi paylaştıkları “ .................................... Antlaşması” bilinen ilk dostluk ve ittifak, aynı zamanda ilk yazılı antlaşmadır. * Ölen Firavunlar için, dünyanın yedi harikasından biri olan ………………………………………………….., halk içinse ……………………………….…… adı verilen anıt mezarlar yapmışlardır. Soru: İlkçağ’da Mısır’da tarım ürünlerinden alınan verginin belirlenmesi matematiğin, Nil nehrinin tasma zamanının hesaplanması astronominin, Nil sularının tasmasıyla bozulan arazi sınırlarının yeniden saptanması ise geometrinin gelişmesinde etkili olmuştur. * Ülkeyi “.................................................” denilen eyaletlere ayırmışlardır. Eyaletlerin başında ..................................... adı verilen valiler bulunmaktadır. Yukarıda verilen bilgilere dayanarak aşağıdaki genellemelerin hangisine ulaşılabilir? Not: Eyaletleri sürekli denetleyen yüksek rütbeli kişiler kralın gözü sayılırdı. Bugünkü müfettiş diyebileceğimiz bu kişilere “şah kulağı” ya da “şah gözü” adı verilirdi. A) İhtiyaçlar insanları bilimsel çalışmaya yönlendirmiştir. B) Coğrafi konum tarımda verimliliği etkilemiştir. C) Doğa olayları kontrol altına alınmıştır. D) İnsanların yerleşik hayata gedmesinin bir nedeni tarımdır E) İnsanlar arasında kültür benzerlikleri vardır. (1995 - ÖSS) * Ticaret gelişmiştir. ( Ticaret yolları üzerindedirler. ) Not: Tarihte kurmuşlardır. 14 bilinen ilk ……................ teşkilatını Not: Tarihte bilinen ilk resimli altın para …………………. Perslere aittir. Yorum: Kast Sisteminde sınıflar arası geçiş yoktur. Bu durum, Hint toplumunda ortak kültürün, ortak ülkünün oluşmasını engellemiştir. Sonuçta millet olgusu da gelişmemiştir. Yorum: Para Perslerde, ekonominin çok güçlü olduğunun göstergesi, sanatsal faaliyetlerin bulunduğunu gösterir. Not: Kast Sistemine ilk başkaldırıyı “……………..……….” gerçekleştirmiştir. İnsanların eşitliğini savunmuştur. * .................................. dini (Mecusilik, Ateşperestlik ) hâkimdir. Bu dinde iyiliği Hürmüz ( Ahuramazda ), kötülüğü ise Ehrimen ( Ahriman ) temsil eder. Tapınaklarının adı ............................................................’dir. Not: Kast Sistemi, Gazneli Mahmut’un İslamiyet’i Hindistan’da yayması ile çözülmeye başlamıştır. 1946 Hindistan anayasası ve sömürge olmaktan çıkması ile Kast Sistemi kalkmıştır. * Eski İran sanatının en önemli eserleri, krallar için yapılan saray ve türbelerdir. Merkez Persepolis’teki saray ile I. Daryus’a ait “Zafer Kabartması” önemlidir. * Büyük İskender bu uygarlığa son vermiştir. Not: Hindistan’da Veda dini, Brahmanizm, Budizm, Taoizm, Konfüçyüs, Mani Hinduizm gibi dinler görülür. HİNT UYGARLIĞI Not: Hindistan’da güçlü bir devlet, önemli bir medeniyet ve bir millet anlayışı ..............................................................’tır. ÇİN UYGARLIĞI Sebepleri: * Çin’de iki türlü mimari gelişmiştir. Askeri mimari (............ ...........................), Dini mimari (Budist tapınakları). * Çok değişik din, dil ırk, mezhep vs.’den insanların bulunması. * Çinicilik, porselen, seramik gibi sanatlar, maden az olduğu için gelişmiştir. * ................... ................................. (Dünyanın en katı sınıf farklılığı) * .........................., .............................., ................................, ............................................. ve çini mürekkep ilk kez Çin’de bulunmuştur. Soru: Kast Sistemi Nedir? a) .......................................................... (din adamları), * Budizm, Taoizm, Konfüçyüs, Maniheizm gibi dinler yaygındır. b) ..................................................................... (asiller), * Çin’de .................................. yazıcılığı gelişmiştir. Türkler hakkında ilk bilgiler Çin kaynaklarında mevcuttur. c) ............................................... (esnaf, tüccar, çiftçi), d) ....................................................... (köylüler, işçiler; e) ................................................................... (köleler). Çin Seddi 15 DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI Not: Dinlerini sadece kendilerine ait olarak kabul ettikleri için Musevilik yayılmamıştır. A) FENİKELİLER Soru: Kudüs'ün aşağıdaki özelliklerinden hangisi, bu kentin hem Museviler hem Hıristiyanlar, hem de Müslümanlarca kutsal sayılmasında başlıca etkendir? A) Dinlere inanan insanların birlikte yaşadığı bir yer olması B) Bu dinlerce önemli sayılan mabetlerin bulunması C) Çeşitli uygarlıkların izlerini taşıması D) Uzun süre ticaret merkezi olması E) Önemli bir jeopolitik konumda bulunması (1991 – ÖSS) ANADOLU UYGARLIĞI Fenikeliler Soru: Anadolu niçin açık hava laboratuvarı) olarak adlandırılmaktır? * Sami kökenlidirler. * Kuruldukları kıyılarıdır. bölge Suriye – Lübnan’ın müzesi(arkeoloji Akdeniz * Tarımdan ziyade denizcilik ve deniz ticaretinde gelişip ........................................................................... kurmuşlardır. Yorum: Yaşadıkları yer tarıma elverişli değildir. * Anadolu’da yontma taş dönemini aydınlatan ilk kalıntılar Antalya’da Karain ve Beldibi mağaralarında bulunmuştur. * Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. (Sidon, Biblos, Sayda, Sur) * Cilalıtaş dönemini aydınlatan eserlere Çatalhöyük, Burdur-Hacılarda rastlanır. Not: Kolonilerine sadece ekonomik amaçlarla gittikleri için uzun süre tutunamamışlardır. ise Konya- * Önemli yerleşim yerleri olarak Kayseri –Kültepe, Çanakkale-Truva, Yozgat-Alişar sayılabilir. Not: ......................................................... (harf yazısı) ilk kez Fenikeliler bulmuştur. (Daha sonra İyon, Yunan ve Romalılar geliştirmiştir, Latin Alfabesi oluşmuştur.) A) HATTİLER * Hattiler hakkında bilgiler oldukça kısıtlıdır. Anadolu’nun ilk yerli halkıdır. Soru: İlkçağ'da Fenike, Ortaçağ’da Venedik ve Ceneviz, Yeniçağ’da Portekiz ve ispanya, Yakınçağ’da da İngiltere en çok hangi başarılarıyla ün kazanmışlardır? * Hatti kültürüne ait en önemli eser Çorum Alacahöyük’te bulunur. Dini inanışlarını gösteren geyik ve boğa heykelcikleri bulunmuştur. Hititleri kültürel yönden etkilemişlerdir. A) Güzel sanatlar B) Devlet yönetimi C) Deniz ticareti D) Bilimsel çalışmalar E) Harp sanatı B) HİTİTLER (ETİLER) B) İBRANİLER * Sami kökenlidirler, merkezleri Kudüs’tür. İbrani kelimesi ırmağı aşan anlamına gelir. * Dinleri ......................................................... (Milli bir din). Tanrılarına Yahova, kitaplarına .................................. denir. Not: Bilinen ilk ................................................ tanrılı dindir. Hz. Süleyman zamanında büyük bir devlet haline gelmişlerdir. Babiller zamanında başlayan sürgün hayatları birkaç bin yıl devam etmiştir. * Hz. Süleyman Mabedi önemli eserlerindendir. Hititler 16 * Anadolu Medeniyetinin temelini oluştururlar. Kurucusu Labarna’dır. Soru: Hitit Krallığı, feodal beyliklerden oluşmuş bir devletti. Daha sonraları bu beylikler kaldırılmış, yerlerine valiler atanmıştır. * M.Ö. 2 bin yılında Anadolu’da ........................................... ………………………………..… çevresine yerleşmişlerdir. Bu değişiklikle ulaşılmak aşağıdakilerden hangisidir? istenen amaç * Şehir devletlerinden merkezi krallığa geçmişlerdir. A) Saltanat kavgalarını önlemek B) Beylerden, daha önemli görevlerde yararlanmak C) Merkezi yönetimi güçlendirmek D) Beyler arasında anlaşmazlık çıkmasını önlemek E) Yönetimde, yetenekli kişilere görev vermek ( 1990 – ÖSS ) * Merkez ......................................’tır. (Çorum – Boğazköy). * Hükümdarlar rahip-kral özelliği gösterirler. * ................................................... denilen kraliçe yönetimde etkilidir. Soru: Hititlerde tarih yazıcılığı ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi, tarafsız tarih anlayışının bir göstergesidir? * Soylulardan oluşan “......................... ................................” önemli kararların alınmasında etkilidir. ( Meşrutiyet rejiminin ilk örneği Hititlerde görülür. ) A) Yıllıkların Sümer çivi yazısıyla yazılması B) Yıllıkların, kralların yaptıkları isler konusunda bilgi vermek için yazılması C) Kralların, zaferleri kadar yenilgilerini de yıllıklara yazdırmış olmaları D) Yıllıkların, özellikle ünlü kralların dönemlerini içermesi E) Yıllıkların edebi dille yazılmış olması ( 1998 – ÖSS ) * Çok tanrılı din vardır. Bu dönemde Anadolu’ya “..................... ........................ İli ” denir. Ahiret inançları zayıftır. * Aile hukuku gelişmiştir. ( Medeni hukukun temelini atmışlardır. ) * Çivi ve resim yazılarını kullanmışlardır. ( Anadolu’da tarihi çağlar .........................................’ın yazıyı getirmesiyle başlar. ) Soru: Konya yöresinde bakır ve kurşun madenleri bulunmadığı halde, bu yöredeki Çatalhöyük’te bu madenlerden yapılmış boncuk ve yüzük gibi takılar bulunmuştur. * Frigyalılar tarafından yıkılmışlardır. Bu bilgiler Çatalhöyük'te yasamış olan kültür ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi için kanıt olabilir? * Anadolu’da demir çağını başlatmışlardır. Not: Yıllıklar ( Anal ) tutmaları ile ............................................. ........................................... tarih yazıcılığını başlatmışlardır. A) İnsanları bir arada yasamaya zorlayan bir otorite vardır. B) Maden bu kültürde öteki kültürlerden daha önce kullanılmıştır, C) Verimli bir yörede bulunulmasına karşın tarıma önem verilmemiştir. D) Başka toplumlarla ticaret yapılmıştır. E) Süsleme, bu kültürde çok önemli bir ihtiyaçtır. ( 1999 - ÖSS ) * İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları önemli eserlerindendir. Not: Tarihteki ilk yazılı antlaşma ........................................... Antlaşmasıdır. ( Hitit – Mısır arasında imzalanmıştır. ) Soru: Hattuşaş'ta bulunan ve Hititlerle Mısırlılar arasında yapılan Kadeş Barışı ile ilgili olan metinde, antlaşmaya Hitit Kralı Hattuşili'nin mühürü yanında, Hitit Kraliçesi Pudahepa'nin mühürü de basılmıştır. Bu bilgi göstergesidir? aşağıdakilerden hangisinin bir A) Antlaşmanın eşit koşullar altında yapıldığının B) İki devletin yöneticileri arasında akrabalık kurulduğunun C) Antlaşmanın uzun süre yürürlükte kalacağının D) Kraliçenin devlet islerinde söz sahibi olduğunun E) Eski Anadolu'da, yasaların kadınları koruduğunun ( 1999 - ÖSS ) Kadeş Antlaşması 17 Soru: Hititlerin ilk zamanlarında, D) URARTULAR I. fethedilen toprakların yönetiminin prenslere verilmesi, II. prenslerin kendilerine verilen topraklara karşılık, savaş sırasında kralın ordusuna katılacak asker ve araba temin etmesi, III. ekonomilerinde hayvancılığın önemli bir yer tutması * Başkent .............................................................. (Van)’dır. * Tarım ve hayvancılık gelişmiştir. ( Tarımı geliştirmek için su kanalları yapmışlardır. ) * İlk barajları yapmışlardır. durumlarından hangilerinin feodal tımar sisteminin uygulandığını gösterdiği savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II * ................................... ....................................... olduğu için mezarlarını ev veya oda şeklinde yapmışlardır. C) Yalnız III E) II ve III * Madencilik gelişmiştir. ( 14. 06. 2009 – ÖSS ) * Medler ortadan kaldırmıştır. Soru: Urartuların mezarlarını oda ve ev biçiminde yapıp içine çeşitli eşyalar koymaları aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? C) İYONYALILAR * Akalar tarafından M.Ö. oluşturulan bir medeniyettir. 1200’de Batı Anadolu’da A) Ticarette değiş-tokuş usulünü uyguladıklarının B) Mimarlıkta geliştiklerinin C) Hayatın ölümden sonra da devam ettiğine inandıklarının D) Barış içinde yasadıklarının E) Birden fazla tanrıya inandıklarının ( 1994 - ÖSS ) * ........................................ devletleri halinde yaşamışlardır. ( İzmir, Efes, Milet, Foça ) * Ticaret yollarının bitiş noktasında bulunmaları, tarım ve deniz ticareti sayesinde zenginleşmeleri sonucunda kültürel ve bilim yönüyle Anadolu medeniyetlerinin en gelişmişini oluşturmuşlardır. Soru: I. M.Ö.3000: Sümerler çivi yazısı kullanmışlardır. * Koloniler kurmuşlar ve kolonilerine yerleşme amacıyla gitmişlerdir. II. M.Ö. 1280: Hititlerle Mısırlılar arasında Kadeş Antlaşması yapılmıştır. III. M.Ö. 700: kullanmışlardır. Not: Şehir devletleri halinde yaşamaları, bilim adamlarının yetişmesine uygun özgür düşünce ortamına zemin hazırlamıştır. Lidyalılar ticaret hayatında para Bu üç olayın ortak yönü nedir? A) Meydana geldikleri dönemlerdeki toplum yapısını yansıtmaları B) Bu tür olayların ilk örnekleri olmaları C) Oluşmalarında birbirlerinden etkilenmeleri D) Uluslararası ilişkileri içermeleri E) Uluslararası etkileşimi hızlandırmaları ( 1982 – ÖSS ) * Tıpta ................................... , tarihte .................................., felsefede .................................., matematikte ......................... ve ......................................... gibi bilim adamları yetişmiştir. * İnsan şeklinde düşündükleri çok tanrılı din anlayışı vardır. * Persler tarafından İyonyalılara son verilmiştir. * Mimaride İyon nizamını geliştirmişlerdir. (Örnek: Efes harabeleri) Soru: İlkçağ’da İyonya'da ; I. Tales ilk kez güneş tutulmasını hesaplamış, II. Pisagor ilk kez dünyanın yuvarlak olduğunu ileri sürmüştür. İyonya'daki bu gelişmeler aşağıdakilerden hangisini gösterir? A) Çeşitli etnik grupların bir arada yasadığını B) Bilimsel çalışmalar yapıldığını C) Yöneticilerin çok sik değiştiğini D) İlk yerleşim yerlerinin burada kurulduğunu E)İnsanların gelir düzeyine göre sınıflara ayrıldığını ( 1994 - ÖSS ) Urartular 18 * Uygarlık tarihine en önemli katkıları tarihte ilk defa .................................................... kullanmalarıdır. (M.Ö.) 700 E) FRİGYALILAR * Merkez ...........................................’dur. (Ankara – Polatlı) Bir İç Batı Anadolu medeniyetidir. * Paralı askerleri vardır. Orduya önem vermemeleri çabuk yıkılmalarında etkilidir. * Tarım çok önemli olduğu için tarıma dayalı cezalar çok ağırdır. Öküz öldüren ve saban kıranın cezası ...........................................................................................’dır. Soru: Tarihte ticaret alanında değiş -tokuş usulünün ortadan kalkmasını ve böylece, ekonomik hayatin büyük ölçüde gelişmesini sağlayan buluş aşağıdakilerden hangisidir? * Önemli ticaret yolları üzerinde olmaları nedeniyle kuyumculuk gelişmiştir. Anadolu’nun kuyumcuları olarak bilinirler. ( Bozkırların kuyumcuları ise İskitlerdir) * Müzik, kaya ilerlemişlerdir. mimarisi ve dokuma A) Pusula B) Para D) Takvim alanlarında C) Yazı E)Kâğıt ( 1990 – ÖSS ) EGE VE YUNAN UYGARLIĞI Not: Tapates adıyla bilinen halı ve kilimler dünyaca ünlüdür. 1. GİRİT UYGARLIĞI * Kimmerler son vermiştir. * Ege Medeniyetlerinin temelini oluşturmuşlardır. * Kibele tapınakları, Midas’ın mezarı önemli eserleridir. * İlk denizciler ……………………………...………….’dir. Soru: Gökçen: “... siyasi birliklerini MÖ 750’li yıllarda kurmuş, tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır. Tarım, hayatlarında önemli bir yer tutmuştur. Öyle ki bereket tanrıçasına Kibele adını vermişler, ayrıca tarımı korumak için özel kanunlar çıkarmışlardır.” Orhan: “Bu devletin merkezi, Ankara il sınırları içerisindedir.” * Mimaride gelişmişler, çok katlı saraylar yapmışlardır. (……………………………………………….. Sarayı). * M.Ö. 1400’lerde Aka (Miken), M.Ö. 1200’de Dor istilasına uğramışlardır. Bu diyalogda sözü edilen uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? 2. MİKEN UYGARLIĞI * M.Ö. 2000’de Akalar tarafından kurulmuştur. A) Lidya F) B) Frig C) Urartu D) Hitit E) İyon ( 15.06.2013 – LYS ) * Savaşçı bir toplumdur. Mora yarımadası, Yunanistan, Girit ve Kıbrıs’ı işgal etmişlerdir. LİDYALILAR * …………………………….….. ticaretinde gelişmişlerdir. ………………………………. mezarları önemli eserleridir. * Boğazların hâkimiyeti için ………………….…….. ile yaptıkları savaşlar (Truva Savaşları) ile meşhurdur. 3. YUNAN UYGARLIĞI * M.Ö. 1200 yılında Dorlar tarafından kurulmuştur. * “ …………………….....” denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır. * Atina, Tebai, Korint, Sparta, Larissa gibi şehir devletleri vardır. Lidyalılar * Polislerin başında “………………” denilen krallar vardır. * .......................... merkezli bir Batı Anadolu medeniyetidir. * Denizcilikte ilerlemişler ve kolonicilik faaliyetlerinde bulunmuşlardır. * .................... ............................ .................. denilen Efes – Ninova arasındaki ticaret yolu, Doğu – Batı arasında ticaretin ve kültürel etkileşimin hızlanmasını sağlamıştır. Not: Kolonilere yerleşme amacıyla gittiklerinden dolayı orayı vatanları saymışlardır. Bundan dolayı uzun süre ellerinde tutabilmişlerdir. 19 * Alfabe ve takvime katkıda bulunmuşlardır. * Selevkoslar Krallığı’nın yıkılması ile Anadolu’da yeni krallıklar ortaya çıktı. * Başta ………………..…... olmak üzere Olympos dağında oturan tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar olimpiyatların temelini oluşturmuştur. Bunlar; a)Kuzey Batı Anadolu’da : ........................................ Krallığı * Felsefede ……………..……., …………….…………….., edebiyatta ………………………...…….. (İlyada ve Odisse), tarihte ………………………...…. önemli bilim adamlarıdır. b) Orta Anadolu’da : ................................................. Krallığı c) Karadeniz’de: ........................................................ Krallığı * Atina’da sınıf farklılıklarından doğan huzursuzlukları gidermek amacıyla yapılan ……………………, ………………..…….. ve ……………………………….…... kanunları Atina’yı “……………………….………… beşiği” yapmıştır. d) Batı Anadolu’da: ................................................... Krallığı Not: Bergama’daki …….................................…… Tapınağı, 200 bin ciltlik kütüphanesi, parşömen kağıdını icat etmeleri ve …………………….…….. Sağlık Merkezi dönemin önemli bilim, kültür ve sanat merkezi olduğunu gösterir. Soru: Atina şehir devletinde halkın yardımıyla başa geçen Klistenes, sınıf ayrılığını ortadan kaldırmaya çalışmış, halk meclisi kurmuş, bu meclise geniş yetkiler vermiştir. Soru: Parşömenin Bergama şehrinde icat edilmiş olmasıyla aşağıdaki olaylardan hangisi arasında doğrudan bir ilişki kurulabilir? Klistenes'in bu reformlarla ulaşmak istediği amaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Bergama Kütüphanesinin, Antik Çağ’ın en zengin iki kütüphanesinden biri olması B) III. Attalos’un Bergama Krallığı’nı bir vasiyetle Roma halkına bırakması C) Bergama Krallığı’nın İyonya ayaklanmasına destek vermesi D) İskenderiye Kütüphanesinin yakılması E) Roma’nın MÖ 129’da Bergama Krallığı’nı ele geçirmesi (24.03.2013 – YGS ) A) Halkın ülke dışına göçünü önlemek B) Kanunları yazılı hale getirmek c) Halkı dış saldırılara karsı korumak D) Yunan şehir devletlerini birleştirmek E) Halkın yönetime katılımını arttırmak ( 1993 - ÖSS ) 4. İSKENDER İMPARATORLUĞU * Makedonyalı ……….........................………, İyonya şehir devletlerini Pers istilasından kurtarmak için M.Ö. 334 yılında Doğu (Asya) seferine çıkar. Seferine Sonuçları: * Anadolu, İran, Mezopotamya ve Mısır ele geçirilerek Perslere son verilmiştir. * Doğu ve batı kültürünün karışmasıyla “…………………………………………...……” doğmuştur. İskenderiye Feneri ve Rodos Heykeli Hellen Uygarlığı dönemine aittir. Matematik’te Arşimet ve Coğrafya’da Erostostenes bu dönemde yetişen önemli bilim adamlarıdır. * Doğu – Batı ticareti ve kültürel etkileşimi artmıştır. * Önemli kültür ve ticaret (İskenderiye, İskenderun) merkezleri Bergama Model Kenti , Berlin Müzesi kurulmuştur. ROMA UYGARLIĞI * Doğu’nun dini anlayışından etkilenilmiştir. (rahip-kral) * Roma’da; krallık, cumhuriyet ve imparatorluk devirleri görülür. * Helenizm medeniyetinin doğmasında Yunan, Anadolu, İran, Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinin etkisi olmuştur. * Sınıf farklılıkları vardır. Bu sınıflar ………………..……. (Asiller), ………………………………….…. ( Vatandaş ) ve ………………….…………. oluşmaktadır. * Helenizm, Roma ve İslam medeniyetini etkilemiştir. Not: Sınıflar arası mücadeleyi önlemek için .............. …..…… …………………..… ………………………………….’nı yaptılar. Not: İskender’in ölümünden sonra ülke Makedonya ( Antigonitler ), Anadolu ( Selevkoslar ) ve Mısır ( Ptolemalar ) krallıkları olmak üzere üçe ayrılmıştır. 20 Not: On İki Levha Kanunları günümüz Avrupa hukukunun temelini oluşturur. İlk laik hukuk sistemidir. Soru: Bizans İmparatorluğu’nda hükümdarlık makamını kendine güvenen ve yeterince güçlü olan kişiler ele geçirebilirdi * ………………….…. alfabesi ve ………………...………. Takvim’e son şeklini vermişlerdir. Bu durum, Bizans İmparatorluğu’nda aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? * Lejyon denilen paralı, disiplinli orduları vardır. * Önceleri tarım yaygın iken, Akdeniz havzasını ele geçirmeleri ile ticaret gelişmiştir. ………………..……… ile yaklaşık yüzyıl süren ……………..…. Savaşları yapılmıştır. A) Hükümdarların yetkilerinin sınırlanmasına B) Dinin devlet yönetiminde etkisinin azalmasına C)Askeri ve sivil yönetimin birbirinden ayrılmasına D) Birden fazla soyun yönetime gelmesine E) Ülkenin küçük eyaletlere bölünmesine ( 1992 – ÖSS ) * Çok tanrılı inanç vardır. * MS. 313’te ……...................…………..……. Fermanı ile Hıristiyanlık serbest bırakılmıştır. 381 yılında ise Hıristiyanlık resmi din olmuştur. * Çiçero (Hitabet), Tilus, Takitus (Tarih) önemli ilmi şahsiyetlerdir. * 395’te …………………….….. …………………. sonucu Doğu – Batı diye ikiye ayrılmışlardır. * 476’da Batı Roma, 1453’te Doğu Roma yıkılmıştır. Not: Roma’da tutulan günlükler ilk gazeteciliğin başlangıcı sayılmıştır. Not: Kendilerine has Roma rakamını icat ettiler. ( Roma rakamlarını Zaman ve Takvim konusu öncesinde vermiştik. İnceleyiniz. ) Aspendos – Antalya Not: Mısır’da bulunan güneş takvimi, Sezar döneminde Julyen takvimi oldu. Papa XIII. Gregoryan ise son şeklini vermiştir. Not: Fenike alfabesine son şeklini verdiler. ( Latin alfabesi) Dikkat !!! Yorum: Bazı ihtiyaçlarımız zaman içerisinde değişik kişi ve toplumların katkısı ile son şeklini almıştır. * İstanbul’da; Ayasofya, Bozdoğan Kemeri, Yerebatan Sarayı, Çemberlitaş, Ankara’da Agustus Tapınağı, Roma Hamamı, Antalya’da; Aspendos Tiyatrosu, Niğde’de Roma Havuzu gibi eserler bırakmışlar, mimaride çok gelişmişlerdir. Soru: Bizans'ta sanatçılar dinin ve imparatorluğun emrinde çalışmışlardır. Buna göre Bizans'ta sanatçıların aşağıdakilerin hangisi bakımından engellendiği savunulabilir? Ayasofya – İstanbul A) Anadolu topraklarında var olmuş çeşitli uygarlıklardan yararlanmaları B) Siyasi otoriteyi artırmada yardımcı olmaları C) Süslemeye dayalı eserler yapmaları D) Yönetimden maddi destek almaları E) İşleyecekleri konuları özgürce seçmeleri ( 1995 – ÖSS ) Soru: IV. yüzyıl sonundan XV. yüzyıl ortasına kadar varlığını sürdüren Doğu Roma İmparatorluğu aşağıdaki Türk devletlerinden hangisiyle çağdaş olmamıştır? A) Asya Hun D) Akhun 21 B) Avar C) Uygur E) Hazar ( 17.06.2012 – LYS ) SINAVA HAZIRLIK ETKİNLİKLERİ 5. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelimeleri tamamlayınız? 1. Olgu ne demektir? Örnek vererek açıklayınız? A) Anadolu’ya ticaretle yazıyı getirip tarih çağlarını başlatan ……………………….................................……. Devleti’dir. B) Babillerden kalan en önemli eser, ……………………..… ………………………………….………… Bahçesidir. C) Efsane, masal, şiir ve fıkralar ……..…………..………… kaynakların kapsamına girmektedir. D) Tarihteki ilk sürekli ve düzenli orduyu …………..…….. kurmuşlardır. 2. Tarih biliminin yöntemlerini yazınız? E) Şubat ayının 29 gün olduğu yıllara ……………...……… …………………………………………………… adı verilir. a) b) 6. Aşağıda verilen bilim dalları tarihe nasıl yardımcı olmaktadır? Açıklayınız? c) Nümizmatik: d) e) Epigrafya: 3. Tarih çağlarını yazınız? Antropoloji: a) b) Edebiyat: c) Heraldik. d) 4. “Kısasa Kısas Sistemi” ne demektir? Açıklayınız? 7. İnsanoğlu maden devrine niçin bakır dönemi ile başlamıştır? Sebeplerini kısaca yazınız? a) b) c) 22 8. Aşağıdaki cümlelerin(ifadelerin) “YANLIŞ” ya da Tarih biliminin yararlandığı aşağıdaki kaynaklardan hangisi öznel ve taraflı bilgi verir? 10. “DOĞRU” olduğunu belirtiniz? Cümle---İfade D A)Haritalar D)Hatıralar Y a) Mezopotamya’da kalıcı mimari eserler taş olmadığı için yoktur. b) Tarih çağları evrensel olaylara göre ayrılmıştır. c) Tarihte deney ve gözlem vardır. 11. Toplumların kültür ve medeniyet alanındaki etkileşimlerini aşağıdakilerden hangisinin olumlu yönde etkilediği savunulamaz? A)Kâğıt ve Matbaa B)Göçler D)Ticari etkinlikler d) Tarih öncesi dönemler, dünyanın her yerinde aynı zaman ve sürede yaşanmamıştır. e) Tarihin konusu insanların yaşam tarzları, kültürleridir. f) Güneş yılı esaslı hazırlanan takvimler dünyanın güneş etrafındaki dönüşüne bakılır. Bu da 354 gün 6 saattir. g) Eylem Hoca: “Tarihsel olaylar değerlendirilirken günümüz koşulları mutlaka dikkate alınmalıdır.” dedi. h) Tarihi olaylar kesintisiz bir süreç halinde değil, ayrı ayrı değerlendirme yapılmalıdır. ı) Garip Hoca : “İki gün önce kitapçıda Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesine Bakış Açısı adlı kitabı gördüm. Evet, birinci elden kaynaktı bu.” dedi. i) Demir devrinde site şehir devletleri kurulmuş, Babil gibi merkezi krallıklar kurulmuştur. C)Hayvancılık E)Yazı 12. Eski bir yerleşim yerinde kazılarda buğday fosilleri, tunç heykeller ve demir mızraklar bulunmuştur. Bu buluntulara göre yerleşim merkezi için; I. Madenden yararlanılmıştır. II. Tarihi yontma taş dönemine kadar dayanır. III. Ekonominin temeli ticarete dayalıdır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A. Yalnız I D. I ve III B. Yalnız II C. Yalnız III E. I, II ve III 13. – Mısırlılar, tanrı olarak kabul ettikleri Firavunlar için inşa ettikleri piramitleri çeşitli heykel ve resimlerle süslemişlerdir. – Yunanlılar, tanrılarının Olimpos Dağı'nın başında kendileri gibi bir hayat sürdüklerine inanmışlar ve tapınaklarında onları insan şeklinde tasvir etmişlerdir. 9. Bir efsaneye göre, Babil’in Asma Bahçeleri, II. Babil Devleti’nin kurucusu Kral Nabukadnezar tarafından yaptırılmıştır. Nabukadnezar Amyitis isimli bir prensesle evlenir. Dağlık ve yeşil bir ülkeden gelen Amyitis Mezopotamya’nın farklı coğrafi yapısına ve iklimine alışamaz. Yukarıdaki bilgiler bir arada değerlendirildiğinde aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? Sıla hasreti çeken eşini memnun etmek isteyen Nabukadnezar, onun memleketinin bir benzerini yapmaya karar vererek yapay dağlar, içinde sular akan yemyeşil bahçeler yaptırır. Bir piramit oluşturacak taraçalar halinde yükselen bu bahçeler 80 km uzunlukta, 100 metre yükseklikte ve 30 metre genişliktedir. Sular Fırat’tan getirilir. Uzaktan bakılınca bu bahçeler havada asılı gibi görünür. A) İlk Çağ'daki inançlar toplumların sanat anlayışından etkilenmiştir. B) İlk Çağ'da dini nitelikli sanat eserleri ticari amaçla kullanılmıştır. C) İlk Çağ'daki uygarlıklar krallarını tanrı olarak kabul etmiştir. D) İlk Çağ'da mimarinin ve sanatın gelişiminde dinin etkisi görülmüştür. E) İlk Çağ'daki uygarlıklar Mısır ve Yunan uygarlıklarından etkilenmiştir. Aşağıda verilen soruları yukarıda verilen metne göre cevaplayınız? a) B)Antlaşmalar C)Fermanlar E)Arkeolojik buluntular 14. Anadolu'da, Asurluların yerleştiği bir merkezde yapılan kazılarda altın, gümüş, tunç, bakır madenlerinden yapılmış süs eşyaları, silahlar ve üzerinde tanrı figürleri olan heykeller bulunmuştur. Ayrıca bölgede madenleri işlemeye yarayan araç-gereçlere de rastlanılmıştır. Yalnızca bu bilgilere bakarak; I. Komşu bölgelerle yoğun ticari faaliyetler yapılmıştır. II. Bölgede bulunan madeni eserler çeşitlilik göstermiştir. III. Askeri ve dini alanlara yönelik eserler meydana getirilmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? Metni dikkatle okuduktan sonra metne uygun bir başlık koyarak, niçin bu başlığı seçtiğinizi açıklayınız? b) Babil’in Asma Bahçeleri yapılmadan önce Prenses Amyitis’in alışamadığı Mezopotamya iklim ve coğrafyası sizce nasıl olabilir? A) Yalnız I D) I ve II 23 B) Yalnız II C) Yalnız III E) II ve II 4. İlk Çağ'da, Mezopotamya'da kurulan uygarlıklar içinde en gelişmiş olan Sümerler, Ziggurat adı verilen tapınak yapımında, astronomide, matematikte ve edebiyatta ileri gitmişlerdir. İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI TESTİ 1. İlk Çağ'da; Hindistan'a göç eden Âriler, Hint toplumu arasında kaybolmamak ve kültürel özelliklerini kaybetmemek için Kast Sistemini oluşturmuşlardır. Kast Sisteminde insanlar tabakalara ayrılmış, tabakalar arası ilişkiler çok katı esaslara dayandırılmıştır. Bu sistemden dolayı Hindistan'da halk hiçbir zaman bir araya gelememiş ve Hindistan'da tarih boyunca güçlü bir devlet kurulamamıştır. Buna göre Sümerlerin, I. sanat II. bilim III. hukuk alanlarından hangilerinde gelişme sağladıkları söylenebilir? Bu bilgiden yola çıkarak, A) Yalnız I D) II ve III I. Kast Sistemi, II. dinin etkisi, III. farklı kültürlerin bir arada olması B) I ve II C) I ve III E) I, II ve III 5. Sümerlerin; durumlarından hangileri toplumsal sağlanamamasının sebebi olarak gösterilemez? A) Yalnız I B) I ve II D) II ve III düzenin – İlk yazılı kanunları yapmaları, – Şehir devletleri halinde yönetilmeleri, – Ziggurat adı verilen tapınaklar yapmaları, – Halkın hürler, köleler ve korunanlar olarak ayrılması, C) I ve III E) I, II ve III 2. Hasan Hoca 9 B sınıfında; “ Hititler çok tanrılı bir inanışa sahiptirler. Kendi tanrılarının yanı sıra çevre uygarlıkların ve ele geçirdikleri ülkelerin tanrılarına da inanmışladır. Bu yüzden Hitit ülkesi "Bin Tanrı İli" olarak adlandırılmıştır. Dinsel hoşgörüleri başka toplumlar üzerindeki egemenliklerini de kolaylaştırmıştır.” demiştir. özellikleri ilişkilendirilemez? aşağıdakilerden hangisiyle A) Ekonomik yapı D) Hukuki yapı B) Sosyal yapı E) Dini yapı C) Siyasi yapı 6. İlk Çağ'da, – Kızılırmak Deltasında yaşayan Hititlerde tarım, – Ege kıyı şeridinde yaşayan İyonyalılarda deniz ticareti, – İç Batı Anadolu'da yaşayan Lidyalılarda kara ticareti gelişmiştir. Hasan Hoca’nın söylediklerine göre; I. Hititler, dine çok önem vermişlerdir. II. Kendi tanrılarını, başka uygarlıkların tanrılarından üstün görmüşlerdir. III. Dinsel hoşgörüleri yayılmalarını kolaylaştırmıştır. Bu bilgilere göre; yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) I ve II D) I ve III I. Geçim kaynakları, yaşanılan bölgenin özellikleriyle yakından ilgilidir. II. İlk Çağ'da ticaret en önemli geçim kaynağıdır. III. Toplumlar birbirleriyle ilişki içerisindedir. C) Yalnız III E) II ve III coğrafi yargılarından hangilerine ulaşılamaz? 3. İlk Çağ Uygarlıklarında; A) Yalnız I I. Firavun adı verilen yöneticilerin aynı zamanda tanrı olarak kabul edilmeleri II. Kralların, ordunun başında sefere katılmaları III. Kralların başkomutan, başrahip, baş yargıç görevlerini birlikte yürütmesi durumlarından hangileri uyulmadığının kanıtıdır? A) Yalnız I D) II ve III "laik B) I ve II devlet" B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 7. İlk Çağ'da görülen, – Mısır'da piramitlerin inşa edilmesi, – Mezopotamya'da Ziggurat denilen tapınakların yapılması, – Anadolu'da kaya mezarlar oluşturulması gelişmeleri mimarinin aşağıdakilerin hangisinden daha çok etkilendiğinin kanıtıdır? anlayışına C) I ve III E) I, II ve III A) Coğrafi konum B) Dini inanışlar C) Doğa olayları D) Bilimsel çalışmalar E) Ekonomik şartlar 24 8. Frig Kralı Midas, Yunanistan'daki Apollon Tapınağı'na kendi tahtını göndermiş, bununla birlikte Frig başkenti Gordion'da Yunan çanak çömleği bulunmuştur. 12. Garip Hoca 9 A sınıfında tahtaya; “ İlk Çağ'da, Mezopotamya'da kurulan uygarlıklar içinde en gelişmiş olan Sümerler,………………………………. adı verilen tapınak yapımında, astronomide, matematikte ve edebiyatta ileri gitmişlerdir.” yazmıştır. Bu bilgilere bakarak, aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? Garip Hoca’nın boş bıraktığı yere, A) Yunanlıların Anadolu'yu işgal ettiği B) Frigler'in Batı ile iyi ilişkiler kurduğu C) İki bölge arasında yoğun savaşlar yapıldığı D) Anadolu'da dini inanışın tamamen Yunan etkisinde olduğu E) Yunanlıların, Friglerin egemenliğini kabul ettiği I. Pankuş Meclisi II. Polis III. Ziggurat kelimelerinden hangileri getirebilir? A) Yalnız I B) I ve II D) Yalnız III 9. Tarihinde az sayıda istilaya uğrayan Mısır, M.Ö.1500' lü yıllarda bunlardan birini yaşamıştır. Mısırlılar istilacılardan at yetiştirmeyi öğrenirken, daha sonra Hititlerle Suriye bölgesi ve Baharat Yolu için yaptıkları, savaşlarda atı kullanmışlardır. C) I ve III E) I, II ve III 13. Sümerlerin; Bu bilgiye bakarak Eski Mısır ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? – Ziggurata yiyecek ve içeceklerini saklamaları – Şehir devletleri halinde yönetilmeleri, – Ziggurat adı verilen tapınaklar yapmaları, – Halkın hürler, köleler ve korunanlar olarak ayrılması, A) Uğradıkları istiladan bazı olumlu sonuçlar ortaya çıkmıştır. B) Ülkenin istilacılara karşı coğrafi engelleri bulunmaktadır. C) Hititleri, yaptıkları savaşta mağlup etmişlerdir. D) Dış siyasette yayılmacı bir politika izlemişlerdir. E) Ekonomik çıkarlar savaş yapmalarında etkilidir. 10. "İlk Çağ Anadolu Uygarlıkları'nın çoğunda eli silah tutan her erkek için savaş zamanında orduya katılma zorunluluğu vardır. Bu kurala uymayanlar için ağır cezalar verilmesi kanunlarla kabul edilmiştir." diyen bir tarihçi bu durumun temel nedeni olarak aşağıdakilerden hangisini gösterebilir? özellikleri ilişkilendirilemez? aşağıdakilerden hangisiyle A) Ekonomik yapı D) Hukuki yapı B) Sosyal yapı E) Dini yapı C) Siyasi yapı 14. İlk Çağ'da, A) Anadolu halkının zengin olması B) Bölgenin sık sık istilalara uğraması C) Kralların yönetimde tek söz sahibi olması D) Anadolu'da bilimsel çalışmaların yetersiz kalması E) Bölgede düzenli ve sürekli orduların bulunmaması I. Hititlerin merkezi ……………………… II. Friglerin merkezi ………………………. 11. İlk Çağ'da, – Fenikeliler ve Yunanlılar, bulundukları coğrafya tarıma uygun olmadığı için denizcilikle uğraşmışlar ve değişik yerlerde koloniler kurmuşlardır. – Hititler ve Frigler ise verimli Anadolu topraklarında tarım üretimine önem vermişlerdir. Bu iki duruma bakarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Sard - Ninova B) Gordion-Tuşpa C) Tuşpa- Sard D) Hattuşaş-Gordion E) Efes-Ninova Yukarıda boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? sırasıyla 15. İlk Çağ'da, I. Urartuların merkezi ……………………… II. Lidyalıların merkezi ………………………. A) Uygarlıkların ekonomik uğraşları kültürlerini etkilemiştir. B) Ticaretle uğraşan toplumlar siyasi birliklerini daha kolay sağlamıştır. C) Coğrafi özellikler geçim kaynakları üzerinde etkili olmuştur. D) Hititler ve Frigler ticari faaliyetlerde bulunmamışlardır. E) Fenike ve Yunan kültürü diğer kültürlere göre ileri düzeydedir. Yukarıda boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? sırasıyla A) Sard - Ninova B) Gordion-Tuşpa C) Tuşpa- Sard D) Hattuşaş-Gordion E) Efes-Ninova 25 22. Yunan baş tanrısı Zeus’tur. Zeus; buluta, yağmura ve yıldırıma egemen olan tanrıdır. Zeus’un karısı Hera ise, ay tanrıçasıdır ve kadınların koruyucusudur. Zeus’un kızı Atena, aşk ve şarap tanrıçası; Afrodit bereket tanrıçası; Demeter denizler tanrısı; Poseydon savaş tanrısıdır. 16. Barut, Pusula, Kâğıt, Matbaayı bulan ilk çağ uygarlığı aşağıdakilerden hangisidir? A) İran B) Hint C) Türk D) Yunan E) Çin Buna göre, Yunan inancı için, 17. Mısırda ölümden sonraki hayata inanılmış ve ölülerin tekrar bedenen dirileceği kabul edilmiştir. I. II. III. Bu inanış Mısırda aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? tanrıların insan şeklinde düşünüldüğü, doğa güçlerinden etkilenildiği, ölümden sonraki hayata inanıldığı durumlarından hangileri savunabilir? A) B) C) D) E) Firavunların cesetlerinin yakılmasına Mumyacılığın ortaya çıkmasına Ölülerin gömülmesine Eczacılığın gelişmesine Geometrinin gelişmesine A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 23. Büyük İskender Asya Seferi sırasında, ele geçirdiği şehirlerde kütüphaneler açmış, doğuya ait birçok eseri inceletmiş ve yeni eserler yazdırmıştır. Bu etkileşim sürecinde sentez bir medeniyet ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda Yunan kültürü de bu sentez de pay sahibi olmuştur. 18. Sümerlerin insanlık tarihine en büyük katkıları aşağıdakilerden hangisidir? A) Parayı bulmaları B) Barutu bulmaları C) Ateşi bulmaları D) Mürekkebi bulmaları E) Yazıyı bulmaları Bu durum olmuştur? A) B) C) D) E) 19. Hititlerde tanrılara hesap verme amacıyla anal adı verilen yıllıklarda zaferler ve yenilgiler aynen yazılmıştır. Bu durum olmuştur? A) B) C) D) E) aşağıdakilerden hangisine neden Kralların tahttan indirilmesine Taht kavgalarının başlamasına Pankuş Meclisi’nin kurulmasına Objektif tarih yazıcılığının başlamasına Savaşlarda başarısız olunmasına aşağıdakilerden hangisine neden Anadolu’da köleliğin sona ermesine Sürekli savaşların yaşanmasına Deniz ticaretinin gelişmesine Doğu-Batı kültürünün kaynaşmasına Batının yıkılıp parçalanmasına 24. İlk çağda Yunan şehir devletlerinde yaşayan halk özgürlüğüne son derece düşkün olup, başka bir şehir devletinin egemenliği altına girmeyi asla kabul etmemişlerdir. Bu durum Yunan Uygarlığı’nda aşağıdakilerden hangisinin oluşmasını engellemiştir? 20. Sınıflar arası mücadeleyi önlemek amacıyla, ilkçağın akla dayanan ilk hukuk kuralları olarak bilinen ve aynı zamanda günümüz Avrupa Devletlerinin laik hukuk kurallarının temellerini de oluşturan “ 12 Levha Kanunları’nı ” hazırlayan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Roma B) Sümer C) Yunan D) İran A) B) C) D) E) Özgür düşüncenin gelişmesini Kültürlerinin yayılmasını Siyasi birliğin kurulmasını Sanat çalışmalarının oluşmasını Taht kavgalarının yaşanmasını E) Babil 25. "Hindistan'da uygulanan ve sınıflar arası geçişi engelleyen Kast Sistemi, bölgede ortak kültürel değerlerin oluşmasını engellemiştir." diyen Garip Hoca bu görüşüne aşağıdakilerden hangisini kanıt olarak gösterebilir? 21. Tarihin bilinen ilk sistemli kanunlarını hazırlayarak, “ Kısasa Kısas Sistemini ” uygulayan Babil hükümdarının ismi aşağıdakilerden hangisidir? A) Budizm’in Hindistan dışına yayılmasını B) Bölgede Baharat Yolu'na egemen olma mücadelesinin yapılmasını C) Hindistan'ın uzun süre sömürge olarak kalmasını D) Hindistan'da yüzlerce yerel dilin konuşulmasını E) Bölgenin doğal zenginlik kaynaklarına sahip olmasını A) Kral Menes B) Hammurabi C) Noram-sin D) Urgakina E) Hattuşili 26 -- Güneyde : ………………………………………………… III. ÜNİTE: İLK TÜRK DEVLETLERİ * Göçebe kültürünün sonucunda şu durumlar ortaya çıkmıştır: 1. KONU: TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI * Türk adı; - Uygur metinlerinde güç, kuvvet; - Kaşgarlı Mahmut’a göre ………………………….... Çağı; - Ziya Gökalp’e göre töreli, nizam sahibi, - Tarihçi Wambery’e göre törümek, türemek(yaratılmak, dünyaya gelmek, çoğalmak) - G. Doerfer ise devlete bağlı halk, - Orhun Anıtlarında ise Türük olarak geçer. a) b) c) d) e) Anav Kültürü : Orta Asya’nın en eski kültür merkezidir. Kelteminar Kültürü : Türklere ait en eski kültür merkezlerinden biridir. Afanasyevo Kültürü : Bakır madeni kullanılmış, hayvancılık gelişmiştir. Altay Kültürü : Pek çok kültür merkezini içine almaktadır. Andronova Kültürü : Türklerin ilk ataları oldukları kabul edilmektedir. Tunçtan ve altından yapılmış eşyalar ilk kez burada bulunmuştur. Karasuk Kültürü : Andronova kültürüne benzer. İlk kez demiri işlemişlerdir. Taştık Kültürü : Tagar kültürüyle benzerlik gösterir. Tagar Kültürü : Türklere ait en gelişmiş kültür merkezidir. Günümüze en yakın olanıdır. Merkezi yapı güçlenememiş, Teşkilatçı özellik gelişememiş, Mimari ve şehircilik ortaya çıkmamış, Ekonomi, hayvancılığa dayalı kalmış, Askeri yapıysa gelişmiştir. * Türkler nerelere göç etmişlerdir? a) Kuzeyde Sibirya’ya, b) Doğuda Çin, Uzakdoğu, c) Güneyde Hindistan, Pakistan d) Batıda; - Bir kısmı Hazarın kuzeyinden Karadeniz’in kuzeyinden Avrupa, - Bir kısmı ise Hazarın güneyinden Arap Yarımadası, İran, Mısır, Irak ve Anadolu’ya göç etmişlerdir. * Türklerin ilk ana yurdu ……….……… ………………………………………………...……...….’dır. * Türklerin Orta Asya'dan Göç Etmelerinin Nedenleri: a) ………………………………………………………….. ………………………………………………………………. b) ………………………………………………………….. ………………………………………………………………. c) ………………………………………………………….. Orta Asya ………………………………………………………………. Orta Asya’nın sınırları; d) ………………………………………………………….. -- Doğuda : ………………………………………………… ……… ……………………………………………………… -- Batıda : …………………………………………...…… e) ………………………………………………………….. -- Kuzeyde : ………………………………………………… ………………………………………………………………. 27 kimliklerini kaybetmişlerdir. Hazar Denizinin güneyinden yapılan göçler ise süreklilik gösterdiği için yerleştikleri bu bölgelerde kültürel kimliklerini koruyabilmişlerdir. * Türklerin Orta Asya'dan Göç Etmelerinin Sonuçları: a) ………………………………………………………….. ………………………………………………………………. Not: Türkiye kelimesine ilk defa Bizans kaynaklarında rastlanılmıştır. IX. ve X. yüzyıllarda Orta Asya için kullanılmıştır. Anadolu’nun Türkiye olarak nitelendirilmesi ise yine ilk defa Bizans kaynaklarında XII. yüzyılda geçer. b) ………………………………………………………….. ………………………………………………………………. c) ………………………………………………………….. 2. KONU: ORTA ASYA’DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ ………………………………………………………………. d) ………………………………………………………….. Asya Hun (Büyük Hun) Devleti ……… ……………………………………………………… e) ………………………………………………………….. ………………………………………………………………. Yorum: Türklerin belirli bir zamanda bir coğrafyada bir tek topluluk olarak varlık göstermemesi Türk Tarihini araştırmayı güçleştirmiştir. Not: Türklerin göçünü kolaylaştıran etkenler; a) ……………………………………………………………. * Merkez ………….………. olmak üzere Orhun ve Selenga nehirleri çevresinde kuruldu. b) ……………………………………………………………. Not: Tarihte bilinen ……………………………..…….……. c) ……………………………………………………………. * Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı ………………………………………………...…………'dır. Not: MÖ. 197 yılında Çin-Hun arasında PETENG Antlaşması imzalanmıştır. Doğu Asya tarihinin iki büyük devleti arasında imzalanan ilk barış antlaşmasıdır. Soru: İslamiyet’ten önce Türklerde, I. yün dokumacılığının yapılması, II. ticarette Çin’den alınan ipeğin koyun ve sığırla takas edilmesi, III. orduda ve ulaşımda atlardan * ………………..……. karşı seferler yaptılar, Çinliler de bu seferleri durdurmak için ………… ……………..…….’ni yapmak zorunda kalmışlardır. yararlanılması durumlarından hangilerinin hayvancılığın toplumsal hayatta önemli savunulabilir? A) Yalnız II bir yeri olduğunu B) Yalnız III D) I ve II gösterdiği * Teoman'ın oğlu …………..… Han döneminde; diğer Türk devletlerine de örnek olacak "………………………………. ………………….."e dayalı ilk düzenli Türk ordusu kuruldu. C) Yalnız I E) I, II ve III ( 27.03.2011 – YGS ) Soru: Mete’nin yenilgiye uğratmış olduğu Çin topraklarına yerleşmek yerine Çin’i sadece vergiye bağlamasının nedenleri neler olabilir? Not: Türklerin Anadolu’ya ilk gelişi, Türklerin Avrupa’ya ilk göçü sırasındandır. 375 yılında Basık ve Kursık önderliğinde gelmişlerdir. ……………………………………………………………… ……………………………………………………………… Not: Hazar Denizinin kuzeyinden Avrupa’ya giden Türkler sürekli göçlerle desteklenemedikleri için, gittikleri bölgelerde azınlıkta kalmışlar ve zamanla kültürel ……………………………………………………………… 28 Uyarı: Avrupa’ya ve Anadolu'ya ilk Türk akını bu dönemde düzenlenmiştir. Bu akınlar Anadolu'ya yerleşme ve yurt edinme amacı taşımamaktadır. Soru: Hunlara karşı Çin’in izlemiş olduğu politikaları yazınız? ( Çin entrikaları) a) ………………………………………………………….. Soru: Kavimler Göçünün sonuçlarını yazınız? ………………………………………………………………. a) ………………………………………………………….. b) ………………………………………………………….. ………………………………………………………………. ………………………………………………………………. b) ………………………………………………………….. c) ………………………………………………………….. ………………………………………………………………. ………………………………………………………………. c) ………………………………………………………….. d) ………………………………………………………….. ………………………………………………………………. ……… ……………………………………………………… d) ………………………………………………………….. Not: Türk topluluklarını bir bayrak altında toplayarak ilk kez siyasi birliği sağlayan hükümdar Mete Han’dır. ……… ……………………………………………………… e) ………………………………………………………….. * Mete Han'ın ölümünden sonra oğulları ülkeyi iyi yönetemediler. ………………………………………………………………. f) ………………………………………………………….. * Çin entrikaları ve bu devletle yapılan savaşlar ülkeyi zayıflattı. ……… ……………………………………………………… g) ………………………………………………………….. * İpek Yolu'nun Çin kontrolüne geçmesi nedeniyle Hun ekonomisi bozuldu. Soru: Çin'den başlayıp Orta Asya'yı aşarak Akdeniz ve Karadeniz'de sona eren İpek Yolu'nun Orta Asya' da kurulan Türk devletlerinin bir süre denetiminde olması bu devletleri, ………………………………………………………………. Not: Orta Çağ Avrupa’sında derebeylik sisteminde Süzeren himaye eden kişiye, Vassal ise himaye edilen kişilere verilen addır. I. ekonomik açıdan gelişme, II. Orta Asya siyasetinde söz sahibi olma, Soru: Avrupa’da Kavimler Göçü, Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılması ve sonrasında Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasının getirdiği karışıklıklar devam ederken insanlar kendilerini emniyette hissetmedikleri için güçlü kişilerin koruması altına girme ihtiyacı duymuştur. III. tarıma ticaretten fazla önem verme durumlarından hangileri savunulabilir? A) Yalnız I D) I ve II yönünde B) Yalnız II etkilediği C) Yalnız III Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? E) I, II ve III ( 11.04.2010 – YGS ) A) Katolik Kilisesi’nin gücünün azalmasına B) Merkezî krallıkların kurulmasına C) Cumhuriyet yönetimlerinin başlamasına D) Feodalite rejiminin oluşmasına E) Coğrafi keşiflerin yapılmasına ( 15.06.2013 – LYS ) * Ki-ok bir Çin prensesiyle evlenerek Çinlilerle akrabalık kurma yoluna gitmiştir. Artan Çin baskısı nedeniyle ülke iyice zayıflayarak ikiye ayrıldı. Kavimler Göçü: Avrupa Hun Devleti * Çin baskısından kaçan Hunların, M.S. 375'de Batı'ya göç etmeye başlaması ile Karadeniz’in kuzeyindeki ……………………………… kavimlerinin batıya doğru göç etmesi ile yüz yıl süren karışıklık ve yer değiştirme olayına ………………………………..….. ………………….. denir. * M.S. 400'lerde başkent ………………………….………… olmak üzere Avrupa Hun Devleti kuruldu. Bu sırada Hun hükümdarı ………………………………………………..'di. * ………………………………….… döneminde Türkler ilk kez Anadolu’ya ayak basmışlardır. * ……………..….. İmparatorluğu, M.S. 395 tarihinde, Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı. 29 Not: Avrupa’da Attila’nın lakabı “ …………………………..……................ KAMÇISI’DIR.” Soru: Hıristiyanların, günahlarından dolayı Tanrı’nın kendilerini cezalandırmak amacıyla gönderdiğini düşündükleri ve “Tanrı’nın Kamçısı” olarak niteledikleri, döneminde Avrupa Hun Devleti’nin en parlak zamanını yaşadığı Türk hükümdarı aşağıdakilerden hangisidir? A) Mete Avrupa Hun Devleti B) Balamir C) Teoman D) Attila E) Bumin Kağan ( 17.06.2012 – LYS ) Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Avrupa Hunları hakkında yapılabilecek bir değerlendirme olamaz? * Uldız’ın Politikası; A) Balkanlara inerek Bizans üzerinde baskı oluşturmuşlardır. B) Türk kültürünün Avrupa’ya taşınmasında etkili olmuşlardır. C) Rusların siyasi bir güç olarak tarih sahnesine çıkışlarını sağlamışlardır. D) Kavimler Göçü’ne yol açarak Avrupa’nın etnik coğrafyasının değişmesine sebep olmuşlardır. E) Avrupa’nın siyasi yapısını değiştirerek Batı Roma’nın zayıflamasına neden olmuşlardır. ( 15.06.2013 – LYS ) a) …………………………………………………….… b) …………………………………………………...…… * Avrupa Hunları'nın en ünlü hükümdarı ve en parlak dönemi ………………………………………….……...…… Dönemidir. * Attila Doğu Roma heyeti ile ……………………………... Barışı’nı imzalamıştır.(434) I. Kök Türk Devleti * Attila, 447 yılında büyük bir ordu ile Doğu Roma (Bizans) üzerine yürüdü ve onları …………………………….……… Barışı ile vergiye bağladı. * 451 yılında …………………………. Roma İmparatorluğu üzerine ve 452 yılında da İtalya üzerine iki büyük sefer yaptı. ( Galya ve İtalya ) Soru: Attila’nın Roma’yı işgal etmesine hiçbir engel yokken geri dönmesinin sebeplerini yazınız? a) ………………………………………………………….. ………………………………………………………………. I. Kök Türk Devleti b) ………………………………………………………….. * 552'de Avarlara karşı isyan ederek, …………………….… Kağan önderliğinde …………………………. merkez olmak üzere kuruldu. ……… ……………………………………………………… c) ………………………………………………………….. Not: Tarihte Türk adı ile kurulan ilk devlet ……………………………………………………...……’dir. ………………………………………………………………. * Bumin Kağan'ın yerine geçen …………………..… Kağan zamanında devlet en parlak dönemini yaşadı. * Attila, Roma Seferinden döndükten sonra hayatını kaybetmiştir. * ……………….…. Yabgu döneminde Bizans ile Sasani Devleti'ne karşı büyük mücadeleler yapıldı. * Pantolon ve ceket giyme, at koşumları ve at eyerleme yöntemlerinde Avrupa’ya örnek olmuştur. * Tapo Kağan zamanında ……………………..……... kabul edilmiştir. 30 * İşbara Kağan zamanında Çin, Türkleri asimile etme yönünde yoğun çalışmalarda bulunmuştur. Soru: Orhun Abidelerinin Türk Tarihi Açısından Önemini Yazınız? * Göktürk Devleti, Çin entrikaları sonucu, 582 yılında Doğu ve Batı Köktürkler olarak ikiye ayrıldı. a) ……………………………………...…………………….. ………………………………………………………………. Uyarı: Bu dönemde İpek Ticaret Yolu, Köktürk, Sasani ve Bizans Devletleri'ni karşı karşıya getirmiştir. İlk TürkBizans ittifakı Sasaniler'e karşı bu dönemde olmuştur (571). Hedef doğu-batı ticaretini ele geçirmektir. b) ………………………………………………...………….. ………………………………………………………………. c) ………………………………………………………...….. Not: Tarihte Türk adı ile kurulan ilk devlet olması ve kendilerine ait alfabelerinin olması ulusçuluğa önem verdiklerini kanıtlar. ………………………………………………………………. d) ………………………………………………………...….. ……… ……………………………………………………… II. Kök Türk (Kutluk) Devleti e) ………………………………………………………...….. ………………………………………………………………. Soru: Orhun Yazıtları’ndaki Türkçede yabancı dil ögelerinin oranı çok azken Uygurlar Dönemi metinlerinde bu oranın arttığı görülmüştür. Bu durumda aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez? A) Kültürel ilişkilerin artmasının B) Türkçe kurallar çerçevesinde sözcükler türetilmesinin C) Farklı dinlerin benimsenmesinin D) Yabancı dillerin Uygur Türkçesine çevrilmesiyle yeni terimlerin girmesinin E) Uygur ülkesinde ticaretin artmasının ( 01.04.2012 – YGS ) II. Kök Türk Devleti Soru: Göktürk hükümdarı Bilge Kağan şehirlerin surlarla çevrilmesi, Budizm ve Taoizm'in tanıtılması gibi konuları Meclise getirmiş, fakat bu görüşler Mecliste reddedilmiştir. * 682 yılında ………………..…............ Kağan önderliğinde kuruldu. Bu bilgiye dayanarak Göktürklerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? * Ünlü hükümdarları Bilge Kağan döneminde, vezirleri Kül Tigin ve Tonyukuk ile birlikte, en parlak dönemlerini yaşadılar. A) Hükümdar bazı inanç sistemlerinin bilinmesini istemektedir. B) Mecliste sadece belli konular tartışılmaktadır. C) Hükümdarın Meclise sunduğu her öneri kabul edilmemektedir. D) Hükümdar demokratik bir tutum içindedir. E) Hükümdar şehirlerin korunmasını istemiştir. ( 1996 – ÖSS ) * Bilge Kağan'ın ölümünden sonra zayıflayarak Basmil, Karluk ve Uygurların isyanı sonucu yıkıldılar. Uyarı: Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı kaynağı olarak kabul edilen ………………………………... Yazıtları bu dönemde yazılmıştır. Bu yazıtlarda Kök Türk Tarihi ve Türk Uygarlığı hakkında önemli bilgiler verilmektedir. Soru: Orhun Yazıtları ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Uygurlar zamanında yazılmıştır. B) Orhun Irmağı vadisinde bulunmaktadır. C) Danimarkalı Wilhelm Thomsen tarafından okunmuştur. D) Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan adına dikilmiştir. E) Türk dilinin ve tarihinin en eski yazılı örneklerindendir. ( 15.06.2013 - LYS ) Not: Abideleri yazan Yoluğ Tigin ilk Türk tarihçisi ve edebiyatçısıdır. Orhun Abideleri, 1893 yılında Danimarkalı bilgin Wilhem Thomsen tarafından okunmuştur. 31 Soru: Göktürklerle ilgili bilgilerden bazıları şunlardır: I. İlk kez "Türk" adını taşıyan kavim olarak ortaya çıkmışlardır. II. Doğu bati olmak üzere iki koldan yönetilmişlerdir. III. Kendilerine özgü yazıya geçmişlerdir. IV. Orta Asya'da devlet kurmuşlardır. V. Hükümdarları, komşu ülke hanedanlarıyla akrabalık kurmuştur. Soru: Türk tarihinde fiziki bir mekân olarak kütüphane kuran ilk topluluk aşağıdakilerden hangisidir? A) Osmanlılar B) Göktürkler C) Hunlar D) Büyük Selçuklular E) Uygurlar ( 15.06.2013 – LYS ) * 840 yılında ……………………...……. Türkleri tarafından yıkıldılar. Bu bilgilerden hangilerine dayanarak Göktürklerde ulusçu bir devlet anlayışı olduğu söylenebilir? A) I ve III C) II ve IV D) III ve IV Uyarı: Kırgızlar, Uygurları yıkarak Türk yurdunun Moğolların eline geçmesine neden olmuşlardır. Bu yüzden Türk tarihinde olumsuz anılmışlardır. B) II ve III Not: “Uygurlarda İdikut şehrinde kervansaraylar ile Mani, Budist, Hıristiyan mabet ve manastırlar bulunur.”cümlesinden çıkarılabilecek yargılar; E) IV ve V Uygur Devleti a) Yerleşik hayata geçtikleri b) Kalıcı mimari eserler bıraktıkları c) Ticarete önem verdikleri d) Hoşgörülü bir yönetimin varlığı Soru: Uygur şehirlerinden idi kut’ta kervansaraylar ile Maniheist, Hıristiyan, Budist mabetlerinin manastırların harabeleri yan yana bulunmuştur. Bu bilgiye dayanarak Uygurlar hakkında aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Tek Tanrı inancında olanlar sayıca fazladır. B) İnsanlar ibadetlerinde özgürdür. C) Ticaretle uğraşanların sayısı azdır. D) Mimarinin dışındaki sanatlar gelişmemiştir. E) İnsanların çoğunluğu şehirlerde yasamaktadır. ( 1997 – ÖSS ) Uygurlar * Merkez Ötüken’dir. Daha sonra ise Karabalgasun (Ordubalıg) olmuştur. * Uygurların ilk kağanı, ……………………. ………………………………………...... …………….….. ………………………………….……..’dır. Soru: Genel olarak Türklerde sanat Uygurlara kadar taşınılabilir malzemeden deri, ahşap, metal ve tas isçiliğine dayalıdır. Uygurlarda ise sanat manastır, saray yapımı ve bunların iç donanımı biçiminde gelişme göstermiştir. Türklerde sanatta görülen bu gelişme, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? Not: Bögü Kağan Döneminde Manihaizm devletin resmi dini olmuştur. Manihaizm dini, et yemeyi ve savaşmayı yasakladığı için Türk inancı ve yaşantısına uygun değildi. Olumlu etkisi Türklerin yerleşik yaşama geçmesidir. A) Göçebe hayattan yerleşik hayata geçildiğinin B) Ülkenin sınırlarının genişlediğinin C) Komşu devletlerle ilişkilerin zayıfladığının D) Ticaret anlayışının değiştiğinin E) Ülkenin istilalardan korunduğunun ( 1994 – ÖSS ) Soru: Uygur Türkleri, başta Budizm olmak üzere çeşitli dinlere bağlı değişik kültürlerle ilişki kurdukları halde, dini terimlerin bile Türkçe karşılıklarını kullanmaya özen göstermişlerdir. Not: Yabancı kelimelerin Türkçe karşılığını bulmaları ve kullanmaları ulusçu olduklarını kanıtlar. Not: Yerleşik yaşamı benimseyen ilk Türk topluluğudur. Kalıcı mimari eserler bırakmışlardır. Uygurlar bu davranışlarıyla hangisini korumaya çalışmışlardır? aşağıdakilerden A) Toprak bütünlüğünü B) Yönetim biçimlerini C) Toplumda eşitlik anlayışını D) Eski inanç sistemlerini E) Milli benliklerini * Budizm ve Manihaizm’i benimsediler. * Çin'den sonra matbaayı geliştirdiler. Hareketli harfleri icat ettiler. İlk Türkçe kitapları bastılar. ( 1995 - ÖSS ) 32 Önemi:……………………………………………………………… ………………………………………………………………………. Soru: – İslamiyet’ten önce Türk sanatında, hayvanları ve bu hayvanların birbirleriyle mücadelelerini gösteren motifler ön planda olmuştur. Bu motifler kemer tokası, kılıç, hançer kabzası, süs eşyası, koşum takımı gibi taşınabilir malzeme üzerine işlenmiştir. -- Eski Mısır’da aristokrat mezarlarının duvarlarına yiyecek, içecek, tohum ekimi, ekmek fırını, balık ve kuş avını gösteren resimler yapılmıştır. Bu iki göstergesidir? durum aşağıdakilerden hangisinin A) Yer altı zenginlikleri bol olan yörelerde sanatın erken geliştiğinin B) Sanatın, yerleşik yaşama geçtikten sonra başladığının Avarlar - Hazarlar C) Sanatın toplumların yaşam koşullarını yansıttığının 2. BULGARLAR D) El sanatlarının gelişmesinde ticaretin önemli bir rolü olduğunun E) Sanata verilen önemin toplumdan topluma değiştiğinin Kubrat’ın ölümü ile devlet; a) …………………………………………………… ( 1999 - ÖSS ) b) ……………………………………..………………. diye ikiye ayrılmıştır. Soru: Türkçede buğday, arpa, darı gibi tahıl adları ile altın, gümüş, bakır, kurşun, demir gibi metal adlarının bulunması ve kurganlardan kılıç, süngü, bıçak ve balta gibi silahların çıkması, Not: İtil Bulgarları İslamiyeti kabul etmişler ve milli benliklerini korumuşlardır. Tuna Bulgarları ise Hrıstiyanlığı kabul etmiş ve milli benliklerini yitirmişlerdir. Türklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olamaz? 3. HAZARLAR * İslamiyet’in Kafkaslara girmesini ve Rusya’da yayılmasını engellediler. A) Tarım ürünlerini tanıdıklarını B) Savunma amacıyla kullanılabilecek araçlar edindik C) Mezarlara kişisel eşyaların da konulduğuna D) Metal eşyalardan yararlandıkları E) Komşu ülkelerle iyi ilişkiler içinde olduklarına ( 1999 - ÖSS ) Not: Yönetim kadrosu olarak Museviliği benimseyen ilk ve tek Türk Devleti’dir. * Hazarlarda Gök Tanrı, Hıristiyanlık, Musevilik ve İslamiyet gibi dinlerin görülmesi, Hazarlarda dini hoşgörünün ve inanç hürriyetinin olduğunu gösterir. ( Hazar Barış Çağı ) Soru: İlk Türk devletlerinde Kurultayın savaş, barış gibi önemli konularda aldığı kararlar kağanı bağlamazdı. Buna göre, Kurultay aşağıdakilerden en çok hangisine benzemektedir? A) Meclis Hükümeti C) Kurucu meclis E) Danışma meclisi Soru: Arap ülkelerinden kuzeye, Bizans’tan doğuya uzanan ticaret yolları üzerinde yaşayan Hazarlar, VII. ve IX. yüzyıllar arasında bulundukları bölgede huzuru ve ulaşım güvenliğini sağlayarak bu dönemin Hazar Barış Çağı olarak adlandırılmasına neden olmuşlardır. B) Olağanüstü meclis D) Ulusal meclis ( 2000 – ÖSS ) Bu durumun, aşağıdakilerden hangisinde etkili olduğu savunulamaz? 3. KONU: DİĞER TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI A) Ticaretin canlanmasında B) Kültürel etkileşimin artmasında C) Farklı dinlerin yayılmasında D) Ülkede refahın yükselmesinde E) Türkçenin ortak dil olarak kullanılmasında 1. AVARLAR Çinliler, Avarlara “ Sürekli kıpırdayan çirkin böcekler ” anlamına gelen Juan Juanlar demişlerdir. ( 24.03.2013 - YGS ) 33 4. MACARLAR 9. BAŞKURTLAR * 995 yılında Germen Kralı'nın karşı akını sonucunda büyük yenilgi aldılar. Bu tarihten itibaren yavaş yavaş Slavlaşıp ………………………………………. kültürel özelliklerini kaybettiler. * Ruslara karşı ayaklanmaları bastırıldı. Rusya Federasyonuna bağlıdırlar. * Macar dilinde birçok Türkçe kelime vardır. İlk Türkçe Enstitüsü 1870’de Budapeşte’de kurulmuştur. * I. ve II. Göktürk Devletleri hâkimiyetinde yaşadıktan sonra VII. yüzyılda Balasagun merkez olmak üzere devletlerini kurdular. 10. TÜRGİŞLER 5. PEÇENEKLER * XI. yüzyılda …………………………..…….. kabul ettiler. * ………………….…. Kağan önderliğinde Emevilerle uzun yıllar mücadele ettiler. * Malazgirt Savaşı'nda Oğuzlarla birlikte Bizans ordusunda yer aldılar. Not: Yerleşik yaşamı benimsediler ve tarihte parayı kullanan ilk Türk topluluğu oldular. * 1091 'de Kıpçaklarla yaptıkları bir savaşta yenildiler ve giderek dağıldılar. Not: …………………. ………………………..……………. kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarıdır. Uyarı: Peçenekler, Bizans ordusunda ücretli asker olarak görev almıştır. Bizans, Peçeneklerin bazılarını da Anadolu'ya yerleştirmiştir. * 766 yılında Karluklar tarafından hâkimiyetlerine son verildi. 6. KIPÇAKLAR(KUMANLAR) Uyarı: İslamiyet'in Orta Asya'da yayılmasını bir süre engellemişler böylece Orta Asya Türklerinin Araplaşmasını önlemişlerdir. Not: Rus milli destanı olan ………..…………... Destanı’nın konusu Kıpçak – Rus mücadelesidir. 11. KIRGIZLAR Not: Kıpçakların Seyhun Irmağı boylarında Oğuzlarla yaptıkları savaşlar, …………………… ……………...…….. Hikayeleri'ne konu olmuştur. * Uygurları yıkarak Ötüken merkez olarak kuruldular. Not: ………………………… Destanı Kırgızlara ait olup, dünyanın en uzun destanıdır. 7. OĞUZLAR 12. KARLUKLAR * Oğuzlar başta Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere daha birçok Türk devletinin kurucuları olarak bilinirler. * VI. yüzyılda Doğu Göktürk Devleti'ne bağlı olarak, Altay Dağları'nın batısında Kara İrtiş Nehri boylarında yaşadılar. * Göktürk Devleti yıkıldıktan sonra Uygurların hâkimiyeti altına girdiler. * Talas Savaşı’nda Müslümanların tarafını tutarak Orta Asya'nın Çinlileşmemesinde önemli rol oynadılar. * Uygurların yıkılmasından sonra başkent Yenikent olmak üzere devlet kurdular. * Malazgirt Savaşı'nda, Bizans ordusunda yer aldılar. Önemi: İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyudur. 13. KİMEKLER Uyarı: Oğuzların tarihte büyük devletlerin kuruluşunda etkili olmaları Türk toplulukları içinde en önemli boy kabul edilmelerine neden olmuştur. Türk toplulukları içinde İslamiyet'i kabul eden Oğuzlara "………..……………………." denilmiştir. * Altay dağlarının güney batısı ile İrtiş ırmağı arasında Kök Türklere bağlı olarak yaşadılar. * Ülke onbir ile ayrılmış, her ilin başına “Tutug” adı verilen yöneticiler görevlendirilmiştir. * Uzların bir kısmı Hıristiyanlığı kabul ederek ……………………………, Kafkasya'nın güneyine inen diğer bir kısmı ise İslamiyet'i kabul ederek …………………………………………………….……..’dır. Soru: İslam ordularına karşı, I. Hazar, II. Türgiş, III. Avar devletlerinden hangileri mücadele etmiştir? 8. SİBİRLER(SABİRLER) * …………………………….. bölgesi, Sibirlerin bu bölgede yaşamalarından dolayı bu adı almıştır. A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II 34 C) Yalnız III E) I, II ve III ( 15.06.2013 – LYS ) 1. X. yüzyılda Avrupa'ya göç eden Macarlar zamanla Hıristiyanlığı kabul etmiş, Orta Asya'daki devlet geleneği yerine krallık sistemini benimsemişlerdir. 5. Orta Asya Türk topluluklarından Hunlar ve Göktürkler büyük devletler kurmalarına rağmen, bu iki devletten günümüze saray ve tapınak gibi mimari eserler ulaşmamıştır. Daha küçük bir devlet olan Uygurlardan ise geriye birçok mimari eser kalmıştır. Bu bilgilere göre Macarlar için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? Bu Türk toplulukları arasındaki farklılığın temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir? A) Avrupa'da güçlü bir devlet kurmuşlardır. B) Din değişikliği siyasi yapılarını etkilemiştir. C) Savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir. D) Avrupa kültürünün değişmesini sağlamışlardır. E) Hıristiyanlığın kabulü kültürlerini korumalarında etkili olmamıştır. A) Hun ve Göktürklerin Çin'in etkisi altında kalması B) Uygurlarda ekonominin daha güçlü olması C) Hun ve Göktürklerin savaşçı topluluklar olması D) Uygurların yerleşik hayata geçmiş olması E) Hun ve Göktürklerin daha geniş bir alana yayılması 2. Türklerde askerlik ayrı bir meslek olarak görülmemiş, çocuklara küçük yaştan itibaren at binme, ok atma becerileri öğretilmiştir. Bu durum erkek çocukların yanında kız çocukları için de geçerli olmuştur. 6. İslamiyet öncesi Türk toplumunda devlete isyan eden ve halk arasında huzursuzluk çıkaran kişiler genellikle idam cezasına çarptırılmış, hapis cezası ise basit suçlar için ve kısa süreli olarak uygulanmıştır. Bu bilgiye aşağıdakilerden savunulabilir? Bu bilgilere bakarak, Türk hukuk anlayışı için aşağıdaki yargılardan hangisi söylenebilir? İLK TÜRK DEVLETLERİ TESTİ bakarak, hangisini Türklerin sağlamaya öncelikle çalıştığı A) Türklerin yaşam biçimi hukuklarını etkilemiştir. B) Yazılı hukuk kurallarıyla yargılama yapılmıştır. C) İslamiyet'in kabulünden sonra hukuk kurallarında değişiklik olmamıştır. D) Toplumda düzensizlik ve adaletsizlik hâkimdir. E) Dönemin en ağır cezaları Türkler tarafından verilmiştir. A) Kadın-erkek eşitliliğini B) Hükümdarın yetkilerini artırmayı C) Göçebe hayatın devamını D) Türk kültürünün sürekliliğini E) Ordu-millet anlayışını 3. Türkler, yabancı milletlerle yaptıkları savaşları kaybettiklerinde bu milletlerin egemenliği altına girip özgürlüklerini yitirmek yerine, yurtlarını terk ederek yeni bölgelerde bağımsız yaşamayı tercih etmişlerdir. 7. Asya Hun Devleti, İpek Yolu'nun Çin'in eline geçmesi ve bu devletin gönderdiği vergiyi kesmesi üzerine iç karışıklık yaşamış, ülkenin çeşitli yerlerinde isyanlar çıkmıştır. Bu bilgiye göre, Asya Hun Devleti ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Aşağıdakilerden hangisinin Türklerdeki bu anlayışın sonuçlarından biri olduğu savunulamaz? A) Çin'den sağlanan gelirlerin azaldığı B) Ekonomik alandaki sıkıntıların halkı etkilediği C) Devletin Çin egemenliği altına girdiği D) İpek Yolu ticaretinden elde edilen kazancın azaldığı E) Çin üzerindeki hâkimiyetin zayıfladığı A) Devletlerini ikili teşkilat anlayışına göre yönetmeleri B) Farklı milletlerin tarihinde rol oynamaları C) Diğer kültürlerden etkilenmeleri D) Türk tarihinin incelenmesinin zorlaşması E) Değişik bölgelerde eş zamanlı olarak Türk devletlerinin kurulması 8. – Moğollar, Uygur alfabesini kullanmışlardır. 4. M.S. 4. yüzyılda Hunların, batıya doğru hareket edip Avrupa'ya yönelmeleri Kavimler Göçü'ne neden olmuştur. Bu göçün sonucunda ise Avrupa'daki milletler birbiriyle karışmış, yeni topluluklar ortaya çıkmış, Orta Çağ'da kurulacak olan İngiltere, Fransa, İspanya gibi devletlerin temelleri atılmıştır. – Hazarlar, askeri ve siyasi alanda Ruslara örnek olmuşlardır. – Slavlar, devlet teşkilatında Avarlardan etkilenmişlerdir. Bu bilgilere göre, sözü edilen Türk toplulukları için aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? Buna göre Kavimler Göçü'nün sonuçları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Değişik milletlerin tarihinde etkili olmuşlardır. B) Geniş bir alana yayılmışlardır. C) Askeri ve siyasi alanda ileri gitmişlerdir. D) Kültürel alanda diğer milletlerle etkileşime girmişlerdir. E) Yalnızca egemenlikleri altına aldıkları toplulukları etkilemişlerdir. A) Türk siyasi tarihinin başlangıcı bu olay sayılmıştır. B) Avrupa'da krallar güçlerini artırmıştır. C) Avrupa'nın siyasi ve etnik yapısı değişikliğe uğramıştır. D) Göçebe toplumlar yerleşik hayata geçmeye başlamıştır. E) Avrupa'da kilise etkisini kaybetmiştir. 35 9. Türkler; batıda Hazar Denizi ve Ural Dağları'na, doğuda Baykal Gölü ve Kingan Dağlarına, kuzeyde Sibirya düzlüklerine, güneyde Tibet Yaylaları ve Himalaya Dağlarına kadar uzanan geniş bir bölgede yaşamışlardır. Fakat Türklerin bu bölgenin neresinde ilk olarak ortaya çıktıkları kesinlik kazanmamıştır. 13. Eski Türklerde, I. halkın boylar şeklinde örgütlenmesi, II. ülke topraklarının hanedan üyelerinin ortak malı sayılması, III. göçebe hayatın yaygın olması, IV. toplum içinde farklı inançlara hoşgörü gösterilmesi, V. mimarinin gelişmemesi Bu durumun nedeni olarak, I. Türklerin göçebe yaşam tarzını benimsemeleri, II. Kavimler Göçü'yle Türklerin geniş bir alana yayılması, III. Türklerin yerleşik hayatı geç benimsemesi durumlarından hangisi, yönetenlere bağlılığını artırmıştır? A) I B) II C) III yönetilenlerin D) IV E) V durumlarından hangileri gösterilebilir? A) Yalnız I D) I ve III B) Yalnız III E) I, II ve III KENDİMİZİ DENEYELİM C) I ve II Doğru – Yanlış 10. Orta Asya Türklerinde ölenler için yuğ törenleri yapılırdı. Önce atlarla ölünün etrafında dörtnala koşularak kötü ruhlar kovulur, sonra da toprağa gömülürdü. Mezara ayrıca ölünün eşyaları bırakılırdı. Daha sonra ölünün cennette rahat etmesi için halka ölü aşı dağıtılırdı. 1. Hazarlar Museviliği benimseyen ilk ve tek Türk Devleti’dir. ( ) 2. Karluklar Talas Savaşında Çin’in yanında yer aldılar. ( ) Bu bilgiye dayanarak Orta Asya Türkleri hakkında aşağıdakilerden hangisini söyleyemez? 3. Avarlar Çin’in kuzeyinde kurulan devlettir. ( A) Tanrılarının toprağın altında olduğu B) Cennet fikrinin var olduğu C) Ahiret inancının olduğu D) Toplumsal dayanışmanın görüldüğü E) Ruhun ölümsüz olduğuna inanmaları ) 4. Avarlar ordu teşkilatlanmasında Slavları etkilemişlerdir. ( ) 5. Avarlarda ahiret inancı vardır. ( 11. Türkler, İslamiyet'ten önce sanat anlayışlarında motif olarak hayvanlar ve bu hayvanların birbiriyle olan mücadelelerini gösteren figürler kullanmışlardır. Bu figürler toka, kemer, kılıç ve hançer kabzaları ile süs eşyaları üzerine işlenmiştir. ) 6. Bulgarlar; Fırat ve Dicle Bulgarları olarak ikiye ayrıldı. ( ) Bu bilgilerden hareketle Türkler hakkında aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? 7. Dünyanın en uzun destanı Özbeklere aittir. ( A) Türklerde sanatsal faaliyetler İslamiyet'ten önce başlamıştır. B) Türklerin sanat eserleri taşınabilir türden yapılmıştır. C) Türklerde sanat ahiret inançlarını etkilemiştir. D) Türkler mimari alanda ilerlememiştir. E) Türkler deri ve metalden eşyalar üretmiştir. 8. Kendi adına ilk kez para bastıran Türk Devleti Kök Türk’lerdir. ( ) 12. Göktürk Kitabeleri'ne bakıldığında, Türk Devlet adamlarının, milleti çoğaltmak, açı doyurmak ve çıplağı giydirmek gibi görevleri olduğu anlaşılmaktadır. 10. Oğuzlar İslamiyet’i kabul etmişlerdir. ( Bu durumun, Türklerde aşağıdaki olgulardan hangisinin varlığını kanıtladığı söylenebilir? 11. Karatay bölgesi, Sibirlerin bu bölgede yaşamalarından dolayı bu adı almıştır. ( ) A) Yazılı hukuk sistemini C) Bilime önem verildiğini E) Sosyal devlet anlayışını ) 9. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyu Karahanlılardır. ( ) ) B) İnanç özgürlüğünü D) Sınıfsal toplum yapısını 12. Manas Destanı Kırgızlara ait olup, dünyanın en uzun destanıdır. ( ) 36 IV. ÜNİTE: İSLAM TARİHİ VE UYGARLIĞI çölde yaşayanlara ise ……..……………….……… denilirdi. 1. KONU: İSLAMİYETİN DOĞUŞU VE İLK İSLAM DEVLETLERİ *……………………...… Panayırı Mekke’de kurulmaktadır. Şiir yarışmaları, deve yarışları, güzel konuşma vs. Suk-u Ukaz Panayırının Önemini yazınız? ………..……… ………………………………………………………………. ………………………………………………………………. Soru: İslamiyet’ten önce Mekke’yi ziyarete gelen Araplar, kurdukları büyük panayırda alışveriş yaparlar, eğlenceler ve spor karsılaşmaları düzenlerler, sonra da Kâbe’deki putları ziyaret ederlerdi. Aşağıdakilerden hangisi çıkarılabilecek bir sonuç değildir? Dünyanın Durumu * Arap Yarımadası'nın kuzeyinde Bizans İmparatorluğu, Doğu'da Sasani Devleti, Mısır'da Romalılar, Orta Asya'da Köktürk Devleti yer almaktadır. Avrupa'da ise Kavimler Göçü sonrasında ……………….……… ……………. İmparatorluğu yıkılmıştı. Skolastik düşünce hakim olmuştu. Kilise bir kişiyi dinden çıkarma olan “aforoz”, bir kralı ve hükümdarı cezalandırdığı “enterdi” ve kiliseye karşı gelenleri cezalandırdığı “Endülüjans” yetkilerini kullanmakta idi. ( 1987 – ÖSS ) Soru: İslamiyet öncesi Arabistan’da barışın hâkim olduğu “Haram Ayları”nda Mekke ve çevresinde panayırlar kurulur, ticaret yapılır, eğlenceler ve şiir yarışmaları düzenlenirdi. Bu dönemde ayrıca putların bulunduğu Kâbe ziyaret edilirdi. Buna göre aşağıdakilerden hangisi ileri sürülemez? A) Sosyal ve kültürel gelişmelerin yaşandığı B) Toplumsal barışın sağlandığı C) Arapçanın farklı coğrafyalara yayıldığı D) Arap edebiyatının geliştiği E) Dinî etkinliklerin yapıldığı ( 24.03.2013 – YGS ) Arap Yarımadası'nın Durumu * Arap yarımadası; Uzak Doğu, Afrika ve Akdeniz ülkeleri arasındaki ticaret yolu üzerinde köprü görevi yapmaktaydı. * En yaygın din çok tanrılı ……………………………..…ti. Bu dinin en büyük putları olan ……………………, ………………., …………………….. ve ………..……..’dır. Hz. İbrahim dini olan …………………..…………….…..’de görülmektedir. Hz. Muhammed Dönemi * Hz. Muhammed 571 yılında ……………………………'de dünyaya geldi. Annesinin adı ………………………………, babasının adı ……………………………….. ve süt annesi ise ……………………………………………….………’dir. * Arap Yarımadası'nın en önemli bölgesi; Mekke ve Medine'nin de içinde bulunduğu ……………………...…….. bölgesiydi. * Babası doğmadan önce öldü. Annesini ise 6 yaşında kaybetti. Annesi ölünce dedesi ………………………….’in yanına geldi. 8 yaşında dedesi de ölünce amcası ……………. …………………….’in yanına geldi. Amcasının kervanlarına katıldı. * Mekke'ye V. yüzyıldan itibaren Hz. İsmail soyundan gelen …………………………………………… Kabilesi hâkimdi. * Araplar ……………………………… halinde yaşarlardı. Kabileler arasında ………………….………. davaları vardır. ………………………………… aylarında savaş yapılmazdı. Ailede ………………….…… söz sahibidir. Kız çocuklarına değer verilmezdi. ayları; Muharrem, Recep, Zilkade parçadan A) Mekke'nin kutsal olduğu B) Arapların ticarete önem verdikleri C) Arapların çok tanrılı dinlere inandıkları D) Kutsal yerlerin ziyaret edilmekte olduğu E) Araplar arasında siyasi birlik bulunduğu İslamiyet’in Yayılışı Not: Haram Zilhicce’dir. bu * Hz. Muhammed güvenilirliği ve dürüstlüğü nedeni ile …………………………..…….. ül ………………. unvanını almıştır. ( ……………………… …………..………………) * 25 yaşında Hz. …………………………... ile evlendi. İkisi erkek, dördü kız olmak üzere altı çocuğu oldu. ve * 610 yılında …………………………...., kendisine Kur'an-ı Kerim'in ilk ayetlerini getirdi. İlk vahiy ……………….’dur. * Arapların şehirde yaşayanlarına ……………………..…., 37 * Ona ilk inananlar, eşi Hz. …………….……….., amcasının oğlu ……………..………., Mekke'li tüccarlardan ……………………………………….… ve azat ettiği kölesi ………………………………………..…………………..'di. Hz. Muhammed'in Savaşları 1. Bedir Savaşı (624 ) * Bedir Savaşı Medineli Müslümanlarla Mekkeliler arasında yapılan ………………………………………….…. savaştır. * Mekkelilerin baskısı neticesinde ilk göç ……………………………..………………….’a gerçekleşti. * 624 yılında ……………… Kuyusu çevresinde yapılmıştır. * 621 ve 622 yıllarında I. ve II. ………… …………………. gerçekleşti. Medineliler Hz. Muhammed'e ……….………… etmişlerdir. * Savaş Müslümanların zaferi ile sonuçlandı. Sonuçları: Hicret a) Savaş sonunda, diğer İslam Devletleri içinde örnek oluşturacak ganimet paylaşma geleneği başladı. ( 1/5 : Pençik Sistemi ) * 622 yılında Mekkeli Müslümanlar artan baskıdan kurtulmak ve İslamiyet'i yaymak amacıyla …………………. 'den ………..……………...'ye göç ettiler. b) Savaşta ele geçirilen Mekkeli esirler, Müslümanlara okuma yazma öğretme koşuluyla serbest bırakıldı. * Medineliler de Akabe Biatinden sonra Müslümanları kendi şehirlerine çağırmışlardı. Önemi:………………………………………………….….. * Hicret sonunda İslamiyet daha güvenli bir ortamda yayılma olanağı buldu. ………………………………………………………………. * Hicret sonunda Medine halkı üç gruba ayrıldı: Muhacirler, Ensar ve Yahudiler. c) Bedir Zaferi ile birlikte Bedir Kuyuları ve Şam ticaret yolu Müslümanların eline geçti. * Hicretten sonra Medine’ye göçle gelen Müslümanlara ………………………………..……, Medine’nin yerlisi olan Müslümanlara da yardım eden anlamında …………………………………………...…………. denildi. d) İslamiyet hızla yayılmaya başlamış, Hz. Muhammed’e olan güven artmıştır. 2. * Siyasi ve askeri bakımdan Hz. Muhammed'in liderliği kabul edildi. Uhud Savaşı (625 ) * Bedir Savaşı'nın Müslümanların zaferi ile bitmesi üzerine Ebu Süfyan komutasındaki Mekkeliler Bedir Savaşı'nın intikamını almak amacıyla 625 yılında ………………. üzerine yürüdü. Soru: Hicretten sonra Hz. Muhammed Medine halkına, savaşlara kimlerin katılacağına karar verme yetkisinin kendisine ait olduğunu, Müslüman olsun olmasın herkesin eşit haklara sahip olacağını, dış baskılara karşı birlikte hareket edileceğini duyurmuştur. Bu duyuru aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olabilir? * 700 kişiden olaşan İslam ordusu da Uhud Dağı'nın olduğu yere geldi ve bu dağın eteklerine ……………………..…….. yerleştirip savaşa başlandı. * Savaşı tam Müslümanlar kazanmak üzereyken, okçuların yerlerini terk etmeleri ile savaşın kaderi Müslümanların aleyhine değişti ve İslam ordusu ……………………….…… …………………………………………….……. almış oldu. A) Hicretin, yeni bir takvimin başlangıcı kabul edildiğine B) Yeni bir devletin temellerinin atılmakta olduğuna C) Ülke savunmasının Müslümanlara bırakıldığına D) Askerliğin meslek haline getirildiğine E) Askeri ve siyasi islerin birbirinden ayrıldığına ( 1992 - ÖSS ) Uyarı: Bu savaşın sonucu İslamiyet'in yayılmasına engel olmadı. Müslümanlar Uhud Savaşı'nda yenilmesine rağmen İslamiyet yayılmasını devam ettirmişti. Hz. Muhammed, Mekke ve Medine arasında yaşayan kabilelerle iyi geçinerek Mekke'yi siyasi açıdan yalnız bırakma politikası izlemiştir. Soru: Yeni bir felsefi görüsü veya sanat akimini yaymaya çalışanlar gibi Hz. Muhammed de İslam dinini yayarken başlangıçta büyük tepkiyle karsılaşmıştır. Bu duruma bakarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? Not: Bu savaşta Hz. ……………………...……… yaralandı, amcası Hz. …………………………...……… ise şehit oldu. A) Toplumların alışkanlıklarını değiştirmek zordur. B) Sosyal gelişmeler kentleşmenin bir sonucudur. C) Dinde, düşüncede ve yönetimde eski uygulamalar geçerlidir. D) İnsan hak ve özgürlüklerinin belirli sınırları vardır. E)Sanat etkinliklerinde dinlerin etkisi vardır. ( 1993 - ÖSS ) 3. Hendek Savaşı (627 ) * Mekkeliler ……………………..… galibiyeti ile istedikleri sonuca ulaşamamış, İslamiyet'in hızla yayılmasını önleyememişlerdi. 38 * İslamiyet'i tamamen yok etmek isteyen …………………….……….., Ebu Süfyan komutasında yeni bir orduyla, 627 yılında Medine üzerine yürüdüler. Uyarı: Bu fetihten sonra Arabistan Yarımadası'nda Müslümanlara olumsuz etkide bulunabilecek önemli Yahudi yerleşim bölgesi kalmadı. * İranlı ……………………. ……………………….. önerisi üzerine şehrin etrafına hendek kazıldı. Not: Hayber, Müslümanların fethettiği ilk yerdir. Böylece İslam Devleti'nde fetih politikası başlamıştır. * Mekkeliler alışık olmadıkları bu savunma tekniği karşısında geri dönmek zorunda kaldılar. 5. Not: Hendek Savaşı Mekkelilerin, Müslümanlar üzerine son saldırısı oldu. Bu savaştan sonra Müslümanlar saldırı gücü elde ederken Mekkeli müşrikler savunmaya çekildiler. Mute Seferi (629) * İslamiyet'in ilk yıllarında İslamiyet'e davet edilen Gassaniler, bu davet için gönderilen elçiyi öldürmüşlerdi. * Gassaniler Bizans'la sınır komşusuydu. Gassaniler bu yüzden Bizans'ın etkisinde kaldıkları için Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir. Hudeybiye Barışı (628) * Müslümanlar hac vazifesini yerine getirmek amacıyla 1500 kişiyle Mekke'ye doğru yola çıktı. Önemi:…..…………………………………………………... * Hudeybiye Kuyusu'na gelindiğinde Mekkelilerle bir antlaşma yapıldı. ………………………………………………………………. ……………………………………………………………… Bu antlaşmaya göre; ……………………………………………………………. a) Taraflar birbirleri ile 10 yıl süreyle savaşmayacaklar, Not: Hz. Muhammed bu savaşa katılmamıştır. b) Arap kabileleri istedikleri tarafa geçebilecekler ancak iki taraf da kendisine bağlı olan kabileye askeri yardımda bulunmayacak, 6. c) Velisinin izni olmayan Mekkeli bir genç, İslamiyet'i kabul etmesi halinde Medine'ye alınmayacak; fakat Müslümanlardan Mekke tarafına geçen olursa kabul edilecek, * Hz. Muhammed, 630 yılında büyük bir ordu ile Mekke üzerine yürüdü. * Mekke üzerine yürümesinin sebebi Mekkelilerin Hudeybiye Barış Antlaşması'nın maddelerini ihlal etmesiydi. d) Müslümanlar o yıl Kâbe’yi ziyaret etmeyecekler; ertesi yıl hac ziyaretini yerine getirebileceklerdi. * Mekkeliler Hz. Muhammed'e karşı koyamayacaklarını anlayınca, Müslümanlar önemli bir direnişle karşılaşmadan şehre girdi. Soru: Aşağıdakilerden hangisi Mekkelilerin, Hicret'ten sonra Medine'de toplanan Müslümanları bir güç olarak kabul ettiklerini gösteren bir kanıt değildir? * Hz. Muhammed ............................'ye gelerek bütün putları kırdırdı. A) Kervan ticaretini sürdürmeleri B) Medinelilere karsı Uhud Savası’nı yapmaları C) Müslümanlara karsı baskılarını artırmaları D) Kâbe’yi ziyaretleri engellemeye çalışmaları E) Hz.Muhammed'le Hudeybiye Antlaşması’nı imzalamaları ( 1990 - ÖSS ) 4. Mekke'nin Fethi (630) * Fetih'ten sonra ............................................. kitleler halinde İslamiyet'i kabul etti. 7. Huneyn Savaşı(630) * Mekke'nin fethinden sonra civardaki bazı putperest kabileler, başta Havazin Kabilesi olmak üzere Mekke'yi geri almak için 630 yılında ...................................... denilen yerde toplanmaya başlamışlardı. Hayber'in Fethi(629) * Hz. Muhammed, 629 yılında ……………..…. kervan yolu üzerinde bulunan Yahudi yerleşim yeri olan ………..……… Kalesi'ne sefer düzenledi. Kale kısa sürede Müslümanların eline geçti. * Hz. Muhammed büyük bir ordu ile Huneyn Vadisi'ne yürüdü. Yapılan savaşta İslam ordusu zafer kazandı. Önemi: ………………..…………………………...…..……. ………………………………………………………………. Uyarı: Huneyn Savaşı ile Arap Yarımadası'ndaki son putperest tehlike önlendi. Not: Bu fetih sonunda Yahudilerden ilk defa haraç vergisi alındı. 39 Veda Haccı ve Hz. Muhammed'in Vefatı (632) * Hz. Muhammed 632 tarihinde Hac görevini yerine getirmek için 100 bin kişilik bir toplulukla Mekke'ye geldi. * Peygamber Müslümanlara ...............................................’ın tamamlandığını bildirdi. * Hz. Muhammed'in bu haccına "........................... ................................", okuduğu hutbeye de "........................... ....................................................................................." denir. * Veda Hutbesinde; a) …………………………………………………………… ………………………………………………………………. Kâbe – Mekke b) …………………………………………………………… ( 1- Hacer-i Esved, 2- Kahverengi Mermer Çizgi, 3- Mültezem, 4- Kabe’nin Kapısı, 5- Kabe’nin Örtüsü, 6- Makam-ı İbrahim, 7- Hicr-i İsmail, 8- Rüknü Iraki, 9- Altınoluk, 10- Rüknü Şami, 11- Rüknü Yemani, 12- Şazirvan, 13Rüknü Hacer-i Esved ) ………………………………………………………………. 8. c) …………………………………………………………… ………………………………………………………………. Taif Seferi (630) d) …………………………………………………………… * Huneyn Savaşı'nda Taifliler'in putperestlere yardım etmesi üzerine, Hz. Muhammed 630 yılında ......................... üzerine bir sefer düzenledi. ………………………………………………………………. e) …………………………………………………………… * Müslümanlar Taif Kenti'ni kuşattılar, fakat surlarla çevrili kenti alamadılar. ………………………………………………………………. * Ertesi yıl ................................................... elçi göndererek İslamiyet'i kabul ettiler. * Hz Muhammed Medine'ye döndükten sonra hastalanarak 8 Haziran 632'de Medine’deki evinde vefat etti ve Mescid-i Nebevi adı verilen aynı yere defnedildi. Uyarı: Böylece, Hz. ............................................ döneminde Hicaz tamamen Müslümanlaştı. 9. Not: Arap Yarımadası'nda putperestlik sona ermiş, İslamiyet yayılmış, siyasal birlik sağlanmış, İslam Devleti'nin temelleri de atılmıştır. Tebük Seferi (631) * Bizans İmparatoru Heraklius'un Arabistan üzerine büyük bir sefer yapacağı haberinin alınması üzerine, Hz. Muhammed 631 yılında 30.000 kişilik bir ordu ile Bizanslıları durdurmak için yola çıktı. KENDİMİZİ DENEYELİM 1. Aşağıdakilerden hangisi İslam öncesi dönemde Arap yarımadasında kurulan önemli devletlerarasında yer almaz? * ............................. denilen yere gelindiğinde haberin asılsız olduğu anlaşıldı. A) Main D) Gassaniler Önemi: .................................................................................... B) Köktürkler E) Tedmürler C)Himyeri 2. Kâbe hangi şehirde bulunmaktadır? ................................................................................................. A) Medine D)Kudüs Not: Tebük seferi sırasında, bölgedeki birçok Arap kabilesi İslamiyet'i kabul ettiği için sefer Müslümanlar açısından faydalı oldu. B) Taif C) Riyad E)Mekke 3. Hz. Muhammed’in katılmadığı savaş aşağıdakilerden hangisidir? Uyarı: Tebük Seferi ile Gassaniler'in Müslüman olması ve Suriye fetihleri için ortam hazırlamıştır. A) Taif B) Tebük D)Mute 40 C) Hendek E)Mekke SINAVA HAZIRLIK ETKİNLİKLERİ 5. İlkçağda Anadolu’da kurulan devletleri yazınız? 1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da a) “DOĞRU” olduğunu belirtiniz? Cümle---İfade a. Yunan şehir devletleri arasında siyasi birlik vardır. b. İyonya kültürü bilimsel alanda büyük gelişme göstermiştir. c. Ferman yazılı kaynak olarak gösterilebilir. d. Tarih zaman zaman deney ve gözlemede başvurabilir. e. Heraldik, armaları inceleyen bilim dalıdır. D b) Y c) d) e) 6. Tarihte takas usulüne göre ticarete parayı bularak son 2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını tamamlayınız? veren uygarlığı yazınız? Babillerin en ünlü hükümdarı ……………………………………………………..…….’dir. a. Tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmanın adı …………………………………………….… Antlaşmasıdır. b. 7. Tarihte tanrılara hesap verme düşüncesi ile ilk objektif c. Tarihte sınıflar arası geçişin olmadığı Kast Sistemi tarih yazıcılığını başlatan uygarlığı yazınız? ……………………………..…… Uygarlığında görülmüştür. d. Ülkeyi satraplıklara bölen ve tarihte ilk posta teşkilatını kuran uygarlık ………….………….…………. Uygarlığıdır. 8. İlkçağda Mezopotamya Uygarlığından günümüze kalıcı e. Van gölü çevresinde Tuşpa merkez olmak üzere kaleler, mimari eserler gelememesinin sebebini yazınız. su kanalları ve su bentleri inşa eden uygarlık …………………………………………...……………….’dır 3. Orta Asya Türk göçlerinin sonuçlarından ikisini yazınız? a) b) 9. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz? 4. Asklepion Sağlık Merkezi, kütüphanesi ve parşömen kâğıdı hangi uygarlıkta görülmektedir? 41 ( ) 1. Meryem Ana Kilisesi A. Mısır ( ) 2. Tavananna B. Frigler ( ) 3. Solon Kanunları C. Bizans ( ) 4. Gordion D. Hitit ( ) 5. Piramit E. Yunan 10. Türklerin ilk anayurdu olan Orta Asya’nın Doğu ve Batı 14. Urartularda; sınırlarını yazınız? I. Mezarların ev ve oda biçiminde yapılması, II. Ölüyle beraber değerli eşyaların konulması, III. Mezarların taş oymacılığından yapılması, -- Doğuda: ……………………………………….. durumlarından hangileri, ölümden sonraki hayata inanıldığını gösterir? -- Batıda: ………………………………………… A) Yalnız I B) I ve II D) Yalnız II C) I ve III E) I, II ve III 11. --- “ Tarihini bilmeyen milletler başka milletlerin avı olurlar.” ( M. Kemal ATATÜRK ) --- “ Ecdadını unutanlar, kaynaksız ırmağa, köksüz ağaca benzerler.” ( Çin Atasözü ) 15. İlkçağda Ankara ve çevresinde devlet kuran Frigler, bölgeye özgü bir hayvan olan Tiftik keçisinin yününden çok fazla yararlanmışlardır. Yukarıda verilen sözlerde aşağıdakilerden hangisinin önemi vurgulanmıştır? Bu durum, Friglerin hangi göstermelerinde etkili olmuştur? A) Hikâyeci tarih anlayışının B) Uluslar arası ilişkilerin C) Doğanın mutlaka korunması gerektiğinin D) Toplumların tarihi geçmişlerini öğrenmelerinin E) Tarihi olaylarda tarafsızlığın korunmasının alanda gelişme A) Şarapçılık B) Mimari C) Dokumacılık D) Eğitim E) Madencilik 12. Mısır Uygarlığında, 16. Büyük İskender Asya Seferi sırasında, ele geçirdiği I. Cesetlerin mumyalanması, II. Kral emirlerinin tanrı buyruğu sayılması, III. Resim yazısının kullanılması, şehirlerde kütüphaneler açmış, doğuya ait birçok eseri inceletmiş ve yeni eserler yazdırmıştır. Bu etkileşim sürecinde sentez bir medeniyet ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda Yunan kültürü de bu sentez de pay sahibi olmuştur. durumlarından hangileri, ölümden sonraki hayata inanıldığını gösterir? A) Yalnız I D) I ve II B) Yalnız II E) II ve III Bu durum olmuştur? C) Yalnız III A) B) C) D) E) aşağıdakilerden hangisine Anadolu’da köleliğin sona ermesine Sürekli savaşların yaşanmasına Deniz ticaretinin gelişmesine Doğu-Batı kültürünün kaynaşmasına Batının yıkılıp parçalanmasına 13. Anadolu ile Mezopotamya arasında Eski Çağ’da var olan ticaret ilişkilerinin daha sonraki çağlarda da devam etmesi ve önemini korumasında, I. İki bölge arasında ulaşım kolaylıklarının olması, II. İki bölgenin üretimlerinin birbirinin gereksinimlerini karşılayacak nitelikte olması, III. İki bölge arasında siyasi sorunların bulunması durumlarından savunulabilir? hangilerinin A)Yalnız I B)Yalnız II D)II ve III etkili 17. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz? olduğu C)I ve II E)I,II ve III 42 ( ) 1. Tebük A. Mekke ( ) 2. Kabe B. Hz. Hamza ( ) 3. Mescidi Nebevi C. Panayır ( ) 4. Ukaz D. Hz. Muhammed ( ) 5. Uhud E. Medine neden d) …………………………………………………………… DÖRT HALİFE DÖNEMİ 1. HZ. EBU BEKİR DÖNEMİ (632-634) ………………………………………………………………. * Yemen’de ortaya çıkan yalancı peygamberleri Yemame Savaşları ile ortadan kaldırdı. e) …………………………………………………………… ………………………………………………………………. * Ridde Savaşları ile zekât ve vergi vermek istemeyen, dinden dönen kabileler yeniden itaat altına alındı. Soru: Dört Halife Devrinde Hz. Ebubekir’in ardından Hz. Ömer halife seçilmiştir. Bu dönemde Mısır, Suriye, Irak, İran ve Azerbaycan fethedilmiştir. * Zeyd bin Sabit önderliğindeki bir heyet başkanlığında ....................... ....................................... kitap haline getirildi. Yalnız bu bilgiye dayanarak, ................................................................................................. I. İslam Devleti’nde saltanat sistemine geçildiği, II. İslam ordularının güçlü olduğu, III. İslamiyet’in yayıldığı ................................................................................................. durumlarından hangilerine ulaşılabilir? * ....................................... Savaşında Doğu Roma kuvvetleri yenilgiye uğradı. A)Yalnız II C) I ve III E) I, II ve III Niçin?...................................................................................... B) I ve II D) II ve III ( 23.03.2014 – YGS ) Önemi: Arabistan dışında Müslümanların kazandığı ikinci zaferdir. 3. HZ. OSMAN DÖNEMİ (644-656) * Suriye, İran, Irak, Mısır, Azerbaycan ve Doğu Anadolu fethedildi. * İlk İslam donanması kuruldu. .............................................. fethedildi. Doğu Roma donanması ile İslam donanması arasında yapılan Zat’üs Savari adlı deniz savaşını Müslümanlar kazandı. * ............................................. Savaşı ile Suriye ele geçirildi. Önemi: Müslümanların ilk deniz zaferidir. * ........................................ Savaşı Sasanilerle yapılmış olup, Müslümanların yenilgisi ile sonuçlanmıştır. (634) * ………....................... …………...................... çoğaltılarak Mekke, Kufe, Şam ve Mısır gibi önemli İslam beldelerine gönderildi. 2. HZ. ÖMER DÖNEMİ (634-644) * Daha sonra Sasanilerle yapılan ............................................ (636), ........................................................................ (637) ve ........................................................................ (642) Savaşları kazanılarak İran fethedildi. * Emevi ailesinden olanlar devletin üst kademesine getirilince ayaklanmalar çıktı. Hz. Osman Kuran-ı Kerim okuduğu sırada şehit edildi. * İran’ın fethi sonrasında Müslümanlar, ................................................................... ile komşu oldular. 4. HZ. ALİ DÖNEMİ (656-661) * Amr Bin As, ............................. ......................................... ordusunu yenerek Mısır’ı ele geçirdi. Ordugah olarak kullanmak için Fustat şehrini kurdu. Soru: Hz. Ömer Döneminde çalışmalarını yazınız? * Hz..........................................., ........................................ ve ................................. ile Hz. ......................... arasında yapılan savaşa ....................................... ............................ adı verilir. Hz. Ayşe Medine’ye gönderildi, devlet merkezi ................................................................................’ye taşındı. yapılan teşkilatlanma * Hz. .......................... ve .......................................... arasında yapılan savaşa .................................... .................................... ( 657 ) adı verilir. a) …………………………………………………………… ………………………………………………………………. b) …………………………………………………………… * Savaş tam kaybedilecekken Amr Bin As, askerlerin mızraklarına Kuran sayfalarını taktırdı. Bunun üzerine .................................................................... Olayı gerçekleşti. ………………………………………………………………. * Hakem Olayı sonucunda, Müslümanlar; c) …………………………………………………………… a) ............................................................................................. ………………………………………………………………. b).............................................................................................. 43 Uyarı: Müslümanlar bu olaydan sonra bir birleşmemek üzere Sünni ve Şii olarak ikiye ayrıldı. c).............................................................................................. daha diye 3 gruba ayrıldılar. * …………………………… zamanında Arapça resmi dil oldu ve ilk İslam parası bastırıldı. Uyarı: Bu olayla İslam dünyasında ilk ayrılıklar başlamış ve mezhep ayrılıklarının temeli atılmıştır. Uyarı: Böylece İslam Devleti'nin ekonomisi, Bizans ve Sasani etkisinden kurtulmaya başlamıştır. Bu durum ulusçu anlayışın geliştiğinin kanıtıdır. * Hariciler ayrılıklara son vermek amacı ile Hz. Ali, Muaviye ve Amr Bin As’ın öldürülmesi gerektiğine karar verdiler. *Haricilerin ayaklanması sonunda 661 yılında Hz. …………………………………..….. öldürüldü. Muaviye ve Amr Bin As suikasttan kurtuldu. Soru: Sami dillerinden olan Arapça, İslamiyet’ten önce Uyarı: Hz. Ali döneminde Müslümanlar arasında yapılan savaşlardan dolayı fetihler durgun geçmiş ve Tunus kaybedilmiştir. gelmiştir. Soru: A) Arapçanın Kur'an dili olması önem kazanmış ve İslam dünyasında ortak bir dil durumuna Aşağıdakilerden II. Osman Kıbrıs’ın fethedilmesi III. Ebubekir Kur’an-ı Kerim’in çoğaltılması IV. Ali edilmesi D) İslamiyet’i kabul edenlerin sayısının artması E) Emeviler Döneminde Arapların Halifeliğin saltanata dönüşmesi * ……………...… ……. ……………………... komutasında İspanya'ya geçildi. Yukarıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? B) V. olmayan ( 11.04.2010 – YGS ) derinleşmesi A) IV. Arap Müslümanlardan üstün tutulması İslam dünyasındaki ayrılıkların Muaviye durumun C) Arapçanın Emeviler Döneminde resmî dil olarak kabul teşkilatlanmasının hızlanması V. bu B) Fetihler yoluyla Arapçanın geniş alanlara yayılması Sınırların genişlemesiyle devlet Ömer hangisinin nedenlerinden biri olduğu savunulamaz? Gelişmeler ve Olaylar Halifeler I. Arabistan Yarımadası'yla sınırlıyken İslamiyet’ten sonra C) III. D) II. * 711 yılında …………………….………'de Vizigot ordusu yenilgiye uğratıldı. E) I. ( 27.03.2011 – YGS ) Uyarı: Puvatya Savaşı ( 732 ) ile Müslümanların Avrupa'daki ilerleyişi durdu. EMEVİLER DÖNEMİ Soru: Dört Halife döneminde bütün Müslümanlar kardeş kabul edildiği halde, Emeviler döneminde Araplar diğer Müslümanlardan üstün görülmüşlerdir. * ……………………... Emevi Devleti'nin ilk hükümdarıdır. * Bu dönemde halifelik seçim sisteminden çıkarılarak …………………………………………….... haline getirildi. Emeviler dönemindeki bu anlayış aşağıdakilerden hangisine ortam hazırlamıştır? * ………………………….……… kuşatıldı fakat alınamadı. A) Hukuk alanında ilk örgütlenmenin başlamasına B) Arap Yarımadası’nda İslamiyet’in yayılmasına C) Kur’un nüshalarının eyaletlere gönderilmesine D) Değişik kültürlerden insanların bir arada yaşamasına E) Siyasi kargaşaların başlamasına ( 1995 – ÖSS ) Uyarı: İslam tarihinde ilk defa Emeviler, İstanbul'u kuşatmıştır. * Ölmeden önce oğlu ……………..………’i halife tayin etti ve böylece …………………….…………… resmen saltanat haline geldi. Emevi Devleti'nin Yıkılış Sebepleri * Yezid ve Hz. Hüseyin taraftarları 681 yılında ……………………………….…. denilen yerde karşılaştı ve Hz. Hüseyin ve taraftarları, Yezid ordusu tarafından öldürüldü. Tarihte bu olaya ……………...………………….. …………… denir. a) Devlet yönetiminde meydana gelen bozukluklar 44 b) Emeviler'in Arap milliyetçiliği yaparak Müslümanlar arasında ikilik çıkarmaları ( …………….………….. Politikası ) * ……………………..…. Mezhebi bu dönemde ortaya çıktı. Bu mezhepte amaç dinsel sorunların akıl yolu ile çözülmesidir. Uyarı : Emeviler ırkçı bir politika izlemişlerdir. Kendilerine Kavm-i Necip ( Seçkin Kavim ), diğerlerine Mevali Kavim ( Köle ) demişlerdir. Uyarı: Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey, Büveyhoğullarının baskısından Abbasi halifeliğini kurtarmıştır. 1055 yılından itibaren İslam dünyasının siyasi gücü Selçuklulara geçmiş, dini yetkiler ise Abbasi Halifesinde kalmıştır. ( İlk laiklik uygulamasıdır. ) Yorum: Bu yaklaşım Musevilerin dinlerinin yalnızca kendilerine ait olduğu anlayışına ve Hitlerin üstün Alman ırkı politikalarına benzer. * Bu dönemde Antik Çağ Yunan eserleri …………………………………………...………'ya çevrildi. c) Halifelerin, fetihlerde ordunun başında bulunmayıp, saraya kapanmaları d) Abbasoğulları'nın, Emeviler aleyhinde propagandaları Uyarı: Arap-İslam Devleti kültür ve sanat alanında dışarıdan ( Helenizm'den ) en çok bu dönemde etkilenmiştir. Arap kültürü fethedilen yerlerin kültürlerinden etkilenmiştir. e) Muaviye ve Yezid döneminde Müslümanlara ve Hz. Muhammed'in soyundan gelenlere yapılan kötü muameleler * Bizans sınırlarında "………………….………….." denilen Türk ordugahları kurdurdu. f) Şii ve Harici grupların aleyhte çalışmaları Not: Avasım kentlerinin oluşturulma nedeni; dünyasına karşı Bizans saldırılarını kırmaktır. Soru: Hz. Muhammed döneminde, İslamiyet’i yeni kabul etmiş, puta tapmaktan henüz ayrılmış kişilerin anılarını canlandırmamak için resim ve heykel yasaklanmış; bu yasağa rağmen Emeviler döneminde Kasr-ül Hayr Sarayı, Abbasiler döneminde ise Balkuvara Sarayı resim, kabartma ve heykellerle süslenmiştir. İslam Uyarı: Türklerin sınır boylarında, yerleşim yerlerinden uzak bölgelerde Emir'ül Ümera görevi verilerek merkezden uzaklaştırılmasının ve ordugâhlarda toplanmasının nedenleri savaşçı özelliklerini kaybetmelerini önlemek ve merkezde tehlike oluşturmalarını engellemekti. Bunun için SAMARRA ( Semarra ) adı verilen şehir kuruldu. Aşağıdakilerden hangisi İslam Devleti’nin kuruluşundan Abbasiler dönemine kadar geçen zaman içinde sanat anlayışındaki bu değişikliğin nedenlerinden biridir? * Devlete bağlı Tavaif-i Mülk'ler bağımsızlıklarını ilan etti. Bunlar; A)Sınırların genişlemesi sonucu değişik kültürlerle ilişkiye girilmesi B)İslam Devleti’nin ekonomik yönden güçlü olması C)Din ile devlet işlerinin birbirinden ayrılması D)İslamiyet'te ayrılıkların başlaması E)Emeviler döneminde halifeliğin saltanat haline getirilmesi ( 1996 - ÖSS ) a) Kuzey Afrika’da; İdrisiler, Ağlebiler, Fatimiler, b) Mısır’da; Memluklular, Tolunoğulları, İhşitler, Eyyübiler ve c) İran’da; Tahiriler, Saffariler, d) Maveraünnehir’de; Samanoğulları, ABBASİLER DÖNEMİ e) Güney İran-Irak’ta; Büveyhoğulları’dır. * Abbasi Devleti, Hz. Muhammed'in amcası Abbas'ın torunlarından Ebu'l Abbas tarafından 750 tarihinde kuruldu. Soru: Emevilerden sonra İslam Devleti’nde başa geçen Abbasiler, VIII. yüzyıldan XIII. yüzyıla kadar hüküm sürmüşlerdir. * Abbasi hükümdarları, Emeviler gibi Arap üstünlüğüne dayalı bir devlet kurmadılar. Aşağıdaki devletlerden hangisi, Abbasilerle çağdaş bir devlet değildir? Uyarı: Ebu'l Abbas, siyasi birliği sağlarken yaptığı çalışmalar yüzünden "Seffah" ( kan dökücü ) lakabını almıştır. A) Doğu Roma İmparatorluğu C) Büyük Selçuklu Devleti E) Gazneliler B) Sasaniler D) Hazarlar ( 15.06.2013 – LYS ) * 754 yılında Abbasi Devleti'nin başkenti ……………………………………………………..'a taşındı. * Abbasilerin en parlak dönemi ………………………….… ………………………………………………… zamanı oldu. Abbasi Devleti'nin Yıkılma Nedenleri a) Abbasi Devleti, Mu'tasım'ın ölümü ile zayıfladı ve Moğolların Bağdat'ı istilası ile yıkıldı. Uyarı : Binbir Gece Masalları'nda geçen Bağdat halifesi Harun Reşit'tir. Binbir Gece Masalları'nda özellikle bu dönemdeki İslam hazinesinin zenginliği vurgulanır. b) Selçukluların yıkılması ile koruyucuları ortadan kalktı. 45 c) Şiilerin ve Emevilerin olumsuz çalışmalarından zarar gördü. d) Zayıflama döneminde fetihlerin nedeniyle ekonomi zayıfladı. durgun BENİ AHMER DEVLETİ * Endülüs Emevi Devleti'nin yıkılmasından sonra, …………………………...….. merkez olmak üzere kuruldu. geçmesi * ……………………………….. Sarayı gibi büyük eserlerle mimaride ilerledi. e) Moğol Hükümdarı Hülagu'nun Bağdat'ı istilası ile Abbasi Devleti ortadan kalktı. Soru: Abbasilerde Halife Mutasım’dan sonra devlet yönetiminde Türklerin etkisi giderek artmış, Türk komutanlar istediklerini halife yapmaya, istemediklerini indirmeye başlamış ve bu komutanlar bazı eyaletleri de kendi aralarında paylaşmıştır. Soru: İslam Devleti’nde Hz. Muhammet’ten sonra devlet başkanı olan kişiye halife sanı verilmiştir. Ancak Dört Halife Dönemi’nin ardından halifenin dinî ve siyasi otoritesi, İslam dünyasının tümünde kabul görmemiştir. Buna, İslam tarihinde görülen, Bu durumun aşağıdakilerden hangisini gösterdiği savunulabilir? I. Emevi halifelerinin güttüğü Arap milliyetçiliği siyasetine karşı tepkilerin ortaya çıkması, II. Abbasiler, Fatımiler ve Endülüs Emevilerinde olmak üzere aynı anda üç halifenin olması, III. Dört Halife Dönemi’nde Kur’an-ı Kerim’in kitap hâline getirilmesi ve çoğaltılması A) Siyasal birliğin çözüldüğünü B) Saltanat sisteminin dikkate alındığını C) Türklerin Abbasiler Döneminde İslamiyet’i kabul ettiklerini D) Mutasım Döneminde sınırların çok genişlediğini E) Abbasilerin kendilerinden önceki devletlerin etkisinde kaldığını ( 14.06.2009 – ÖSS ) durumlarından hangilerinin kanıt olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) Yalnız III E) II ve III ( 01.04.2012 – YGS ) ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ * Abdurrahman bin Muaviye tarafından ……………………...……. merkez olmak üzere 756 yılında kuruldu. a) Devlet Yönetimi: * Endülüs Emevi Devleti askeri alanda değil, ……………..………. ve …………..…… alanında ileri gitti. * İslamiyet’in kurulduğu ilk yıllarda, devlet başkanı ………………………………………………………..… idi. * En parlak dönemini III. ………...………………….……… zamanında yaşadı. * Hz. Muhammed'den sonra devlet başkanlığı görevi için ………………………………………………………. seçildi. * Endülüs Emevileri zamanında yapılan …………………………..……. Medresesi dünyanın en ünlü medresesidir. * Hz. …………………………...…….. döneminde sınırların genişlemesi ile devlet yapısında yenilikler yapılarak vali ve kadılar atanmaya başlandı. İSLAM KÜLTÜR VE UYGARLIĞI * Devlet hazinesi olarak bilinen BEYTÜL MAL oluşturuldu. * Emeviler Dönemi'nde halifelik …………………………… ……………………………………….…… geçmeye başladı. Uyarı : Hz. Muhammed'in ölümünden sonra ilk dört halife ( Ebubekir, Ömer, Osman ve Ali ) ………………...………. belirlenmiştir. b) Ordu * Sınırların genişlemesi ile ordu önem kazanmaya başladı. * Hz. Muhammed ve Hz. Ebubekir döneminde düzenli bir İslam ordusu yoktu. Endülüs Emevi Devleti Uyarı: Bu medrese Avrupa Üniversiteleri'nin temelini oluşturmuştur. Buradan eski Yunan ve Roma dönemine ait eserler hakkında da Avrupa'ya ilk bilgiler yayılmıştır. * İslam Devleti'nde, eli silah tutan her erkek asker olarak kabul edilirdi. 46 * İlk düzenli İslam ordusu Hz. …….……. devrinde kuruldu. Not: Araplarda açılan ilk medrese Abbasiler döneminde açılan BEYT’ÜL HİKME’dir. ( 835 ) * Abbasiler devrinde, Türkler ve diğer milletler İslam ordusunda görev almaya başladı. * İslam bilimlerinin temeli …………………………...……... …………………………………………………………...'dir. * Hz. Osman devrinde ilk defa …………..………... kuruldu. c) * ………………………….… : Kur'an-ı Kerim'in ayetlerinin yorumlanması bilimidir. Sosyal Hayat * Sosyal hayata dair düzenlemeler …………………………. ……………..'den alınırdı. * ……………………………..: Hz. Muhammed'in söylediği sözler ve yaptığı işlerin bütününe denir. Hadis biliminin önde gelenlerinden biri Sahih-i Buhari'nin yazarı İmam Buhari'dir. * İslamiyet’te insanlar arasında fark olmamasına rağmen, Emeviler Dönemi'nde Araplar kendilerini diğer uluslardan üstün görmüşlerdi. Arap olmayan Müslümanlar ise ……………………………………..... olarak adlandırılmıştı. * ………………………... : İslam hukukudur. Temeli Kur'an-ı Kerim'dir. d) Ekonomik Hayat * Ekonomi daha çok tarım, hayvancılık, ticaret ve el zanaatlarına dayalıydı. * ………………………..….: İslam felsefesidir. Farabi’ye ikinci öğretmen anlamında “…………………..….. ……………………………………..…..” unvanı verilmiştir. Uyarı: Abbasiler Dönemi'nde el zanaatları ile uğraşanlar, FÜTÜVVET BİRLİKLERİ denilen meslek örgütleri oluşturmuşlardır. Selçuklulardaki Ahilik ve Osmanlıdaki Lonca Teşkilatlarına benzer. Ünlü İslam bilginlerinden başlıcaları; Razi, İbn-i Cemşit, Farabi, İbn-i Sina, İbn-i Rüşt, Biruni, Taberi, Mesud-i, İbnül Esir ve İbn-i Haldun'dur. * En çok ticaretin yapıldığı devlet Bizans idi. Soru: İslam dünyasının ünlü bilginlerinden İbn-i Sina'nın “Kanun” adlı eseri Batılılar tarafından on beş defa Latinceye çevrilerek tıp öğretiminde kullanılmıştır. Devlete ait gelir kaynakları: 1. Savaş ganimetlerinin beşte biri Bu durum aşağıdaki genellemelerden hangisini doğrulamaz? 2. Gayrimüslimlerden alınan Haraç A) İslam dini, bilimsel gelişmelere açıktır. B) Pozitif bilimlerde İslam bilginlerinin de hizmetleri vardır. C) Tıp alanında da İslam bilgini yetişmiştir. D) Pozitif bilimler İslamiyet'le birlikte doğmuştur. E) Batı dünyası İslam bilginlerinden yararlanmıştır. ( 1995 - ÖSS ) 3. Müslümanlardan alınan Öşür 4. Gayrimüslimlerden alınan Cizye 5. Maden, tuz, gümrük gelirleri g) Sanat e) Dil ve Edebiyat * İslamiyet'in yayılması ile İslam sanatında …………..……, ………………… ve …………… sanatlarının etkisi görüldü. * İslamiyet'te dil ve edebiyatın kaynağı ………………… ……………………………………………………...……'dir. * Arapça, Emevi halifesi …………………………….……… zamanında resmi dil olarak kabul edildi. * İslam sanatı denince akla ilk gelen, ……………………………………………………………dir. * İslamiyet'ten önce, sözlü edebiyat gelişmişken, Hz. Muhammed'in hayatını yeni nesillere aktarmak amacıyla yazılı edebiyata da önem verildi. Uyarı: En önemli mimari eserler arasında; Ömer Camii, El Ezher Camii, İbn-i Tulun Camii, El Hamra Sarayı ve Kurtuba Camii sayılabilir. * Düşünce hayatı Abbasiler ile birlikte gelişmiştir. f) Not: Başlangıçta özgün bir Arap mimarisi yoktu. Fakat yeni fethedilen ülkelerin kültürleri, hem de İslamiyet’e giren bütün milletlerin katkısı ile mimari gelişmiştir. Ulusal kültür ve coğrafi özellikler sanat eserleri üzerinde etkilidir. Bilim * İslam medeniyetlerinde bilim; …………………. bilimler ve ……………………..... bilimler olmak üzere ikiye ayrılır. 47 Soru: İslamiyet’in ilk yıllarında Arapların özgün bir mimarileri yokken, giderek mimaride belirgin bir Arap sanatı ve üslubu doğmuştur. Bu kültürel gelişmeyi aşağıdakilerden hangisidir? sağlayan başlıca etken A) Çok tanrılı dinler B) Eski Arap uygarlığı C) Arap - Çin ilişkileri D) Hellen uygarlığı E) Fethedilen ülkelerin kültürleri ( 1986 - ÖSS ) * El sanatlarında; oymacılık, kakmacılık, nakkaşlık, hat ve tezhip sanatları oldukça gelişti. Soru: Arap harflerinin güçlü bir estetikle yansıtıldığı İslami sanat dalıdır. Örneklerine sadece kitaplarda değil kitabe, seramik kaplar, madenî eşyalar ve mimari öğeler üzerinde de rastlanmaktadır. Ahmet Karahisari ve Hafız Osman bu sanatın Türk tarihindeki önemli temsilcileridir. Kurtuba Camii içinden bir görünüm Yukarıda hakkında çeşitli bilgiler verilen ve Türkİslam kültüründe değerli örnekleri bulunan sanat dalı, aşağıdakilerden hangisidir? A) Tezhip B) Minyatür C) Hat D) Çini E) Heykel ( 15.06.2013 – LYS ) Soru: Garip Öğretmen tarih dersinde; “ En eski ırklardan olan Samilere mensup Arapların çoğu İslamiyet öncesinde göçebe bir yaşam sürmüş, bu yaşam tarzı kabile örgütlenmesinde ve ataerkil bir aile yapısının ortaya çıkmasında etkili olmuştur.” demiştir. Garip Öğretmenin söylediklerine göre, Arap toplumu için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) İnşaatçılığın temel geçim kaynağı olduğu B) Çok tanrı inancının yaygın olarak görüldüğü C) Barışçıl bir hayat tarzının olduğu D) Kadına çok değer verildiği E) Konar-göçer yaşam tarzının olduğu Elhamra Sarayından bir görünüm Soru: İslam dünyasının ünlü bilginlerinden İbn-i Sina'nın “Kanun” adlı eseri Batılılar tarafından on beş defa Latinceye çevrilerek tıp öğretiminde kullanılmıştır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) İslam dininde tıp ilminin yeri yoktur. B) İbn-i Sina’ın eseri İngilizceye çevrilmiştir. C) Tıp alanında da İslam bilgini yetişmemiştir. D) İslam dünyasında tıpla ilgili eserler verilmiştir. E) Batı dünyası İslam bilginlerinden yararlanmamıştır. Farabi 48 5. I. Medine'deki Yahudilerle Vatandaşlık Sözleşmesi'nin imzalanarak sözleşmeye uymayanların Medine'den çıkartılması İSLAM TARİHİ VE UYGARLIĞI TESTİ 1. En eski ırklardan olan Samilere mensup Arapların çoğu İslamiyet öncesinde göçebe bir yaşam sürmüş, bu yaşam tarzı kabile örgütlenmesinde ve ataerkil bir aile yapısının ortaya çıkmasında etkili olmuştur. II. İslamiyet’i kabul eden bölgelere zekât toplamaları için memurların gönderilmesi III. Mekkelilerle 628 yılında Hudeybiye Barışı'nın yapılması Bu durumun, Arap toplumu için aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz? Hicret'ten sonra gerçekleşen yukarıdaki gelişmelerin hangileri, İslam Devleti'nin kurulduğun ve diğer kavimler tarafından kabul edildiğini kanıtlar? A) Hayvancılığın temel geçim kaynağı olmasına B) Tek tanrı inancının yaygın olarak görülmesine C) Kabileler arası savaşların yaşanmasına D) Kadının toplumdaki yerinin sınırlı olmasına E) Arap yarımadasında siyasi birliğin kurulamamasına A) Yalnız I 2. Hz. Muhammed Dönemi'nde yapılan Bedir Savaşı'nın sonucunda; I. Müslümanlar müşrikleri mağlup etmiştir. II. Ganimet paylaşımı için belli kurallar konulmuştur. III. Şam ticaret yolu Müslümanların eline geçmiştir. A) B) C) D) E) I II I II III Ekonomik II I III III I C) Yalnız III E) I, II ve III 6. Hz. Ömer dönemine kadar davalara halifeler bakarken bu dönemden sonra adli işlere bakmak için kadılar görevlendirilmiştir. Bu bilgilere dayanarak, hangisine ulaşılabilir? Bu sonuçlar askeri, ekonomik ve hukuki alanlarla ilgili olarak aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak gruplanmıştır? Askeri B) Yalnız II D) I ve II aşağıdaki yargılardan A) Devlet hazinesinin yükü hafifletilmek istenmiştir. B) Yargı yönetimden bağımsız hale gelmiştir. C) İslamiyet'in evrensel bir din haline gelmesi amaçlanmıştır. D) Halife olaylara taraflı yaklaşmıştır. E) Halifenin dünyevi yetkileri elinden alınmıştır. Hukuki III III II I II 7. İslam Kültür ve Uygarlığının bilgi birikimi Endülüs Emevi medreselerinde yetişen Avrupalı öğrencilerce kendi ülkelerine taşınmıştır. Birçok eser Arapçadan Latinceye çevrilmiş böylece Avrupa'da XV. ve XVI. yüzyılda ortaya çıkacak Rönesans hareketine zemin hazırlanmıştır. 3. – Hz. Osman Dönemi'nde Kıbrıs'a sefer düzenlenmiş, Antalya açıklarında Bizans ile yapılan ilk deniz savaşı kazanılmıştır. – Muaviye Dönemi'nde İstanbul iki kez kuşatılmıştır. Bu iki duruma bakarak, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? Bu bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) İslam uygarlığı Avrupa bilimine kaynaklık etmiştir. B) İslam devletlerinde bilimsel çalışmalar yapılmıştır. C) Rönesans hareketi İslam Medeniyetini temel almıştır. D) Endülüs medreselerinde Müslüman olmayan öğrencilerde eğitim görmüştür. E) İslam kültür uygarlığında zamanla bilim dili Latince olmuştur. A) Akdeniz'de İslam Devleti'nin egemenliği sağlanmıştır. B) Bizans'ın İstanbul dışında toprağı kalmamıştır. C) İslam Devleti, Emeviler Dönemi'nde en geniş sınırlara ulaşmıştır. D) Türkler İslam donanmasında görev almışlardır. E) Müslümanlar denizcilikte ileri gitmişlerdir. 8. Hz. Ebubekir Dönemi'nde yalancı peygamberlerle mücadele edilmiş, zekât vermek istemeyen kabileler yeniden kontrol altına alınarak, Hz. Muhammed Döneminde kurulan İslam Devletinin dağılmasının önüne geçilmiştir. 4. İslam - Arap devletinde yaşanan; - Hz. Muhammed döneminde Mekke'nin fethedilmesi, - Hz. Ebubekir döneminde zekât vermeyenler üzerine sefer düzenlenmesi, Bu bilgilere göre Hz. Ebubekir dönemiyle ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? gibi gelişmelerin ortak amacı olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? A) Yeni kurumların meydana getirildiği B) Devletin yıkılma tehlikesi geçirdiği C) Peygamberlik unsurundan faydalanmak isteyenlerin ortaya çıktığı D) İç karışıklar yaşandığı E) Bazı kabilelerin eski kuralları terk etmek istemediği A) Ticaret imkânlarını artırmak B) Siyasi ve dini birliği sağlamak C) Vergileri artırmak D) İslam ordularının taarruz gücüne ulaştığını göstermek E) Dostluk ilişkilerini geliştirmek 49 5. Uygurlarda hanedan dışından olanların da hükümdar olabilme hakkı vardı. Ancak bu konuda hükümdarın seçilmesine kurultay karar verirdi. SINAVA ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da “DOĞRU” olduğunu belirtiniz? Yalnızca bu bilgiden hangi sonuç çıkarılabilir? Cümle---İfade a) Kavimler Göçünün sonucunda Avrupa’nın sosyal ve siyasi yapısı değişmiştir. b) Kök Türkler İslamiyet’i kabul etmemişlerdir. c) Issık gölü civarında Asya Hun Devleti’ne bağlı olarak yaşayan, zaman içinde UralAltay dağlarına yerleşen, Sibirya’ya adlarını veren Başkurtlardır. d) Hz. Ali döneminde yapılan Yermük Savaşı ile İran fethedildi. e) İstanbul’u kuşatan ilk Türk Devleti Avarlardır. D A) Kurultayın toplanması hükümdarın isteği ile olur. B) Kurultayın toplanması belirli zamanlarda olmaktadır. C) Kurultayın geniş yetkileri vardır. D) Tahta geçebilmek için mutlaka hükümdarın çocuğu olmak zorunludur. E) Kurultayın tek görevi hükümdarın seçimi yapmaktır. Y 6. Hz. Muhammed döneminde yapılan önemini yazınız? Mute Seferi’nin 7. Orhun Abidelerinin Türk Tarihi açısından önemini yazınız? 2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını tamamlayınız? a) İslamiyet, Hıristiyanlık ve Museviliğin yayıldığı, hoşgörü ve barışın olduğu ülke ……………………. …………....’dır. 8. Kavimler Göçü'nden sonra Avrupa'ya giden Hunlar göçebe yaşantılarını sürdürmüştür. Hunlar ele geçirdikleri bölge halkı ile birlikte yaşamış, bu nedenle kavimler arasında kültür alış-verişi olmuştur. Atilla'nın sarayında yabancı görevliler de bulunuyordu. Bu görevliler yüksek mevkilere kadar çıkabiliyorlardı. Türkçeden başka Latin ve Germen dilleri de konuşulmakta idi. b) Hicretten sonra Medine’ye göçle gelen Müslümanlara ………………………………………………………... denir. c) Orhun Abidelerini yazan kişi …………………..………… ………………………………………………………...…’dir. d) Emeviler Döneminde Müslümanların Avrupa’daki ilerleyişi …………………………………………………… …………………………………………..…… ile durmuştur. Yukarıdaki bilgilerden hangi sonuç çıkarılabilir? A) Hunlar geniş bölgelere egemen olamamıştır. B) Avrupa Hunlarında veraset kavgaları görülmemiştir. C) Hunlar Avrupa kültüründen etkilenmeye başlamıştır. D) Hunlar yerleşik hayata uyum sağlayamamıştır. E) Hunlar başarılı savaşlar yapmıştır. e) Medine İslam Devleti ……………….…………………… Olayı sonucunda kuruldu. 3. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz? (Parantez içine yazınız) ( ) 1. Peçenekler A) Hz. Ömer ( ) 2. Mete Han B) Müslümanların hukuksal anlamda tanınması ( ) 3. Beytül Mal C) Margos Antlaşması ( ) 4. Avrupa Hun Dev. D) Asya Hun Devleti ( ) 5. Hudeybiye Barış Ant. 9. “ MEDENİ ” ne demektir? Kısaca açıklayınız? 10. Arapça, yazı dili olarak başlangıçta çok dar bir sahada kullanılıyordu. Çok geçmeden Arapça eski sınırlarından taşarak başka ülkelere yayıldı. Bu dilin konuşulduğu bölgeler çok genişledi. Bu durumun nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? E) Bizans’ta paralı Askerler A) İslamiyet’i benimseyenlerin sayısının artması B) Arap edebiyatının gelişmesi C) Halifeliğin saltanat şeklinde sürdürülmesi D) Arapça gramerinin yazılması E) Tarih alanında çalışmaların başlaması 4. Kuranı Kerim hangi halife döneminde çoğaltılarak eyaletlere gönderildi? ……………………………………………………………... 50 11. Hz. Muhammed’in peygamberliğine inanan, Müslümanları yazınız? ilk 17. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da “DOĞRU” olduğunu belirtiniz? a) b) c) Cümle---İfade a) Orhun Abideleri Uygurlar döneminde meydana getirilmiştir. b) Dört Halife döneminden sonra kurulan Emeviler Devleti ile Abbasiler aynı dönemde yaşamışlardır. c) Kerbela Olayı, Emevilerde Yezid zamanında meydana gelmiştir. d) Hz. Ömer Döneminde yapılan Ecnadeyn Savaşı ile Suriye yolu açılmıştır. e) Boris Han ile birlikte Hristiyanlığı kabul eden ve zamanla Slavlaşan devlet İtil Bulgarlarıdır. d) 12. Kerbela Olayının önemini yazınız? 13. I. Medine'deki Yahudilerle Vatandaşlık Sözleşmesinin imzalanarak sözleşmeye uymayanların Medine'den çıkartılması II. İslamiyet’i kabul eden bölgelere zekât toplamaları için memurların gönderilmesi III. Mekkelilerle 628 yılında Hudeybiye Barışı'nın yapılması, D Y 18. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını tamamlayınız? a) Abbasiler Döneminde açılan ilim merkezine ……………………………………….……………….. denir. Hicret'ten sonra gerçekleşen yukarıdaki gelişmelerin hangileri, İslam Devleti'nin kurulduğun ve diğer kavimler tarafından kabul edildiğini kanıtlar? C) Yalnız III E) I, II ve III b) İslam tarihinde İslamiyet’ten önceki dönem, ……………………………………………………... olarak adlandırılır. 14. Hasan Hoca tarih dersinde; “ En eski ırklardan olan Samilere mensup Arapların çoğu İslamiyet öncesinde göçebe bir yaşam sürmüş, bu yaşam tarzı kabile örgütlenmesinde ve ataerkil bir aile yapısının ortaya çıkmasında etkili olmuştur.” demiştir. c) Kendi adına para bastıran ilk Türk Hükümdarı ……………………………………………………...……’dır. Hasan Hoca’nın söylediklerine göre, Arap toplumu için aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz? d) Orhun Abidelerini Danimarkalı bilgin ………… ……………………………………………………………... tarafından 1893 yılında okundu. A) Hayvancılığın temel geçim kaynağı olmasına B) Tek tanrı inancının yaygın olarak görülmesine C) Kabileler arası savaşların yaşanmasına D) Kadının toplumdaki yerinin sınırlı olmasına E)Arap yarımadasında siyasi birliğin kurulamamasına e) Hicretten sonra Mekke’den gelenlere yardım eden Medinelilere …………….……………………………. denir. A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II 19. Aşağıdaki ifadeleri uygun eşleştiriniz? (Parantez içine yazınız) 15. Garip Hoca tarih dersinde; “ Uygurların yaşamlarıyla ilgili bilgiler edindiğimiz Karabalgasun Yazıtı’nda, “ vahşi ve kana bulanmış olan bu ülkenin, sebzeyle beslenen bir ülke haline geldiği, insanları öldürmek yerine iyilik yapmanın teşvik edildiği bir yer haline geldiği …” ifadeleri yer almaktadır.” demiştir. Garip Hoca’nın söylediklerine göre, yazıtta verilen bilgilerde, Uygurlarla ilgili aşağıdakilerden hangisi vurgulanmamıştır? A) Tarımla uğraştıkları B) Önceleri savaşçı bir yapıya oldukları C) Zamanla iyilik tohumlarının atıldığı D) Yaşamlarını yazıya döktüklerini E) Sosyal yaşamlarında büyük değişiklikler olduğu 16. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyunu yazınız? olan açıklamalarla A) Müslümanların son savunma savaşı ( ) 1. Karluklular ( ) 2. Ukaz ( ) 3. Samarra ( ) 4. Kırgızlar D) Abbasilerde oluşturulan Türk kenti ( ) 5. Hendek Savaşı E) Manas Destanı B) İlk Müslüman Türk Topluluğu C) Panayır V.ÜNİTE: TÜRK İSLAM DEVLETLERİ 51 a) Orta Asya, Çinlileşmekten kurtuldu. 1. KONU: TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULU b) Türkler, İslamiyet'i kabul etmeye başladı. * Türkler ilk defa Müslümanlarla Hz. ………………..…….. zamanında karşılaştı. c) Kâğıt, matbaa, barut, pusula gibi Çinlilerin geliştirdiği aletler, Müslümanlar tarafından öğrenilmeye başlandı. * İran'ın fethinin tamamlanması ile Türklerle Müslümanlar komşu durumuna geldi. Soru: Çinlilerle Araplar arasında yapılan Talaş Savası’nın dünya kültür tarihi açısından en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir? Soru: Türklerin İslamiyet’i Kabul Etmesini Kolaylaştıran Sebepleri Yazınız? A) Batı Türkistan’ın Çin baskısından kurtulması B) Karlukların bağımsız devlet olmaları C) Türk - Arap mücadelesinin sona ermesi D) Kâğıt üretiminin Çin'in dışında da yaygınlaşması E) Türklerin İslam dinini yakından tanımaları ( 1990 – ÖSS ) a) Abbasilerin hoşgörülü politikaları b) Kurban kesme, cennet-cehennem inancının benzemesi c) Gök Tanrı ile Allah inancının benzemesi d) Fetih ile Cihat-Gaza anlayışının benzemesi 2. KONU: İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ e) İbadetin temiz olan her yerde yapılabilmesi KARAHANLILAR Soru: Türklerin İslamiyet’e Hizmetleri Nelerdir? a) İslamiyet’i Bizans, Haçlı ve Moğol tehlikesine karşı korudular. b) Bâtınilikle mücadele ettiler. c) Bilim, sanat ve edebiyat alanında İslam uygarlığına katkıda bulundular. d) Hindistan, Afganistan, Pakistan, Balkanlar, Anadolu ve Bangladeş’te İslam’ı yaydılar. e) Arapçadan geliştirilen Nesih, Sülüs, Divanı ve Siyakat yazıları ortaya çıktı. Karahanlılar Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Türklerin İslam dünyasına olan katkılarından biri değildir? * Merkez …………………………..…….. olmak üzere, 840 yılında Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından kuruldu. A) Abbasiler Dönemi’nde devletin Bizans’a karşı korunması B) Gazneliler Dönemi’nde İslamiyet’in Hindistan’a kadar yayılması C) Endülüs Emevileri Dönemi’nde İslamiyet’in İspanya’da yayılması D) Anadolu Selçukluları Dönemi’nde Haçlılara karşı başarılar elde edilmesi E) Büyük Selçuklular Dönemi’nde İslamiyet’in Anadolu’da yayılması ( 17.06.2012 – LYS ) * Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı …………………..….. ………………..…. ………………..……… …………....'dır. * 920 yılında ……………….…… ………………….…. Han zamanında İslamiyet'i kabul ettiler. Uyarı: Karahanlılar, İslamiyet'i resmi dini olarak kabul eden ilk Türk devletidir. Bu devlet Türk kültürü ile İslam değerlerinin sentezini yapmıştır. Soru: Türk - İslam uygarlığında aşağıdakilerden hangisinin yasaklanması, oymacılık, kakmacılık ve nakkaşlık gibi süsleme sanatlarının gelişmesinde etkili olmuştur? Talas Savaşı Nedeni: Çinliler ve Arapların Orta Asya'yı denetim altına almak istemeleri. A) Yazı (hat) sanatı C) Resim ve heykelcilik E) Minyatür sanatı * Abbasiler; Karluk, Yağma ve Çiğil Türklerinin yardımı ile 751 yılında Talas Savaşında Çinlileri yendi. Sonuçları: 52 B) Duvar çiniciliği D) Figürlü plastik sanatı ( 1986 – ÖSS ) * Türklerin yaşadığı topraklar üzerinde kurulan bir devlet olduğu için …………………….……. resmi dil olarak kabul ettiler. Soru: İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devletlerinden biri olan Karahanlılarda; hükümdarlık halife tarafından tasdik edilmiş, ülkede halife adına hutbe okutulup para bastırılmıştır. Böyle olmakla birlikte İslamiyet öncesi yönetim gelenekleri de büyük ölçüde devam ettirilmiştir. * Ticareti geliştirmek için ……………………….………….. ( RİBAT ) yapmışlardır. Buna göre, Karahanlılar, I. İslamiyet’i kendi kültürleriyle kaynaştıran bir siyasi yapı oluşturmuşlardır. II. Din ve devlet işlerini birbirinden ayırmışlardır. III. Arap kültürünü bütünüyle benimsemişlerdir. yargılarından hangilerinin doğru olduğu savunulabilir? * 1042 yılında, Doğu Karahanlılar ve Batı Karahanlılar olmak üzere ikiye ayrıldılar. * Türk-İslam edebiyatının ilk örneklerini vermişlerdir. Bunlar; A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II a) Kutadgu Bilig ( Mutluluk Veren Bilgi ) : İslami Türk edebiyatının ilk örneği olarak kabul edilir. ……….………… ………….… …………………………... tarafından Uygurca yazılmıştır. Türk örf, adet, gelenek ve göreneklere göre ideal bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği hakkında bilgi verir. C) Yalnız III E) I, II ve III ( 01.04.2012 – YGS ) GAZNELİLER Uyarı: Bu tür eserlere SİYASETNAME denir. Soru: Karahanlılar Döneminde fermanlarda kullanıldığı bilinen ve Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonraki ilk edebi eser olan Kutadgu Bilig’in de yazıldığı alfabe aşağıdakilerden hangisidir? A) Göktürk B) Sogd D) Kiril C) Uygur E) Arap ( 17.06.2012 – LYS ) Gazneliler * Merkez ……………………...…. olmak üzere, 963 yılında Alp Tekin tarafından kuruldu. b) Divan-ı Lügat-it Türk: …………………………...……… ………………………………… tarafından yazılarak Abbasi halifesine sunuldu. Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu kanıtlamak ve Araplara Türkçe öğretmek amacı ile Türkçe-Arapça bir sözlüktür. * Gazneliler, en parlak devrini, ünlü hükümdarları ………………..…… ……………..…. zamanında yaşamıştı. Uyarı: Gazneli Mahmut, İslamiyet’in koruyuculuğunu yapan ilk Türk hükümdarı olmuştur. Tarihte sultan ve padişah unvanını kullanan ilk Türk hükümdarı Gazneli Mahmut’tur. c) Divan-ı Hikmet: ………………..….. …………………… ………………………...…….. tarafından yazıldı. İslamiyet’i tasavvufi olarak anlatan Türkçe eserdir. * Gazneli Mahmut, Hindistan'a 25 yıl içerisinde toplam 17 kez sefer düzenledi. d) Atabet-ül Hakayık:……………..…… …………..……… ……………………… tarafından yazılan ahlak kitabıdır. Uyarı: Bu seferler sonucu İslamiyet, Hindistan'da yayıldı. Bu durum ileride, bölgede kurulacak Türk-İslam Devletleri için temel teşkil etti. Uyarı: İslamiyet’i kabul etmelerine rağmen; Türkçeyi resmi dil ilan etmeleri, Uygur alfabelerini kullanmaları, Türkçenin Arapçaya üstünlüğünü kanıtlamak için sözlük oluşturmaları, Türk örf ve adetlerine göre bir devlet yönetimini anlatan eser yazmaları Türklük özelliklerinin korunmasına önem verdiklerini gösterir. * Gazneliler döneminde ilk kez İran topraklarına yerleşildi. * 1040 tarihinde Gazneliler, …………………………….….. Savaşında Selçuklulara yenildi. * Gazneliler, 1187 yılında Gurluların İsyanı sonunda yıkıldı. 53 Uyarı: BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ a) Şehname: İranlı şair ………………..………… tarafından yazılmıştır. Türk-İran savaşlarını anlatan bu eser Gazneli Mahmut’a sunulmuştur. * Selçuklular Oğuzların Üçoklar’a bağlı Deniz Han’ın Kınık Boyu'na mensuptur. Boyun başı olan Dukak Bey'in ölümü üzerine boyun başına ……………………….…… Bey geçti. Kınık Boyu'nun Oğuz hükümdarı ile arası açılınca ……………….. Bölgesine göç etti. Kınık Boyu'nun başına daha sonra …………….….. ve ………..….…. Beyler geçti. b) Tarih-i Yemini: ………….. ……..………..….. tarafından yazılan bu eser Gazneli Mahmut dönemi olaylarını anlatır. ( Yemin: Gazneli Mahmut’un unvanı ) c) Asar-ı Bakiye: ……………...……….. tarafından yazıldı. “Kalıcı Eserler” demektir. Soru: 1025 yılında Karahanlılar ve Gazneliler aşağıdakilerden hangisinin güçlenmesine karşı önlem almayı kararlaştırmışlardır? A) Abbasiler D) Tolunoğulları C) Bizanslılar B) Selçuklular E) İhşitoğulları ( 17.06.2012 – LYS ) Büyük Selçuklu Devleti TOLUNOĞULLARI Not: Oğuz kelimesi boy anlamına gelen “OK” sözüne, çoğul eki olan “UZ”’un eklenmesi ile meydana gelmiş olup, boylar anlamına gelmektedir. Oğuzların İslamiyet’i kabul edenlerine “……………………………..……………”, bunların Anadolu’ya geldikten sonra göçebe hayatı devam ettirenlerine ise “…………...…………………” adı verilmiştir. * Tuğrul Bey, 1038'de …………………...………… Kenti'ni merkez yaparak Büyük Selçuklu Devleti'ni kurdu. * Gazne Hükümdarı Sultan Mesut'u, 1040 tarihinde …………………………………………… Savaşı'nda yendi. * Abbas halifesinin yardım istemesi üzerine, 1051'de Bağdat'a girdi. Abbasi halifesi bunun üzerine Tuğrul Bey’e “………………………..... ve ……………………………. …………………..” unvanını vermiştir. İslam dünyasının siyasi liderliği Selçuklulara geçmiştir. Tolunoğulları ve İhşitler * Mısır'da Abbasi halifesine bağlı olarak, …………………..………. ……………………… tarafından 868 yılında kuruldu. Not: Selçuklularda Anadolu’ya ilk akın Çağrı Bey tarafından gerçekleştirilen VASPURAGAN SEFERİ’dir. 3000 kişilik bir kuvvetle Van gölüne kadar gelmiştir. Dönüşte Tuğrul Bey’e; “Öyle bir yurt keşfettim ki; iklimi Horasan kadar güzel, ürünleri Hindistan kadar bol ve çeşitli…” demiştir. Uyarı: Mısır'da kurulan ilk Türk Devletidir. İHŞİTLER * Sultan ………………….…………………..…...…. Bizans İmparatorluğu'na bağlı olan Kars'ı Ermenilerden aldı. * Mısır'da, ……………..……… ……………..…………….. tarafından 935 yılında kuruldu. * Malazgirt'te karşılaşan iki ordu arasında, 1071 yılında çıkan savaşta Bizanslılar yenildi. Böylece Bizans İmparatorluğu'nun İslam dünyası üzerindeki olumsuz baskısı sona erdi. Uyarı: Hicaz bölgesini ele geçiren ilk Türk devletidir. 54 Uyarı: Malazgirt Meydan Muharebesi ile Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı. Anadolu'ya Türk yerleşimi hızlandı. * 1141 tarihinde Karahitaylarla yaptığı ………..…………… Savaşı'nda yenildi. * 1157 yılında Sultan Sencer'in ölmesi üzerine Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı. Uyarı: Alp Aslan’ın “Fethedilen yerler, fethedenin malıdır.” anlayışı Anadolu Türk Beyliklerinin kurulmaya başlamasına neden oldu. Soru: Aşağıdakilerden hangisinin 1071’de Malazgirt Savaşı’nın sonuçları arasında savunulamaz? Soru: Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılış sebeplerini yazınız? yapılan olduğu a) Feodal yönetim, veraset sistemi ve taht kavgaları A) Doğu-Batı arasındaki ticaret yolları değişmiştir. B) Anadolu’nun kapısı Türklere açılmıştır. C) Anadolu’da Türk beyliklerinin oluşumuna zemin hazırlanmıştır. D) İslam dünyası üzerindeki Bizans baskısı azalmıştır. E) Haçlı seferlerinin başlamasında etkili olmuştur. ( 15.06.2013 – LYS ) b) Fatimiler ve Bâtınilik faaliyetleri c) Haçlıların dolaylı etkisi d) Türkmenlerin tepkisi e) Abbasi halifelerinin siyasi güç için mücadele etmeleri * Melikşah Döneminde İran asıllı vezir NİZAM-ÜL MÜLK devlet yönetiminde ona yardım etti. * Selçukluların gerçekleşmiştir; Dağılışı aşağıdaki şekilde Devletin sınırları; I- Selçuklu Soyuna Mensup Olanlar; a) Doğuda; Seyhun ırmağı, a) b) c) d) e) b) Batıda; Akdeniz ve Marmara kıyıları, c) Güneyde; Mısır ve Basra körfezine, d) Kuzey’de; Kafkaslara kadar genişlemiştir. II- Atabeylikler; * Alp Arslan döneminde başlayan Anadolu ve Suriye'nin fethini tamamladı. Bu dönemde, ilk defa divan teşkilatı kuruldu, ikta sistemi uygulandı. Vezir Nizamülmülk "…………………………………………...." adlı eseri yazdı. Dönemin sonlarına doğru "…………………………………" mezhebi ortaya çıktı. a) b) c) d) e) Soru: Nizamülmülk, Siyasetname adlı eserinde askerî ve idari görevlilerin kendilerine verilen iktalarda sürekli tutulmayıp belirli sürelerle değiştirilmesini önermiştir. B) Yalnız II D) I ve II İldenizoğulları – Azerbaycan Salgurlular – Şiraz Börüler – Şam Zengiler – Musul Beğtekinler – Erbil Yorumlar: a) Karahanlılarda başlayan Türk – İslam kültür birleşimi bu dönemde tamamlanmıştır. Nizamülmülk’ün bu önerisiyle, I. ülkede feodal güçlerin ortaya çıkmasını önlemek, II. ikta sahiplerinin halka baskı yapmasını engellemek, III. tarım ürünü çeşitlerini artırmak durumlarından hangilerini amaçladığı savunulabilir? A) Yalnız I Anadolu Selçukluları – İznik-Konya Suriye Selçukluları – Şam Irak Selçukluları – Hamedan Kirman Selçukluları – İran Horasan Selçukluları – Merv b) Anadolu’nun kapıları açılarak, Türkleşmesine zemin hazırlamışlardır. Anadolu’nun C) Yalnız III E) I, II ve III ( 15.06.2013 – LYS ) c) İslam dünyasının liderliği bu dönemde Türklere geçmiş ve Bizans’ın, Arap-İslam dünyası üzerindeki baskısı ortadan kaldırılmıştır. * Batiniler, 1092 tarihinde ilk önce Nizamülmülk'ü daha sonra da Melikşah'ı öldürdü. ……..……………………..….. …………………….. 1118'de tahta geçti ve iç karışıklıklara rağmen devlete eski gücünü kazandırmaya çalıştı. d) Bağdat’ta açtıkları Nizamiye Medreseleri ile dünya bilim ve kültür tarihine önemli katkıda bulunmuşlardır. 55 Soru: Selçuklu sultanları, din ve ırk ayırımı gözetmeden halka toprak dağıtarak boş araziyi değerlendirmeyi devletin görevi saymışlardır. Not: Anadolu Selçuklu ile Moğollar arasında tampon görevi görürken; yıkılması ile Anadolu Moğol İstilasına açık hale gelmiştir. Selçuklu Sultanlarının izledikleri bu politika, öncelikle aşağıdakilerden hangisini sağlamaya yöneliktir? A) Vergi toplama düzenini B) Üretimde artışı C) Ülkede asayişi D) Yönetimde sürekliliği E) Toprak bütünlüğünün korunmasını ( 1995 - ÖSS ) Soru: Selçuklularda resmi yazışmalar Farsça idi. Medreselerde eğitim Arapça yapılıyordu. Halk ve ordu kesimi ise Türkçe konuşuyordu. Bu durum, Selçuklularda hangisine neden olmuştur? aşağıdakilerden A) Ordudaki asker sayısının azalmasına B)Yöneticiler ile halk arasındaki bağların güçlenmesine C) Türk dilindeki gelişmenin yavaşlamasına D) Yabancıların siyasal baskılarının önlenmesine E) Yönetimde bilim adamlarının söz sahibi olmasına ( 1991 – ÖSS ) 2. FATİMİLER ( 909 – 1171 ) Soru: Aşağıdakilerden hangisi Dönemi’nin eğitim kurumudur? Büyük * Soylarını Hz. Muhammed’in kızı ve Hz. Ali’nin eşi olan Hz. Fatma’ya dayandırdıkları için, FATİMİLER adıyla anılmışlardır. A) İdadi C) Medrese E) Enderun ( 15.06.2013 – LYS ) B) Rüştiye D) Darülfünun Harzemşahlar * Tunus merkezli kurulan bu devlet, İhşitlerin yıkılması ile Mısır’a hâkim oldu. Selçuklular * Şii mezhebini benimsemişlerdir. Şiiliği yaymak için Mısır’da “DAR’ÜL HİKME” adlı medreseyi açmışlardır. * Abbasi halifesini tanımamışlar, kendi hükümdarlarını halife ilan etmişlerdir. Soru: Büyük Selçuklular Dönemi’nde görülen aşağıdaki gelişme ve olayların hangisinde, kurulan rasathanede gök cisimlerinin gözlenmesinin etkisi olduğu savunulabilir? * Hasan Sabbah’ın desteklediler. A) Nizamiye Medresesinin açılmasında B) Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasında C) Kudüs ve Şam’ın ele geçirilmesinde D) Atabeylik uygulamasının başlamasında E) Celâlî Takvimi’nin hazırlanmasında ( 17.06.2012 – LYS ) kurduğu “BATİNİ” * 1171 yılında Selahattin Eyyubi tarafından yıkıldı. 3. EYYUBİLER ( 1174 – 1250 ) ÖN ASYA VE YAKIN DOĞU’DA KURULAN DİĞER DEVLETLER 1. HARZEMŞAHLAR ( 1097 – 1231 ) * Aral gölünün güneyindeki Harzem bölgesinde kuruldu. Not: Moğollara karşı mücadele eden ilk Türk Devleti’dir. *Yassı Çimen Savaşı ile Anadolu Selçuklu Devletine yenildiler. Eyyubiler * Selahattin Eyyubi Fatimi Devletine son vermiştir. 56 tarikatını * 1187 yılında Hittin Savaşı ile Haçlıları mağlup etmiş ve Kudüs’ü geri almıştır. Bunun üzerine III. Haçlı Seferi başlamıştır. 5. MOĞOL İMPARATORLUĞU(1196 – 1227) * Karakurum merkez olmak üzere, CENGİZ unvanını alan Temuçin tarafından kurulmuştur. * Ordusunda Kıpçak bozkırlarından getirdiği Türk gençlerine de yer vermiştir. Bu ordu içerisinde görev yapan Aybey, 1250’de Mısır’da Eyyubi egemenliğine son vermiştir. * Baskı ve şiddete dayanarak yayılmacı bir politika izlemiştir. 4. MEMLUKLER(1250 – 1517) * Moğolların batıya yönelmesi ile önlerinden kaçan Türkler Anadolu’ya girmişlerdir. Bu durum Anadolu’nun Türk yurdu olmasında etkili olmuştur. * Aybey tarafından 1250 yılında Eyyübileri yıkarak kuruldu. * Cengiz Han’ın ölümü ile devlet olmak dörde ayrıldı: * Sultanlar sülale yolu ile değil, seçimle başa gelirdi. Bütün komutanların yönetime gelme hakkı vardır. Bundan dolayı sık sık hükümdar değişikliği görüldü. a) Kubilay Hanlığı: Pekin merkez olmak üzere Çin’de kuruldu. b) Çağatay Hanlığı: Türkistan’da kuruldu. Yorum: Memluk Devletinin siyasi hayatı Osmanlılardan daha kısa sürmesine rağmen, tahta çıkan hükümdar sayısı Osmanlılardan fazla olmuştur. c) İlhanlılar: Tebriz merkez olmak üzere İran’da kuruldu. 1243 Kösedağ Savaşı’nı kazanarak Anadolu’ya egemen oldular ve 1258 yılında Abbasi Devleti’ni yıktılar. * Türkçe resmi dildir. Türk kültürü Mısır’a hâkim oldu. * Memluklu Devleti; Moğolları, a) b) c) d) d) Altın Orda Devleti : Karadeniz’in kuzeyinde kuruldu. Timur’un saldırıları ile beş küçük hanlığa bölündü; Ayn-ı Calut Savaşı(1260) Elbistan Savaşı(1277) Humus Savaşı(1282) Merc-i Suffar Savaşı(1303)’nda yenerek, Moğol istilasını durdurmuşlardır. - Ejder(Astırhan) Hanlığı Kazan Hanlığı Sibirya Hanlığı Nogay Hanlığı Kırım Hanlığı Not: Moğol istilasını durduran ilk Türk Devletidir. * Osmanlı Devleti ile Fatih döneminden itibaren “Hicaz Su Yolları Sorunu” yüzünden arası açılmıştır. * Memluklular Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim Döneminde 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye Savaşlarını kaybetmişlerdir. Bu savaşlar sonrasında Memluklu Devleti yıkılmış, halifelik Osmanlıya geçmiştir. Not: Memluklu Devletinde Türkçe bilmek ayrıcalıktı. Oğuz lehçesi ile yazılan eserler Kıpçak bozkırlarında, Suriye’de ve Mısır’da okunmuştur. Böylece Türk kültürünün devamlılığı sağlanmıştır. Altın Orda Devletinin yıkılması ile kurulan hanlıklar Soru: Memluklar Devleti'nin siyasi varlığı Osmanlı Devleti'nden daha kısa sürdüğü halde, Memluklarda tahta geçen hükümdar sayısı Osmanlılardan daha çoktur. Yorum: Moğolların tarihteki olumsuz yönleri; Moğol İstilası Türk-İslam dünyasında büyük olumsuzluk yaratmıştır. Kösedağ Savaşı ile Anadolu’da siyasi birliği bozmuşlardır. Bağdat gibi ilim ve kültür merkezlerini yakmışlardır. Memluklarda hükümdar değişikliklerinin Osmanlılardan daha fazla olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? Yorum: Moğolların tarihteki olumlu yönleri; Anadolu’nun Türkleşmesi hızlanmış, Bâtıniliği çökertmişler, töreyi yazılı hale getirmişler ( Cengiz Yasaları ) ve Uygurların etkisi ile Türkleşmişlerdir. A) Toplumun çeşitli etnik gruplardan oluşması B) Her emirin sultan olma hakkına sahip olması C) Türkçe bilenlerin imtiyazlı olması D) Osmanlı Devleti'nden önce kurulması E) Hükümdarlığın, halifenin onayına bağlı olması ( 1991 – ÖSS ) 57 6. TİMUR İMPARATORLUĞU (1369 – 1507) Soru: Akkoyunlu Devleti’yle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Trabzon Rum İmparatorluğu’na son vermiştir. B) Timur Devleti’ne karşı Osmanlı Devleti’ni desteklemiştir. C) Timur Devleti tarafından ortadan kaldırılmıştır. D) XV. yüzyılda kurulmuş olan Türkmen devletidir. E) Osmanlı Devleti’ndeki Celâli Ayaklanmalarını desteklemiştir. ( 15.06. 2013 – LYS ) 9. SAFEVİLER (1502 – 1736) * İran’da kurulmuş Şii Türk Devletidir. * Çağatay Hanlığına kurulmuşlardır. son vererek Semerkant’ta * Kurucusu etmişlerdir. * Altın Orda Devletini yıkması Çarlık Rusya’sının güçlenmesine neden oldu. Şah İsmail’dir. Osmanlı ile mücadele * Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim’in 1514 Çaldıran Savaşı’nda yenilgiye uğradılar. * 1402 Ankara Savaşı ile Osmanlıları yenilgiye uğratması Bizans’ın ömrünün uzamasına neden oldu. 10. BABÜR İMPARATORLUĞU(1526 – 1858) * Çin Seferine çıktı ve öldü. Not: Timur Devletinde bilim dili olarak Arapça kullanılmasına rağmen Çağatay Türkçesi bu dönemde büyük bir gelişme göstermiştir. Ali Şir Nevai’nin bu dönemde yazdığı “ MUHAKEMET’ÜL LÜGATEYN ” adlı eserinde Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu savunur. Not: Timur’un Türk Dünyasına verdiği iki zarar? a) Altın Orda Devletini yıkması ve Rusların tarih sahnesine güçlü bir biçimde çıkması Babür Devleti b) Ankara Savaşında Osmanlıların Fetret Devrine girmesi * Timur’un soyundan gelen Babür Şah tarafından Hindistan’da “AGRA” merkez olmak üzere kurulmuştur. 7. KARAKOYUNLULAR (1365 – 1469) * Hindistan’da İslamiyet’in yerleşmesini sağladı. * Doğu Anadolu’da kuruldu. * 1858 yılında İngiliz sömürgesi oldu. * Bayram Hoca tarafından önce Erciş, sonra Tebriz merkez olarak kuruldu. * Günümüze “TAC MAHAL” adlı anıt mezar ve Babür Şah’ın yazdığı “BABÜRNAME” adlı eser ulaşmıştır. * Azerbaycan’ın Türkleşmesinde etkili oldular. Not: Tac Mahal; Şah Cihan tarafından eşi Mümtaz Mahal’in ölümü üzerine onun adına yaptırılmış olup, yapımında Osmanlı mimarlarından Mehmet İsa’da çalışmıştır. * Akkoyunlular tarafından yıkıldılar. 8. AKKOYUNLULAR (1378 – 1502) * Diyarbakır merkez olmak üzere Kara Yülük Osman Bey tarafından kuruldu. Not: Türk Devletleri isimlerini; a) Kuruldukları bölgelerden ( Gazneliler ) * En güçlü dönemlerini Uzun Hasan zamanında yaşadılar. 1473 yılında Osmanlı Devleti ile yaptıkları “OTLUKBELİ SAVAŞI’nı” kaybedince çöküş başladı. b) Kuruculardan ( Osmanlı – Selçuklu ) c) Devleti kuran etnik unsurlardan ( Avarlar ) Not: Akkoyunlular ilk kez Dede Korkut Hikâyelerini yazılı hale getirmişler ve ilk kez Kuran-ı Kerim’i Türkçeye çevirmişlerdir. d) Kuruldukları bölgelerdeki ırmaklardan ( İtil – Tuna ) almışlardır. 58 5. Gazne Devleti, Türkler tarafından kurulmasına rağmen ülke içinde farklı etnik unsurlar bir arada bulunmuştur. Gazneli yöneticiler bu unsurlar arasında toplumsal bütünlüğü sağlayamamıştır. Bu durumun sonucunun aşağıdakilerden hangisi olduğu savunulabilir? TÜRK İSLAM DEVLETLERİ TESTİ 1. Büyük Selçuklu Sultanları'nın altın para bastırmış olmaları; I. devletin ekonomik yönden güçlü hale geldiği, II. yapılan savaşlarda başarılı olunduğu, III. tarıma gereken önemin verilmediği durumlarından hangilerini doğrudan kanıtlar niteliktedir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II A) Merkezi yönetimin güçlü hale gelmesi B) Diğer Türk-İslam devletleriyle savaşlar yapılması C) Devletin kısa sürede yıkılması D) Türk kültürünün korunamaması E) Ortak bir kültür ortaya çıkması C) Yalnız III E) II ve III 2. Mısır'da yaklaşık üç yüz sene hüküm süren Memluk Devleti tahtına 53 hükümdar geçerken, altı yüz sene yaşamış Osmanlı Devleti tahtına 36 padişah geçmiştir. 6. Karahanlılar'da eğitim hizmetlerinin büyük kısmı vakıf gelirleri ile yürütülmüş, ilk kez yapılan bir uygulamayla öğrenciler medreselerde burslu olarak okutulmuştur. Ayrıca hükümdarlar, dönemin üniversitesi sayılabilecek medreselerin yönetimlerine müdahale etmemiştir. Bu farklılığın ortaya çıkmasında, Memluk Devleti'nin aşağıdaki özelliklerinden hangisi etkili olmuştur? Karahanlılar’daki eğitim anlayışı ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Ülkede birçok ulusun bir arada yaşaması B) Sınırlarının Osmanlı Devleti kadar genişlememesi C) Abbasi halifesinin siyasi işlere karışmasının engellenmesi D) Mısır ve çevresinin korunmasında Osmanlı Devleti ile mücadele edilmesi E) Her komutanın Memluk tahtına geçme hakkının olması A) Eğitim harcamaları devlet hazinesine yük olmadan karşılanmıştır. B) Medreselerde özerk bir yönetim anlayışı vardır. C) Öğrencilere eğitimleri için maddi destek verilmiştir. D) Medreselerde yalnızca dini ilimler okutulmuştur. E) Yöneticilerin medreselere karışması engellenmiştir. 3. Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfladığı dönemlerde bağlı beylik ve devletler Selçuklu Devleti'nin otoritesine karşı çıkan uygulamalar yapmıştır. 7. İlk Türk-İslam devletlerindeki mahkemelerde kadıların verdikleri karara itirazı olanların davaları üst mahkemede görüşülmüştür. Ayrıca yöneticilerin kadılara baskı yapmaları engellenmiştir. Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu duruma kanıt olarak gösterilebilir? Bu bilgiye bakarak, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Suriye Selçukluları'nın Haçlılarla savaşması B) Anadolu Selçukluları'nın kendine ait para bastırması C) Danişmentlilerin Bizans'a karşı başarı kazanmaları D) Karahanlılar ve Gazneliler'in Selçuklu hâkimiyeti altına alınması E) Anadolu'da Alparslan'ın emriyle ilk beyliklerin kurulması A) Adil kararlar alınmasına önem verilmiştir. B) Üst mahkeme kurularak haksızlıklar giderilmeye çalışılmıştır. C) Yargının bağımsız olması hedeflenmiştir. D) Kadıların seçimi ve ataması halkın görüşlerine görev yapılmıştır. E) Halka haklarını arama yolu açık tutulmuştur. 4. Büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bir bölgede kurulan Karahanlılar resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır. Çeşitli etnik gruplardan oluşan Gazneliler de ise saray ve orduda Türkçe konuşulurken resmi dil Arapça, yazışma dili Farsça idi. 8. Türkler, İslamiyet'i kabul etmelerinin ardından mezarlarını Orta Asya'daki Türkmen çadırlarına benzer biçimde kubbeli olarak yapmışlardır. Kümbet denilen bu mezar tipinden birçok örneğe Türklerin yaşadığı bölgelerde rastlanmaktadır. Bu bilgiye göre Türkler için, I. Türkmen çadırına benzer mezarlar yapmışlardır. II. Dini inançlarına ters düşen yapılar inşa etmişlerdir. III. İslamiyet öncesi yaşam tarzının izleri mimaride görülmektedir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? Aşağıdakilerden hangisi Gaznelilerdeki bu durumun bir sonucudur? A) Fetihlerin durması B) Türk kültürünün yayılması C) Moğol istilasının başlaması D) Türk dilindeki gelişmelerin yavaşlaması E) Türklerin İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlenmesi A) Yalnız I D) I ve II 59 B) Yalnız II C) Yalnız III E) I ve III 9. Türkler; Ön Asya'ya geldiklerinde karşılaştıkları Müslümanların tevhit inancının, cihad anlayışının, toplumsal değer yargılarının, Orta Asya Türklerinin inanç yapısı ve kültürel değerleriyle uyuşması ve Abbasi Devletinin hoşgörülü tutumu üzerine İslam dinini kabul etmişlerdir. 13. İlk Türk-İslam devletlerinin siyasi yapılarına bakıldığında merkeziyetçilikten uzak federatif bir yapı görülmektedir. Bu bilgilerden hareketle, aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslam'a girişini kolaylaştıran etkenler arasında gösterilemez? I. devlet otoritesinin giderek zayıflaması II. komutanlara kendi beyliklerini kurmaları için izin verilmesi, III. Halife adına hutbe okutulması Buna kanıt olarak, A) Göktürk inancının İslamiyet'e benzemesi B) Türk geleneklerinin İslam'a uygun olması C) Türklerin Müslümanlar gibi fetih anlayışına sahip olması D) Müslümanların hoşgörülü yaklaşması E) Emeviler'in Mevali politikasını uygulaması durumlarından hangileri gösterilebilir? A) Yalnız I D) II ve III 10. Türklerin Müslüman olmalarında Gök-Tanrı dini ile İslamiyet arasındaki dini, askeri ve sosyal benzerlikler etkili olmuştur. Bu bilgilere bakılarak hangilerine ulaşılamaz? A) Kurban kesme adetlerinin olması B) Cihad anlayışı ile cihan hâkimiyeti düşüncesinin benzeşmesi C) Tek tanrı inancının olması D) Hükümdarlığın babadan oğula geçmesi E) Türklerde ailenin kutsal sayılması yargılardan 15. Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfladığı dönemlerde bağlı beylik ve devletler Selçuklu Devleti'nin otoritesine karşı çıkan uygulamalar yapmıştır. Bu durum, I. Müslüman olmayanlara ayrıcalık tanınması, II. halk arasında birliğin sağlanması, III. ülke sınırlarının hızla genişlemesi Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu duruma kanıt olarak gösterilebilir? A) Suriye Selçukluları'nın Haçlılarla savaşması B) Anadolu'da Alparslan'ın emriyle ilk beyliklerin kurulması C) Danişmentlilerin Bizans'a karşı başarı kazanmaları D) Karahanlılar ve Gazneliler'in Selçuklu hâkimiyeti altına alınması E) Anadolu Selçuklu Sultanlarının kendi adlarına hutbe okutması gelişmelerinden hangilerine zemin hazırlamıştır? B) Yalnız II C) Yalnız III E) II ve III 12. Büyük Selçuklu Devleti; – Kısa sürede Anadolu'ya hâkim olmuş – Birçok şehirde medreseler açmış – Bizans ve Haçlı kuvvetleriyle mücadele etmiş – Müslüman dünyasının koruyuculuğunu üslenmiştir. ilgili aşağıdaki A) Türkler ulusal benliklerini korumuştur. B) Müslüman olan devletlere karşı hoşgörülü bir siyaset uygulanmıştır. C) Türkler eski gelenekleriyle yeni dinlerini bütünleştirmiştir. D) İslam’a aykırı gelenekleri sürdürenler cezalandırılmıştır. E) Eski gelenek ve adetler yeni dinle birlikte yaşatılmaya devam edilmiştir. 11. Mısır'da kurulan Tolunoğulları Müslümanlar ile gayrimüslimlere eşit davranmış ve aralarında fark gözetmeksizin her iki halka da eşit hizmet vermiştir. Bu bilgilere göre, Selçuklularla verilenlerden hangisi söylenemez? C) I ve II E) I, II ve III 14. İslamiyet’i kabul ettikten sonra Türk halkının yaşam tarzına müdahale edilmemiştir. İslam Dini'ne ters düşmeyecek bütün geleneklerin yaşatılmasına özen gösterilmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslamiyet'e girişini kolaylaştıran nedenlerden değildir? A) Yalnız I D) I ve II B) Yalnız II 16. Büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bir bölgede kurulan Karahanlılar resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır. Çeşitli etnik gruplardan oluşan Gazneliler de ise saray ve orduda Türkçe konuşulurken resmi dil Arapça, yazışma dili Farsça idi. aşağıda Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Eğitim faaliyetlerine önem verdiği B) İlk Müslüman Türk devleti olduğu C) Askeri güçlerinin kuvveti olduğu D) Müslümanları Hıristiyanlara karşı koruduğu E) Anadolu'nun Türkleşmesine katkıda bulunduğu A) Karahanlıların resmi dili Türkçe’dir. B) Gazneli Devleti çok ulusludur. C) Gazneli Devletinde sarayda Türkçe konuşulur. D) Gaznelilerde yazışma dili Farsçadır. E) Karahanlılar çok uluslu bir bölgede kurulmuştur. 60 VI. ÜNİTE: TÜRKİYE TARİHİ Soru: Malazgirt Savaşı’ndan sonra merkezi Sivas olmak üzere Orta Anadolu’da kurulan ve dönemin önemli eğitim kurumlarından biri olan Niksar’daki Yağıbasan Medresesini kuran beylik aşağıdakilerden hangisidir? 1. KONU: MALAZGİRT SAVAŞINDAN SONRA ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK DEVLET VE BEYLİKLERİ A) Danişmentliler B) Saltuklular D) Artuklular E) Hamitoğulları C) Mengücekliler ( 17.06.2012 – LYS ) 2. Saltuklular * Saltuklular, 1072'de ……………………….…….. merkez olmak üzere kurulmuştur. * Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından ……..…………. …………………………………………………....…….. 'tur. * Haçlılar ve Gürcülerle mücadele etmişlerdir. * Saltukluların varlığına 1202'de Anadolu Selçuklu hükümdarı Rükneddin Süleyman Şah son vermiştir. İlk Beylikler Önemi: Anadolu’da kurulan ilk Türk Beyliğidir. Soru: XIII yüzyıl sonlarına doğru Anadolu'da Moğol baskısının zayıflaması üzerine, sınırlara yerleştirilmiş Türkmen beyleri ve halk üzerindeki Selçuklu otoritesi de zayıflamıştır. Bu durum, kazandırmıştır? aşağıdakilerden hangisine Not: Kale Cami, Tepsi Minare, Ulu Cami, Üç Kümbetler, Mama Hatun Türbesi günümüze gelen önemli eserlerdir. hız 3. A) Anadolu'da ticaretin gelişmesine B) Bizans'ta entrikaların başlamasına C) Anadolu'da nüfusun artmasına D) Anadolu'daki karışıklıkların ortadan kalkmasına E) Beyliklerin ortaya çıkmasına ( 1992 – ÖSS ) Mengücekliler * Mengücekliler, 1080 tarihinde …………………………. merkez olmak üzere kurulmuştur. * Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından ………………………………….………………….. Gazi'dir. * Gürcülere ve Rumlara karşı mücadele etmişlerdir. 1. Danişmentliler * Mengüceklerin varlığına 1228 tarihinde Anadolu Selçuklu Hükümdarı Alaaddin Keykubat son vermiştir. * Danişmentliler 1080 yılında …………………...………….. merkez olmak üzere kuruldu. * Kurucusu Melikşah'ın komutanlarından Danişmentoğlu ……………………….….. ……..…………………….....'dir. Not: Muvaffakuddin Abdüllatif; tıp, fizik ve felsefe alanlarında eserler vermiştir. Not: Anadolu’da kurulan ilk Türk Beylikleri arasında en güçlü olanıdır. Kendi adına para bastıran ilk hükümdar Danişment Ahmet Gazi’dir. Not: Ulu Cami önemli eserdir. * Bizanslılara ve Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir. * Artuklular, 1102'de …………………., ……………….…. ve ………………………………...… civarında kurulmuştur. 4. * Danişmentlilerin varlığına 1178 tarihinde Anadolu Selçuklu hükümdarı II. Kılıç Arslan son vermiştir. Artuklular * Bu beyliğin …………………...…………….. kolu 1102'de Diyarbakır'da kurulmuştur ve 1231'de Eyyubiler tarafından yıkılmıştır. Not: Danişmentlilerden Kayseri Ulu Cami ve Danişmentname kalmıştır. Ayrıca Yağıbasan Medresesi dönemin en önemli eğitim kurumlarındandır. * Diğer kolu olan ……………………….…….. kolu 1112'de Harput'ta kurulmuştur ve 1234'te Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır. 61 * Diğer bir kolu olan ……………………………… kolu ise, 1108'de Mardin'de kurulmuştur ve 1409'da Karakoyunlular tarafından yıkılmıştır. * Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah tarafından Anadolu hükümdarlığına tayin edilen Kutalmış oğlu ………………..………………..……… Şah tarafından 1077 tarihinde kuruldu. Not: Haberleşme, denge kurma ve ayarlama ilmi sibernetiğin kurucusu El-Cezeri bu beyliktedir. Su saatleri, kendiliğinden kesilip akan fıskiye, müzik aletleri, tulumbalar ve şifreli kilitler yapmıştır. * Büyük Selçuklulara bağlı olan bu devletin başkenti …………………………………………………..………. idi. * 1077 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurdu. * İlk önce Konya, Afyon, Kütahya'yı alarak İznik'e kadar ilerledi. Not: Malabadi Köprüsü, Hatuniye, Semanin, Şehidiye ve Hüsamiye medreseleri bu döneme ait eserlerdir. 5. Uyarı: Tarihte ilk kez Boğaz'ın Anadolu yakası Türkler tarafından kontrol altına alındı. Boğaz'dan geçen gemilerden gümrük alınmıştır. Çaka Beyliği * Çaka Bey Devleti 1081 tarihinde ………...…………….'de kurulmuştur. * 1086 yılında yapılan Habur Savaşı'nda Suriye Selçuklu hükümdarı Tutuş’a yenildi ve öldü. * Kurucusu ………………………………………… Bey'dir. Uyarı: İlk denizci Türk devletidir. Çaka Bey ilk Türk denizcisidir. * Melikşah'ın ölümü üzerine tahta geçen Berkyaruk, Süleyman Şah'ın oğlu I. Kılıç Arslan'ı 1092'de Anadolu hükümdarlığına tayin etti. * Beyliğin kurucusu Çaka Bey, İstanbul'u kuşatmak isteyince, Bizans'ın kışkırtmaları sonucu I. Kılıç Arslan tarafından öldürülmüştür. * 1096 yılında başlayan I. ………………… Seferi'nde, İznik ve Batı Anadolu Bizanslılara verildi. Soru: Anadolu Türk Beyliklerinin genel özelliklerini yazınız? Uyarı: Bu durum Bizans'ın işine gelmiş, Türklere karşı savunmayı bırakıp taarruza geçmiştir. a) Malazgirt Savaşından sonra kuruldular. * I. Kılıç Arslan, 1107 tarihinde Büyük Selçuklularla yaptığı savaşta Habur Irmağı'nda boğularak öldü. b) Çoğu Anadolu Selçuklu hâkimiyetine girdi. c) Haçlılara karşı başarılı savaşlar yaptılar. Uyarı: İznik 'in kaybedilmesi üzerine devletin merkezi Konya'ya taşınmıştır. Bu durum Türklerin Batı'ya ilerleyişini bir süre engellemiştir. d) Anadolu’da kültür ve sanat eseri bıraktılar. e) Anadolu’nun sağladılar. Türkleşmesini ve İslamlaşmasını * I. Mesut 1116 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti'nin başına geçti. 2. KONU: TÜRKİYE ( ANADOLU ) SELÇUKLU DEVLETİ * Bir süre Danişmentlilere bağlı olarak hareket etmek zorunda kaldı. * 1147 tarihinde II. Haçlı Seferi başladı. Haçlılar bozguna uğratıldı. * Sultan I. Mesut 1155 tarihinde vefat etti. Uyarı: Anadolu’daki ilk bayındırlık ve kurumlaşma hareketleri bu dönemde başlamıştır. * I. Mesut'un 1155 tarihinde ölümü üzerine oğlu II. Kılıç Arslan başa geçti. * 1176 tarihinde …………………………..……. Savaşında Bizanslılar bozguna uğratıldı. Anadolu Selçuklu Devleti 62 Uyarı: Bir daha Anadolu için "Türklerin işgali altındaki ülke" deyimi kullanılmadı. Türklerin Anadolu'ya yerleşmesi kesinleşti. Soru: "Anadolu Selçuklu Devleti zamanında ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükselme Dönemi'nde Anadolu'daki zanaatkarlar "lonca" denilen zanaat gruplarına ayrılarak yöneticilerini kendileri seçmişlerdir." * 1178 tarihinde Danişmentliler Beyliği'ne son verildi. Bu durum, aşağıdakilerden hangisini gösteren bir kanıt olabilir? * II. Kılıç Arslan, 1192 yılında öldü. Selçuklu tahtına Gıyaseddin Keyhüsrev geçti. A) Loncaların ticari alanda basarılı olduklarını B) Devletin zanaatkarları desteklediğini C) Halkın çoğunluğunun zanaatkar olduğunu D) Zanaatkarlar arasında dayanışma olduğunu E) El sanatlarının Anadolu'da başlıca gelir kaynağı olduğunu ( 1985 - ÖSS ) * Rükneddin Süleyman, 1192 tarihinde tahta geçen Gıyaseddin Keyhüsrev'i tanımayarak, 1196 tarihinde başa geçti. * Bizans'ı vergiye bağladı, Çukurova Torosların güneyine çekilmeye zorladı. Ermenilerini Uyarı: Anadolu Selçuklu Devleti böylece ilk deniz aşırı sefer yapmış oldu. Karadeniz ticareti tam güvenliğe kavuştu. * Saltuklu Beyliği'ne son verdi. Süleyman Şah, 1204 tarihinde öldü. * 1228'de Mengücek Beyliğine son verdi. Uyarı: Bu tarihten Gürcülerle komşu oldu. itibaren Anadolu Selçukluları * 1230 tarihinde Yassı Çimen Savaşı'nda ……………………………………………………..… yendi. * Süleyman Şah'ın 1204 yılında ölümü üzerine tahta Gıyaseddin Keyhüsrev yeniden geçti. Uyarı: Bu savaşın tek olumsuz yönü Anadolu'yu Moğol istilasına açık hale getirmesidir. Bunun nedeni Harezmşahların Anadolu Selçukluları ile Moğollar arasında tampon bölge olmasıdır. Bu tampon bölge ortadan kalkınca Anadolu Moğollarla komşu oldu. * Karadeniz seferi sonunda …………………..………. Rum Devleti'ni yendi. * Akdeniz seferi sonunda …………………………………'yı aldı. Soru: Anadolu Selçuklu Devleti döneminde İtalyan, Fransız, İranlı, Suriyeli ve Yahudilerden bazı gruplar Antalya, Konya, Kayseri ve Sivas gibi şehirlere, bazı Türkler ise Kıbrıs, Suriye ve Kırım’a yerleşmişlerdi. Uyarı: Anadolu Selçukluları ilk kez Akdeniz'e indi. Antalya ithalat ve ihracat yapılan yer haline geldi. Ticareti geliştirmek amacıyla Venedik'le ilk defa ticaret anlaşması yaptı. Bu durumun başlıca nedeni aşağıdaki alanlardan hangisinde görülen gelişmelerdir? A) Ticaret * Gıyaseddin Keyhüsrev 1211 tarihinde öldü. B) Savunma D) Mimari * I. İzzeddin Keykavus, Trabzon Rum İmparatorluğu'nu yenerek ………………………………………..…..'u fethetti. C) Eğitim E) Tarım ( 1988 - ÖSS ) * I. Alaaddin Keykubat 1237 yılında bir ziyafet esnasında zehirlenerek öldü. Alaaddin Keykubat'ın ölümü üzerine oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev tahta geçti. Uyarı: Böylece Anadolu Selçukluları ilk defa Karadeniz'e ulaştı. * Asya'da başlayan Moğol istilası birçok Türkmen boyunun Anadolu'ya göç etmesine neden oldu. * …………..…….. ………………………, ( BABAİLER ) 1240 tarihinde devlete karşı ayaklandı. * Kıbrıs Krallığı ve Venedik Cumhuriyeti ile ticaret antlaşmaları imzaladı. Not: Babailer ayaklanması; Anadolu’da çıkan ilk dini nitelikli ayaklanmadır. * İzzettin Keykavus'un 1220 yılında ölümü üzerine Alaaddin Keykubat tahta geçti. * 1242 yılında Moğollar, Anadolu'ya girdi. * Kırım'a bir donanma göndererek Kırım'ın ………………………………...………… Limanı'nı fethetti. * 1243 yılında ………….................................…. Savaşı'nda Selçuklular yenildi. 63 * II. Gıyaseddin'in ölümü üzerine Rükneddin Kılıç Aslan tahta geçti. Soru: Haçlı Seferlerinin Sebeplerini yazınız? a) Dini Sebepleri: Uyarı: Memluk hükümdarı BAYBARS Anadolu'yu Moğol baskısından kurtarmak için Anadolu'ya gelerek Moğolları yenilgiye uğrattı. * Hıristiyanlığı yayma düşüncesi. * Kutsal yerleri geri alma düşüncesi. * Kluni tarikatının çalışmaları. HAÇLI SEFERLERİ b) Siyasi Sebepleri: * Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’daki Türk ilerleyişi karşısında Bizans’ın yardım isteği. * Fatımilerin Haçlıları davet etmesi. * Kralların yetkilerini artırmak istemesi * Avrupalıların Türkleri Anadolu, Suriye, Filistin ve Akdeniz’den uzaklaştırmak istemeleri c) Ekonomik Sebepleri: Haçlı Şövalyesi * Derebeylerin yeni topraklar elde etmek istemesi *Doğu ticaret yollarının Müslümanların elinde bulunması. *Doğunun zenginliklerine ulaşma isteği d) Sosyal Sebepleri: * Papa’nın siyasi etkinliğini artırmak için halkı tahrik etmesi. * Şövalyelerin ve bazı prenslerin macera aramaları I. HAÇLI SEFERİ (1096) : Haçlı Seferleri * Papa ve Keşiş Piyer, Avrupa’da büyük ordular oluşturmuşlardır. 1096 yılında başlayan 1270 yılına kadar devam eden Hıristiyan dünyasının İslam alemi üzerine yaptığı seferlere ………………..…………. ……………….………….. denir. * İlk gelen Haçlılar I. Kılıçarslan tarafından imha edilmiş. Daha sonra gelen Haçlılar Bizans’la bir antlaşma yaparak Anadolu’ya geçmişler, İznik’i alarak yollarına devam etmişlerdir. Soru: Voltaire “Eğer ki biri, dünya üzerinde olup biteni anlamak istiyorsa önce bütün sanatların beşiği, Batı’nın her şeyini borçlu olduğu Doğu’ya bakmalıdır.” demiştir. * I. Kılıçarslan’ın vur kaç taktiğiyle çok büyük kayıplar vermelerine rağmen Urfa, Antakya ve Kudüs’ü ele geçirmişler, buralarda birer derebeylik kurmuşlardır. İznik’i kaybeden Anadolu Selçuklu Devleti’nin başkenti …………………………………………...……….. olmuştur. Aşağıdakilerden hangisi, bu duruma bir örnek olarak gösterilebilir? A) Talas Savaşı’nın ardından Türkler arasında İslamiyet’in yayılması B) Avrupa’da kralların papalara karşı güçlenmesi C) Anadolu Selçuklularındaki ikta sisteminin Osmanlılar tarafından geliştirilerek timar sistemi adıyla uygulanması D) Haçlı Seferleriyle, İslam dünyasından birçok buluşun Avrupa’ya taşınması E) İngiltere’de İki Gül Savaşı sonrasında feodalitenin zayıflayarak mutlakiyet rejiminin ortaya çıkması. ( 17.06.2012 – LYS ) Not: Bu seferle Batı Anadolu’daki siyasi üstünlük Bizans’ın eline geçmiştir. Not: I. Haçlı Seferi amacına ulaşan tek seferdir. Not: 64 Derebeylik rejimi Ortadoğu’ya taşınmıştır. II. HAÇLI SEFERİ (1147-1149) : b) Siyasi Sonuçlar: * Urfa’nın 1144’te Zengiler tarafından geri alınması II. Haçlı Seferi’ne sebep olmuştur. *Skolâstik düşünce zayıflamaya başladı, Derebeylik rejimi sarsılmıştır. * Alman Kralı III. Kontrat ve Fransa Kralı VII. Lui komutasındaki Haçlılar, Danişmentlerden yardım alan I. Mesut ile yaptıkları savaşta büyük bir bozguna uğramıştır. Böylece sefer başarısızlıkla sonuçlanmıştır. *Türklerin İslam dünyası içinde değeri artmıştır. *Türkler ileri harekâtı kesintiye uğramıştır. c) Ekonomik Sonuçları: Not: II. Haçlı Seferi’nden sonra Haçlılar daha çok deniz yolunu tercih etmişlerdir. *Akdeniz limanları (Venedik ve Ceneviz, Marsilya gibi) ve Akdeniz ticareti önem kazanmıştır. Not: Haçlılar vasıtasıyla Anadolu’yu geri alamayacağını anlayan Bizans kendi ordularıyla bunu gerçekleştirmek istemişse de başarılı olamamıştır. ( 1176 Miryokefalon Savaşı ) *Venedik ve Ceneviz gibi İtalyan şehir devletleri Akdeniz ticaretini ele geçirerek, zenginleşmişlerdir. * Ticaretle uğraşan Burjuva Sınıfı ortaya çıktı. III. HAÇLI SEFERİ (1189 – 1192) : *Anadolu, Suriye, Filistin, İstanbul gibi bölgeler harap olmuştur. * Selahattin Eyyubi’nin 1187 – Hıttin Savaşı’yla Kudüs’ü Haçlılar’dan geri alması üzerine İngiltere Kralı Aslan Yürekli Rişar, Fransa Kralı Flip Ogüst ve Alman Kralı Frederik Barbaros’un da katıldığı yeni bir sefer düzenlenmiştir. d) Bilim Alanında Sonuçları: *İslam dünyasındaki (doğudaki) teknik buluşlar (kâğıt, matbaa, pusula, barut, dokuma, cam, deri işleme v.b.) Avrupa’ya taşınmış, Avrupa’da kültür hayatı canlanmıştır. * İngiliz ve Fransızlar deniz yoluyla Kudüs önlerine gelmiş, Almanlar ise Anadolu’dan geçmek istemiş, II. Kılıçarslan’ın çocukları arasındaki taht kavgalarından faydalanarak ve antlaşmaya uymayarak Konya’yı yağmalamışlarsa da krallarının ölümüyle orduları dağılmıştır. *Bazı Müslüman âlimlerin eserleri (İbn-i Sina, Farabi) ve antikide eserleri Avrupa’ya taşınmıştır. *Avrupalılar İslam medeniyetini yakından tanımışlar, önyargıları yıkılmıştır. * Selahattin Eyyubi ile uzun süre mücadele eden Haçlılar başarılı olamayarak geri dönmüşlerdir. Haçlı Seferleri’nden etkilenen devletler: Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti, Eyyubiler, Zengiler, Danişmentliler, Memlukler, Fatımiler, Bizans IV. HAÇLI SEFERİ (1200 - 1204) : * Eyyubiler’in Filistin sahil şeridini haçlılardan temizlemesi üzerine IV. Haçlı seferi düzenlenmiştir. * İstanbul’da karışıklık çıktığını öğrenen Haçlılar yollarını değiştirerek İstanbul’u ele geçirmişler ve bir Latin Krallığı kurmuşlardır. İznik ve Trabzon’da da Rum İmparatorlukları kurulmuştur. Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Haçlılara karşı mücadele eden Türk devlet ve beyliklerinden biri değildir? A) Danişmentliler B) Saltuklular C) Anadolu Selçukluları D) Mardin Artukluları E) İhşitoğulları Not: Seferin amacından saptığını gösterir. ( 15.06.2013 – LYS ) HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Ortaçağ’da kiliseyi temsil eden Papalığın siyasal bir güç olduğuna kanıt olarak gösterilemez? a) Dini Sonuçlar: * Kiliseye ve din adamlarına duyulan güven azalmıştır. A) Kendi hâkimiyetinde toprakları olması B) Çok sayıda din adamı yetiştirmesi C) Kralları aforoz etme yetkisinin bulunması D) Haçlı Savaşlarını düzenlemesi E) Krallara taç giydirmesi * Hıristiyanlarca kutsal kabul edilen yerler, Müslümanların elinde kaldı. * Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasında ayrılıklar derinleşti. ( 1990 – ÖSS ) 65 Soru: Avrupa toplumlarında-Katolik Kilisesi'ne bağlılık, Haçlı Savaşlarından sonra eski gücünü kaybetmiştir. Bu durum olmuştur? aşağıdakilerin hangisinde MAGNA CARTA (BÜYÜK ŞART 1215) * Aslan Yürekli Rişar’ın kardeşi Yurtsuz Jan İngiltere Kralı olunca soyluların baskısıyla karşılaşmıştır. Bu baskı neticesinde Magna Carta’yı (büyük şart) imzalamak zorunda kalmıştır. etkili A) Hıristiyanların Kudüs'ü kutsal yer saymasında B) Feodal rejimlerin kurulmasında C) Kavimlerin yer değiştirmesinde D) Mezhep Savaşlarının sona ermesinde E) Özgür düşünce ortamının oluşmasında ( 1993 - ÖSS ) * İngiltere’de hazırlamıştır. parlamentonun kurulmasına zemin Not: Avrupa’da demokrasi çalışmalarının başlangıcıdır. Not: İlk kez hükümdarın yetkilerinin sınırlandırılması açısından Sened-i İttifak’a kanun üstünlüğünün kabul edilmesi açısından Tanzimat Fermanı’na benzer. Soru: Ortaçağ’da Avrupa toplumlarının soylular, rahipler, burjuvalar ve köylüler olmak üzere sınıflara ayrılması aşağıdakilerden hangisini göstermektedir? A) Şehirli sınıfın ticaretle uğraştığını B) Halk arasında eşitsizlik olduğunu c)Din adamlarının yetkilerine göre sınıflara ayrıldığını D) Halkın yasam düzeyinin yüksek olduğunu E) Halk arasında belli mesleklere önem verildiğini ( 1993 – ÖSS ) Soru: Ortaçağ’da kurulan devletlerin birçoğunda hükümdarlar egemenliklerini dine dayandırmışlar ve din adamları devlet yönetiminde etkili olmuşlardır Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Laik olmayan devlet anlayışı C) Tutsaklık uygulamasının E) Şehir devleti anlayışının Magna Carta B) Lonca sisteminin D) Feodal sistemin YÜZYIL SAVAŞLARI (1337-1453) ( 1994 – ÖSS ) * İngiltere kralının Fransız tahtına göz dikmesi sonucu başlayan mücadeleler yaklaşık 100 yıl devam ettiği için bu adı almıştır. Soru: Ortaçağ’ın sonlarına doğru Batı Avrupa’da toplumsal, ekonomik, düşünsel, yönetsel alanlarda değişme ve gelişmeler görülmüştür. Bu değişme ve gelişmeler hangisinin bir sonucudur? * 1346 Kresy Savaşı’nda İngilizler, Fransa’nın önemli bir bölümünü ele geçirmişlerse de sonradan, Jan Dark’ın da etkisiyle, Fransızların toparlanması üzerine mağlup olmuşlardır. aşağıdakilerden A) Toplumlara tek tanrılı dinlerin egemen olmaya başlamasının B) Şehir devletlerinin ortaya çıkmasının C) Toplumların sınıflara ayrılmasının D) Dünya görüsünün değişmesinin E) İlk imparatorlukların kurulmaya başlamasının ( 1997 – ÖSS ) - Sonuçları : a) Fransa galip gelerek topraklarını İngiliz işgalinden kurtarmıştır. b) Avrupa’da bir ülkenin sömürge altına alınamayacağı anlaşılmıştır. Soru: Anadolu Selçuklu Dönemi’yle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğru değildir? c) Top ilk kez 1346 Kresy Savaşı’nda İngilizler tarafından kullanılmıştır. A) İlk altın para II. Kılıç Arslan Dönemi’nde bastırılmıştır. B) Anadolu’daki ilk kervansaray II. Kılıç Arslan Dönemi’nde yapılmıştır. C) Gevher Nesibe Darüşşifası I. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi’nde açılmıştır. D) Yazlık saray olarak kullanılan Kubadabat, Alaaddin Keykubat Dönemi’nde yapılmıştır. E) Türkçe resmî dil olarak Alaaddin Keykubat Dönemi’nde kabul edilmiştir. ( 17.06.2012 – LYS ) d) Fransa’da milli duyguların gelişmesine sebep olmuştur. e) İki büyük Avrupa ülkesinin mücadeleleri Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda daha rahat ilerlemesine ve Fetret devrinde saldırıya uğramamasına sebep olmuştur. f) İngiltere’de Çifte Gül adı verilen iç savaşlara neden olmuştur. (1455-1485) 66 MÜSLÜMAN –TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK 1. Hükümdar ve Saray * Devlet hanedanın ortak malı olarak kabul edilirdi. * Bu durum hükümdarın ölümünden sonra taht kavgalarına sebep olur, devleti zayıflatırdı. * Bazı Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar, …………………………………...…………. sanını kullandı. * İlk Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar tahta çıkınca Abbasi halifelerinin onayını istedi. SARAY TEŞKİLATI 1. Emir-i Alem: ………………………………….…………. ……………………………………………………..………... 2. Emir-i Candar: ………………………………………….. …………………………………..…………………………... 3. Taşra Teşkilatı 3. Hacibü’l Hüccab: ………………………..……………... * Başkent dışındaki idari birimlere vilayet denirdi. …………………………………………………..…………... 4. Emir-i Çeşnigir: ………………………………………… * Vilayetlerin başında şehzadeler veya vali statüsünde naipler bulunurdu. …………………..…………………………………………... * Anadolu Selçuklularında üç tip vilayet bulunurdu. 5. Şerabdar-ı Has: …………………………………………. * Meliklerin yönettiği vilayetler; bunlar hanedan tarafından gönderilen meliklerin doğrudan hükümdara bağlı olduğu vilayetlerdi. ……………………………………..………………………... 6. Serhenk: ……………………………………….………… * Divan Dairesi vilayetleri; yönetimi divana ait olan vilayetlerdi. …………………………………………………………..…... * Bizans sınırında bulunan vilayetler; başında uç beyi denilen sınır koruyucu beylerin bulunduğu vilayetlerdi. 7. Emir-i Ahur: …………………….………………………. ………………………………………………..……………... 4. Hukuk 8. Emir-i Silahdar: ………………………………………… * İslamiyet'in kabulü ile hukuk kuralları değişikliğe uğradı, Türk töresi ile İslami kurallar bir sentez haline getirildi. ………………………...…………………………………….. 9. Emir-i Meclis: ……………………….…………………... ………………………………………………………………. 2. * Adli teşkilat; Şeri Yargı ve Örfi Yargı olmak üzere ikiye ayrılırdı: Merkez Teşkilatı a) ………………………….………………. Yargı; kadıların başkanlığındaki mahkemeler tarafından yürütülürdü. * Hükümet, Divan-ı …………….. denilen Büyük Divan'dan meydana gelirdi. b) ……………………………. Yargı; vergilere, askeriye ile, ikta sahipleri ve ticarete ilişkin kanunlarla ilgilenirdi. * Hükümdarların halkın şikâyetlerini dinlemek amacıyla düzenlediği …………………...……. divanları da görülürdü. * Divanın başkanı hükümdardı. * Selçuklular bu kurumu Abbasilerden almışlardır. 67 * Askeri davalara ……………..…… askerler denilen kadılar bakardı. b) ………………………. arazi; Gelirlerine göre önemli devlet görevlilerine dağıtılan arazilerdi. Türkmenlerden c) ……………………………. arazi; Başarılı devlet adamlarına verilen arazi idi. Bu topraklara sahip olanlar toprak hakkında her türlü tasarrufa sahipti. * Karahanlılarda ordu Hassa ordusu, Eyalet askerleri ve Türkmen kuvvetleri olmak üzere üç bölüme ayrılmıştı. d) ………………...………… arazi; İlmi ve sosyal kuruluşların masraflarını karşılamak amacıyla bu kuruluşlara tahsis edilen arazilerdi. * Selçuklularda, Karahanlılardan farklı olarak ikta askerleri, bağlı devletlerin askerleri ve gönüllü askerler vardı. Uyarı: …………………..….. arazi; Müslüman olmayan halka ait arazilerdi. * Hassa Ordusunda, askerlik için ayrılan çocuklar belirli merkezlerde yetiştirilir, sultanlar Hassa Birliklerini burada yetişen askerler arasından seçerlerdi. 7. 5. Ordu * İlk Türk-İslam oluşurdu. Devletleri'nde ordu Din * İslamiyet'in kabulünden sonra İslam dinini yaymak için önemli çalışmalar yapmışlardı. * Eyalet askerleri; Şehzadelerin ve valilerin yönetimindeki askerlerdi. * İslamiyet'te ……………………..…….. denilen Müslüman olmayan ülkelere yönelik savaşlar ile önemli fetihler gerçekleştirmişlerdi. * Türkmen birlikleri; Göçebe Türkmen boylarının savaş anında orduya katılmaları ile oluşan birliklerdi. * İslam dini ile İslamiyet’ten önceki kültürlerin birleşmesi ile Babalik, ……………………………..…….., Ekberilik ve ……………………….. gibi çeşitli tarikatlar oluşturulmuştu. * İslamiyet’i yaymak amacıyla eserler yazılmış, Kuran’ın yayılması amacıyla çalışmalar yapılmıştı. 8. Ekonomik Hayat * Tolunoğulları ve İhşitler, doğu ve batı ticaret yolları arasında oldukları için ticarette oldukça gelişmişti. * Eyyubiler ve Memlüklüler'de ise Mısır'la ticaret çok gelişmişti. * Memluklular döneminde Trablus, Şam, İskenderiye, Dimyat, Yafa ve Akka önemli ticaret merkezleri haline geldi. * Ümit Burnu'nun bulunması ile bu ticaret merkezleri önemini yitirdi. * Gazneliler, Hindistan topraklarını ekonomilerini canlandırmıştı. ele geçirerek * Büyük Selçuklularda, Orta Asya ve Hindistan'dan gelen ticaret yollarının geçmesi ülkeyi zengin bir hale getirmişti. * Anadolu Selçuklu Devleti, ticaret yolları üzerinde yaptığı vakıf kuruluşları, han ve kervansaraylarla ticari alanda gelişmişti. 6. Toprak Yönetimi 9. * Devlete ait ve miri arazi olarak adlandırılan topraklar dört bölüme ayrılmıştı: Sosyal Hayat * Türk-İslam Devletleri'nde göçebe bir hayat görülmüş, göçebecilikten dolayı hayvancılık gelişmişti. a) ……………..... arazi ; Geliri hükümdara ait olan arazilerdi. 68 * Yerleşik hayata geçildikçe köylerde oturanlar tarımla, şehirlerde yaşayanlar ise ticaret ve el sanatlarıyla uğraşmışlardı. * Şehirlerde ticaretle uğraşanlar …………….…… teşkilatını oluşturmuşlardı. * Anadolu Selçukluları zamanında Türkler zengin ve mutlu bir hayat sürmüşlerdir. Soru: Anadolu Selçukluları Antalya, Alanya ve Sinop gibi limanları ele geçirdikten sonra bu limanlarda Avrupalı tüccarlara düşük gümrük tarifesi uygulamışlardır. Anadolu Selçuklularındaki bu uygulamanın amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Ticari ilişkileri geliştirmek B) Avrupa’nın Türklere karsı birleşmesini önlemek C) Avrupa'da nüfuz bölgeleri kurmak D) Denizlerde üstünlük sağlamak E) Anadolu'da siyasal birliği sağlamak ( 1991 - ÖSS ) Tolunuoğlu Camii Soru: Anadolu Selçuklu Devleti’nde hükümdarların Keyhüsrev, Keykubat ve Keykavus gibi adlar kullanmalarının aşağıdakilerden hangisini gösterdiği savunulabilir? A) İlk Türk devletlerine ait gelenekleri devam ettirdiklerini B) Fars kültürünün etkisinde kaldıklarını C) Anadolu’nun eski kültürlerinden etkilendiklerini D) Arapça unvanları öne çıkardıklarını E) Bizans’ın hükümdarlık unvanlarını kullandıklarını ( 24.03.2013 – YGS ) 10. Bilim * Türk İslam Devletleri'nde medreseler bilim merkezi idi. * Büyük Selçuklu Devleti zamanında, dünyanın ilk üniversitesi olarak kabul edilen ……………………………. Medresesi yapıldı. * Medreselerde Kur'an, hadis, kelam, fıkıh, Arap dili ve edebiyatı, matematik, mantık geometri ve tarih okutulurdu. * Önemli bilim adamlarının başlıcaları; Farabi, Biruni, İbn-i Türk, İbn-i Sina, Gazali, Ömer Hayyam'dır. 11. Sanat * Türk-İslam devletlerindeki sanat eserlerinde ……………………………………………….… ağırlıkta idi. * Türk-İslam Devletleri tarafından yapılan ve günümüzde hala ayakta duran sanat eserlerinden bazıları şunlardır: Tolunoğlu Camii, Baybars Camii, Mescid-i Cuma, Sultan Sencer Türbesi, Alaaddin Camii, Burmalı Minare Ömer Hayyam üçgeni 69 5. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da “DOĞRU” olduğunu belirtiniz? SINAVA ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 1. 9 A sınıfı öğrencileri Tarih yazılısına çalışmaktadır. -- Ayşe : Saltuklular Erzurum’da kurulmuştur. -- Büşra : Mengücekliler Erzincan’da kurulmuştur. -- Huriye : Çaka Beyliği İzmir’de kurulmuştur. -- Gamze : Artuklular Şanlıurfa’da kurulmuştur. -- Gizem : Danişmentliler Tokat ve Sivas’ta kurulmuştur. Cümle---İfade a) Sinop Anadolu Selçuklularına başkentlik etmiştir. b) İldeniz oğullarının merkezi Azerbaycan’dır. B) Büşra C) Huriye D) Gamze d) Malazgirt Savaşından sonra Anadolu tamamen Türklerin eline geçti. e) Talas Savaşında Bulgarlar, Araplara yardım etmemişlerdir. E) Gizem …………………………………..……………………….. 2. 6. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını aşağıda verilen kelimelerle tamamlayınız? Anadolu Selçuklu Devleti ile Bizans arasında 1176 yılında yapılmıştır. Bunun sonucunda Anadolu’nun sonsuza dek Türk Yurdu kalacağı anlaşılmıştır. Bizans’ın Türkleri Anadolu’dan atma ümidi bitmiştir. Harzemşahlar – Karahanlılar – Gazneliler – Konargöçerler – Köylüler – İlhanlılar – Emiri Meclis, Serhenk, Muvaffakuddin Abdüllatif, El Cezeri 9 D sınıfında ders anlatan Garip Hoca, tahtaya yukarıdaki yazıyı yazmıştır. Tahtada yazan bilgiye göre; Garip Hoca başlığa ne yazmalıdır? Noktalı kısma yazınız. a) Moğollar, ………………………….. yıkılmasına kadar Türkiye Selçuklularını gönderdikleri valiler aracılığı ile yönettiler. 3. ABBASİLER TOLUNOĞULLARI c) ………… ………………………. Artuklularda Sibernetik ilminin ilk kurucusudur. B.SELÇUKLU DEV. GAZNELİLER d) ………………………. törenlerde seyahatlerinde yol düzenini sağlar. BİZANS İMPARATORLUĞU 750 850 950 1050 1150 MİLATTAN SONRA ve sultanın 1250 e) Alp Tigin ……………………….………………. Devletinin kurucusudur. Yukarıda verilen tarih şeridine göre Tolunoğulları ile çağdaş olmayan devletleri yazınız? 7. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz? (Parantez içine yazınız) a) ………………………………………………………. b) ………………………………………………………… 4. Devletinin merkezden b) ……………………………………, başında Köy Kethüdası bulunur. İkta sahipleri güvenliği sağlar. Devlete ait toprağın işleticisi konumundadırlar. KARAHANLILAR ENDÜLÜS EMEVİLERİ Y c) Divan-ı Hikmet’i, Ahmet Yesevi yazmıştır. Anadolu’da kurulan ilk Türk Beyliklerinin kurulduğu yeri yanlış söyleyen öğrencimiz aşağıdakilerden hangisidir? A) Ayşe D ( ) 1. İnaloğulları A) Cehennem Soru: …………………………….……………..………… …………………………………………………………… ……………………………………………………………? ( ) 2. Kudüs Latin Krallığı B) Maristan ( ) 3. Tamu C) I. Haçlı Seferi Cevap: a) Soyluların toprak elde etmek istemeleri b) Doğunun zenginliklerini ele geçirmek istemeleri c) Ticaret yollarını ele geçirme ( ) 4. Tolunoğulları D) Tuğrul Bey ( ) 5. Nişabur Medresesi E) Diyarbakır 8. Tolunoğulları Devletinin önemini yazınız? 9 C sınıfında ders anlatan Garip Hoca, tahtaya yukarıdaki cevapları yazmıştır. Cevaplara göre; Garip Hoca hangi soruyu sormuştur? Noktalı kısma yazınız. 70 9. Türklerin İslamiyet’e girişlerini kolaylaştıran sebepleri yazınız? 15. Soru: Haçlı Seferlerinin bilim alanındaki sonuçlarını söyleyiniz? a) Ayşe Fatma Hayriye Hediye Teslime b) 10. Hürrem Sultan: “ Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman Türk Devleti …………………..………” demiştir. Yukarıda boşluk yere ne yazarsak; Hürrem Sultan doğru söylemiş olacaktır? 11. Hayat standartları yükseldi. Pusula, kâğıt, barut yapımı öğrenildi. Akdeniz limanları önem kazandı. Dokuma, cam ve deri yapımı öğrenildi. Kiliseye duyulan güven azaldı. Yukarıda verilen soruyu, hangi öğrenciler doğru olarak cevap vermişlerdir? A) Yalnız Ayşe B) Yalnız Fatma C) Hediye ve Teslime D) Fatma ve Hediye E) Ayşe, Fatma ve Hayriye …………………………...………………………….. 16. Bizans ile Büyük Selçuklu Devleti ile yapılan ilk önemli savaşın adını yazınız? Bir önsözle sözlük kısmından meydana gelmiştir. Türkçenin Arapçadan daha üstün olduğunu anlatır. Türk Dünyası haritası bulunan eser, Türkçeden Arapçaya sözlüktür. 9 - B sınıfında ders anlatan Garip Hoca, tahtaya 17. İlhanlılar ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında yapılan 1243 Kösedağ Savaşının önemini yazınız? yukarıdaki yazıyı yazmıştır. Tahtada yazan bilgiye göre; Garip Hoca başlığa ne yazmalıdır? Noktalı kısma yazınız. 12. Türk tarihinde ilk kez “Sultan” unvanını kullanan hükümdarın adını yazınız? 18. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk Beyliğinin adını yazınız? 13. 1071 Malazgirt Meydan Muharebesinin önemini yazınız? 19. İlk Türk Beyliklerinin genel özelliklerini yazınız? a) b) 14. Merhaba. Ben Ahmet. Bu yaz tatilinde Anadolu’da kurulan ilk Türk Beyliklerinden kalan tarihi eserleri gezdim. Bu eserler Kale Cami, Tepsi Minare, Ulu Cami, Üç Kümbetler, Mama Hatun Türbesi. Aman Allahım ! Ne güzel yerlerdi öyle… Mutlaka görmelisiniz… 20. “Alanya, Alâeddin Keykubat, Kış Mevsimi, Deniz Kıyısı, Konya Şehri ” kelimelerini kullanarak bir paragraflık anlamlı bir metin oluşturunuz? Yukarıda verilen bilgilere göre; Ahmet bu yaz hangi beylikten kalan eserleri gezmiştir? Yazınız. ………………………………………………….…………… ………………………………………………….…………… 71 5. Anadolu Selçuklu Devleti'nde II. Kılıçarslan, babası I. Mesut'un ölümü üzerine devlet tecrübesi kazanması için gönderildiği Elbistan'dan Konya'ya gelmiş, kardeşleri ile yaptığı taht mücadelesini kazanarak hükümdar olmuştur. TÜRKİYE TARİHİ TESTİ 1. Anadolu Selçuklu Devleti, Yassıçemen Savaşı'nda kendileri için tampon bölge görevi yapan Harzemşah Devleti'ni yenmiş, ancak bu zafer daha sonra devlet için olumsuz sonuçlara neden olmuştur. Bu bilgiye göre Anadolu Selçukluları'nın yönetim anlayışı ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? Sözü edilen bu olumsuz sonuç aşağıdakilerden hangisidir? A) Devlet saltanatla yönetilmektedir. B) İkili teşkilat anlayışı sürdürülmüştür. C) Meliklerin eğitimine önem verilmiştir. D)Ülkede hükümdar olma mücadeleleri yaşanmıştır. E) Her meliğe tahta geçme hakkı tanınmıştır. A) Selçukluların Doğu Anadolu'yu ele geçirmesi B) Anadolu'daki Selçuklu gücünün artması C) Anadolu'nun Moğol istilasına açık hale gelmesi D) Anadolu'yu tehdit eden bir gücün mağlup edilmesi E) Harzemşah Devleti'nin yıkılış sürecine girmesi 6. 1071 Malazgirt Zaferi'nin ardından Selçuklular Anadolu'ya hakim olmuşlar, Türklerin yanında Hıristiyan ve Musevilerin de bölgeye yerleşmelerine izin vermişler, onlara kültürel ve ticari ayrıcalıklar tanımışlardır. 2. Anadolu Selçuklu Devleti'nde; – Sinop, Alanya, Antalya limanları ele geçirilmiş, bu bölgelere tersaneler yapılmıştır. – Ülkenin çeşitli yerlerine hanlar ve kervansaraylar inşa edilmiştir. – Yabancı tüccarlardan düşük gümrük vergisi alınmıştır. Bu durum Selçuklular için aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) Bizans'a karşı gayr-i müslimlerden yardım aldıklarının B) Avrupalı devletlerin baskısından çekindiklerinin C) Hıristiyan ve Musevileri yönetime ortak ettiklerinin D) Hoşgörüye dayalı bir politika izlediklerinin E) Gayr-i müslimlerden vergi almadıklarının Bu uygulamaların aşağıdaki alanlardan hangisinde gelişmeye neden olduğu savunulamaz? A) Eğitim D) Ticaret B) Ekonomi C) Mimari E) Ulaşım 7. Anadolu Selçuklu Devleti'nde bir bölgenin yönetimine tayin edilen meliklerin para bastırma ya da diğer devletlerle antlaşma imzalama hakları yoktu. 3. Anadolu Selçukluları Moğolların hâkimiyeti altına girdikten sonra Selçuklu paraları Moğolca basılmaya başlanmıştır. Anadolu'da Moğol baskısının azalmasıyla bağımsızlıklarını ilan eden Anadolu Beylikleri de kendi paralarını kullanmaya başlamışlardır. Bu uygulamayla, I. ülke bütünlüğünü korumak, II. melikler arasındaki taht kavgalarını önlemek, III. merkezi yönetimin otoritesini güçlendirmek Bu durumun aşağıdakilerden hangisinin kanıtı olduğu savunulabilir? amaçlarından hangilerinin gerçekleştirilmek istendiği savunulabilir? A) Ticarete çok önem verildiğinin B) Ekonominin siyasi yapıdan bağımsız olduğunun C) Komşu ülkelerle ticaretin geliştirildiğinin D) Paranın egemenlik sembolü olduğunun E)Anadolu'daki ticaret yollarının önemini artırdığının A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III C) Yalnız III E) II ve III 8. Türkiye Selçukluları Anadolu'ya hanlar ve kervansaraylar inşa etmişler, yolların güvenliğini sağlamışlardır. Bunun yanında köylüye ihtiyacı olan tohum ve toprağı ekip biçmeleri için araçlar devlet tarafından verilmiş, köylüden ürünün onda biri oranında vergi alınmıştır. 4. Anadolu Selçuklu Devleti'nde esnaf ve zanaatkarlar arasında dayanışmayı sağlamak, üretilen malların kalitesini kontrol etmek, fiyatını belirlemek ve mesleki eğitim vermek amacıyla Ahi denilen esnaf teşkilatları kurulmuştur. Bu bilgiye göre Selçuklular için; I. tüketici haklarını korumak, II. gayr-i müslimlerin üretim yapmasını sağlamak, III. uluslararası ticarete katılmak I. Devlet tarım ve ticaretin gelişmesine katkı sağlamıştır. II. Köylüye yapılan yardımlar, devletin vergi gelirlerinin artmasına neden olmuştur. III. Devletin sağladığı imkânlardan yalnızca Müslümanlar yararlanmıştır. amaçlarından hangileriyle ilişkili olduğu savunulabilir? yargılarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız I D) I ve II A) Yalnız I Buna göre Ahi teşkilatının ortaya çıkmasının, B) Yalnız II C) Yalnız III E) I ve III D) I ve II 72 B) Yalnız II C) Yalnız III E) I, II ve III 9. – Saltuklular Erzurum'da kervansaray, han ve camiler, – Artuklular Diyarbakır ve Mardin'de camiler ve köprüler, – Danişmentliler Amasya ile Kayseri'de cami ve kümbetler, – Mengücekliler Sivas'ta kale, cami ve darüşşifalar inşa etmişlerdir. 13. I. Alaaddin Keykubad zamanında İpek Yolu'nun Karadeniz'e açılan bir liman şehri olan Suğdak fethedilmiştir. Bu gelişmeye bağlı olarak bu bölgede birçok Rus prensliği ve Kıpçak beyleri de itaat altına alınmıştır. Bu bilgiler ışığında, Anadolu'da kurulan ilk Türk beyliklerinin bu özelliklerine bakılarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? I. devletin ticarete önem verdiği, II. devletin egemenlik sahasının genişlediği, III. Karadeniz'in Türk gölü haline geldiği A) Kuruldukları bölgelerde dini ve sivil mimariye önem vermişlerdir. B) Anadolu'ya Türk-İslam kimliğini kazandırmada etkili olmuşlardır. C) Kuruldukları bölgelerde imar faaliyetleri yürütmüşlerdir. D) Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamaya çalışmışlardır. E) Yerleştikleri bölgelere ulaşım ve ticaret ile ilgili eserler yapmışlardır. durumlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I D) I ve III B) Yalnız II C) I ve II E) I, II ve III 14. Anadolu Selçuklu Devleti'nde, I. konuklarından ücret alınmaması, II. mimari çeşitliliğe katkıda bulunması, III. belirli aralıklarla inşa edilmesi 10. Kösedağ Savaşı'ndan sonra Anadolu'da Moğol istilası başlamış, Anadolu Selçuklu sultanlarının güçleri iyice azalmıştır. Türkmenler bunun üzerine Moğol baskısının daha az olduğu batıya göç etmeye başlamışlardır. durumlarından hangileri kervansarayların devlet tarafından ticaretin gelişmesi amacına yönelik olarak yapıldığını kanıtlar? Bu durumun aşağıdaki gelişmelerden hangisini hızlandırdığı savunulabilir? A) Yalnız II B) Yalnız III D) I ve III A) Halktan ağır vergilerin alınmasını B) Anadolu'da Moğol kültürünün yayılmasını C) Moğolların egemenlik alanını genişletmesini D) Anadolu'da ticaretin gelişmesini E) Batı Anadolu'nun Türkleşmesini C) I ve II E) I, II ve III 15. Anadolu Selçuklu Devleti'nde; I. zor durumdaki çiftçiye vergi affı getirilmesi, II. çiftçiye tohumluk ve araç-gereç yardımında bulunulması, III. zarar eden çiftçinin zararının karşılanması 11. Selçuklu Sultanları ticaretlerini geliştirmek için, durumlarından hangileri üreticinin devlet tarafından korunduğunun göstergesidir? I. kervansaray yapma, II. yabancılardan düşük gümrük vergisi alma, III. Antalya, Sinop ve Alanya liman kentlerini fethetme A) Yalnız I D) I ve III B) Yalnız II C) I ve II E) I, II ve III çalışmalarından hangilerini yapmışlardır? ORTAÇAĞDA AVRUPA A) Yalnız I D) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III E) I, II ve III 1. Orta Çağ'da kilisenin, – kendine ait topraklarının olması – Haçlı Seferleri'nin düzenlenmesine öncülük etmesi – kralları aforoz etme, – krallara taç giydirme, 12. Anadolu Selçuklu Devleti'nde hemen hemen tüm hükümdarlar döneminde ticari önemi olan bölgeler fethedilmiştir. gibi yetkileri elinde bulundurması, Bu durum göz önünde bulundurulduğunda aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? I. Siyasî III. Ekonomik A)Ticaretin en önemli geçim kaynağı olduğu B)Ticaretin geliştirmenin devlet politikası haline geldiği C) Halkın çoğunluğunun göçebe olarak yaşadığı D) Yerli üretimin çok fazla olduğu E) Uluslar arası ticaretin canlandırılmak istendiği II. Dini IV. Bilimsel güçlerden hangilerini elinde bulundurduğuna kanıt olarak gösterilebilir? A) I ve IV D) I, III ve IV 73 B) II ve III C) I, II ve III E) II, III ve IV 2. Ortaçağ Avrupa’sında, Batı Hıristiyanlığını temsil eden Katolik Kilisesi dini hakların yanında siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel haklara da sahipti. Düşünce alanında kilisenin koyduğu kurallara karşı çıkanlar şiddetli cezalara çarptırılırdı. 6. Orta Çağ'da Bizans İmparatorları Ortodoks Kilisesi'nin iç düzenini sağlayan kuralları değiştirebilir, kilisenin başına istedikleri Patrik'i atayabilirlerdi. Bu bilgi aşağıdakilerden hangisine kanıt olarak gösterilebilir? Bu durumun Avrupa'da aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz? A) Bizans'ın laik bir anlayışla yönetildiğine B) Ortodoks Kilisesi'nin devlet denetiminde olduğuna C) Dünya hayatının dini kurallara göre düzenlendiğine D) Ortodoksların Katoliklerin aksine yenileşmeye açık olduğuna E) İmparatorların Kilise'yi güçlendirmeye çalıştığına A) Skolâstik düşüncenin yaygınlaşmasına B) Özgür düşüncenin engellenmesine C) Bilimsel gelişmelerin durmasına D) Derebeylik rejiminin zayıflamasına E) Din adamlarının ayrıcalıklı bir sınıf haline gelmesine 3. Orta Çağ'ın en önemli siyasi güçlerinden biri olan Bizans'ta imparatorluk babadan oğula geçerken egemenlik ülkedeki güçlü aileler arasında sık sık el değiştirmiştir. 7. Orta Çağ Avrupa’sında derebeylerin dışa kapalı tarım ekonomisini benimsemeleri ile birlikte alış-veriş ve para günlük yaşamdaki değerini yitirmeye başlamış, toprak sahibi olmak önemli kabul edilmiştir. Bu bilgiye göre Bizans ile ilgili; Bu durumun aşağıdaki gelişmelerden hangisine neden olduğu savunulabilir? I. Siyasi istikrar tam olarak sağlanamamıştır. II. Ülke yönetiminde birden fazla hanedan etkili olmuştur. III. Ülke taht kavgaları nedeniyle kısa sürede yıkılmıştır. A) Köylülerin sahip olduğu hakların genişletilmesine B) Kralların güçlerini artırmaya başlamasına C) Toplumda sosyal adaletin sağlanmasına D) Kilisenin topraklarının halka dağıtılmasına E) Ticari faaliyetlerin azalmasına yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) Yalnız III E) I ve III 8. Türklerin yaptıkları akınlar yüzünden Katolik Avrupa’dan yardım isteyen Ortodoks Bizans, Haçlı Seferleri'nin düzenlemesine neden olmuştur. 4. Orta Çağ Avrupa’sında en önemli geçim kaynağının tarım olması nedeniyle toprak sahibi derebeyler bulundukları bölgenin mutlak hâkimiydi. Bu topraklarda üretimi gerçekleştiren köylünün ise hakları çok sınırlıydı. Bizans ile arasındaki bu mezhep farklılığına rağmen Avrupa'nın yardım göndermesi öncelikle aşağıdakilerden hangisini önlemeye yöneliktir? Buna göre Ortaçağ Avrupa’sı için aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Ortodoksların Türklerle ortak hareket etmesini B) İslamiyet'in Avrupa'da yayılmasını C) Selçukluların İslam dünyasının lideri olmasını D) Türklerin Bizans'ı aşarak Batı'ya ilerlemesini E) İstanbul'un Türklerin eline geçmesini A) Toprağa bağlı bir düzen kurulmuştur. B) Köylü zorunlu olarak derebeyler için çalışmıştır. C) Halk sosyal sınıflara ayrılmıştır. D)Ekonomik ve sosyal yapıda adaletsizlik hâkimdir. E)Derebeyler, köylüleri kilisenin baskısından korumuştur. 5. "Haçlı Seferleri'nin sonuçları Avrupa'da önemli değişikliklere neden olmuş, Avrupalılara uygarlık alanında yepyeni ufuklar açmıştır." diyen Garip Hoca bu görüşüne seferlerden sonra yaşanan aşağıdaki gelişmelerden hangisini kanıt olarak göstermez? 9. “ Haçlı Seferleri'ne katılan Hıristiyanların seferlere katılma amacının sadece Doğu'daki din kardeşlerine yardım etmek ve kutsal yerleri Müslümanlardan almak olmadığı kısa zamanda ortaya çıkmıştır.” diyen Garip Hoca bu duruma kanıt olarak aşağıdakilerden hangisini gösterilebilir? A) Skolâstik düşüncenin varlığını sürdürmesi B) Matbaanın kullanılmasıyla okur-yazar oranının artması C) Derebeylik rejiminin barutun kullanımı ile zayıflaması D) Dünyanın değişik bölgelerine pusula sayesinde ulaşılması E) Kilisenin halk üzerindeki baskısının azalmaya başlaması A) Haçlı Seferleri'ne Papa'nın destek vermesi B) Kudüs'ün Müslümanlardan geri alınması C) Derebeylerin Haçlı Seferleri'ne katılması D) IV. Haçlı Seferi'nde İstanbul'un işgal edilmesi E) Seferlerin sonunda kiliseye olan güvenin azalması 74
