Biyoetik İhtisas Komitesi - UNESCO Türkiye Milli Komisyonu

Biyoetik İhtisas Komitesi
Prof. Dr. Meral Özgüç
UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yönetim Kurulu Üyesi,
Temel Bilimler ve Biyoetik Komiteleri Başkanı
Komite Başkanı: Prof. Dr. Meral ÖZGÜÇ
Temel Bilimler ve Biyoetik Komiteleri Başkanı
KOMİTE ÜYELERİ (2010-2014)
Kuruluş : 2002
•
Prof. Dr. Berna ARDA (Etik)
•
Prof. Dr. Gülriz UYGUR (Hukuk)
•
Prof. Dr. Hakan Sedat ORER (Farmakoloji)
•
Dr. Kumru ARAPGİRLİOĞLU (Çevre Etiği)
•
Prof. Dr. Nüket Örnek BÜKEN (Etik)
•
Doç. Dr. Uygar TAZEBAY (Gen Teknolojileri)
UNESCO ve Biyoetik
UN sistemi içinde
UNESCO’dur:
bilimsel
araştırma
gündemi
olan
kuruluş
• Barış ve insanlığın evrensel değerlerini korumak için bilimsel
işbirliklerini teşvik etmek
• Bilimsel ve teknolojik gelişme ve uygulamaların evrensel adalet, insan
hakları ve insan onurunu korumaya yönelik ilkeler çerçevesinde
ilerlemesini teşvik etmek
21. YÜZYIL VE SORUNLAR
• Nüfus
2050 yılında 9 milyar öngörü
• Çevre/biyoçeşitlilik
Gıda, temiz su, enerji kaynakları, hava kirliliği
• Kuzey/Güney yarımküre ayrımı
Ekonomik güç farkı
Kültürel farklılıklar
“Digital divide’’
“Teknoloji divide”
“10/90 gap”
Dünyada yaşam bilimleri araştırma
bütçelerinin %90’ının dünya nüfusunun
%10’unun sağlık problemlerine harcandığı
bilinen bir gerçektir.
Genetik testler
Klonlama
Kök hücre
Nanoteknoloji
Sosyal, kültürel, hukuksal ve etik boyutlar
Çevresel etkiler
“BİYOETİK”
BİYOETİK KAPSAMI
• Biyoloji
• Felsefe
• Tıp
• Hukuk
Çerçeve kurallar
Yönetmelikler
Yasalar
UNESCO - ARAÇLAR
• Bilim ve Teknoloji Etiği (1970)
• Biyoetik (1993)
• Uluslararası Biyoetik Komitesi, IBC
(36 bağımsız uzman)
• Hükümetlerarası Biyoetik Komitesi, IGBC (36 üye devlet temsilcisi)
• Multidisipliner yaklaşım
ÇALIŞMA İLKELERİ
1. Uluslararası normatif araçların geliştirilmesi
2. Kapasite oluşturmak
• Etik Eğitim Programı
• Biyoetik Komitelerin kurulması
3. Farkındalık Yaratmak
• Yayın, konferans, seminer vb. etkinlikler düzenlemek
BİYOETİK İLKELER
• İnsan onuru ve İnsan Hakları
• Fikri Mülkiyet Hakları-Araştırma Özgürlüğü Gizlilik/Mahremiyet
• Araştırmalarda Kişisel Otonomi ve Bilgilendirilmiş Onam
• Biyoçeşitlilik, çevre ve gelecek nesillerin korunması
NORMATİF ARAÇLARA ÖRNEKLER
• İnsan Genomu ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (2000)
• Uluslararası İnsan Genetik Verileri Bildirgesi (2004)
• Biyoetik ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (2005)
Bu bildirgeler UNESCO Genel Konferansı tarafından kabul edilir ancak hukuki
bağlayıcılığı olan belgeler değildir,
amaç üye devletlerin bildirge içeriklerini iç hukuka yansıtabilmeleridir.
İnsan Genomu ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
İnsan Onuru
İnsan genomu insanlık ailesinin tüm üyelerinin temel "bir"liğini
oluşturduğu gibi insanların doğasında varolan onur ve çeşitliliğinin
kabul edilmesinin de dayanağıdır. Sembolik anlamda,
insan genomu insanlığın mirasıdır.
İNSAN ONURU VE İNSAN GENOMU
Genetik özellikleri ne olursa olsun herkes
onuruna ve haklarına saygı gösterilmesi
hakkına sahiptir.
İNSAN ONURU VE İNSAN GENOMU
İnsan genomu doğal durumunda
parasal kazanç
konusu yapılamaz.
KİŞİNİN HAKLARI
Hiç kimse genetik özellikleri nedeni ile insan hak ve temel
özgürlükleri ile onurunu ihlal etmeye yönelik veya bunları ihlal
edici sonuçlar doğuracak bir
ayırımcılığa maruz bırakılmamalıdır.
DAYANIŞMA VE ULUSLARARASI
İŞBİRLİĞİ
Devletler, bu Bildirge’de öngörülen ilkelere gerekli saygı
çerçevesinde insan genomu, insan çeşitliliği ve genetik
araştırmalarla ilgili bilimsel bilgilerin uluslararası yayılımını
desteklemeye devam etmeye ve bu bağlamda özellikle
sanayileşmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında bilimsel ve
kültürel işbirliğini geliştirmeye çaba göstermelidir.
ÇEVRE VE BİYOÇEŞİTLİLİĞİN
KORUNMASI
Tüm yaşam formları arasındaki ilişki göz önünde
tutularak biyolojik ve genetik kaynakların kullanımı
çevre ve biyoçeşitliliğin korunmasına yönelik
olmalıdır.
UTMK BİYOETİK KOMİTESİ ETKİNLİKLERİ
Farkındalık Yaratmak-Eğitim
Bildirge ve kılavuz kitap çevirisi
Ulusal toplantı, seminer, konferans etkinlikleri
Biyoetik uzman havuzu veri tabanı-UNESCO ‘‘Biyoetik
Gözlemevi’’ ne entegrasyon
Bölgesel UNESCO Ofisleri ile işbirliği (Kahire Ofisi)
Biyoetik ve İnsan Hakları Uluslararası Bildirgesi:
Sağlık ve Sosyal Sorumluluk
25-26 Nisan 2011 İstanbul
SOSYAL VE İNSANİ BİLİMLER SEKTÖRÜ
STRATEJİLERİ
• Etik ve İnsan Hakları
• Kamu Politikaları
Gençlik
Toplumsal cinsiyet eşitliği
Yoksullukla mücadele
Göç ve sosyal dönüşüm
PROGRAM KONULARI
•UNESCO ve Kadın Çalışmaları
•Toplumda Kadın: İş Yaşamında Toplumsal
Cinsiyet Eşitliği için Politikalar
•Türkiye'de Yaşlanma, Demografik Değişimin
Sorunları
•Türkiye de Uygulanan Sosyal Yardımların
(şartlı nakit transferi) Değerlendirilmesi
•Kamu Politikalarında İnsan Haklarının Yeri
•Kamu Sağlığı Bakımından Hukuk ve Biyoetik
Arasındaki İlişkisi
•Göç ve Avrupa'daki Türkler
•Sosyal Bilimler - Teoriden Uygulama ve
Politikalara
•Toplumun Kamu Politikalarına Katılımı
•Etik Yapıların Demokrasi Kültüründeki Yeri
•Kent Mekanlarının Kullanımında Katılımcı
Kamu Politikaları: Gençler ve Engelliler
•UNESCO Bölgesel İşbirlikleri
12-13 Nisan 2012
SOSYAL DÖNÜŞÜM BİYOETİK VE KAMU
POLİTİKALARI ÇALIŞTAYI
UNESCO VİZYONU VE BİYOETİK
Barış kültürü
Sürdürülebilir kalkınmanın insani ve çevresel boyutları
doğrultusunda bilimin ve teknolojinin kullanılması
UNESCO’nun “21.yüzyılda humanizma” kavramı ile
biyoetik ilkelerin harmonizasyonu
Teşekkürler