embriyoloji ve genetik dersine giriş

1
EMBRİYOLOJİ VE GENETİK
DERSİNE GİRİŞ
ARŞ. GÖR. KEVSER İLÇİOĞLU
2/16
EMBRİYOLOJİ NEDİR?
Embriyoloji; zigottan, hücreler, dokular, organlar ile
tüm vücudun oluşmasına kadar geçen ve doğuma
kadar devam eden intrauterin süreci inceleyen bilim
dalıdır.
 Embriyo
zigotun, arka arkaya mitoz bölünme
geçirip hücre sayısının artmasına embriyo denir.
3/16
Terimler
 Oosit: Ovaryumda üretilen dişi germ(cinsiyet) veya seks hücresidir.
Sekonder oosit veya olgun ovum şeklinde ovaryumdan dışarı atılır.
 Spermiyum: Testislerde üretilen erkek germ hücreleridir. Spermatozoon
da denir. Spermiyum ejekulasyon sırasında erkek üretrasından atılır.
 Fertilize ovum: İçerisine sperm girmiş bir sekonder oositi ifade eder.
 Zigot: Fertilizasyon tamamlandığında, oosit ve spermin birleşmesi sonucu
oluşur.
4/16
 Yarıklanma: Zigotun bir dizi mitotik bölünmeden geçtiği süreci ifade eder.
Böylece erken embriyonik hücreler diğer adıyla blastomerler oluşur. Her
bölünme sonucu blastomerler küçülür fakat erken embriyonun boyu
değişmez.
 Morula: Fertilizasyondan 3-4 gün sonra blastomerler şekil değiştirir ve sıkı
bir hücre topu haline dönüşürler. 12 veya daha fazla blastomer, küre şeklini
alır ve duta benzediği için morula adı verilmiştir. Bu fiziki sıkıştırma
olayından hücre yüzeyi adezyon molekülleri sorumludur.
5/16
 Blastosist: Morula, tuba uterinadan uterusa girdiği zaman içerisinde sıvı dolu
bir kese olan blastosist kesesi oluşur. Bu değişme morulayı blastosist’e
dönüştürür. Merkezde bulunan hücreler iç hücre kitlesini (embriyoblastları)
oluşturur. Bu hücreler embriyonun başlangıcı veya taslağıdır.
 Gastrula: Gelişmekte olan canlı 3. haftada ektoderm, mezoderm ve
endodermden oluşan üç tabakalı veya trilaminer embriyonik disk şeklini alır. Bu
olaya gastrulasyon, oluşan yapıya da gastrula denir.
Gastrulanın üç germ tabakası daha sonra farklılaşarak embriyonun doku
ve organlarını oluşturur.
Nörula
6/16
• Dördüncü haftaya gelen embriyoya
nörula denir.
• Nörulasyon nöral tüp gelişimini ifade
eder.
• Yaklaşık 27. günde yani 4. haftanın
sonunda iki ucu kapalı nöral tüp oluşur.
7/16
Konseptus
-Embriyo ve embriyo ile ilişkili membranları
ve zarları ifade eder.
-Plasentanın embriyonal bölümü,
amniyon, koriyonik kese ve vitellus kesesini
de kapsar.
8/16
Fetus: Üçüncü gebelik ayı başından doğuma kadarki devre
içinde uterus içindeki canlıya verilen addır. İlk sekiz haftanın
bitimiyle, 9.-40. haftalar arasını kapsayan fetal dönem başlar.
Fetal dönemde, embriyonal dönemde oluşan organ sistemleri
gelişir.
9/16
Trimester: İnsandaki 9 aylık gebelik süresinin her 3 aylık
dönemlerine verilen addır.
 I. Trimester (İlk 13 hafta): Bebeğin organ gelişiminin başladığı ve tamamlandığı ve
aynı zamanda anne adayının da gebeliğe uyum sağlamasının gerçekleştiği dönemdir.
 II. Trimester (14.-26. haftalar arası): Fetüsün gelişimini sürdürdüğü dönemdir.
 III. Trimester (27.- 40. haftalar arası): Doğum hazırlıklarının başladığı ve nihayet
tamamlandığı dönemdir.
10/16
Plasenta:
 Anne ve fetüse ait iki dolaşım sistemini birbirinden ayıran bir organdır.
 Embriyo hücrelerinden bir kısmı plasentayı oluştururlar.
 Plasenta anneyle bebek arasındaki besin, oksijen ve diğer maddelerin
alışverişini sağlayan yapıdır.
 Plasenta yeni hücre gruplarının yani dokuların oluşması için gerekli olan
besinleri ve oksijeni özenle seçer ve bunları bebeğe taşırken, atık
maddeleri ayırarak onları da annenin vücuduna gönderir.
11/16
Amniyon sıvısı:
 Amniyon sıvısı, gebelik sırasında, bebeğin korunmasını ve tüm
beslenmesini sağlar.
 Amniyon sıvısı, bebeğin cilt, solunum sistemi, sindirim sistemi ve
boşaltım sisteminden dökülen hücrelerin olduğu bir sıvıdır.
12/16
Umblikal kord:
 Embriyoyu plasentaya bağlayan dokuya verilen isimdir.
 Embriyonun kalp atışları, kanı umblikal kordondaki iki arterden
plasentaya gönderir; sonra kan umblikal kordda bulunan venden
geçerek embriyoya geri döner.
 Bu üç damar, bir ip gibi birbiri üstüne sarılmıştır.
 İnsanda doğumdan hemen sonra umblikal kord kesilip düğümlenir;
yaranın iyileşmesinden sonra yerinde kalan ise göbek ya da göbek
çukuru adı verilir.
13/16
Gelişim Evreleri
Doğum öncesi
(prenatal) evre
Embriyonel
dönem
Fetal dönem
Doğum sonrası
(postnatal) evre
Yenidoğan
Bebeklik
Çocukluk
Puberte
Yetişkinlik
14/16
Postnatal (doğum sonrası) Dönem
 Yenidoğan (Neonatal): Doğum sonrası İlk 4 hafta yenidoğan veya
neonatal dönem olarak bilinir.
 Bebeklik: Doğumdan sonraki ilk yılı kapsayan süredir.
 Çocukluk: 13. ay ile buluğ çağı (puberte, cinsel olgunluk) arasında kalan
dönemdir.
15/16
 Puberte (Buluğ): Genellikle, kızlarda 12 – 15 ve erkeklerde ise 13 – 16 yaşları
arasındaki ikincil cinsiyet belirtilerinin ve üreme yeteneğinin geliştiği dönemdir.
Puberte kızlarda ilk adet kanaması ile menstruasyonun başlaması (menarş);
erkeklerde ise olgun spermlerin üretilmesi ile sona erer.
 Ergenlik: 11 ile 19 yaş arasındaki dönemdir. Bu süre cinsel olgunlaşmanın en
erken belirtileri ile başlar, fiziksel, zihinsel ve duygusal olgunlaşmayla son bulur.
Üreme yeteneği ergenlikte tamamlanır.
16/16
Yetişkinlik:
 Yetişkin belirli bir olgunluk düzeyine ulaşmış insan ya da canlıdır. Bu
olgunluk değerlendirmesinde genellikle cinsel etkenler ve üreme becerisi
temel alınmaktadır.
 Erken erişkinlik : 18 – 21 yaş arasında ulaşılır. Kemikleşme ve büyüme görsel
olarak bu dönemde tamamlanır.
 21 – 25 yaşları arasında kemikleşme ve büyüme sona erer.
17/16