Yeni Kamu Yönetimi Yaklaşımı

Yeni Kamu Yönetimi Yaklaşımı
Geleneksel Yönetim Anlayışı
• Bu anlayış, 19. yüzyılın ikinci yarısından, 20. yüzyılın son çeyreğine kadar
varlığını sürdürmüştür. Wilson, Weber ve Taylor gibi düşünürlerin etkileri
ve refah devleti anlayışı bu modelin gelişmesinde önemli yer tutar.
• Bu anlayışın temelde 4 ana ilkesi vardır:
-
-
-
-
Kamu yönetiminin yapısı ile ilgilidir ve büyük ölçüde Weberyan bürokrasi
modeline göre şekillenmektedir. Rasyonellik, merkezilik, katı hiyerarşi,
gizlilik, ayrıntılı kurallar ve biçimsellik, çalışanların
hayat
boyu
istihdamı ve yükselmede kıdem sistemi hakimdir.
Devletin kamusal mal ve hizmetlerin üretim ve dağıtımında, kendi örgütleri
(bürokrasisi) vasıtasıyla doğrudan görev alması gerektiği inanışıdır. Refah
devleti anlayışı hakim. 1929 ekonomik buhranı sonrası liberal ekonomik
sistem çöküyor ve keynezyen ekonomik politikalar egemen olmaya
başlıyor.
-Siyaset ve yönetimin birbirinden ayrı olduğu düşüncesidir. Bu ilke siyasi ve
idari konuların birbirinden ayrılacağı düşüncesine dayanır. Buna göre,
idarenin ya da kamunun görevi kuralları uygulamak, siyasetin görevi ise
kamusal politikaları oluşturmaktır.
-Kamu yönetiminin yönetimin özel bir biçimi olduğu ve özel sektör
yönetiminden oldukça farklı olduğu yönündedir. Özel sektördeki
uygulamalar, metodlar kamu yönetiminde uygulanamaz.
Geleneksel Kamu Yönetiminde Refah devleti
Anlayışı
• Refah devleti yaklaşımı sosyal refahı en üst seviyeye çıkarmayı amaç
edinen, devletin ekonomiye kapsamlı müdahalesini öngören bir devlet
anlayışı olarak şu özellikleri taşımaktadır.
•
•
•
•
•
Müdahaleci bir devlet anlayışıdır.
Düzenleyici bir devlet anlayışıdır.
Yeniden dağıtıcı bir devlet anlayışıdır.
Girişimci bir devlet anlayışıdır.
Bireylere hak ve özgürlük sağlanması bakımından pozitif noktadır.
Geleneksel Yönetim Anlayışında Sorumluluk ve Denetim
• Kamu yönetiminin niteliği, yapı ve fonksiyonlarının farklı özellikleri
nedeniyle profesyonel bir bürokrasi ve çalışanların hayat boyu
istihdamına göre düzenlenmesi esas alınmıştır. Bu yönetim aygıtı, her
siyasi iktidara eşit olarak hizmet etmek gibi bir siyasi tarafsızlığa sahip
olmak durumundadır. Bu anlayışa göre biçimlenen kamu yönetimi,
«topluma» karşı doğrudan sorumluluğu veya «piyasaya» karşı
duyarlılığı olmayan, daha çok siyasilerin ve bürokratların talimatlarına
göre işleyen bir nitelik gösterir.
• kamu, gelirlerini büyük ölçüde vergiler yoluyla sağladığı için, vergilerin
yasalara göre toplanması, usulüne uygun olarak harcanması, israf
edilmemesi, yolsuzluk yapılmaması gibi daha çok girdi ve süreç odaklı
bir denetim sistemine dayanır. Odaklanan temel konu, sonuçlardan
daha çok karar ve eylemlerde kurallara aykırı yanlış bir iş
yapmamaktır. Bu nedenle risk alma eğilimi düşüktür.
• Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı
1980li yılların sonlarına doğru gelişmiş ülkelerde ve özellikle AngloSakson coğrafyada kamu sektörünün yönetiminde yeni bir yaklaşım
ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu yaklaşım, «işletmecilik», «yeni kamu
işletmeciliği», «piyasa temelli kamu yönetimi» veya «girişimci idare»
gibi kavramlarla ifade edilmektedir.
Ortaya Çıkış ve Gelişim
-Kamu sektörü ve yönetimi üzerinde yoğunlaşan eleştiriler
-Mali krizler ve refah devleti anlayışının çökmesi (1973 petrol krizi)
-Yeni sağın yükselişi ve ekonomik teorideki değişiklikler
-Özel sektördeki gelişmeler
-Küreselleşme ve Kapitalist sisteme entegre olma çabaları
-Vatandaş bilinç ve algılarındaki değişimler
Yeni Kamu Yönetimi Gelişim
• Keynezyen ekonomi politikaları, hükumetlerin ekonominin
yönetiminde ve sosyal politikalarda daha aktif rol almasını
gerektirmiştir. Bu politikalar, kapsamlı sağlık ve eğitim programları,
sosyal güvenlik harcamaları, yaşlılara, ailelere, öğrencilere, çocuklara
ve konuta yönelik sosyal hizmetler, devletin yapı ve faaliyetlerini
genişletmiş ve refah devleti denilen bir olguyu ortaya çıkarmıştır.
1970lerin ortasında meydana gelen petrol krizinin kamu harcamaları
ve küresel ekonomide meydana getirdiği olumsuz etkiler, bütçe
açıkları ve bunların kapatılması için yapılan borçlanmalar, hükumetleri
radikal önlemler almaya zorlamıştır.
• Gelinen noktada devletin ya ekonomik alandan çekilmesi, mevcut
kamu hizmetlerinin bir kısmından vazgeçmesi ya da eğer bunlara
devam edecekse bu sefer finansmanları için zam yapması ve vergi
oranlarının yükseltilmesi için baskılar ortaya çıkmıştır. İlk seçenek
tercih edilmiştir.
Yeni Kamu Yönetimi Gelişim
• 1970lerin sonunda ABD ve İngiltere’de ortaya çıkan devleti küçültme
ve yeniden yapılandırmayı temel alan yönetimler, «yeni sağ» temelli
politikaları hayata geçirmişlerdir. Bu politikalar, devletin yapı ve
işleyişinde radikal değişim yaratmış ve refah devletinin sonunu
getirmiştir. ABD’de Reagan, İngiltere’de Teacher Yönetimleri öncü.
• Yeni Kamu Yönetimi anlayışının temeli olan yeni sağ akım; devletin
küçültülmesi, piyasa mekanizmalarının tercih edilmesi ve vergilerin
düşürülmesinden, tv ve filmlerde daha fazla sansüre, göç karşıtı
kampanyalardan, göçmenleri geri göndermeye kadar birçok farklı fikri
ve politikayı bünyesinde barındırır.
• Bu akımın amacı, liberalizm ile düzeni, otorite ve disiplini
kaynaştırmaktır.
Yeni Kamu Yönetimi Gelişim
• Yeni sağa göre toplumun düzen ve istikrarı için ortak ahlaki değer ve
standartların korunması gereklidir. Kamusal ahlak alanında hoşgörülü
tutum, etik normlar ve birleştirici ahlaki standartlardan yoksun bir
topluma götürür. Ayrıca dışarıdan ve içeriden gelen tehditlere karşı
ulusal kimliğin güçlendirilmesinden, özelleştirme ve deregülasyondan,
yurttaş kimliğinin oluşturulmasından yanadır ancak çok kültürlülüğe
karşıdır.
• Bu anlayışlarla siyasal iktidarların yetkilerinin sınırlandırılması,
devletin küçültülmesi ve piyasa mekanizmasına dönülmesini (daha az
devlet, daha çok piyasa) önermişlerdir. Bu bakımdan yeni sağ düşünce
ve uygulamalar ile yeni kamu yönetimi anlayışı arasında güçlü bir bağ
bulunmaktadır.
• Bu gelişim çizgisinde yeni kamu yönetimi anlayışı dinamik bir olgu
olarak küresel bir nitelik kazanmış ve iktidara gelen partilerin ortak
programı olmuştur.
Yeni Kamu Yönetimi Gelişim
• Öte yandan kamudaki bu yeni akıma, özel sektörde yaşanan hızlı
değişimin de önemli etkisi olmuştur. İşletmeler rekabet karşısında,
merkezileşme eğilimlerini azaltmış, hiyerarşik yapılarını gevşetmiş,
dikkatlerini kaliteye, yeniliğe ve müşterilerin talep ve beklentilerine
daha çok odaklamışlardır.
• Bu olumlu gelişmeler, kamu yönetimi üzerindeki eleştirileri arttırmış
ve özel sektörün bu gibi ilke, değer ve anlayışlarının kamu
yönetiminde de uygulanabileceğine dönük talepleri yoğunlaştırmıştır.
• Böylece kamu yönetimi alanında işletmecilik yaklaşımı ortaya çıkmış
ve kamunun geleneksel örgüt yapısı ve işleyişindeki verimsiz unsurlara
dikkati
çekerek,
merkezi
eğilimin
azaltılması
(adem-i
merkeziyet/desantralizasyon),
serbestleşme
(deregülasyon),
yetkilendirme (delegasyon) gibi ilkeleri önermiştir.
Yeni Kamu Yönetimi
• Bu yaklaşımın temel varsayımları şunlardır:
-Yönetim idareden üstündür
-Özel kesim yönetimi kamu kesiminden üstündür.
-İyi yönetim, ekonomik ve sosyal sorunları çözmede tek yoldur.
-Yönetimin kendine özgü bir bilgi sistematiği vardır ve bu evrenseldir.
Dolayısıyla kamu yönetimi de dahil her yerde uygulanabilir.
• Diğer taraftan küreselleşme ve gelişen iletişim teknolojileri, daha hızlı
ve topluma karşı daha fazla sorumluluk bilinciyle işleyen bir kamu
yönetimi anlayışını zorlamıştır. Yurttaşların kendilerine sunulan kamu
hizmetleri konusunda bilinçleri artmış ve yönetimden artan oranda
verimlilik, etkinlik ve kalite konularında taleplerde bulunmaya
başlamışlardır.
Yeni Yönetim Anlayışı
Bu anlayışın gelişimi temel olarak üç aşamada ele alınabilir.
-79-80ler ortasına kadar süren, yasal-yapısal sertleşme: Tasarrufa ve
verimliliğe yönelik düzenlemeler var.
-85’ten itibaren gelişen özelleştirme eğilimleri
-90’lı yıllardan itibaren kamu hizmetlerinde kalite, vatandaş odaklılık,
yönetişim, katılım, hesap verebilirlik, saydamlık, performansa dayalı
yönetim ve etik gibi ilke ve değerlere önem veren politikaların ortaya
çıkması
Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı özellikler dört grupta toplanabilir:
• Bürokratik örgütlenmeden uzaklaşılmalıdır.
-Daha Esnek yönetim anlayışı
-Ademi merkeziyetçi yönetim, daha çok yetki ve insiyatif veren
-Daha az hiyerarşi, çift yönlü iletişim, takım çalışmaları
-kısmi süreli ve sözleşmeli çalışma modelleri
-Sonuç odaklı yönetim, performans ölçümleri ve performansa dayalı yükselme
-Hedef ve misyon doğrultusunda yönetim
-Yurttaş değil, müşteri anlayışlı yönetim
• Devletin faaliyet alanı daraltılmalıdır.
-Minimal devlet, kürek çeken değil dümen tutan devlet, gözetleyen devlet,
gece bekçisi devlet, piyasa yönelimli devlet, rekabetçi devlet
• Kamu yönetimi sadece siyasi otoriteye değil, halka karşı da sorumlu olmalıdır.
-halka açıklık ve kamusal hesap verebilirlik
-Siyaset ve yönetim birlikteliği
• İşletme yönetimi ilke ve yöntemleri kamu yönetiminde uygulanmalıdır.
-TKY, performans yönetimi, stratejik yönetim gibi
Yeni Kamu Yönetiminde Temel Eğilimler:
-Kamu sektörü yöneticilerinde geniş yönetme serbestliği tanınması
-Performans ölçümü yapılması
-Sonuçlara, prosedürlerden daha çok önem verilmesi
-Kaynakların kullanımında disiplin ve tutumluluk
-Kamu sektöründe rekabetin arttırılması
-Büyük yapılı örgütlerin, optimal büyüklükte yeni yapılara
dönüştürülmesi
-Kamuda özel sektör yönetim tekniklerinin uygulanması
-Hiyerarşik ilişkileri yerine, sözleşme veya benzeri ilişkilerin geliştirilmesi
-Kamu ve özel sektör ortaklığına dayalı melez örgütlerin geliştirilmesi
Yeni Kamu Yönetimi Devletin Ödevleri
-Devlet, özel sektördeki rekabeti geliştirmelidir. Kamuda da rekabetin
geliştirilmesi
-Bürokratik
denetim,
yetkilendirilmelidir.
topluma
aktarılarak
yurttaşlar
-Kurum performansları, dikkatler girdilerden çıktılara yönlendirilmek
suretiyle ölçülmelidir.
-Kamu kurumları, hedefler ve misyonlar doğrultusunda idare
edilmelidir. Kural ve düzenlemeler bir yana bırakılmalıdır.
-Kamu kurumları çevrelerini müşteriler olarak tanımlamalı ve onlara
seçenekler sunabilmelidir.
Yeni Kamu Yönetimi Devletin Ödevleri
-Kamu kurumları problemleri ortaya çıkmadan önce önlemelidir.
-Kamu kurumları enerjilerini
bağlamında kullanmalıdır.
öncelikle
gelirlerin
arttırılması
-Katılmalı yönetim tesis edilmeli ve desantralizasyona gidilmelidir.
-Bürokratik mekanizmalar yerine, piyasa mekanizmaları tercih
edilmelidir.
-Devlet salt kamu hizmetlerinin hazırlanıp sunulmasına değil, aynı
zamanda toplumsal sorunları çözmek için kamu, özel ve gönüllü
sektörler arasında kaynaştırıcı olmalıdır.
-Kamu yöneticileri kaynak tüketen değil, kaynak üreten girişimci ruha
sahip olmalıdır.
Minimal devlet anlayışının reformlara yansıması
(İngiltere’de)
• Bu hizmetin sunulmasına gerek var mı? (Yoksa kaldır).
• Gerek varsa, bu hizmeti devletin sunması gerekli mi? (Değilse
özelleştir).
• Gerekli ise, devletin sağlayacağı finansman, denetim ve gözetim
altında bu hizmet özel firmalara yaptırılabilir mi? (yaptırılabiliyorsa
hizmet satın al).
• Yaptırılamaz ise yetkili ve özerk bir kamu kuruluşu bu işlevi yerine
getirebilir mi? (Zorunlu olarak kamu yapacaksa en etkin şekilde
yapılsın)
Yeni Kamu Yönetimi ve Geleneksel Anlayış Karşılaştırma
YAPI
GELENEKSEL
-Katı örgüt yapısı
-Merkeziyetçi
-Katı hiyerarşi
-Geniş merkez
-Hizmet devleti
-Büyük ölçekli yapı
-Bürokrasi yönelimli
-İdare
-Örgüt merkezli
-Kurallara bağlı yakın kontrol
-Sevk ve idare
-Sabit ücret
-Bürokrat tipi yönetici
-Az yetkili yönetici
-Gizlilik
-Hizmetlerde nicelik
-Üst yöneticiye bağlı
ROLLER,
değerlendirme
İLKELER,
-Kapalı haberleşme kanalları
POLİTİKALAR
-Yetkiyi toplayan
-Risk almaya gönülsüz
-Kuralcı ve kırtasiyeci
-Girdi ve süreç odaklı
-Birey yönelimli
YENİ
-Esnek örgüt yapısı
-Adem-i merkeziyetçi
-Yumuşak hiyerarşi
-Dar merkez-geniş
çevre
-Minimal devlet
-Küçük ölçekli yapı
-Piyasa yönelimli
-Yönetim (işletme)
-Müşteri-vatandaş
merkezli
-Performans hedefli
-Yönetişim
-Performansa bağlı
ücret
-Girişimci yönetici
-Yetkilendirilmiş
yönetici
-Şeffaflık
-Hizmetlerde kalite
-Çok yönlü
değerlendirme
-Açık haberleşme
kanalları
-Yetkiyi paylaşan
-Risk almakta istekli
-Vizyon sahibi ve
esnek
-Çıktı ve sonuç odaklı
-Ekip yönelimli
YKY’ye bir alternatif yaklaşım: Yeni kamu
hizmeti kavramı
• Kamu çalışanının görevi, toplumu yönetmek değil, ona
hizmet etmektir.
• Kamu yararı, ürün değil amaçtır.
• Kamu görevlisi stratejik düşünür, ama demokratik bir
biçimde hareket eder.
• Kamu görevlisi, müşteriye değil, vatandaşlara hizmet eder.
• Sadece üretkenliği ve verimliliğe değil, insana değer
verilmelidir.
• Hesap verebilirlik basit bir şey değildir.
• Kamu hizmeti girişimcilikten daha önemlidir.
Türkiye’de Yeni Kamu yönetimi anlayışının gelişimi
• Özal dönemi ilk uygulamalar (1980 sonrası); serbest piyasa
ekonomisine geçiş, özelleştirme uygulamaları
• 1990’lı yıllar; terör ve ekonomik krizler ve yeni kamu yönetimi
dönüşümünün sekteye uğraması
• 2003 sonrası: AKP Hükümetleri dönemi yeni kamu yönetimi anlayışı
çerçevesinde yasal düzenleme ve dönüşümler
-Acil eylem planı ve Kamu Yönetimi Temel Kanun tasarısı (2003-2004)
(Cumhurbaşkanı 'yetkilerin yerel yönetimlere devrinin üniter devlet
yapısına aykırılık oluşturduğu' gerekçesiyle veto etti)
Reform paketi, Kamu Yönetimi Kanunu, Yerel Yönetim Reformu ve
Kamu Personel Rejimi Kanunu olmak üzere 3 yasadan oluşuyordu.
-
Tasarıda da yer alan ve günümüzde yapılan ve yapılmak istenen temel
değişiklik alanları
• Günümüzde gündemde olan kamu reformu, merkezi devleti köklü bir biçimde
dönüşüme uğratmaktadır. Bugüne kadar merkezi yönetim (hükümetbakanlıklar) hiyerarşisi altında yerine getirilen pek çok görev/hizmet, ya özerk
üst kurullara ya da yerel yönetimlere aktarılmaktadır. Böylece, merkezi
yönetim, ağırlıkla savunma, güvenlik, dış ilişkiler, adalet gibi işlevlerle
sınırlanmaktadır.
• Sürecin bir başka ayağı, merkezi devletle yerel yönetimler arasındaki görev
bölüşümünün yeniden düzenlenmesi çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.
Geçmişte bakanlıklar hiyerarşisi altında yerine getirilen pek çok
görevin/hizmetin de yerel yönetimlere aktarılmasını amaçlanmaktadır. Pek çok
bakanlığın taşra örgütlenmesinin kapatılarak görev, yetki, bina-araç-gereç ve
personelinin yerel yönetimlere aktarılmasını gündeme getirmektedir.
• Kamu reformunun üçüncü temel ayağı ise devlet-piyasa ilişkilerinin yeniden
düzenlenerek, “kamu hizmetlerinin piyasalaştırılması” yolunun açılmasıdır
• Bir diğer yönetişim ve hesap verebilirliğin sağlanmadır. Katılımcılık,
saydamlık, açıklık ve mali denetim ilkeleri
• Veto edildikten sonra hükümet reform paketinin peşini bıraktı. Bunun yerine
parça parça paketi hayata geçirmeye başladı. Belediye Kanunu, Büyükşehir
Belediye Kanunu, İl Özel İdaresi Kanunu gibi yasaları yaptı. Böylelikle biraz
daha demokratik, biraz daha özerk, biraz daha katılımcı bir yerel yönetim
anlayışı getirmeye çalışmış oldu. (Kent konseylerinin kurulması, bazı
uygulamaların il özel idarelerine devri vs.). Tasarıdaki bazı hükümler ise
sonraki kanun düzenlemeleri ile yasalaştı, Bilgi Edinme Yasası, Kalkınma
Ajansları, Kamu Mali Kontrol Kanunu.
• Kamuya ait işletmelerin özelleştirilmesi, kamu hizmetlerinin hızla
ticarileştirilmesi, 4857 Sayılı İş kanunu ile birlikte esnek çalışmanın yasal hale
getirilmesi, sağlık ve sosyal güvenlik alanında gerçekleştirilen köklü
düzenlemeler, istihdam stratejileri ve buna paralel olarak yasalaşan Torba
Yasa düzenlemeleri en fazla öne çıkan düzenlemeler olarak dikkat çekti.