Nüfus ve İnsan Kaynakları

Gelişme Ekonomisi
Nüfus ve İnsan Kaynakları
Nüfus
Nüfus
Malthus’un nüfus teorisi
Marksist düşünürler
Keynesyenler
Thomas Robert MALTHUS (1766-1834)
1789 yılında büyük yankılar uyandıran “Nüfus
Artışı Hakkındaki Araştırması” yayınlandı
Malthus’a göre, toprak sınırlı bir
faktördür
ancak
insanlar
kendilerine herhangi bir sınır
koymaksızın çoğalabilmektedirler.
Bilinen Malthusyen anlatımla
ifade edecek olursak, insanların
ihtiyacı olan gıda maddelerinin
arzı aritmetik olarak artarken
(yani 1, 2, 3... şeklinde), nüfus
geometrik olarak artmaktadır
(yani 1, 2, 4, 8....şeklinde).
İnsanlar/Toplumlar nüfustaki bu
artışı kontrol altına almazlarsa,
açlık, kıtlık veya salgın hastalık
gibi nedenlerle, nüfusun zorla
kontrol altına alınması söz konusu
olacaktır.
Marksist düşünürler...
“...... nüfus sorunu diye bir sorunun varlığı
aslında, başka bir problemin yansımasıdır;
sermaye birikimindeki yetersizlikten dolayı
emek talebi sınırlanacak, bu da emek
fazlasının ortaya çıkmasına neden olacaktır.
İşte, nüfus baskısı olarak ortaya çıkan bu emek
fazlasıdır.....”
Keynesyen yaklaşım...
“..nüfus artışı aslında kalkınmaya olumlu yansır”
örneğin Hansen, “... artan nüfus sayesinde
piyasanın sürekli genişleyeceği ümidi,
girişimcileri son derece sevindiriyordu.
Nüfusun artması dolayısıyla, gayet saçma
keşiflere bile geniş yatırımlar yapılıyordu..”
diyor.
Çeşitli Ülkelere Göre Nüfus Artış Hızı, %
ABD
İsrail
Slovenya
Macaristan
BAE
1975-2003
1.0
2.3
0.4
- 0.1
7.2
2003-2015
0.9
1.6
- 0.1
- 0.3
2.7
Norveç
Pakistan
Uganda
Madagaskar
Rwanda
1975-2003
0.5
2.9
3.3
2.9
2.5
2003-2015
0.5
2.0
3.7
2.5
2.1
Nijerya
Malawi
Etiyopya
Ekvator
Türkiye
1975-2003
2.7
3.1
2.8
2.2
2.0
2003-2015
2.0
2.2
2.3
1.4
1.2
Ülkelere Göre Nüfus Artış Hızı (%)
Dünyada Nüfus Yoğunluğu
Ele Alacağımız Başlıca Modeller
• Demografik Geçiş Modeli
• Düşük Düzeyde Denge Tuzağı Modeli
Demografik Geçiş Modeli
Demografik Geçiş Modeli
•
•
•
•
Modern zamanlar öncesi aşama
Kentleşme/Sanayileşme aşaması
Olgun sanayileşme aşaması
Sanayileşme sonrası aşama
Demografik Geçiş Modeli
Aşamalara Göre Nüfus Piramitleri
Düşük Düzeyde Denge Tuzağı Modeli
(Nelson Modeli)
Ekonominin büyüyebilmesi için, gelir artış hızının, nüfusun
ulaşabileceği en yüksek artış hızının üstüne çıkabilmesi
gerekir.
Model temel olarak,
i. gelirdeki değişmeleri,
ii. net sermaye oluşumunu ve
iii. nüfus artışını
açıklamaya çalışır.
Düşük Düzeyde Denge Tuzağı Modeli
Nüfus ve Büyüme Arasındaki Çoklu Denge
Düşük Düzeyde Denge Tuzağı Modeli
Düşük Düzeyde Denge Tuzağı ve Take-Off
Nüfustaki Hızlı Büyümenin Nedenleri
Dünyanın En Yüksek Doğum ve Ölüm Oranına Sahip Ülkeler, 2005
(1000 kişi başına)
Nijer
Malawi Sierra-Leone
Nijerya
Afganistan
Doğum Oranı
56
50
47
43
48
Ölüm Oranı
22
19
24
19
22
Brezilya
Türkiye
Kanada
Sahra-Altı Afrika Pakistan
Doğum Oranı
41
34
21
21
10
Ölüm Oranı
17
10
7
7
7
ABD
G.Kore
Litvanya
Macaristan
Almanya
Doğum Oranı
14
10
9
9
9
Ölüm Oranı
8
5
12
13
10
Dünyada Nüfus Açısından 10 Büyük Ülke, 2005
(milyon)
1. Çin
1,304
6. Pakistan
162
2. Hindistan
1,104
7. Bangladeş
144
3. ABD
296
8. Rusya
143
4. Endonezya
222
9. Nijerya
132
5. Brezilya
184
10. Japonya
128
Dünya Nüfusunun Genel Seyri (milyar)
0
1000
1250
1500
1750
1800
1900
1920
0.30
0.31
0.40
0.50
0.79
0.98
1.65
1.86
1940
1980
1990
2005
2020
2030
2040
2050
2.30
4.44
5.27
6.47
7.57
8.19
8.70
9.07
Farklı Doğum Oranlarına Göre Dünya Nüfusu Tahminleri (milyar)
2010
2020
2030
2040
2050
Düşük Doğum Oranı
6.78
7.28
7.62
7.75
7.68
Orta Doğum Oranı
6.84
7.57
8.20
8.70
9.07
Yüksek Doğum Oranı
6.90
7.87
8.78
9.71
10.64
Sabit Doğum Oranı
6.88
7.82
8.85
10.0
11.65
Bazı Ülkelerin 2050 Yılına ait Nüfus Tahminleri (000)
Bangladeş
Çin
Etiyopya
Endonezya
Brezilya
242,917
1,392,307
170,190
284,640
253,105
Hindistan
Meksika
Japonya
ABD
Türkiye
1,592,704
139,015
112,198
394,976
101,208
Hızlı Nüfus Artışının Ekonomik Kalkınma
Açısından Sorunları
Hızlı nüfus artışının ekonomik kalkınmayı
yavaşlatmasının üç temel nedeni vardır:
• Bugünkü yüksek tüketimi ile gelecekte yüksek tüketim
yapmak için gerekli yatırım arasındaki zor olan seçimi daha da
şiddetlendirir.
• Nüfuslarının büyük bir kısmını hala tarımda istihdam
eden/ikamet ettiren pek çok ülke nüfusundaki olağanüstü
büyüme, kıt doğal kaynaklarla bunları kullanacak insanlar
arasındaki dengeyi tehdit eder.
• Nüfustaki büyüme, gerekli ekonomik ve sosyal değişimin
gerçekleşmesini zorlaştırır.
Kadın Ayrımcılığı ve Ekonomik Kalkınma
Kadın Emeğiyle İlgili KuramsalYaklaşımlar
Modernizasyon yaklaşımı
Liberal feminist yaklaşım
Bağımlılık yaklaşımı
Sosyalist feminist yaklaşım
Modernizasyon yaklaşımı...
Toplumun modernleşmesi kadınlar üzerindeki geleneksel sınırları
kaldıracaktır...
Liberal feminist yaklaşım...
Modernizasyon yaklaşımı eleştirilerek, kalkınmanın kadının
durumunu düzeltmediği noktasından hareket eder. Kadınların
varolan kalkınma süreci içerisine daha çok entegre edilmesi
gerektiğinin altını çizer
Bağımlılık yaklaşımı...
Liberal feministlerde olduğu gibi, kalkınmanın kadını
marjinalleştirdiği fikrini savunur. Kadının konumu içinde
bulunduğu ülkenin dünya kapitalist sistemi ile ne denli
bağlantılı olduğuyla ilgilidir.
Sosyalist feminist yaklaşım...
Ataerkillik ile üretim formatları arasında bağ kurar
Bölgelere Göre Kadın Emeğinin Toplam İstihdamdaki Payı (%)
1980
1990
2000 2004
Uzak Doğu Asya ve
Pasifik
43
44
44
44
Avrupa ve Orta Avrupa
47
46
45
45
Orta Doğu ve Kuzey
Afrika
20
23
26
27
Güney Asya
33
31
29
29
Sahra-altı Afrika
43
43
42
42
Dünya
39
40
40
40
Dünyanın dört bir tarafında
kadınların tarımsal üretime
olan katkıları aratarak
devam etmektedir. Kadın
emeği bazı ülkelerde,
özellikle ihracata yönelik
faaliyetlerde bulunan
sektörlerde toplam emeğin
yüğzde 70-90’ını
oluşturmuştur.
Kırsal ya da kentsel olsun,
kadınlar çoğu zaman daha
yüksek istihdam düzeylerine
rağmen, daha düşük
ücretlerle güvencesiz bir
şekilde , kimi zaman evde
ve işyerlerinde çeşitli ve
farklı baskı ve tacizlerle
mücadele ederek
yaşamlarına devam
etmektedirler
Kadın Ayrımcılığının Ölçülmesi
Kadın ayrımcılığının ölçülmesinde dört temel ölçüm kullanılmaktadır:
• Eğitim: Orta dereceli okul eğitimine başlama (ya da kayıt
olabilme ve mezun olma oranı;
• Sağlık: Genellikle ortalama beklenen yaş ile ölçülmeye
çalışılmaktadır;
• Toplumda ve evlilikte kadının ekonomik ve hukuki eşitliği;
• Kadının topluma katılım gücünü ortaya koyabilmesi, örneğin
yerel ve ulusal meclislerdeki kadın temsilci sayısı, kadınların oy
hakları ile ilgili hak ve yükümlülükler
Cinsiyet Ayrımcılığı Endeksi
Ekonomik Kalkınmanın Anahtarlarından Biri:
Sağlıklı Toplum
Daha sağlıklı toplum daha yüksek emek verimliliği anlamında...
1993 Dünya Bankası Raporuna göre,
“... AGÜ’lerdeki elverişsiz sağlık koşulları, gelişmiş ülkelerdeki
ile kıyaslandığında, 1000 kişi başına günlük iki veya üç katı
daha fazla iş günü kaybına yol açıyor...”
Örneğin, Hindistan’daki 645 bin cüzamlı hastanın
deformasyonunun iyileştirilmesi sonucu, bu kişilerin
çalışabildikleri gün sayısının arttığı, bunun da Hindistan’ın
GSMH rakamlarına 130 milyon $ ek gelir olarak yansıdığı
belirtilmektedir. Bu rakam Hindista^n’ın o yıl aldığı dış
yardım miktarının yüzde 10’una eşittir.
Afrika’da Açlık ve Yetersiz Beslenme
Seçilmiş Bazı Ülkelerde Çocuk Ölümleri, 2006
(1000 yeni doğan içinden)
ABD
6.4
Japonya
3.2
Bangladeş Fransa Hindistan
60.8
4.2
Mozambik Norveç
129.2
3.7
Kenya
İsveç
54.6
59.3
2.8
Nijerya
Pakistan
97.1
70.5
Gelişmekte Olan Ülkelerin Sağlık Alanında
Karşılaştığı Başlıca Problemler
• Kaynak dağılımındaki yetersizlikler
• Eşitsizlik
• Etkinsizlik
• Artan maliyetler
Seçilmiş Ülkelerde Sağlık Harcamalarının
GSYİH’daki Payı, 2003 (%)
ABD
15.2
Hindistan
4.8
Afganistan
6.5
İsveç
9.4
Almanya
11.1
İsviçre
11.5
Bangladeş
3.4
İtalya
8.4
Belçika
9.4
Nijerya
5.0
Endonezya
3.1
Norveç
10.3
Fransa
10.1
Pakistan
2.4
Filipinler
3.2
Türkiye
7.6
Eğitim ve Ekonomik Kalkınma
Emeğin niceliksel kapasitesinin artırılması için yapılan faaliyetler
• Sağlık hizmetleri
• Meslek-içi eğitim
• Resmi olarak organize edilmiş ilköğretim ve
daha yüksek öğretim
• Firmaların kendi meslek-içi eğitimleri dışında
organize edilmiş olan yetişkin eğitim programları
• Değişen iş yaşamı ile ilgili olanaklar karşısında kişilerin
ve ailelerinin uyum sağlayabilmeleri adına düzenlenen
eğitim faaliyetleri