hormonlar görevleri ve eksikliğinde görülen

HORMONLAR GÖREVLERİ VE EKSİKLİĞİNDE GÖRÜLEN HASTALIKLAR
ENDOKRİN BEZ
HORMONU
HORMONUN VÜCUTTAKİ ETKİSİ
STH
*Polipeptid özelliktedir.
*Organizmada büyüme üzerine etkilidir.
*Hücrelerde protein sentezini artırır.
*Uzun kemik ve kasların büyümesinde etkilidir.
*Yağların yıkımını uyarır.
*Hücrelerde büyüme ve bölünmeyi uyarır.
ACTH
TSH
ÖN LOB
HİPOFİZ
FSH
LTH
(PROLAKTİN)
LH
Dişilerde:
*Ovaryumda folikül gelişmesi
*Yumurtanın olgunlaşması
*Folikülden Ostrojen salgılanmasını uyarır.
Erkekte:
*Testislerde sperm oluşumunu uyarır.
*Hamileliğin bitiminde süt bezlerinin
gelişmesinde etkilidir.
*Süt salgısının oluşmasında rol alır.
*Analık içgüdüsünün oluşumunda rol alır.
Not:LTH memeliler hariç diğer canlılarda (Kuş ve
Sürüngenlerde) analık içgüdüsünün oluşumunda
rol alır.
Not:LTH sadece dişilerde etkilidir.
Dişilerde:
*Folikülün yırtılıp ovulasyonun gerçekleşmesi
*Yırtılan folikülün korpus luteum haline gelmesi
*Korpus luteumdan progesteron salgılanmasını
uyarır.
Erkekte:
*Testislerden testosteron hormonunun
salgılanmasını uyarır.
Düzenleyen: Şükrüye AKAN/Biyoloji Öğretmeni/Kırklareli Fen Lisesi
ETKİLEDİĞİ HORMON/Bölge;
KONTROLÜ
Hipofiz bezi
Böbrek üstü bezinin korteks
bölgesini etkiler ve Kortizol
Hormon salgısını kontrol eder.
Tiroid bezinin çalışması ve
hormonlarının salgılanmasını
kontrol eder.
Östrojen salgısını kontrol eder.
Hipofiz bezi
Hipofiz bezi
EKSİKLİĞİNDE GÖRÜLEN
HASTALIKLAR
Çok salgılanması:
*Büyüme döneminde: Devliğe neden
olur.
Büyüme dönemi sonrası:
*Akromegali denilen kısa kemiklerin
anormal büyümesine neden olur.
Az salgılanması: Büyüme döneminde:
Cücelik nedenidir.
ARA LOB
MSH
ARKA LOB
ADH
OKSİTOSİN
EPİFİZ
TİROİT
MELATONİN
TİROKSİN
*Özellikle Kurbağalar, Sürüngen ve Kuşlarda
etkili olan bir hormondur.
*Deride epidermiste yer alan melanositler
üzerine etki ederek deri renginin oluşumu ve
değişiminde rol oynar.
Salgılanmasının uyarılması:
Hipothalamusta bulunan osmoreseptörler
etkendir.
*Kan osmotik basıncının artması
*Kan basıncının düşmesi (Kan kayıbı , terleme
vb.)
*Doğum esnasında düz kasları uyararak
doğumun gerçekleşmesini sağlar.
*Süt bezlerinin ve kanalların etrafındaki epitel
hücrelerinden süt akışının sağlanmasını kontrol
eder.
*Analık iç güdüsünün oluşumunda etkilidir.
Biyolojik ritim düzenlenmesinde rol oynar.
*Bazal metabolizmayı düzenler.
*Hücrelerde mitokondrilerin oksijen kullanımını
kontrol eder.
Düzenleyen: Şükrüye AKAN/Biyoloji Öğretmeni/Kırklareli Fen Lisesi
Eksikliğinde;
*Böbreklerde aşırı su kaybı olur.
*Seyreltik idrar oluşur
*Kan basıncı azalır
*Kan hacmi azalır
*Kanın osmotik basıncı artar
*Şekersiz diyabet görülür
Aydınlık/Karanlık döngüler
TSH
Eksikliğinde görülenler:
*Metabolizma yavaşlar.
*Doku sıvılarında sodyum ve su oranı
artar.
*Kanda kolesterol yükselir.
*Vücutta yağ depolanmasında artış
görülür.
*Alınan besinler tüketilmediği için kilo
artışı görülür.
*Hücrelerin oksijen kullanımı ve enerji
üretimi azalır.
Çocuklarda az salgılanmasında *Zeka
geriliği
*Cücelik (Gelişme geriliği)
*Eşey bezlerinin gelişmemesi durumu
görülür
Erginlerde az salgılanmasında
*Miksodem denilen durum ortaya
çıkar bu özellikteki bireylerde:
-Vücut ısısı düşer
-Deri kurur
KALSİTONİN
*Kandaki kalsiyumun kemiklere geçişini sağlar.
*İdrarla dışarı atılan kalsiyum miktarını azaltır.
*Kan kalsiyum seviyesini düşürür.
Kandaki Kalsiyum
PARATİROİT
PARATHORMON
*Kan Ca miktarını artırmak.
*Kemiklerden kana Ca geçişini uyarmak.
*Böbreklerden kana Ca emilimini uyarmak.
*İncebağırsaklardan kana Ca emilimini uyarmak.
Salgılama kontrolü: Kan kalsiyum
seviyesi ile kontrol edilir ,kanda
kalsiyum oranı düşünce
parathormon salgılar. Kandaki Ca
seviyesi artınca salgılama durur
ADRENA
L BEZ
ALDOSTERON
*Vücutta NaCl ve su dengesinin ayarlanmasında
görev alır.
Kandaki K(potasyum)
KORTEKS
Adrenal bezin
görev
yapamaması
veya vücuttan
Düzenleyen: Şükrüye AKAN/Biyoloji Öğretmeni/Kırklareli Fen Lisesi
-İştahsızlık görülür
-Halsizlik ve uyku hali görülür
-Vücutta yağ birikir ve şişmanlık
görülür
-İş verimi düşer
-Kılları dökülür
Erginlerde çok salgılanması
*Metabolizma hızlanır
*Sinirlilik hali görülür
*Vücut ısısı artar
*Solunum ve dolaşım hızlıdır
*Terleme artar
*Kilo kaybı görülür
Eksikliğine rastlanmaz, tiroid bezi
çıkarılsa da kan Ca düzeyi yeterli
durumda kalmaktadır!
Az salgılanmasında
*Kandaki Ca oranı azalır.
*Tetani görülür.
*Hücre metabolizması ve enzimsel
faaliyetler engellenir.
Fazla salgılanmasında
*Kemiklerde yıkım artar.
*Kemikler zayıflar,kırılganlıkları artar.
*Böbreklerden fazla Ca atılır.
*Aşırı durumlarda zehirlenme ve ölüm
görülür
*Sinir sistemi refleks faaliyetleri
zayıflar.
*Kaslar tembelleşir.
*Kabızlık ve iştahsızlık görülür.
*Böbreklerden atılan fazla Ca
havuzcukta fosfatlarla bileşerek
böbrek taşlarını oluşturur.
Fazla salgılanmasında:
*Böbreklerden sodyumun geri emilimi
artar.
*Böbreklerden potasyum kaybı artar.
*Kan hacmi artar.
çıkarılması
durumun da
ADDİSON
hastalığı gelişir.
Addison
hastalığı korteks
hormonlarının
yetersizliği ile
görülen ortak
olumsuzlukları
gösterir.
*Kan basıncı artar.
*Potasyum eksikliğine bağlı olarak
böbrek bozukluğu , kas ve sinirlerde
fonksiyonel bozukluklar görülür.
Az salgılanmasında:
*Kanda Na ve Cl iyonları miktarı azalır.
*Vücut direnci düşer, zayıflık görülür.
*Kanda K iyonu miktarı artar.
*Halsizlik görülür.
*Kan hacmi azalır.
*Kan basıncı düşer.
*Dolaşım yetersizliği görülür.
*Kas yorgunluğu görülür.
*Kan şekeri düşer.
KORTİZOL
ANDROJENLER
*Kan şekerini artırır.
*Yağ ve proteinlerden karbonhidrat yapımını
uyarır.
*Karaciğerde glikoz depolanmasını uyarır.
*Glikozun oksidasyonunu önler.
*Protein ve amino asit yıkımını uyarır.
*Stres altında salgılanması artar.
*Yaralanmalarda, aşırı sıcak ve soğukta, alerji ve
iltihaplanmalarda koruyucu görev üstlenir.
*Zor durumlarda hücreler için gerekli enerji
kaynakları yaratır.
Erkek ve dişi bireylerde böbrek üstü bezinin
korteks kısmından androjenler de denilen erkek
eşey hormonları ve ayrıca dişi bireylerde adrenal
kortekste dişi eşey hormonları çok az miktarlarda
üretilir.
Düzenleyen: Şükrüye AKAN/Biyoloji Öğretmeni/Kırklareli Fen Lisesi
ACTH
Adrenal kortekste oluşacak bir
anormallikten dolayı bu hormonların
üretiminde artışın olması cinsel
özelliklerde fenotipe yansıyan
anormallikler görülür
Örn:Kortekste gelişen bir ur nedeni ile
fazla üretilen androjenlerden dolayı
dişilerde
-Saçların dökülmesi
-Süt bezlerinin küçülmesi
-Vücudun aşırı
kıllanması
-Üreme organlarında gerilemenin
olması
-Sakal ve bıyıkların çıkması
-Sesin kalınlaşması gibi anormallikler
görülür.
MEDULLA
PANKRE
AS
ADRENALİN
*Kalp atışını hızlandırır
*Kanın pıhtılaşma hızını artırır
*Kan basıncın artırır
*Kan damarlarının genişlemesini sağlar kılcalları
daraltır
*Solunumu hızlandırır
*Göz bebeklerinin büyümesi tüylerin
dikleşmesine neden olur
*Kan şekerini artırır
NORADRENALİN
*Arterleri daraltmak
*Metabolizmayı hızlandırmak
*Karaciğerdeki glikojenin hidrolizle glikoz haline
geçmesini sağlar.
*Karaciğerde amino asitlerden glikoz
sentezlenmesini uyarır.
*Karaciğerde depolanan glikozun kana geçişini
uyarır .
*Kan şeker (Glikoz ) düzeyinin artmasına neden
olur.
α HÜCRELERİ
GLUKAGON
β HÜCRELERİ
İNSÜLİN
*Kandaki glikozun hücrelere geçişini uyarır.
*Hücre zarına etki ederek amino asitlerin ve
glikozun geçişini uyarır.
*Kan şeker düzeyini düşürür.
Düzenleyen: Şükrüye AKAN/Biyoloji Öğretmeni/Kırklareli Fen Lisesi
Not:Adrenalin salgısı sempatik
sistemin etkisine destek olan ve
etkinin devamını sağlayan bir
hormondur.
Not:Soğuk,acı,sinirlenmede ve
bazı ilaçlar adrenalin salgısının
artmasına neden olur.
Not:Tıpta kan basıncını artırmada
ve duran kalbin çalıştırılmasında
kullanılır
Salgılanmasının
uyarımı:Pankreastaki alfa
hücrelerindeki şeker
konsantrasyonunun etkili olduğu
düşünülmektedir. (Çünkü şeker
hastası olanlarda kanda yüksek
oranlarda şeker olmasına karşın
kanlarındaki glukagon hormonu
yüksek konsantrasyondadır!)
Az salgılanması
*Şeker hastalığına neden olur. *Şeker
hastası olan kişilerde
-Karaciğerden kana glikoz geçişi artar.
-Kan şeker düzeyi artar.
-Kan yoğunluğu artar.
-Kanın osmotik basıncı artar.
-Dokulardan kana su geçişi artar
-Susuzluk hissi oluşur.
-İdrarla fazla su kayıbı gerçekleşir.
Hücreler enerji ihtiyacı için yağ ve
proteinleri kullanır.
Fazla salgılandığında
*Kanda şeker oranı düşer.
*Osmotik basınç azalır.
*Sinir sistemi enerji ihtiyacı için yeteri
kadar glikoz bulamadığından olumsuz
etkilenir.
EŞEYSEL
BEZLER
YUMURTALIK
ÖSTROJEN
PROGESTERON
TESTİS
TİMÜS
TESTOSTERON
TİMOZİN
*Uterus ve fallopi tüpünde ve diğer üreme
organlarının endometriumunda mitoz bölünmeyi
uyarır.
*Uterusta kılcallaşmayı artırır ve kan dolaşımını
artırır.
*Fallopi tüpünde silli hücrelerde sil hareketini
artırır.
*Uterus ve fallopi tüpüne özgü salgıların
üretimini artırır.
*Deri, kas ve kemik dokusunun dişilere özgü yapı
kazanmasını sağlar.
*Sesin incelmesini sağlar.
*Süt bezlerinde kanallaşmayı ve gelişmeyi sağlar.
*Dişi üreme sisteminde endometrium salgısını
artırır.
*Uterus kaslarının gelişimini uyarır.
*Uterus kaslarının faaliyetini azaltarak
hamileliğin devamını sağlar.
*Süt bezlerinin gelişimini uyarır.
*Hamilelik süresince LTH etkisini önleyerek süt
salgılanmasını önler.
*Vücut ısısını artırır.
*Metabolizmayı ve hücrelerdeki protein
sentezini uyararak büyüme ve ağırlık artışını
uyarır.
*Erkek üreme organlarının gelişimini uyarır.
*Üreme sisteminde yer alan yardımcı salgı
üreten bezlerin gelişimini uyarır.
*Deri,kas ve iskelet sisteminin erkeklere özgü
özellikler kazanmasını sağlar.
*Ses kalınlaşmasını sağlar.
*Sakal,bıyık ve vücudun belli bölgelerinde kılların
çıkmasını sağlar.
*Psikolojik olarak erkeksi davranışların
oluşumunda etkilidir.
*T lenfositlerini uyarır.
*Ergenlik döneminde büyüme ve gelişmeyi
kontrol eder.
Düzenleyen: Şükrüye AKAN/Biyoloji Öğretmeni/Kırklareli Fen Lisesi
Hipofizden salgılanan FSH ve
LH’ın denetimi altındadır.
Hipofizden salgılanan FSH ve
LH’ın denetimi altındadır.
Not:Diğer canlı gruplarında görülen
testosteron etkili özel fenotipik
gelişmeler.
-Horozlarda ibik çıkması
-Geyiklerde boynuz oluşumu
-Bazı kuşlarda tüylerin renklenmesi
-Atlar ve aslanlarda yele gelişimi
-Sülünlerde renkli ve uzun kuyruk
gelişimi vb.
Not:Testosteronun dişilere verilmesi
ile beraber dişilik özelliklerinin
kaybedilip ve erkeksi özellikler
kazanıldığı görülür.
Düzenleyen: Şükrüye AKAN/Biyoloji Öğretmeni/Kırklareli Fen Lisesi