Gök Cisimleri - Bilimbenimle.com

7.
Ünite
Güneş Sistemi ve Ötesi
1. Bölüm: Gök Cisimleri
Gökyüzünde gördüğümüz uzay mı yoksa evren midir? Uzay ile evren arasındaki fark nedir?
Evren nasıl oluşmuştur? İnsanoğlu uzay araştırmalarına ilk kez ne zaman ve neden başlamıştır? Gök cisimleri nelerdir? Dünya'ya en yakın yıldız olan Güneş'e çıplak gözle bakarsak ne olur?
Takımyıldız, yıldız kayması, kuyruklu yıldız ve çoban yıldızı ne demektir? Yıldızlar arası mesafeyi
nasıl ölçebiliriz? Hangi ölçüm birimini kullanmamız uygun olur?
Neler Öğreneceğiz?
• Gök cisimlerini gözlemlemeyi,
• Uzay ile evren arasındaki farkı,
• Evrenin nasıl oluştuğunu,
• Güneş'e çıplak gözle baktığımızda neler olabileceğini,
• Takımyıldızların ve adlarının nereden geldiğini,
• Işık yılının kaç km olduğunu,
• Yıldızlar ile gezegenler arasındaki farklılıkları,
• Yıldız kayması, kuyruklu yıldız ve çoban yıldızı ifadelerinin neyi anlattığını öğreneceğiz.
Konu/Kavramlar
• Yıldız
• Takımyıldız
• Gezegen
• Işık yılı
• Uzay
• Evren
282 Fen Bilimleri 7
Gök Cisimleri
Orada Neler Var?
Geceleyin kafanızı kaldırıp gökyüzünü incelediğinizde Ay’ı, yıldızları ve bazı
geceler de parlak gezegenleri görürsünüz (Resim 7.1). Şehir ışıklarından uzakta,
gökyüzünün açık olduğu bir gecede Samanyolu’nun bir parçasının gökyüzünün
ortasında uzandığını görebilirsiniz (Resim 7.2). Sizce orada başka neler var?
Samanyolu nedir?
Resim 7.1 Uzaydan bir görüntü
Uzayda birçok farklı ve gizemli cisim bulunmaktadır. Teleskoplar sayesinde,
uzayın derinliklerindeki bu cisimleri görebildiğimiz için çok şanslıyız. Resim 7.2’de
teleskoplar aracılığıyla gözlemlenen uzayın bir görüntüsünü görmektesiniz.
Acaba uzayda başka neler görebiliriz?
Teleskoplar, başta Ay olmak üzere Güneş sistemindeki diğer gezegenleri ve çok
daha uzakta yer alan diğer cisimleri daha yakından tanımamıza imkân sağlar.
Bu gözlemlere atmosferin olumsuz etkisini engellemek için yapay uydular gibi
Dünya çevresinde dolanan teleskoplar kullanılmaktadır. Hubble teleskobu buna
bir örnektir. Sizce insanoğlu neden uzayı daha yakından tanımak istemektedir?
Dünya dışıyla ilgili konuşulurken sıklıkla kullanılan iki kavram vardır. Bunlar,
uzay ve evren kavramlarıdır. Ancak uzay ve evren kavramları sıklıkla birbirine
karıştırılır. Peki, uzay nedir? Evren nedir? Aralarındaki boşluklarla birlikte gök
cisimlerinin tümüne evren denir. Evrenin Dünya dışında kalan kısmına ise uzay
denir. Sizce uzayda neler vardır?
Resim 7.2 Samanyolu'nun
görüntüsü
Teleskoplarla yapılan gözlemlerde uzayın karanlığı içinde parlayan, yanıp
sönen, farklı büyüklük ve renklerde birçok cisim görülür. Uzayda görülen tüm
cisimlere gök cismi denir. Yıldızlar, gezegenler, uydular, meteorlar ve kuyruklu
yıldızların hepsi birer gök cismidir. Gök cisimlerini ve özelliklerini tanımak, onların
nasıl oluştuğunu anlamak Dünya’mızın da nasıl oluştuğu hakkında bilgi sahibi
olmamıza imkân sağlar.
283
7.
Ünite
Güneş Sistemi ve Ötesi
1.1. Gök Cisimleri
Merak
Ediyorum
Güneş'in özellikleri hakkında
farklı kaynaklardan araştırma
yapınız ve elde ettiğiniz
bilgileri sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşınız.
Bilim insanlarının uzayda ilk inceledikleri yıldız, Dünya’mıza en yakın olan
Güneş'tir. Ancak yüksek ısı ve ışık yaydığı için Güneş'in incelenmesi sırasında
gerekli önlemler alınmalıdır. Güneş yüzeyine çok kısa bir süre için de olsa
çıplak gözle bakmak gözümüzde kalıcı hasarlara yol açabilir. Güneş’ten gelen
kızılötesi ışınlar, göz merceği tarafından ağ tabaka üzerinde odaklanır ve
burada yanıklara yol açar. Bu da o bölgede görme kaybına neden olur. Bu
nedenle Güneş’e bakmanın en güvenli yöntemi, Güneş gözlemleri için özel
olarak üretilen filtreler kullanmaktır. Bunlar yerine fotoğraf filmi, röntgen filmi,
isli cam gibi malzemelerden yapılan filtreler de kullanılmaktadır. Fakat bunlar
görünür ışığı filtre etse de kızılötesi ışığı yeterince filtre edemez (Resim 7.3).
Resim 7.3 CD, röntgen filmi ve isli cam ile Güneş'e bakmak tehlikelidir.
Üstelik görünür ışık büyük oranda filtre edildiğinden göz bebeği iyice açılır
ve ağ tabakaya ulaşan zararlı ışın miktarı artar. Bu nedenle isli cam ve röntgen filmi ile Güneş'e bakmak zararlıdır. Örneğin, teleskopla ilk gözlem yapan
Galileio Galilei, 1613 yılında Güneş lekeleri üzerine yazdığı kitabının hazırlıkları sırasında Güneş'e uzun süre çıplak gözle baktığı için ilerleyen yaşlarında
gözleri göremez hâle gelmiştir (Resim 7.4).
Resim 7.4 Galileo Galilei
(Galilo Galile, 1564-1642)
284 Fen Bilimleri 7
İnsanoğlu yüzyıllar boyunca gökyüzü hakkında yaptığı çalışmalarla Ay,
Güneş, diğer yıldızlar ve gezegenler arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmaya
çalışmıştır. İnsanlar, yüzyıllar boyunca Dünya’nın sabit olup diğer gök cisimlerinin onun etrafında döndüğünü düşündüler. Zamanla yapılan gözlemler
sonucunda bu düşüncelerinin yanlış olduğu ortaya çıktı.
Güneş, canlılığın temel enerji kaynağıdır. Güneş’in ısı ve ışık enerjisi olmadan yaşam sürdürülemez. Evrenin oluşumuyla ilgili ortaya atılmış “Büyük
Patlama Teori”sine göre Güneş, başlangıçta gaz ve toz bulutu idi. Bu gaz ve
toz bulutu kendi etrafında dönerken büzüldü ve bir çekirdek oluştu. Çekirdekteki yüksek sıcaklık ve basınç nedeniyle hidrojen gazları, helyum gazlarına dönüştü. Bu dönüşme sırasında çok yüksek enerji açığa çıktı. Bu enerji de
Gök Cisimleri
etrafa ısı ve ışık enerjisi olarak yayıldı. Güneş oluşurken arta kalan toz ve gaz
bulutlarından Güneş sistemindeki gezegenler, kuyruklu yıldızlar, gök taşları
ve meteorlar oluştu.
1. Etkinlik: Evren Nasıl Oluştu?
Tarih boyunca evrenin oluşumuyla ilgili farklı teoriler ortaya atılmıştır.
Araç-Gereç
İnternet, yazılı ve görsel medya, fon kâğıdı, kalem, yapıştırıcı
Nasıl Yapacağım?
- Tarih boyunca evrenin oluşumuyla ilgili teorileri İnternet, yazılı ve görsel medyadan yararlanarak araştırınız.
- Araştırma sonucunda elde ettiğiniz bilgileri poster haline getirip sınıfta
arkadaşlarınıza sunarak açıklayınız.
- Sunumunuzda değerlendirme sorularının cevaplarına yer veriniz.
Değerlendirme Soruları
1.Evrenin oluşumuyla ilgili teoriler nelerdir?
Merak
Ediyorum
• Gök cisimlerinden, renkleri
birbirinden farklı olanlar var
mıdır?
• Gök cisimleri, yaydıkları
ışıkların renklerine bakılarak
ayırt edilebilir mi?
2.Günümüzde bilim insanları hangi teori ya da teoriler üzerinde yoğunlaşmışlardır?
İlk tarihlerde yapılan uzay gözlemleri yeterli teknolojik imkânların olmaması nedeniyle sadece çıplak gözle yapılmıştır. Siz de ilk çağlardaki bilim
insanları gibi bir gözlem yapmaya ne dersiniz?
2. Etkinlik: Uzay Gözlemi Yapıyorum
Çıplak gözle yapılan gözlemlerle Dünya’mıza yakın olan gök cisimleri görülebilir.
Araç-Gereç
İnternet, yazılı ve görsel medya, ansiklopedi, kâğıt, kalem ve açık havaya
uygun giysiler
Nasıl Yapacağım?
- İnternet, yazılı ve görsel medya ile ansiklopedilerden yararlanarak
uzayda bulunan gök cisimlerinin sayıları hakkında araştırma yapınız.
Bilgi
Köşesi
Avustralya Ulusal
Üniversitesinden
(ANU) astronomların
başkanlığında yapılan
bilimsel çalışma evrendeki
en eski yıldızı ortaya çıkardı.
- Havanın açık olduğu bir gecede aile büyüklerinizden biriyle şehir ışıklarının az olduğu bir bölgeye gidilerek 20 dakika boyunca çıplak gözle
gökyüzünü inceleyiniz. - Gözlemleriniz sonucunda kaç tane gök cismi gördüğünüzü not ediniz.
Değerlendirme Soruları
1.Araştırma ve gözlemleriniz sonucunda elde ettiğiniz verileri karşılaştırarak yorumlayınız. Veriler arasında farklılık var mı? Varsa bunların
nedenlerini nasıl açıklayınız.
2.Daha fazla gök cismi görebilmek için neler yapabilirsiniz?
Çalışma, Dünya'dan 6.000
ışık yılı uzaklıktaki bu
yıldızın, 13,7 milyar yıl önce
meydana gelen büyük
patlamadan hemen sonra
oluştuğunu göstermiştir.
http://astronomy.ege.edu.tr
285
7.
Ünite
Güneş Sistemi ve Ötesi
1.2. Yıldızımız Güneş
Resim 7.5 Bulutsu
Yıldız dendiğinde aklımıza bayrağımızdaki 5 köşeli yıldız gelebilir. Gerçekte
yıldızlar küresel yapıdadır. Yıldızlar, uzayda "bulutsu" (nebula) adı verilen gaz
ve toz yığınlarının bir araya gelerek sıkışması sonucunda oluşmuş, yanan gaz
toplarıdır (Resim 7.5). Yıldızların bir yaşam süreci vardır. Yıldızlar canlı değildir
ancak canlılar gibi doğar, yaşar ve ölürler. Yıldızlar hem ısı hem ışık saçarak
milyarlarca yıl yaşar. Ömrü biten dev yıldızlar şiddetli bir patlama ile parçalanır ve ortaya çıkan parçalar evrene dağılır. Yıldızların ortalama ömrü yaklaşık
10 milyar yıldır.
Yıldızlar, geceleri gökyüzüne bakıldığında birer inci gibi durur. Dünya’dan
çıplak gözle görülebilen yaklaşık 6 bin yıldız vardır. Dünya’ya en yakın yıldız,
aynı zamanda Dünya üzerindeki yaşamın kaynağı olan Güneş’tir.
Yıldızların büyüklükleri ve sıcaklıkları birbirinden farklıdır. Sıcaklıklarına
bağlı olarak mavi, beyaz, sarı ve kırmızı renkte görünürler. En sıcak yıldızlar
mavi veya beyaz, orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı, soğuk yıldızlar ise kırmızı renkli
yıldızlardır. Güneş, sarı-turuncu renkli bir yıldızdır. Teleskoplarla gözlemlenebilen yıldızlardan bazıları Resim 7.6'da verilmiştir.
Güneş
Resim 7.6 Yıldızların sıcaklıklarına göre renkleri değişir.
1.3. Takımyıldızlar
Genellikle bulutsuz bir gece gökyüzü gözlemi yaptığımızda sayıları 6 bin
civarında olan parlak yıldızlar göze çarpar. İlk bakışta çok büyük bir düzensizlik izlenimi uyandıran bu gözlem, aslında daha uzaktaki yıldız ve diğer gök
cisimlerinin yerini bulmak için bir anahtar görevi görür.
286 Fen Bilimleri 7
Gök Cisimleri
Çok eski zamanlardan bugüne gökyüzü gözlemiyle ilgilenen kişiler net bir
şekilde görünen bu yıldızları kendi içinde gruplara ayırmışlardır. Bu takımyıldızlar genellikle mitolojik hikâyelerde yer alan kişi veya hayvan adları ile
adlandırılmıştır.
3. Etkinlik : Takımyıldızları Tanıyalım
Gökyüzünde görünen yıldızların oluşturduğu gruplara takımyıldız denir.
Araç-Gereç
Fon kartonu, renkli kâğıtlar, hava şartlarına uygun giysiler
Nasıl Yapacağım
- Havanın açık olduğu bir gece, bir büyüğünüzle birlikte şehir ışıklarının
az olduğu bir bölgeye giderek 20 dakika boyunca çıplak gözle gökyüzünü inceleyiniz.
- Gökyüzünde fark ettiğiniz yıldızların konumlarını bir kâğıda işaretleyerek yıldız haritanızı oluşturunuz.
- Takımyıldız haritalarıyla ilgili, ansiklopedi ve İnternet kaynaklarından
araştırma yapınız.
- Yapmış olduğunuz çizimle takımyıldız haritalarını karşılaştırınız ve hangi takımyıldızları bulduğunuzu belirleyiniz.
- Takımyıldızların hepsi hakkında araştırma yapınız ve bulduklarınızı ifade eden bir poster hazırlayınız. Posterinizi sınıfta arkadaşlarınıza sunarak tartışınız.
Değerlendirme Soruları
1.Yaptığınız gözlemde hangi takımyıldızları buldunuz?
2.Gökyüzü gözlem şenlikleri nedir? TÜBİTAK'ın bu konuda yaptığı etkinlikleri kısaca özetleyiniz.
Uluslararası Astronomi Birliği
1922’de 88 takımyıldız belirlemiştir. Bu
takımyıldızların büyük çoğunluğu eski
çağlardan beri bilinmektedir. Örneğin, bir avcı figürünü çağrıştıran Avcı
Takımyıldızı (Orion) ve aslan figürünü
çağrıştıran Aslan Takımyıldızı (Leo)
bunlardan ikisidir (Resim 7.7).
Takımyıldızlar incelenecek olursa
gözlemlenen şekilleri, ismi verilen
Resim 7.7 Takımyıldızlar insanların
benzettiği
şekillere göre adlandırılmıştır.
nesnelere benzetmek kolay olmayabilir (Resim 7.8). Ancak bu sorun çağdaş astronominin takımyıldızların koordinatlarını kesin şekilde tanımlamasıyla çözülmüştür. Böylece takımyıldızların
gökyüzündeki konumu hassas bir şekilde belirlenebilir.
(a)
(b)
Resim 7.8 (a) Avcı ve (b) tavşan
takımyıldızları
287
7.
Ünite
Güneş Sistemi ve Ötesi
Kendi takımyıldızınızı oluşturmak için sıradaki etkinliği yapınız.
4. Etkinlik: Kendi Takımyıldızını Yap
Takımyıldızların şekilleri birbirinden farklıdır. Her biri bazı mitolojik kahramanlar ve hayvanlara benzetilir.
Araç-Gereç
Siyah ya da lacivert fon kartonu, kalem, raptiye, ip
Nasıl Yapacağım?
- Havanın açık olduğu bir gece, bir büyüğünüzle birlikte şehir ışıklarının
az olduğu bir bölgeye gidip 20 dakika boyunca çıplak gözle gökyüzünü inceleyiniz.
- Gökyüzünde fark ettiğiniz yıldızların konumlarını bir kâğıda işaretleyerek kendi yıldız haritanızı yapınız.
- Siyah kartondan 40 cm çapında bir daire kesiniz.
- Kendi yıldız haritanızda işaretlediğiniz yıldızların pozisyonlarını karton
üzerinde raptiyelerle gösteriniz.
- Raptiyelerin dizilişinin size çağrıştırdığı şekle uygun olarak raptiyeleri
iple birleştiriniz.
Değerlendirme Soruları
Merak
Ediyorum
• Meteor ve asteroit arasındaki
farklılıkları araştırarak sınıfta
arkadaşlarınızla tartışınız.
• Ülkemizde ve Dünya’da
oluşmuş gök taşı çukurları
hakkında araştırma yaparak
sınıfta arkadaşlarınıza sunum
yapınız.
1.Yaptığınız takımyıldızının şekli neye benzemektedir?
2.Takımyıldızınıza hangi adı verdiniz?
Takımyıldızlar, gazetelerde okuduğumuz burçları oluşturur. Takımyıldızların
insan yaşamını etkileyebilmeleri mümkün değildir. Dünya’ya Güneş’ten sonra
en yakın olan yıldız, yaklaşık 40 trilyon km uzaklıktadır. Bu mesafe insanoğlunun şimdiye kadar yaptığı en hızlı araçlarla ancak 60 bin yılda aşılabilir. Yani
yıldızlar arası uzaklıklar çok büyüktür.
Yıldızlar arası uzaklığı hesaplamak için ışık yılı denilen mesafe birimi kullanılır. Işığın boşluktaki sürati yaklaşık 300.000 km/saniyedir. Işığın aynı süratle
bir yıl ilerlemesi durumunda gideceği mesafeye 1 ışık yılı denir. Bu mesafe
yaklaşık 9,5 trilyon km’dir.
1.4. Kuyruklu Yıldızlar ve Yıldız Kayması
Kuyruklu yıldızlar, “kirli kartopu” ya da “buzlu çamur topu” olarak anılır. Kuyruklu yıldızlar adlarının aksine bir yıldız değildir. Donmuş gazlar, buz, su ve
toz karışımından oluşurlar. Güneş sisteminin diğer küçük cisimlerinin aksine,
kuyruklu yıldızlar Antik Çağlardan bu yana bilinmektedir. Çin kayıtlarına göre
Halley kuyruklu yıldızı MÖ 240 yılından beri tanınmaktadır (Resim 7.9).
Resim 7.9 Halley kuyruklu
yıldızı
288 Fen Bilimleri 7
Kuyruklu yıldızlar içinde en ünlüsü Halley kuyruklu yıldızıdır. Yakın geçmişte
görülen kuyruklu yıldızlar, 1994 yazında Jüpiter’e çarpan SL 9 (Shoemaker-Levy)
Gök Cisimleri
ve 1997 yılında çıplak gözle gözlemlenen Hale-Bopp ve 2002 yılında görülen
İkeya Seki kuyruklu yıldızıdır.
Kuyruklu yıldızlar, Güneş'e yeterince yakın olmadıkça görünmezler. Bazılarının yörüngesi Güneş sisteminin bir hayli dışına taşar, bunlar bir kez göründükten sonra binlerce yıl boyunca geri dönmezler. Sadece (Halley kuyruklu
yıldızı gibi) yörüngeleri kısa olan kuyruklu yıldızlar Güneş sistemi içinde kalır.
Kuyruklu yıldızlar Güneş'e yaklaştıklarında içerdikleri buz, bir miktar erir.
Buzla karışmış toz ve taş parçaları serbest kalır. Serbest kalan gaz, su buharı
ve ince tozlar kuyruklu yıldızın kuyruk kısmını oluşturur.
Kuyruklu yıldızlardan kopan toz tanecikleri, kaya parçaları, meteorlar ve
asteroitler Dünya atmosferine girdiklerinde havaya sürtünerek ısınır ve kor
hâline gelerek ince bir ışık çizgisi bırakırlar. Bu doğa olayı halk arasında yıldız
kayması olarak bilinir (Resim 7.10). Gerçek bir yıldızın kayması kesinlikle
mümkün değildir.
Resim 7.10 Gök taşı
Yıldız kayması olayı, ilk çağlardan bu yana gözlemlenen bir olay olmasına karşın ancak 1800’lü yıllarda gerçek sebebi anlaşılmıştır. Bir başka gök
cismi olan asteroit, "yıldıza benzeyen" anlamına gelir. Fakat asteroit, yapısal
özellikleri açısından gezegenlere benzer. Asteroitler, Güneş’in etrafında Mars
ve Jüpiter arasındaki yörüngeler (asteroit kuşağı) üzerinde ve Neptün’den
sonraki yörüngelerde hareket ederler (Resim 7.11).
Asteroit kuşağı
Resim 7.11 Güneş sisteminde yer alan asteroit kuşakları
289
7.
Ünite
Güneş Sistemi ve Ötesi
ele-
üng
an yör
dız
ık
ıl
ç
y
a
u
l
k
ıdır.
in dışın
Kuyru
istemin ve buz yığın
s
ş
e
n
Gü
kaya
olanan
rinde d
ngeler
rü
daki yö
it
Astero jüpiter arasın .
ır
e
Mars v ya parçalarıd
a
k
n
dolana
inde
ız kayarak yıld ır.
n
a
r
y
o
e
e
t
d
Me
iğin
alarıd
re girild
ya parç
Atmosfe dlandırılan ka
rak a
ması ola
ryüzüadan ye
m
ı
n
ş
a
la
t
a
ç
k
r
Gö
pa
en yanıp
.
Tamam ya parçalarıdır
a
k
n
a
ş
la
ne u
Resim 7.12 Kuyruklu yıldız, meteor ve asteroit arasındaki farklılıklar
Bazı meteorların tamamı atmosferde yanmaz ve yeryüzüne düşen parçaları
olur. Atmosfere girerek yeryüzüne ulaşabilen bu meteorlara gök taşı denir
(Resim 7.12). Gök taşları, düştükleri yerlerde hasarlara yol açabilir, çukurlar
oluşturabilir. Oluşan çukurlara gök taşı çukuru denir.
MÖ 1700’lere tarihlendirilen Eski Babil metinlerinde gök bilimcilerin yaptığı
araştırmalarda bir yıldız olduğu zannedilen ve sonraki dönemlerde üzerinde
birçok inceleme yapılan Çoban Yıldızı, aslında Venüs gezegenidir (Resim 7.13).
Eski Yunan medeniyetinde Venüs, sabah görüldüğünde "sabah yıldızı", akşam
görüldüğünde ise "akşam yıldızı" olarak anılan bir gezegendi. Pisagor’un bu
konuda yapmış olduğu çalışmalar sonucunda sabah ve akşam görülen yıldızın farklı değil aynı yıldız olduğu kanıtlanmıştır.
Resim 7.13 Venüs gezegeni
290 Fen Bilimleri 7
Gökyüzündeki bazı gök cisimlerinin hareketli oldukları binlerce yıldır
bilinmektedir. Eski Yunanlılar, gökyüzünde hareket eden bu gök cisimlerine
“asteres planetai” yani gezen yıldızlar demişlerdir. Ancak o zamanlar her şeyin
Gök Cisimleri
Dünya çevresinde dolandığı düşünüldüğünden bir gök cisminin gezegen
olması için gökyüzünde hareketli olması yeterli kabul edilmiştir.
Günümüzde gezegen denildiği zaman, başta Dünya'mız olmak üzere
Güneş etrafında dönen diğer sekiz gezegen akla gelmektedir. Fakat uzayda
birçok yıldızın etrafında, birçok gezegen dönmektedir. Sadece galaksimiz
Samanyolu’nda 200 milyardan fazla yıldız bulunabileceğini göz önüne alırsak
trilyonlarca gezegenin varlığından söz edilebilir. Aslında bu gezegenler
uzayda parlayan yıldızlardan kolaylıkla ayırt edilebilir (Resim 7.14, Resim 7.15,
Tablo 7.1).
Tablo 7.1 Yıldızlar ile Gezegenler Arasındaki Farklılıklar
Yıldızlar
Gezegenler
Isı ve ışık kaynağıdır.
Isı ve ışık yayamaz sadece üzerlerine düşen ışığı yansıtırlar.
Sıcaktır.
Soğuktur.
Boyutları çok büyüktür.
Boyutları küçüktür.
Yanıp sönen, titreşen ışık noktaları
gibi görünür.
Disk şeklinde görünür, yansıttıkları
ışık süreklidir, kesintisizdir.
Gökyüzündeki konumları değişmez.
Gökyüzündeki konumları günden
güne değişir.
Resim 7.14 Samanyolu galaksisinin bir bölümü
Venüs
Satürn
Merkür
Mars
Dünya
Uranüs
Jüpiter
Neptün
4. Çözümlü Soru
I. Kuyruklu yıldızlar, Güneş’in etrafında dolanan büyük yıldızlardır.
Resim 7.15 Güneş sisteminde
bulunan gezegenler
II. Geceleri görünen en parlak gök cismi Ay’dır.
III. Ay, en büyük gök cismi olduğu için gökyüzünde en büyük gök cismi
olarak onu görürüz.
IV. Yıldızlar gökyüzünde titreşen ışık kaynakları olarak görünürler.
V. Gezegenlerden bazıları ısı ve ışık verebilir.
Gök cisimleri ile ilgili yukarıda verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
A) I ve III
B) II ve IV
C) II, III ve V
D) II, IV ve V
Çözüm
Kuyruklu yıldızlar bir yıldız değildir. Yıldızlar gökyüzünde titreşen birer ışık
kaynağı olarak görünürler. Gece, gökyüzü gözlemi yaptığımızda en parlak
olarak gördüğümüz gök cismi Ay’dır. Ay, çok büyük bir gök cismi olmamasına karşın Dünya’ya en yakın gök cismi olduğu için en büyük olarak onu görürüz. Ancak, Ay ve diğer gezegenler bir yıldız gibi ısı ve ışık yayamaz, sadece
üzerlerine düşen ışığı yansıtırlar.
(Cevap B)
291
7.
Ünite
Güneş Sistemi ve Ötesi
1. Bölüm Değerlendirme Soruları
1. Aşağıdaki tabloda verilen gök cisimlerinin hangi başlık altına dâhil edileceğini "X" işareti koyarak
belirleyiniz.
Gök Cismi
Yıldız
Gezegen
Takımyıldız
Kuyruklu yıldız
Küçükayı
Dünya
Büyükayı
Çoban yıldızı
Halley
Avcı
Orion
Güneş
2. Yıldız ve gezegenler arasındaki benzerlik ve farklılıkları Venn şemasına yazınız.
Yıldız
3. Aşağıda, harfleri karışık olarak verilen kavramları yazınız.
a) ERMEOT ___________
b) NGZEEEG ___________
c) LOETKOPS ___________
ç) ADÖKAG ___________
d) AZYU ___________
e) YIKUIZKLUYRULD ___________
f ) MYKIILDTAIZ _________
292 Fen Bilimleri 7
Gezegen