vurgu ve tonlama - files.eba.gov.tr

VURGU VE TONLAMA
VURGU
Konuşma sırasında sözcüğün bir hecesinin ya da
cümlenin bir sözcüğünün diğerlerine göre daha
belirgin ,daha baskılı söylenmesine vurgu denir.
-Türkçe sözcükler de vurgu genellikle son hecededir.
Orta hece ise vurgusuzdur.
-Kelimeler yapım ve çekim eki aldıklarında vurgu son
heceye kayar.
Vurgu
 Türkçede bazı ekler vurgusuzdur ve bu
ekler vurguyu kendilerinden önceki heceye
atar.Bu eklerden bazıları şöyledir:
 -ma, -me olumsuzluk eki: gelmedi,
olmayacak
 -dır,-tır eki:güzeldir, gelmiştir
Vurgu
 -yor eki:bakıyor, içiyor
 -ken eki: okurken, yürürken
 -madan, -meden eki: gelmeden, bilmeden
 -mi soru eki: Gelsin mi? Yapsın mı?
Vurgu
 -n eki: kışın, yazın
 Kişi ekleri: gelin, bakınız, gelirim
 -ca,-ce eki: insanca, sessizce
 -i(y)le eki: kalemle, arabayla
Sözcük vurgusu ile ilgili özelikler
Birleşik sözcüklerde vurgu ilk sözcük
üzerinde yapılır:
Yüzbaşı, hiçbiri, yerelması
Pekiştirilmiş ya da küçültme eki almış
sıfatlarda vurgu ilk hecede yapılır:
Koskoca, minicik,masmavi
Yer adlarında ve coğrafi adlarda vurgu ilk
hecededir:
Ankara, Avrupa
• -istan ile biten yer adlarında vurgu son
hecededir:
• Yunanistan, Hindistan
Ünlemler ya da ünlem değeri taşıyan sözcüklerde
vurgu ilk hecededir:
Çocuklar! Susun!
Zarfların çoğunda vurgu ilk
hecede yapılır:
Şimdi ,yarın, tekrar…
 Sesteş sözcüklerden birisi yer adı olarak
kullanılıyorsa,yer adı olarak kullanılan
sözcüğün vurgusu ilk heceye geçer:
 Ordu fındığı ile meşhurdur.
 Ordu,ülkemizin güvencesidir.
CÜMLEDE VURGU
 Fiil cümlelerinde vurgu yükleme en
yakın sözcük ya da söz öbeğindedir:
 Ali işe arabayla gidiyor.
 Ali arabayla işe gidiyor.
 İşe arabayla Ali gidiyor.
İsim cümlelerinde ise vurgu
yüklemdedir.
Bugünlerde o çok hastaymış.
Hepimiz için iyi biriydi.
TONLAMA
 Anlatıma duygu, düşünce ,yumuşaklık,
sertlik ,coşku vb.özelikler kazandırmak
için sesin değişik biçimlerde çıkarılmasına,
sese bir anlam yüklenmesine tonlama
diyoruz.
Tonlama:
 Sözün söylenişinde, ses yüksekliği ve uyumundaki
değişmeler nedeniyle ses dalgalanması ortaya çıkar ki
buna cümle tonu denir. Konuşmanın telâffuz boyutu
ile ilgili olan tonlama, etkili ve güzel konuşma için
doğru ve sağlıklı olmak zorundadır. Çünkü tonlama
cümle veya kelimedeki anlamı değiştirebilmektedir.
Tonlama
Sus artık!
Yukarıdaki cümle yalvarış ifade edecek
şekilde kullanıldığında ses kalın ve alçak
bir tonda söylenir.
Emir anlamında kullanıldığında yüksek
ve tiz olarak çıkar.