Dikkat Eksikli*i ve Kayg* Bozukluklar*
advertisement
Kaygı Bozuklukları ve Fobiler Psikolog ARMAĞAN PINAR ADANAR (Klinik psikolog/ Aile terapisti) Psikolog Nuran İpek ÇELİKER (stajyer psikolog) www.terapistimizmir.com İletişim no: 0232 465 13 85 Adres: 1431 sok no.1 d:2 Kahramanlar / İzmir BU GÜNKÜ SEMİNERİMİZDE; Kaygı Nedir? - Kaygı olmalı mıdır? Kaygı durumunun nedenleri ve belirtileri nelerdir? Hangi durumları kaygı olarak kabul edebiliriz? Kaygılı olan çocuğu hangi davranışlarından anlarız? Kime kaygılı çocuk denir? Bir uzmandan kaygı bozukluğuyla ilgili ne zaman yardım istenilmelidir? Gibi soruların yanıtlarını bulacaksınız.. Kaygı her insanın yaşamının bir döneminde yaşayabileceği yoğun, hoş olmayan nedeni belirsiz bir sıkıntı, gerginlik, endişe halidir. Anksiyete her zaman olumsuz olarak algılanmamalıdır. Çoğu zaman herhangi bir içsel ya da dışsal tehlike karşısında uyumsal bir rol üstlenerek yaşam kurtarıcı olabilir. Kişiyi ‘’ Fight or Flight! ’’ yani ‘’ savaş ya da kaç ’’ durumuna hazır hale getirir. KORKU İLE KAYGI AYNI ŞEYLER Mİ? Korku; dış dünyadan gelen, nedeni bilinen, kesin ve iç çatışmadan kaynaklanmayan bir tehdite verilen yanıttır. Kaygı ise; nedeni bilinmeyen, bilinçdışı içsel faktörlerden özellikle içsel çatışmalardan kaynaklanan, belirsiz tehdite verilen yanıttır. Korku ani gelişir, kaygı daha yavaş ortaya çıkar. KORKU VE KAYGI Korku Kaygı Stres/Tehlike/ Tehdit durumunda yaşanan ruhsal deneyim O anda söz konusu olan olaya özgündür Evrenseldir, her türde, kültürde görülür Yaşam için temel savunma tepkilerini düzenler Savaş/ Kaç tepkisiyle sonuçlanır Olası bir tehdit beklentisinin bireyde yarattığı “kontrol edilemezlik” duygusu Gelecek yönelimlidir Gerilimin bedensel belirtilerini taşır Belirgin olumsuz duygulanımla karakterizedir Bir çocuk ne zaman kaygılı olarak ele alınır? Çocuk ve ergenlerde belirli yaşam dönemlerinde ortaya çıkan ve gelişimsel olarak uygun olan kaygı ile tedavi edilmesi gereken kaygıyı birbirinden ayırmak önem taşımaktadır. Örnek 1; ayrılık kaygısı erken çocukluk döneminde normal bir durum iken, sonradan çocuğun akran ve aile ilişkilerini, okul başarısını etkileyen ve aşırı, süreğen bir ayrılık kaygısı halini alıyorsa bu durumda çocukta ayrılma kaygısı bozukluğunu ele alma zamanı gelmiş demektir. Örnek 2; Tanışmak istediği bir akranıyla karşılaştığında bir ergenin duyduğu kaygı normaldir; ancak ergen kaygıdan kurtulamayıp sürekli şüphe ve derin düşünceler içinde kalıyorsa patoloji sınırını aşmış demektir. KAYGININ NEDENLERİ Kaygının Belirtileri Bilişsel Belirtiler Gerçeklik duygusunda değişmeler Dikkat Dağınıklığı Depersonalizasyon derealizasyon Konsantrasyon güçlüğü Delirme, ölme korkusu Bellek sorunları Affektif Belirtiler • • • • • Korku Huzursuzluk Endişe Panik Çaresizlik Davranışsal Belirtiler • Donakalma • Kaçınma davranışı Kaygı Belirtileri • • • • • • • • • • • • • Göğüs ağrısı, göğüste sıkıntı hissi Titreme Çarpıntı hissi Sersemlik hali Baş dönmesi Bayılacakmış gibi hissetme Kaslarda gerginlik hissi Bulantı ya da karın ağrısı Nefes darlığı, Uyuşukluk karıncalanma hissi Baş ağrıları Kolay yorulma Kaygı Belirtileri Ruhsal Belirtiler • Gerginlik hissi, • Endişe, kaygı hali ve huzursuzluk • Panik hissi • Kendini rüyada gibi hissetme • Çıldırma, delirme korkusu • Ölme korkusu • Kontrolünü kaybetme korkusu • Uyku bozukluğu, • Konsantrasyon güçlüğü Bilişsel Bileşenler Tehdit ve tehlikeye odaklanmak Tehlikeyi büyüterek başa çıkamayacağını düşünme Kendisine aşırı odaklanmak Olumsuz mental imajlar geliştirmek Davranışsal Bileşenler Durum ve etkinliklerden kaçma/kaçınma Güvenlik arama, aşırı koruyucu davranışlar, başkalarına yapışma Alkol, madde ya da ilaca yönelme Kaygı Bozuklukları Yaygın Anksiyete Bozukluğu Özgül Fobi Sosyal Fobi Panik Bozukluk Obsesif Kompulsif Bozukluk Posttravmatik Stres Bozukluğu Yaygın Anksiyete Bozukluğu Kontrol edilemez aşırı endişe Okul performansı Yaşıt ilişkileri Kendilerinin ya da aile bireylerinin sağlığı Fakir olma Dünyadaki olaylar Küçük sorunlar Yaygın anksiyete bozukluğu olan çocuklar çok çeşitli olay ve aktiviteler hakkında aşırı endişeli olma eğilimindedirler. Çoğu günler ve günün büyük bir bölümünde (en az altı aydır); Uyku bozukluğu, huzursuzluk, irritabilite, dikkati yoğunlaştırma güçlüğü, yorgunluk, kas gerginliği gibi belirtilerden en az üçünün eşlik etmesi gerekir. (panikten farklı) Ne zaman Yaygın Anksiyete Bozukluğu var deriz? 6 ay ya da daha uzun sürüyorsa, Yaşandığı günler yaşanmadığı günlerden fazlaysa, Günün büyük kısmında egemen olan kaygı ve huzursuzluk durumu varsa. Gelecekteki etkinliklere ilişkin kaygı , Duyusal uyarılara (ses, ışık, vb.) aşırı duyarlılık, Belirsizliğe tahammülsüzlük , Tedirginlik-sıkıntı - gerginlik İrkilme ÖZGÜL FOBİ Özgül fobi belirgin, inatçı, aşırı ve anlamsız günlük yaşantıyı bozan korkulardan oluşur. Bu korkular nesnenin görülmesi veya hatırlanmasıyla tekrar tekrar ortaya çıkabilir. Çocuklarda genellikle ağlama, kaçınma, hiddetlenme, donup kalma ya da sarılma şeklinde görülebilir. Fobinin varlığının kabul edilebilmesi için en az 6 ay süreklilik göstermiş olması gerekmektedir. Yaygın görülen korkular; Hayvanlar, böcekler Kan ya da enjeksiyon Yükseklik Su ya da fırtına Uçmak/uçak- araba- asansör Kapalı yer Korkulan durumun tehlikesiz olduğu bilinir Açıklanamaz ve istemli olarak denetlenemez Uzunca süre kaçınmaya yol açar. İşlev bozukluğuna yol açar. SOSYAL FOBİ Bireyin tanımadığı kişiler ya da başkaları tarafından gözlenmesi gibi biri ya da daha fazla sosyal durumda devam eden korkulardır. Sosyal fobili çocuklar aşırı bir şekilde utanç, olumsuz anlaşılma, reddedilme gibi kaygılara odaklanma eğilimindedirler. Bu çocuklar korkulan durumla karşılaştıklarında; artmış kalp atım hızı, terleme, kızarma, sayıklama, mide kasılmaları ve titreme gibi belirtiler gösterebilirler. Sosyal Fobi şu durumlarda ortaya çıkabilir; Yabancılarla iletişimde bulunma Topluluk önünde yeme, içme, yazma Topluluk önünde konuşma - Bir performans sergileme Konuşmayı başlatma ve sürdürme PANİK BOZUKLUK Panik bozukluk çocuk ve ergenlikte yetişkinlerde olduğu gibi; Yüksek oranda çarpıntı Titreme/sallanma, bulantı Nefes darlığı ya da boğuluyor gibi olma duyumları Karın ağrısı, soğukluk, sıcak basmaları, terleme ve baş dönmesi Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkıntı hissi En az 1 ay devam eden beklenti endişesi Belirtilerden en az dördünün ya da daha fazlasının birden başladığı, 10 dakika içinde en yüksek düzeyine ulaştığı tekrarlayıcı, beklenmedik panik ataklar, panik bozukluğun göstergeleridir. Çocuk ve Ergenlerde Travma sonrası stres bozukluğu Çocuk ve ergenlerin bir bölümü kötüye kullanım, şiddet, doğal ya da insan eliyle oluşturulan felaketler, trafik kazaları ve diğer kazalar, şiddetli yanık, kanser gibi tıbbi travmalar, savaş ve göç gibi sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu çocukların bazılarında travma sonrası stres bozukluğu görülmektedir. 1- Travma 2- Tekrarlama belirtileri 3- Kaçınma belirtileri 4- Aşırı uyarılmışlık belirtileri 5- Süre ölçütü Akut Stres Bozukluğu Travmadan sonraki 1 ay içinde başlama 2 gün ila 4 hafta devam etme En az üç disosiyatif belirtinin eşlik etmesi (şok, şaşkınlık, amnezi, füg, depersonalizasyon vb. ) Obsesif Kompulsif Bozukluk Yineleyici ve ısrarlı Obsesyonlar Zorlayıcı düşünce, impuls ve imajlar Kompulsiyonlar Yineleyici törensel davranış veya zihinsel eylemler Belirtiler belirgin stres ve bozukluğa yol açar Günde 1 saatten fazla zaman alır OKB Belirtileri Obsesyonlar • Kirlenme, mikrop kapma, hastalanma korkusu • Kendine ve başkalarına zarar verme korkusu • Simetri ihtiyacı • Kurma ve biriktirme ihtiyacı • Aşırı ahlaki ve dini ilgiler Kompulsiyonlar • • • • • Yıkama, temizleme Kontrol etme Doğrulanma ihtiyacı Tekrarlayıcı davranışlar Düzeltme veya düzenleme Teşekkür Ederiz
