dinlerde inanç tanrı inancı
advertisement
ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ TANRI İNANCI YAHUDİLİK Yahudi kutsal kitaplarında imanÇOK esasları ile ilgili kesin bulunmamaktadır. Musa bin TEK TANRICILIĞA MONOTEİZM, TANRICILIĞA İSEbilgi POLİTEİZM Meymun, İslamiyet'teki “amentü”ye HÂKİM benzeyen on üçİNANÇLARDA maddelik iman esaslarını DENİLMEKTEDİR. ÇOK TANRICILIĞIN OLDUĞU belirlemiştir. ile ilgili olanlar şunlardır: GENELLİKLE Bunlardan TANRILARINtanrı İÇLERİNDEN BİRİ, EN BÜYÜK TANRI KABUL EDİLMİŞTİR. NİTEKİM İLKEL KABİLE DİNLERİNDE BİLE BİR DE YÜCE TANRI ANLAYIŞI VARDIR. Tanrı birdir ve ondan başka tanrı yoktur. Tanrı her şeyi yaradan ve onlara hükmedendir. Tanrı bir cisim değildir ve hiçbir biçimde tasvir edilemez. Tanrı, ezelî ve ebedîdir. İbadet, sadece Tanrı’ya mahsustur; ona ortak koşulamaz. Tanrı, insanın bütün işlerini ve düşüncelerini bilir. Tanrı, emirlerini yerine getirenleri mükâfatlandırır, getirmeyenleri ise cezalandırır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL Yahudiliğe göre tanrı hiçbir yaratılmışa benzemediği için asla resmi ve heykeli yapılamaz. Onun adı gereksiz olarak zikredilemez. İbadet yalnızca ona yapılır. Tanrı’nın Elohim ve Yahve şeklinde iki tane ismi vardır. Elohim onun gazap tarafını, Yahve ise rahmet tarafını ifade eder. Yahudiler, Tanrı’nın isimlerini söylemekten çekinirler. ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ TANRI İNANCI HRİSTİYANLIK Hristiyanlar tek tanrıya inandıklarını söylemekle birlikte Hz. İsa ve Kutsal ruhun da tanrı olduğunu kabul ederler. Onlara göre aynı Özden türeyen üç tanrı vardır. Buna teslis (trinite/üçleme) denir. Teslis; baba, oğul ve kutsal ruhtan oluşur. Üç ayrı varlığın tek bir Varlık olarak açıklanması akli olarak mümkün olmadığından Hristiyanlar bu konunun ancak imanla idrak edilebileceğini söylerler. Hıristiyanlıktaki teslis anlayışının birinci unsuru olan baba tanrı; ezelî, ebedî, her şeye güç yetiren, her şeyi bilen, her şeyi yaratan ve merhamet sahibi bir varlıktır. Teslisin ikinci unsuru ise oğul İsa’dır. Baba tanrı, insanlara olan sevgisi sebebiyle İsa’nın bedenine girerek onların arasına girmiştir. Bir anneden dünyaya gelmesi sebebiyle bir insan, baba tanrının çocuğu olması hasebiyle tanrıdır. İsa, insanlığın Hz. Âdem’den beri devam eden asli günahlarını bağışlatmak için bedenini feda etmiştir. Ona kulluk, baba tanrıya kulluktur. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL Teslisin üçüncü unsuru kutsal ruhtur. Kutsal ruh, baba tanrı ile aynı özdendir ama mahiyeti farklıdır. O, diğer iki tanrı gibi ezelî olup insanların kalbinde ve evrende yaşayan tanrının kendisidir. Baba tanrı bütün işlerini onunla yapar ve kudretini onunla gösterir. O, ayrıca insanları iyiliğe yönlendirerek kötülüklerden uzak kalmalarını sağlar. ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ TANRI İNANCI İSLAM İslamiyet, tek tanrıya inanmaya büyük önem vermiş ve bu inancı tevhit olarak isimlendirmiştir. İslam’a göre hiçbir noktada yaratılmışlara benzemeyen Allah, meydana gelen her şeyin sebebi ve yaratıcısıdır. Hiçbir konuda onun ortağı yoktur. Onun bilgi ve kudreti dışında hiçbir şey meydana gelmez. O, hiçbir şeye muhtaç değildir. Kuran’da yaratıcının özel ismi Allah olup onun çeşitli yönlerini gösteren sıfat isimleri vardır. Bunlara Esmaü’l-Hüsna (Güzel İsimler) denir. İslam’daki tek tanrı anlayışına en yakın din Yahudiliktir. Fakat Yahudilikte tanrı için kutsal kitaplarında, dinlenme, bahçede gezinme, pişman olma, görünme gibi ifadeler kullanılır. İslam bu yaklaşımları asla kabul etmez. İslam, tanrı inancı konusunda Hristiyanlıktan da ayrılır. Hristiyanlık üçlü tanrı anlayışını kabul ederek monoteizmden uzaklaşmıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ TANRI İNANCI HİNDUİZM BUDİZM CAYNİZM Çok tanrılı bir dindir. Tanrıların en üst tabakasını, yaratıcı tanrı Brahma, koruyucu tanrı Vişnu ve cezalandırıcı tanrı Şiva oluşturmaktadır. Hinduizmde bu tanrılar dışında da pek çok tanrı bulunmaktadır. Tanrı konusuna ilgisiz kalmıştır. Fakat Buda’nın tanrı inancını reddettiğini gösteren bir bilgi de yoktur. Buda, heykellerinin yapılmasına karşı çıktığı halde, Budistler, daha sonra onun heykellerini yaparak tanrı kabul etmişlerdir. Evrenin bir yaratıcısı olduğunu kabul etmemekle birlikte tanrıların varlığını benimser. Caynistlere göre tanrısal varlıklar, güçlerine göre göklerin çeşitli tabakalarında otururlar. Tanrılar ölümsüz değildir. SİHİZM TAOİZM ŞİNTOİZM Monoteist bir dindir. Sihlere göre Allah vardır ve birdir. Bununla birlikte Tanrı insan tarafından tam olarak idrak edilemez. Allah, her yerde hazır ve nazırdır. Her şey onun varlığını gösterir. Sihler, Tanrı’yı Nam, Rama ve Allah diye isimlendirirler. ESKİ TÜRK DİNİ “Yüce tanrı” her zaman anlayışını öne çıkmıştır. Tao, âlemden önceki yaratıcı prensiptir. O, görülemez, işitilemez ve kavranılamaz. Tao, dünyayı yöneten sebeptir, insan onu bilmelidir. ZERDÜŞTLÜK Tanrı yüce ve bir olup maddi bir yapıya sahip değildir. Ahura Mazdah, merhametli, her şeyi bilen, her yerde hazır olan ve değişmeyendir. Ehrimen ise kötü olan, şeytani kuvvettir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL Politeizmin hâkim olduğu bir dindir. Bu dinde animist tanrı inancı da mevcuttur. Tanrı ve ruh gibi varlıklar “Kami” kelimesiyle ifade edilmiştir. Bununla birlikte en büyük tanrı Amaterasu (Güneş Tanrıçası)’dur. İmparatorun soyunun ondan geldiğine inanılır. Politeizm x Panteizm x x x x HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL x x x x x x x x x x x Eski Türk İlkel Kabile Dinleri Zerdüştlük Şintoizm Taoizm Konfüçyanizm Caynizm Sihizm Hinduizm Budizm Monoteizm x x x ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ PEYGAMBER İNANCI Vahiy kaynaklı dinlerde Allah, insanlardan seçtiği peygamberlerle dini insanlara ulaştırmıştır. İnsan kaynaklı dinlere beşeri dinler denir ve bunlar isimlerini kurucularından alır. Beşeri dinler, kurucusu sayılan kişilerin görüşleriyle şekillenmiştir. Beşeri dinlerin kurucusu sayılan insanlarla peygamberlerin konumları farklıdır. İSLAM HRİSTİYAHLIK Peygamber inancı, İslam’ın iman esaslarındandır. Kuran’da, Müslümanların bütün peygamberlere iman ettiği açıkça vurgulanır. “Peygamber, Rabb’i tarafından kendisine indirilene iman etti, müminler de iman ettiler. Her biri Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine iman ettiler. ‘Allah’ın peygamberlerinden hiçbiri arasında ayrım yapmayız. İşittik, itaat ettik. Ey Rabb’imiz, affına sığındık! Dönüş sanadır.’ dediler.” Hristiyanların kutsal kitaplarında da peygamberlere iman konusunda belirleyici bir ifade bulunmaz. Bu nedenle Hristiyan olmak için peygamberlere iman zorunlu değildir. Bununla birlikte onlar Yahudi peygamberleri kabul ederler. (Bakara 285) HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL YAHUDİLİK Yahudilerin kutsal kitaplarında peygamberlere iman da belirtilmemiştir. Bununla birlikte peygamberlere iman ederler. Fakat Hz. İsa ve Hz. Muhammed’i peygamber olarak kabul etmezler. Bu üç dinin dışında Zerdüştlükte de peygamberlik inancı bulunur. Zerdüşt’ün bir peygamber olduğuna inanılır. ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ HZ. MUSA YAHUDİLİKTE *Peygamberdir. **Kendisine kitap verilmiştir. *** Dininin aslı bozulmamıştır. İLAHİ DİNLERE GÖRE PEYGAMBERLER HRİSTİYANLIKTA *Peygamberdir. **Kendisine kitap verilmiştir. *** Ona gelen din kaldırılmıştır. HZ. MUHAMMED HZ. İSA *O, babasız olarak Hz. *O, günahkar bir kadının çocuğudur. **Peygamber değildir. Meryem’den doğmuştur. **O, peygamber değil bir tanrıdır. ***O, İncil’i yazarlarına vahyetmiştir. İSLAMDA *Peygamberdir. **Kendisine kitap verilmiştir. *** Dininin aslı bozulmuştur ve kaldırılmıştır. *O, babasız olarak Hz. Meryem’den doğmuştur. **O, bir kul ve peygamberdir. ***Ona İncil vahyedilmiş ama aslı bozulmuştur. *O, insanlara gönderilmiş *Onu peygamber olarak kabul etmezler. *Onu peygamber olarak kabul etmezler. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL son peygamberdir. ***O’na vahyolunan Kuran bozulmadan günümüze kadar gelmiştir. ***O, bütün insanlık için örnek bir şahsiyettir. ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ PEYGAMBER İNANCI DİNİN ADI KURUCUSU YAŞADIĞI DÖNEM Budizm Buda MÖ (563-483) Caynizm Mahavira MÖ 6. Yüzyılda Sihizm Nanak (1469-1539) Konfüçyanizm Konfüçyüs MÖ 551- MÖ 478 Taoizm Lao-Tzu MÖ 6. yüzyıl Zerdüştlük Zerdüşt MÖ 6. yüzyıl HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ AHİRET İNANCI Dinlerin büyük çoğunluğunda, insanların dünyada işlediği ameller sebebiyle hesaba çekileceği ve amellerinin karşılığını göreceği inancı vardır. Bununla birlikte ahiret inancının mahiyeti, bütün kültür ve dinlerde aynı değildir. İlahi dinlerde ahiret inancının temelinde, başka bir dünyada bedenen yeniden dirilme anlayışı bulunur. İSLAM HRİSTİYAHLIK Ahiret gününe inanmak, İslam’ın iman esasları arasında yer alır. Ahirete iman önemli kabul edildiği için pek çok ayette Allah’a imanla birlikte zikredilir. İslam, dünya ve ahiret arasında bir denge kurmuştur. İnsanlar dünyada işledikleri ameller doğrultusunda ahiret aleminde hesaba çekilecektir. Kıyamet koptuktan sonra mahşer hayatı başlayacak ve Allah adaletli bir hesaptan sonra insanları iman ve amelleri doğrultusunda cennet veya cehenneme koyacaktır. Ahiretin varlığı iman esaslarındandır. Hz. İsa’nın ikinci defa dünyaya dönecek, kıyamet kopacak ve ölüler dirilecektir. Baba, yeniden dirilmenin ardından hükmetme yetkisini İsa’ya verecektir. Hz. İsa, insanlar arasında adaleti sağladıktan sonra görevi sona erecek ve yetkiyi babaya devredecektir. Kişi, dünyadaki amellerinin karşılığını ölür ölmez görmeye başlar. İyi insan mezarda rahat ederken kötü olan ise azap çeker. Kıyamet sonrasında ise iyiler sonsuza kadar cennette kalmayı hak ederler. Mükâfat ve ceza ebedî olacaktır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL YAHUDİLİK Kutsal kitaplarında ahiretle ilgili az da olsa bilgi vardır. Fakat ahirete iman konusunda açık ve net bir bilgi bulunmamaktadır. Musa bin Meymun’un oluşturduğu iman esaslarından sonuncusu “Tanrı’nın bildiği bir zamanda, ölümden sonra dirilme gerçekleşecektir.” şeklindedir. Yahudi inancına sahip olmayanlar ebedi cehennemde kalır. Bu dünyada iyi ameller işleyerek ölen ise cennete gider. ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ AHİRET İNANCI Hint dinlerinde sonsuz hayat, bu evrenin dışında bir yerde gerçekleşmeyecektir. Bu dinlere göre tabiat sonsuza kadar yaşayacaktır. Budizm, Hinduizmin karma yasasını ve tenasüh anlayışını kabul eder. HİNDUİZM BUDİZM CAYNİZM İnsan ruhunun çeşitli bedenlerde var olmaya devam etmesi, Brahma’ya ulaşmak suretiyle sona erecektir. İnsanın kaderi, insanın kendi fiilleri ile belirlenir. İnsanın varlığının çeşitli bedenlerde devam etmesi nirvanaya ulaşana kadar sürer. Yaşadığımız dünya ezelî ve ebedidir. Kıyamet anlayışı bu dinde yoktur. SİHİZM Kişinin fiillerinin gelecek hayattaki durumunu etkileyeceğine ve ruh göçüne inanırlar. ŞİNTOİZM Ruhun ölümden sonra yaşamaya devam ettiğine inanılır. Onlara göre öldükten sonra kişinin ruhu tanrıya dönüşür. Bu dinde ahiret inancına rastlanmaz. Hint Dinlerinde ceza ve mükâfat anlayışı diğer dinlerden farklıdır. Kötü fiil işleyenler öldüklerinde kötü varlıkların bedenlerinde varlıklarını sürdürürken iyi fiil işleyenler güzel bedenlerde varlıklarını sürdürürler ve bu durum nirvanaya ulaşıncaya kadar sürer. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ZERDÜŞTLÜK Mahşerde ruhlar hesaba çekilir. Eğer sevapları fazlaysa cinvat köprüsünü geçerek , övgüevi denilen cennete, günahları ağır gelirse bu köprüden düşerek onun altında bulunan yalanevi denilen cehenneme giderler. Mükâfat ve ceza anlayışı ilahi dinlere yakındır. Onlara göre haşir olayından sonra insanlar hesaba çekilecek ve iyi olanlar cennete, kötü olanlar ise cehenneme gideceklerdir. MESİH VE MEHDİİNANCI ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ Mehdi ve Mesih kavramları, ahir zamanda ortaya çıkıp insanları içinde bulundukları olumsuz durumlardan kurtaracak veya bozulmuş olan dinleri düzeltecek kurtarıcılar için kullanılan kavramlardır. İnsanlar çok eski çağlardan beri kendilerini kurtaracak olağanüstü güçlere sahip yol göstericiler beklemişlerdir. Dinlerin çoğunda bu kurtarıcının gökyüzünden ineceği ve inmesinin hemen öncesinde tabiatta büyük değişikliklerin olacağı kabul edilmiştir. İSLAM YAHUDİLİK İslam’ın iman esasları arasında mehdi ve Mesih inancı yoktur. Kuran’da BU konuda bir ayet bulunmamaktadır. Bazı hadislerde mehdi kelimesi kullanılmakla birlikte en önemli hadis âlimlerinden Buhari ve Müslim mehdi konusundaki rivayetleri kitaplarına almamışlardır. Beklenen kurtarıcıya Mesih ismini vermişlerdir. Onların iman esaslarından biri de ahir zamanda bir Mesih’in gelmesidir. Hz. Davut soyundan kral olarak gelecek olan Mesih, Yahudileri vaad edilen topraklarda toplayacaktır. Beklenen Mesih bu topraklarda tanrısal bir imparatorluk kuracaktır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL HRİSTİYANLIK Mesih inancı üzerine kurulmuş bir dindir. Hristiyanlar Yahudilerin beklediği Mesih’in, Hz. İsa olduğuna inanırlar. ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ AHİRET İNANCI MEHDİ-MESİH İNANCI Diğer dinlerde gelecek olan kurtarıcıya verilen isimler; HİNDUİZM KALKİ BUDİZM MAİTREYA HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ZERDÜŞTLÜK SAOŞYANT ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ KUTSAL KİTAP İNANCI İlkel dinler hariç bütün dinlerde kutsal kitap anlayışı vardır. Dinlerin en önemli unsuru olan kutsal kitaplar, dinlerin temelini, her tür dinî anlayış ve uygulamada çıkış noktasını oluşturur. Yahudiler sadece kendi kitaplarını kabul ederler. Hristiyanlar, kendi kutsal kitapları yanında Yahudilerin kitaplarını da benimserler. Onun nesh olduğuna inanırlar; fakat Kuran’ı kabul etmezler. Müslümanlar Kuran’la birlikte Yahudi ve Hristiyanların kitaplarını da kabul ederler. Ancak bu kitapların daha sonraları tahrif edildiğine inanırlar. Kutsal kitapların dinlerdeki yeri ve otoritesi, her dinde aynı değildir. Bazı dinlerde kutsal kitaplar, ibadet ve ayinlerde dua kitabı olarak kullanılır. Yahudilerin Tanah’ı, Hristiyanların Kitab-ı Mukaddes’i, Müslümanların Kuran-ı Kerim’i buna örnek verilebilir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ KUTSAL KİTAP İNANCI 1 - AHDİ ATİK (TANAH) Tora (Tevrat) Alemin yaratılışından Hz. Musa’nın vefatına kadar meydana gelen olaylar ve Tanrı’nın Hz. Musa’ya gönderdiği dini kanunlar bulunur. Nevim (Peygamberler) Hz. Musa’dan sonraki olaylar ile diğer İsrailoğullarına indirilen vahiyler bulunmaktadır. Ketuvim (Kitaplar) Hz. Davut’a atfedilen Mezmurlar (Zebur) bu bölümdedir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL YAHUDİLİK 2 - TALMUT Yahudi hahamlarının nesilden nesile aktardıkları sözlü rivayetlerin bütününe denir. İlk dönemlerde yazılı olmayan bu eserler, kaybolmalarının engellenmesi için M 2. yy. sonra yazılı hâle getirilmiştir. Talmut Tanah’ın tefsiri niteliğindedir. Tanah iki bölümden oluşur; 1. MİŞNA 2. GEMERA Yahudi geleneğine göre yazılı kutsal kitap Tanah’ı okuyup yorumlamak özel tefsircilerin işidir. Bundan dolayı, tarih içinde sözlü kutsal metinlerden olan Talmut ön plana çıkmış ve dinî kuralları öğrenmek isteyenlerin Talmut’a başvurması öğütlenmiştir. ÜNİTE 5 - DİNLERDE İNANÇ 1 – ESKİ AHİT (TANAH) KUTSAL KİTAP İNANCI KİTABI MUKADDESİ Yahudilerin kutsal kitabı olan Tanah’tır. Hristiyanlar Tanah’ı kutsal kitap olarak kabul ederler. Fakat Yeni Ahit’le birlikte onun hükmünün nesh olduğu görüşünü benimserler. ÖNEMİ: Hristiyanlık’ta Katolik mezhebinde kilise geleneği de denilen dini gelenek Kitab-ı Mukaddes’ten önce gelir. Buna karşılık Protestan mezhebinde sadece Kitab-ı Mukaddes esas alınır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL HRİSTİYANLIK 2 – YENİ AHİT Yazılı hâle getirilmesi Hz. İsa’dan otuz yıl sonra başlanarak uzun bir süre sonucunda tamamlanmıştır. Hz. İsa’nın yaptıkları ve söyledikleri, ilk önce Hz. İsa’nın arkadaşları tarafından hafızalarda tutulmuş, sonraki nesillere de sözlü olarak aktarılmıştır. Daha sonra bunlar yazılmaya başlanmıştır. Bu aşamada yüzlerce İncil nüshası ortaya çıkmıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL
