deneyler

DENEYLER
YEŞİLIRMAK LİSESİ BİYOLOJİ LABORATUVARI
ZEKERİYA UYGUN
Biyoloji Öğretmeni
-2-
YÜKSEK BİTKİLERİN HAYAT GÖSTERİLERİ
BÜYÜME:
Deney1: Kök bölgesinde büyümenin uç kısımda olduğunu anlayabilmek amacıyla;
Yapılış:Yeni çimlenmiş bir fasulyeyi toprağından çıkarıp kökü üzerine çini mürekkeple eşit
aralıklarla çizgiler çizilir.Fasulye büyümeye bırakılır.Bir süre sonra incelenirse üstteki kısımların az çok
eskisi gibi kaldığı ,uca yakın olan kısımlarda uzama olduğu görülür.
Gövde kısmında uzamanın anlaşılması için benzer şekilde çizgiler gövde üzerine çizilir.Gövde de
uzama boğumlar arasında olur.Ancak bu deney(daha doğrusu gözlem) için biraz zaman gereklidir.
-3DENEY: Fotosentez sırasında O2 çıktığının gözlenmesi
Su dolu bir kaba,Elodea (ya da herhangi bir akvaryum bitkisi) denilen su bitkisinin dallarından
keserek,kesik yerleri yukarı gelmek üzere konur.Üzerine bir huni kapatılır.Huninin borusuna içi su dolu
bir tüp tersine geçirilir.Tüp yerine bir lastik boru da kullanılabilir.Lastik boru huniye tutturulur.
Lastik borunun açıkta kalan ucu bir kıskaç ile sıkıştırılır.Böylece oksijenin kaçması önlenir.Kibrit
yaklaştırılırken kıskaç gevşetilir.Oksijenin çıkması sağlanır.Bu araç bir süre güneşte bırakılırsa,kesik
yerlerden mini mini baloncuklar çıkarak tüpün içine dolduğu ve tüpteki suyun aşağıya doğru indiği
görülür.Tüpü çıkarıp içine bir kibrit alevi tutarsak alevin daha parlak yandığını görürüz.Bu gaz
oksijendir.
Aynı deney karanlıkta yapılırsa oksijen çıkmadığı görülür.
NOT:Bitkiler solunumda oksijen alıp , karbondioksit verdiklerinden deneylerin sudan oksijen alan
elodea bitkisi ile yapılması yanlışlıkları önler.
-4DENEY:Fotosentezde nişasta oluşumunu ispatlamak.
A harfi oyulmuş bir kurşun plak,alüminyum kağıt gibi maddeler,bir süre karanlıkta bırakılmış
bitki yaprağına sıkıca kapatılır.Sonra bitki güneşe konulur.Bir gün bırakılır.Bir gün sonunda
çıkarılarak,alkole konulur.Alkolde yaprağın klorofili erir ve alkole geçer.Yaprak renksiz bir hal alır.
bu yaprak iyotlu bir eriyiğe (örneğin sulu tendürdiyot) batırılıp çıkarılırsa üzerinde mavi renkli A harfi
görülür.Bu da güneşte,yaprakta nişasta teşekkül ettiğini gözterir.Bu olay karanlıkta olmaz
DENEY:BİTKİLERİN SU ALMASI
Suyun emici tüylerle alındığını gösteren deney .
Yeni çimlenmiş bir fasulye bitkisinin yarı yarıya zeytinyağı-su konmuş bardağa emici tüyleri
yağdan aşağıda kalacak suya dalacak şekilde koyarsak bitki gelişmeye devam eder.
Başka bir yeni çimlenmiş fasulye bitkisini emici tüyleri yağın içinde olacak şekilde koyarsak
bitkinin büyümediğini sararıp kuruduğunu görürüz.Emici tüyleri suya gelen bitkinin ise yaşadığı
görülür.
-5DENEY:Bitkilerin yaprak ve gövdeleriyle de su almaları
Yüksek bitkilerde; yapraklarla ve saplarla da bir miktar suyun emildiği, bu dokulardaki
hücrelerin osmoz yoluyla su aldıkları görülür.Fakat bu şekilde su alma uzun süre bitkinin beslenmesine imkan vermez.
1. şekilde ucu kesik saptan su alınması bitkinin sararmaması ile belli olur.2.şekilde kesik yer
mumla kapatılınca su alışı engellenir ve yaprakların buruştuğu görülür.
3.şekilde yapraklardan su alışı gösterilmiştir.Su içerisinde yer alan yaprakların buruşmadığı
ancak su dışında kalan yaprakların buruştuğu görülür.
DENEY:Bitkilerde su kaybı-TERLEME
Bitkilerde insanlar gibi terler ve bu surette su kaybederler.Terleme yaprak ve saplardan olur.
Bunu anlamak için bir bitkinin bir dalını yapraklarıyla birlikte bir balona koyarız.Ağız kısmını sıkıca
kapatırız.Bir süre sonra balonda su biriktiğini görürüz.
-Deneyi yaparken tüm saksının naylon poşet içerisine
alınması doğru olmaz çünkü topraktaki suyun
buharlaşması deney sonucuna etki yapacaktır.Bu yüzden
şekildeki düzeneğin kurulması daha uygundur!
Ancak balon yerine poşet kullanımı kolaylık sağlayacaktır.
*deney için büyük yapraklı bitkiler tercih ediniz.
Böylece daha çok damlacık oluşumu gözlenir.
Gözlem:Bir bitki gövdesi kesildiğinde çıkan suya
dikkat ediniz.Örneğin asma sapları kesildiğinde
su damlamaya başlar.Bu olay gövde yoluyla da su
kaybının olduğunu gösterir.
-6DENEY:Solunum olayı için oksijenin gerekli oluşu
Bir tüp içerisine taze çimlenmiş tanelerle biraz potasyum konulur.Sonra tüp, civa dolu kaba
tersine yatırılır.Karanlıkta bir süre bekletilip incelenirse , civanın yukarı doğru yükseldiği görülür.
Çimlenmiş taneler(nohut,bezelye,fasulye…) solunum yapmak için tüpte bulunan oksijeni
kullanmaya başlamışlardır.Kullanılan oksijenin yerini de(oluşan boşluğu) civa doldurmaya başlamıştır.
Bu yükselme tüpteki havanın 1/5 ‘ine (%21) kadar olur.Bu da bize havada bulunan 1/5 oranındaki
oksijen harcandığını gösterir.
Not: KOH(potasyum hidroksit) CO2’ i yakalama
özelliğine sahiptir.Bu amaçla yapılacak herhangi
bir deneyde CO2 olması istenmiyorsa potasyum o
deneye dahil edilir.
* Hava= %78 Azot + %21 Oksijen+%1…
DENEY:Solunum olayında karbondioksitin açığa çıkması-OKSİJENSİZ SOLUNUM
Bitkilerde havadan izole edilmiş bir ortam içerisinde solunum olayının devam edebilmesi için
bitkiler gerekli enerjiyi sağlamak amacı ile enzimatik yollarla oksijensiz solunum adı verilen bir olaya
başvururlar.Bitki bünyesinde bulunan oksijen kullanılır.
Deney tüpü içerisine çimlenmekte olan tohumlar(fasulye,nohut,bezelye…) konulur.Sonra tüp
tamamen civa ile doldurulur.Arkasından ters çevrilerek yine civa dolu kaba batırılır.Sabitlenir!Bu
düzeneğin üzeri su ile kapatılır.
-7Bir süre sonra tohumlardaki oksijensiz solunum neticesinde ortaya çıkan gazın tüpteki civayı
aşağı doğru ittiği görülecektir.Bu olay da bize havadaki serbest oksijenin değil de bitki dokusundaki
bağlı oksijenin kullanılmasıyla yapılan anaerobik(oksijensiz) solunumu göstermektedir.
Not:Bu deneyde kullanılan su tabakası bitki tohumlarını, havanın serbest oksijeninden
izole etmektedir!!!
DENEY:Fotosentezin yapraklarda yapıldığı ve oksijenin yine yapraklar tarafından üretildiği
İki ayrı kavanozdan birine yeşil yapraklar, diğerine çiçekler konulur.Kapakları kapatılıp ışıkta
bırakılır.Birkaç saat sonra her iki kavanoza birer yanmış mum sarkıtılır.
Çiçek bulunan kapta(2A) mumun söndüğü,yaprak bulunanda (2B)ise sönmediği görülür.Bu hal
çiçek bulunan kapta oksijenin kullanılmış olduğunu gösterir.Yaprak bulunan kapta ise fotosentez
yapıldığından oksijen açığa çıkmış ve bu yüzden mum sönmemiştir.
Not:Mumları kavanozlara yerleştirirken dışarıdaki havanın çok fazla içeri girmesine izin
vermeyiniz.Kapakların üstüne açılmış küçük boşluklardan bir ip yardımıyla yanan mumları
içeri alabilirsiniz.Ya da farklı teknikler geliştirebilirsiniz.
-8DENEY:Solunum olayında karbondioksit açığa çıkması
Bir saksı bitkisi.bir bardak kireç suyu ile bir fanusun altına konur.Karanlık bir yerde tutulur.
Bu şekilde karanlıkta bırakılan bitki solunum yapar.Yani fanustaki havanın oksijenini alır ve
karbondioksit çıkarır.
Çıkan gazın kireç suyunu bulandırmasından bu gazın
CO2 olduğu anlaşılır.
Not: Deneyin karanlıkta olması şarttır.Çünkü
ışık altında fotosentez devam edecektir ve çıkan
karbondioksiti kullanacaktır.
Not: Karbondioksitin tespit edilmesinde kireç
kullanılır.CO2 kireç suyu ile birleşerek beyaz bir
tabaka oluşturur.(kalsiyum karbonat).Bu tabaka
suda beyazlık (bulanıklık) şeklinde görülür.
DENEY:Anaerob solunum deneyi
Yüksek bitkilerde görülür.Bir kavanoz içerisine bir iki parça pancar yumrusu koyup üzerini
iyice kapatınız.Mantar kapağın ortasındaki deliğe U biçiminde iki defa kıvrılmış bir civalı tüp
yerleştiriniz.Bir süre bu düzeneği kendi haline bırakırsanız,şişeden CO2 çıkarak tüpteki civayı yukarı
doğru yükselttiğini göreceksiniz.
Civa seviyesinin yükselişi tamamen deney şartlarına bağlıdır.Bu şekillerde civa yükselişi
abartılmış olabilir.Daha az yükselmesi de söz konusudur.
-9DENEY:Alkolik fermantasyon
Oksijensiz ortamda bira mayası kendi enzimleri yardımıyla glikozu parçalar.Bu olay neticesinde
alkol oluştuğundan bu isim verilmiştir.
Bir kavanoz içerisine glikozlu su konulur.Bira mayası eklenir.Ağzı kapatılır ve havası alınır.Kavanozdan cam borular vasıtası ile deney tüpüne bağlantı yapılır.Deney tüpü su ile doldurulur ve ters
çevrilerek yine su ile dolu kabın içerisine daldırılır. Bira mayası oda sıcaklığında glikozu ayrıştırmaya
başlar.
Karbondioksit gazı deney tüpünde kabarcıklar
şeklinde gözlenir ve yukarıda birikmeye
başlar.Bu arada glikozlu suda alkol oluşmaya
başlamıştır. (etil alkol)