1.bölüm Temel İşletmecilik

GENEL İŞLETME
İŞL 105
DUYGU GÜR
Ders Kitabı
Temel İşletmecilik
Bilgisi
Yazarlar:
Prof Dr. Hüseyin Özgen
Prof. Dr. Azmi Yalçın
Temel İşletmecilik
Kavramları
İşletme nedir?
• ‘İnsan ihtiyaçlarını karşılayarak isteklerini tatmin etmek
üzere kurulan ve işletilen ekonomik, teknik, yasal ve
sosyal nitelikleri bulunan bir birimdir.’
• ‘Kişilerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretim
faktörlerini uyumlu bir biçimde bir araya getirerek,
ekonomik mal ve hizmet üretmek ve/veya pazarlamak
için faaliyette bulunan kuruluş’
İşletme nedir?
 ‘Belli bir ortamda, dış çevresinden aldığı girdileri belirli
bilgi, teknoloji ve süreçleri kullanarak; müşterisi olan
insanlar için değer ifade eden, pazarı olan mal ve
hizmetlere dönüştüren ve bunları pazarda oluşan fiyat
üzerinden satan ve bütün bu işlemleri yaparken içinde
bulunduğu ortamı oluşturan çevresel unsurlara zarar
vermeyen, ayrı bir kişiliği ve kendine özgü kültürü
bulunan, değişen koşullara uyum göstererek yaşamını
sürdüren bir sistem veya sosyal bir varlıktır’
İşletme nedir?
Kar amaçlı veya kar amacı olmayan işletmeler olarak
ikiye ayrılır.
Kar amaçlı işletmeler: Bakkal, süpermarket, fabrikalar,
ticari bankalar vb
Kar amacı gütmeyen işletmeler: Kızılay, Devlet Demir
Yolları, Üniversiteler, Belediyeler, Sanayi Odaları, vb
Kar amacı gütmeyen işletmelerin amacı; kamu hizmeti
üreterek toplumun eğitim, sağlık, güvenlik, altyapı ve
diğer temel ihtiyaçlarını en üst düzeyde karşılamaktır.
İŞLETME nedir?
 İşletme, her şeyden önce toplumsal bir iş birliği sistemidir.
 İşletme ekonomik bir birimdir. Yani işletme en az emek
kanunu gereğince faaliyette bulunur ve faaliyetlerinin
sonucunda makul bir kâr sağlamayı hedef alır.
 İşletmenin amacı, insanların ihtiyaçlarını karşılayacak mal
ve hizmetler üretmektir.
 Nihayet, işletme, ekonomik bir birim olmanın yanında aynı
zaman da teknik bir birim oluşturur.
 İşletme kurma girişiminin özünde alıcı – satıcı ilişkisi
vardır.
İşletme Fonksiyonları
İşletme Amaçları
• Uzun dönemde kar elde etmek
• Topluma hizmet ederek, sosyal sorumluluk
işlevini yerine getirmek
• Varlığını sürdürmek ve büyümek
İşletme Amaçları
KARLILIK
SÜREKLİLİK
TOPLUMA HİZMET
KAR
 İşletmenin belirli bir dönemde elde ettiği gelir ile o
dönemde oluşan toplam giderler arasındaki olumlu farktır.
Eğer toplam gelir, toplam giderden düşük ise bu durumda
zarar yaşanır.
 Pazarın talep ettiği mal ve hizmetleri üretmek için; insan
kaynaklarını, teknoloji ve bilgiyi bir araya getirerek risk
alan kişinin ödülüdür.
İşletmelerin;
kurulmasının,
genişletilmesinin,
rekabet gücü yüksek mal ve hizmet üretilmesinin
sürdürülmesinin temel motivasyon nedenidir.
Sürdürebilirlik
 Değişen dış ve iç çevre koşulları göz
önünde bulundurularak işletmenin
varlığını sürdürmesi ve büyümeyi
sağlaması
 İleriyi gören işletmeler teknolojinin,
ekonominin, sosyal hayatın yeniliklerini
anında algılar ve işletmesiyle ilgili
önlemleri alırlar. Bu önlemleri almayanlar
ise geride kalırlar ve yok olmaya
mahkumdurlar.
Topluma karşı sosyal
sorumluluk
 İşletmeler, toplumun sağlık, eğitim, kültür, ve çevre sorunlarına
yönelik sosyal ve ahlaki sorumluluklarını yerine getiriler.
 Toplumsal değerlerdeki değişimin de etkisiyle işletmeler
yaşanan küresel çevre sorunlarına stratejik bir perspektiften
yaklaşmakta ve bu sorunlara en uygun çözümler bulmayı
amaç,̧ edinmektedirler.
 Etkin ve verimli, çevrenin kirlenmesine, kaynakların
tükenmesine engel olacak üretim ile çevreye ve müşterilerine
duyarlı işletmelerin gelişimi
Topluma karşı
sosyal sorumluluk
Sosyal sorumluluk projeleri,
Çevreden, eğitime, sağlıktan yoksulluk
problemine kadar geniş bir alanda projeler,
çok uluslu şirketlerde uzman danışmanlar
eşliğinde seçiliyor, markaya neler
kazandıracağı, satışları ne kadar artıracağı
hesaplanarak hayata geçiriliyor.
Firmaların marka değerine katma
değer sağlıyor.
Sosyal sorumluluk projeleri, Türkiye'de de
özellikle son yıllarda büyükten küçüğe
birçok firmanın literatürüne ve bütçe
kalemlerine girmiş durumda.
Örnek Sosyal Sorumluluk
Projeleri
 Doğan Gazetecilik Yönetim
Kurulu Başkanı Hanzade
Doğan Boyner tarafından
ortaya çıkarılmış önemli bir
proje
 Projenin amacı; Türkiye’de
ekonomik yetersizlik ve aile
baskısı gibi nedenlerle okulla
bağlantısını koparmak
zorunda kalmış kızlarımızın
yeniden okula
kazandırılmasıdır
Örnek Sosyal Sorumluluk
Projeleri
 “Temiz Tuvalet” projesinin
amacı, toplumda tuvalet
temizliği konusunda farkındalık
yaratarak, bu konu üzerinde
hassasiyet uyandırmaktı.
 İşe ilk önce kendi istasyonları
ve personelleriyle başlayan
Opet, daha sonra köy ve
kasabalarda halka, okullarda
öğrenci ve öğretmenlere verilen
eğitimler ve seminerler ile
projeyi geniş kitlelere
ulaştırmayı bildi.
Örnek Sosyal Sorumluluk
Projeleri
 “Çocuk Tiyatrosu”
projesi, hayatlarına yeni
açılımlar, yeni ufuklar
sunarak
yaratıcılıklarının
gelişmesine katkıda
bulunabilecek tiyatro
sanatının çocuklarımız
ile buluşturulmasını
amaçlıyor.
Örnek Sosyal Sorumluluk
Projeleri
 Türk ilaç sektörünün lideri Abdi İbrahim, toplum sağlığı ve Türk
ekonomisi açısından önem taşıyan bilinçsiz ilaç kullanımı
konusunda, toplumsal farkındalık düzeyini artırmak amacıyla bir
kampanya başlattı.
 Abdi İbrahim, 100. Yılında yürüteceği “Akılcı İlaç Kullanımı”
Kampanyası’yla ‘İlacın doktorun önereceği doz ve sürede,
eczacıya danışarak kullanılması’ gerekliliğine dikkat çekiyor.
 http://www.abdiibrahim.com.tr/sosyal-sorumluluk/yazilibasin-reklamlari.aspx
 http://www.abdiibrahim.com.tr/sosyal-sorumluluk/akilliilac-arastirma_sonuclari.aspx
İŞLETMENİN ÖZELLİKLERİ
 Mal ve hizmet üretirler.
 Sosyo-teknik (beşeri-fiziki) sistemlerdir.
 Yasalara uyarlar.
 Çeşitli teknikler kullanırlar.
 Kar etmeye, büyümeye ve sürekliliklerini korumaya çalışırlar.
 Borçlanabilir ve alacaklanabilirler.
 Hukuki varlıklardır. Risk alırlar.
 Durağan ve devingen (dinamik ve statik) yapıları vardır.
 Açık sistemlerdir.
İşletme ve Çevre
 İşletmenin çevresi işletme dışında kalan ancak onun
faaliyetlerini etkileyen her şey olarak karşımıza
çıkmaktadır.
 İşletmeler amaçlarına ulaşmak için içerisinde
bulundukları çevre koşullarına kendilerini uyarlamak
zorundadır.
 Çevre fırsat ve tehlikeleri beraberinde getirmektedir.
(SWOT) ANALİZİ
KURUM DIŞI
KURUM İÇİ
OLUMLU
OLUMSUZ
G
Z
GÜÇLÜ
YANLAR
ZAYIF
YANLAR
F
FIRSATLA
R
T
TEHDİTLER
SWOT Analizi, bir projede ya da bir ticari girişimde kurumun, tekniğin,
sürecin, durumun veya kişinin güçlü (Strengths) ve zayıf (Weaknesses)
yönlerini belirlemekte, iç ve dış çevreden kaynaklanan fırsat
(Opportunities) ve tehditleri (Threats) saptamak için kullanılan stratejik
bir tekniktir.
21
İç Çevre Faktörleri
 İşletme sahipleri; İşletmeyi kuran, sermaye işgücü, bilgi,
teknoloji ve diğer üretim faktörlerini bir araya getirerek
risk alan kişidir.
 Yöneticiler ve diğer çalışanlar: Genel müdür, pazarlama
müdürü, üretim müdürü gibi üst düzey yöneticiler, bakımonarım şefi, ustabaşı ve diğer ünvanlar altında görev
yapan çalışanlardır.
 Örgüt kültürü; İşletme çalışanlarının sahip olduğu ortak
değerler ve normlar, ortak inanç ve felsefedir.(semboller,
giysiler, törenler, sloganlar vb) – gelenekselleşmiş
alışkanlıklar
Örgüt Kültürü Mükemmelliği Örneği;
 Google, yapılan bir çok araştırmada ‘Mutlaka
çalışılması gereken şirketler` kategorisinde yıllardır
birinci konumda.
 Çalışanlar gelişmiş kurum kültürü ile motive olarak
çalıştıkları şirket ile duygusal bağ kuruyorlar ve
başarılarının sırrını bu şekilde açıklıyorlar;
 Şirketin binası başlı başında bir şehir şeklinde.
 En az 6-7 tane farklı konsepte hazırlanmış ofisler bulunuyor.
Bazı ofisler çadır şeklinde bazı ofisler ise oturma odası şeklinde
tasarlanmış. Dileyen bahçede köpeklerin ve sincapların
arasında çalışabiliyor dileyen ise 15 farklı konseptten oluşan
cafelerin birinde devam ediyor.
 Şirket, çalışanlarını tanımak ve daha iyi bir kurum kültürü
geliştirmek adına sürekli anketler yapıyor.
 Mesela çalışanlar arasından yapılan bir ankette `evde en çok
hangi iş sizi yoruyor ya da vaktinizi alıyor?` sorusuna,
çalışanlardan `çamaşır yıkama ve katlama` cevabı geliyor. Şirket
yetkilileri ilk fırsatta şirket bünyesinde ücretsiz çamaşır yıkama
servisi ekliyor. Böylece çalışanlar evlerine gittiklerinde kendilerini
en çok yoran işten muaf oluyorlar.
 Gün içinde, şirket içerisindeki kafelerden yeme-içme
ücretsiz olarak servis ediliyor.
 Yeme-içmenin yani sıra çalışanlar yoğun iş
temposundan sıyrılmak için Googleplex bünyesinden
bulunan voleybol sahasından tenis kortuna, bilardo
masalarından masa tenisi ekipmanlarina kadar bir çok
sportif etkinliğe katılabiliyorlar.
 Aynı şekilde şirket bünyesinde dans sınıflarından yoga
sınıflarına kadar bir çok rahatlama ve aktivite hizmeti
profesyonel eğitmenler tarafından veriliyor
 Şirket, bünyesinde 5 tane doktor bulunduruyor ve
ücretsiz check up imkanı sağlıyor.
 Şirket, günde 8 saat sandalye başında oturan
çalışanlarına fiziksel terapi fırsatı da sunuyor.
 Özel masaj salonunda her daim hazır bir masör
bulunuyor. Spordan ya da masajdan sonra düş almak
isteyenler de düşünülmüş. Müzik severler de
kendilerine özel odada müzik aletlerine çalabiliyorlar ya
da play station oynayabiliyorlar.
 Şirket çalışanları kendilerine nasıl rahat hissediyorlarsa
o şekilde geliyorlar. Dilerlerse çocuklarını bile işe
getirebiliyorlar.
İŞLETME ve ÇEVRESİ
Küresel Çevre
Genel Çevre
Doğal
İş Çevresi
Tüketiciler
Girdiler
Rakipler
Satıcılar
İŞLETME
Sendikalar
Finans Kuruluşları
Çıktılar
Dış Çevre Faktörleri
 Politik-yasal Çevre; işletmeler, içinde bulundukları
hukuki ve politik düzenlemelere uymak zorundadır.
 Ticaret, borçlar, medeni, bankalar, iş kanunları, serbest
rekabete ilişkin düzenlemeler, teşvik uygulamaları vb.
işletmeyi etkileyen hukuki ve çevre faktörleri arasında yer
almaktadır.
 Ekonomik Çevre; ülkenin, bölgenin ekonomik durumu,
işletmenin başarısında önemli rol oynar. Bundan dolayı;
milli gelir, faiz oranları, enflasyon, büyüme, yatırım vb
hususlar dikkatle izlenmelidir.
Dış Çevre Faktörleri
 Teknolojik Çevre; teknolojik gelişmeler takip edilmelidir.
 Sosyo-kültürel çevre; çalışanların değerleri, tüketicilerin
değer ve davranışları, toplumun tutum ve değerleri,
ahlaki yapısı, demografik özellikler vb özellikler
oluşturur.
 Uluslararası çevre; hem işletmenin içinde yaşadığı
toplumu ve genel çevreyi dolaylı olarak etkileyen, hem
de rekabet çevresini doğrudan etkileyen bir nitelik taşır.
 ulaşım, iletişim, teknolojik gelişmeler, küreselleşme, bilgi
toplumuna dönüşüm
İşletmeyi doğrudan etkileyen dış
çevre faktörleri
 Müşteriler
 Tedarikçiler
 Rakipler
 İşçi sendikaları
 Kredi veren kuruluşlar
İşletmeyi doğrudan etkileyen dış
çevre faktörleri
 Müşteriler: Müşterilerin zevk ve ihtiyaçlarında
meydana gelen değişimleri dikkate alınması gereklidir.
 Periyodik müşterilerle ilgili araştırma yapılmalı
 Müşterilere uygun pazarlama anlayış ve uygulaması
benimsenmeli
 Reklam, ambalajlama, ve garanti belgesi gibi konularda
tüketiciyi yanıltıcı uygulamalardan kaçınılmalıdır.
 Tedarikçiler: İşletmeye hammade, yarı mamul gibi her
türlü üretim faktörünü temin eden kişi ve ya kuruluşlar
İşletmeyi doğrudan etkileyen dış
çevre faktörleri
 Rakipler: Rekabet müşterilere seçme şansı sağlarken, bir
yandan da işletmelerin daha uygun kalite, fiyat ve özelliklerde
mal ve hizmet sağlaması söz konusu olur. Rakipler benzer
malları üreten insanlar olabileceği gibi ikame mal ve hizmet
üreten işletmeler de olabilirler.
 İşçi Sendikaları: Sendika, işçilerin işveren karşı çeşitli
açılardan temsil kabiliyeti olmasını sağlayan üyelerinin
ücret, sosyal hak ve çıkarlarının korunmasına yönelik
mücadele eden gruplardır.
 Kredi veren kuruluşlar: finansman kuruluşlarıyla
ilişkileri iyi tutmak son derece önemlidir.
Üretim Faktörleri
 Ekonomik mal ve hizmetlerin üretilmesi için gerekli olan girdilerdir.
Emek
Doğal Kaynaklar
Bilgi
Teknoloji
Girişim, Girişimci, Yönetici
Üretim Faktörleri
 Emek; işletme sahipleri ve çalışanlarının amaçlarına
ulaşabilmeleri için gereken fiziksel ve zihinsel çabaların
tümüdür.
 Doğal kaynaklar; toprak, orman, göller, denizler, güneş
enerjisi vb. doğada hazır bulunan kaynaklardır.
 Sermaye; fabrika, yol, baraj tesis, araç-gereç, donanım
vb. insanlar tarafından üretilmiş üretim araçlarıdır.
 Girişimci; Mal ve hizmet üretmek ya da pazarlamak
amacıyla üretim faktörlerini bir araya getiren ve aynı
zamanda olabilecek kar ya da zarar durumlarını göze
alabilen kişidir. Girişimci, gerçek bir kişi olabileceği gibi,
şirket ya da kamu kuruluşu da olabilir.
 Soralım, öğrenelim…
Türkiye’de kaç işletme var?
 Milli geliri 800 milyar doları aşan Türkiye’de, bu
ekonomik faaliyeti çok büyük oranda 3 milyona yakın
girişim üstleniyor. Bu girişimlerin neredeyse tamamına
yakını ise, küçük ve orta boy işletme olarak tanımlanan
KOBİ’ler ile esnaf ve sanatkarlardan oluşuyor. Yani ülke
ekonomisine ilişkin genel büyüklüklerden söz edilirken
hep söylenen ‘ekonominin yüzde 99’u KOBİ’ sözü
doğrudur. Bunu Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK)
rakamları da net bir şekilde ortaya koyuyor.
 TUİK’in Ekim 2014’te yayınladığı ‘Küçük ve Orta
büyüklükteki Girişim İstatistikleri’ raporuna göre,
Türkiye’de 2012’de 2 milyon 646 bin 117 girişim faaliyet
gösterdi ve bunların yüzde 99.8’i KOBİ.
İşletmelerin sektörel dağılımı
 2014 yılı Haziran ayında ülkemizde kurulan toplam
4.851 işletmenin;
  1.338’i Toptan ve Perakende
 Ticaret Sektöründe,
  879’u İnşaat Sektöründe,
  688’i İmalat Sektöründe,
  420’si Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler,
  251’i Ulaştırma ve Depolama alanında kurulmuştur.