EDİRNE TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ 11. SINIF T. C.

EDİRNE TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ
11. SINIF
T. C. İNKILÂP TARİHİ
ve
ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ
NOTLARI
HAZIRLAYAN:
BÜLENT KAÇIN
TARİH ÖĞRETMENİ
II. MEŞRUTİYET’İN İLANI ( 23 TEMMUZ 1908 )
* II. Abdülhamit İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin
baskısı sonucunda ilan edilmiştir.
* Bu dönemde Türkçülük fikir akımı ön plana çıktı.
Kanun-i Esasi’de Yapılan Değişikler
* Hükümet meclise karşı sorumludur.
* Padişahın meclisi açma kapama, kişileri sürgüne
gönderme yetkisi kısıtlandırılmıştır.
* Siyasi partiler kuruldu. İttihat ve Terakki, Ahrar ve
Hürriyet ve İtilaf Fırkası kuruldu.
Nedenleri:
* İtalya’nın gelişen
sanayilerine pazar ve
hammadde kaynağı arayışı
* Osmanlı Devleti’nin zayıf
durumda olması
31 Mart Olayı ( 13 Nisan 1909 )
* İstanbul’da Avcı taburlarının başlattığı meşrutiyet
karşıtı ayaklanmadır.
* Selanik’ten gelen Hareket Ordusu isyanı bastırdı.
Ordu komutanı Mahmut Şevket, kurmay başkanı ise
Mustafa Kemal Paşa’dır.
* II. Abdülhamit tahttan indirilerek V. Mehmet Reşat
tahtta çıkarılmıştır.
Not: Bu dönemde ortaya çıkan karışıklıkta Bulgaristan
bağımsızlığını ilan etti. Bosna Hersek, Avusturya Macaristan’a, Girit ise Yunanistan’a katıldı.
TRABLUSGARP SAVAŞI 1911 -1912
Gelişmeler:
Uşi Antlaşması 1912:
* M. Kemal’in de yer aldığı savaşta
* Trablusgarp İtalya’ya bırakıldı.
İtalyanlar Derne ve Tobruk’ta durduruldu. * 12 Ada, geçici olarak İtalya’ya
bırakıldı.
* İtalya 12 adayı işgal etti.
Önemi:
*Balkan Savaşı’nın çıkması üzerine
* Osmanlı’nı K. Afrika’daki
Osmanlı barış istemek zorunda kaldı.
varlığı sona ermiştir.
BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913)
I. BALKAN SAVAŞI (1912 -1913)
II. BALKAN SAVAŞI (1913)
Osmanlı Devleti – Balkan Devletleri
Bulgaristan – Balkan Devletleri
* Yunanistan, Sırbistan, Bulgaristan ve Karadağ
Osmanlı’ya karşı savaşmışlardır.
I. BALKAN SAVAŞI
Nedenleri:
* Balkan devletlerinin Osmanlı’nın Balkan
topraklarını ele geçirmek istemeleri
* Milliyetçilik akımının etkisi
* Rusya’nın kışkırtmaları
* Reval Görüşmesinde İngiltere’nin Balkanlarda
Rusya’yı serbest bırakması
Sonuçları:
* Osmanlı Devleti yenildi.
* 1913 Londra Konferansı’nda Midye Enez hattı
sınırı olarak kabul etti.
* Bab-ı Ali Baskını ile İttihat ve Terakki cemiyeti
yönetime el koydu.
II. BALKAN SAVAŞI
Nedeni:
* Bulgaristan’ın I. Balkan Savaşı’nda fazla toprak
alması ve Ege Denizi’ne ulaşması üzerine Balkan
Devletleri Bulgaristan’a savaş açtılar.
* Yunanistan, Sırbistan, Karadağ ve Romanya
Bulgaristan’a karşı savaşmışlardır.
* I. Balkan Savaşı’na katılmayan Romanya bu savaşta
yer almıştır.
* Osmanlı, Bulgaristan’ın zor durumundan
faydalanarak Edirne ve Kırklareli’ni geri almıştır.
Sonuçları
* Balkan devletleri kendi aralarında Bükreş
Antlaşmasını imzalamışlardır.
* Osmanlı, Bulgaristan ve Sırbistan ile İstanbul,
Yunanistan ile Atina antlaşmasını imzalamıştır. Bu
antlaşmaların ortak noktası Türklerin haklarının
korunmasıdır.
BALKAN SAVAŞLARI’NIN SONUÇLARI
* Osmanlı’nın Avrupa’daki varlığı Doğu Trakya ile
sınırlı kalmıştır.
* Balkanlarda Türk azınlığı sorunu başlamıştır.
* Türkçülük akımı güçlenmiştir.
* Balkanlardan, Osmanlı sınırları içene yoğun Türk
göçleri yaşanmıştır.
* Orduda modernleşme gereksinimi doğmuştur. Buda
Osmanlı Almanya yakınlaşması başlatmıştır.
I. DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİNDEKİ BLOKLAŞMA
Üçlü İttifak 1881
Üçlü İtilaf 1907
* İngiltere
* Fransa
* Rusya
Kurucuları * Avusturya - Macaristan
* Almanya * İtalya
* Sırbistan * ABD
* Belçika * İtalya * Romanya
Daha Sonra * Osmanlı * Bulgaristan
* Japonya * Brezilya
* Portekiz * Yunanistan
Katılanlar
I. DÜNYA SAVAŞI’NIN NEDENLERİ
* Fransa’nın Almanya’ya kaptırdığı Alsas Loren
Genel Nedenleri
* Sanayi inkılâbının ortaya çıkardığı hammadde ve
bölgesini almak istemesi
pazar arayışı ( sömürge edinme yarışı)
* İtalya’nın Akdeniz’de egemen olma isteği
* Fransız ihtilali’nin ortaya çıkardığı milliyetçilik
* Avusturya ve Rusya’nın Balkanlarda egemenlik
hareketleri ve özgürlük hareketleri
mücadelesi
Özel Nedenler
* İngiltere ve Almanya arasındaki siyasi rekabet
* Rusya’nın sıcak denizlere inme isteği
Not: 28 Haziran 1914’de Avusturya Macaristan
veliaht prensinin bir Sırp milliyetçi tarafından
öldürülmesi savaşın görünen nedeni olmuştur.
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girme Nedenleri
* Diplomatik yalnızlıktan kurtulma isteği
* Kaybettiği toprakları geri alma isteği
* Almanya’nın savaşı kazanacağının düşünülmesi
Almanya’nın Osmanlı ile İttifak Yapma Nedenleri
* Halife’nin dini gücünden yararlanma isteği
* Yeni cepheler açarak savaş yükünü hafifletme isteği
* Osmanlı’nın hammadde kaynaklarından yararlanmak
Not: Almanya’dan alınan Goben(Yavuz) ve Breslaw (Midilli) denizaltılarının Rus limanlarını bombalaması
üzerine Osmanlı savaşa katılmış oldu. Osmanlı 11 Kasım 1914’te Cihat ilan etmiştir.
Kafkas
Kanal
(Süveyş)
Irak
Musul
Çanakkale
Suriye
Filistin
Hicaz
Yemen
Galiçya
Makedonya
Romanya
Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler
Nedenleri
Sonuçları
* Sarıkamış Harekâtı başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
* Bakü petrollerine ulaşma isteği
* Ermeniler için Tehcir Kanunu çıkarıldı.
* Mustafa Kemal Ruslardan Bitlis ve Muş’u geri aldı.
* Orta Asya Türkleri ile bağlantı
* Brest – Litowsk Antlaşması ile Ruslar savaştan
kurmak
çekilmişlerdir.
* Kars, Ardahan ve Batum Ruslardan geri alındı.
* İngilizlerin Hindistan bağlantısını
* Osmanlı’nın yeterli donanımının olmaması
kesmek
* Almanya’nın yeterli yardımı yapmaması
* Osmanlı’nın Mısır’ı ele geçirme isteği * Cemal Paşa komutasında yapılan taarruz başarısızlıkla
neticelendi.
* İngilizlerin Hindistan yolunun
* Kut’ul Amare Savaşı’nda İngilizleri yendik. ( 1916 )
güvenliğini sağlama isteği
* Mondros’tan sonra bu cephe kapanmıştır.
* Ruslara karadan yardım etmek
* I. Dünya Savaşı’nın uzamasına neden oldu.
* İstanbul’u alarak Osmanlı’nın
* Yardım alamayan Rusya’da Bolşevik İhtilali çıktı ve
savaştan çekilmesini sağlamak
Rusya savaştan çekildi.
* Rusya’ya yardım ulaştırmak
* Bulgaristan Osmanlı’nın yanında savaşa girdi.
* Balkan devletlerini kendi taraflarına
* Osmanlı’nın kazandığı tek cephedir.
çekmek
* Mustafa Kemal’in Milli mücadele lideri olmasına
zemin hazırlamıştır.
* Kanal’da başarı sağlayan İngilizlerin
* Osmanlı Ordusu tutunamayıp Suriye’ye kadar çekildi.
taarruza geçmeleri
* Mustafa Kemal Yıldırım Orduları Grup Komutanı
olarak görev yapmıştır.
* İngilizlerce kışkırtılan Araplar ile
* Fahrettin Paşa’nın Medine savunmasını yapmıştır.
yapılan mücadele bölgesi
* Cephede kalıcı başarı elde edilemedi ve kaybedildi.
* Sınırlarımız dışındaki cephelerdir.
* Müttefikleri yardım için açılmıştır.
* Müttefiklerimiz savaştan çekilince kapanmıştır.
OSMANLI DEVLETİ’Nİ PAYLAŞIM TASARILARI
Boğazlar Antlaşması 1915
Petrograt Sözleşmesi 1916
* İstanbul ve boğazlar Rusya’ya bırakıldı
* Rusya’ya Trabzon’a kadar olan Doğu Karadeniz
kıyıları ve Doğu Anadolu verildi.
Londra Antlaşması 1915
* Kendileri yanında savaşa girmesi karşılığında
Mc. Mahon Antlaşması 1916
Antalya ve On iki Ada İtalya’ya verildi.
* Ortadoğu’da bir Arap devletinin kurulması
kararlaştırıldı.
Sykes Picot Antlaşması 1916
* Fransa’ya Suriye, Adana ve Lübnan verildi.
Saint Jean De Maurienne Antlaşması 1917
* İngiltere’ye Musul hariç Irak verildi.
* İtalya’ya Konya, Aydın ve İzmir verildi.
Not: Gizli Antlaşmalar Rusya’nın savaştan çekilmesiyle dünya kamuoyuna duyurulmuştur.
Rusya’nın Savaştan Çekilmesi
* 1918 Brest–Litowsk Antlaşması ile Ruslar savaştan
çekilmişlerdir. (Kars, Ardahan ve Batum alındı. )
* Rusya’nın savaştan çekilmesi ve Yunanistan’ın
savaşa girmesi ile gizli antlaşmalarda değişim oldu.
Maddeleri
* Yenenler devletler yenilenlerden tazminat ve toprak
alınmayacak
* Her ulus kendi geleceğine karar verecektir.
* Dünya barışını sağlamak için bir örgüt kurulacaktır.
Milletler Cemiyeti ( Cemiyet-i Akvam )
* Boğazlar tüm ticaret gemilerine açık olacaktır.
ABD’nin Savaşa Girmesi 6 Nisan 1917
* ABD’nin İtilaf Devletleri’ne silah satması üzerine * Osmanlı’da Türk bölgeleri Türklerin yönetimine
Almanya’nın ABD ticaret ve yolcu gemilerini bırakılacaktır.
batırınca ABD Almanya’ya savaş ilan etti.
* Osmanlı’da yaşayan azınlıklara kendi geleceklerine
karar verme hakkı verilecek.
Wilson İlkeleri 8 Ocak 1918
* ABD Başkanı Wilson; savaşı bitirmek ve savaş
Not: İtilaf devletleri işgalleri gizlemek için manda ve
sonrasında yapılacak barışın şartlarını belirlemek için himaye fikrini ortaya atmıştır.
bir bildiri yayınlamıştır.
Bulgaristan
Selanik Ateşkesi
I. Dünya Savaşı Sonunda İmzalanan Ateşkes Antlaşmaları
Osmanlı
Avusturya - Macaristan Almanya
Mondros Ateşkesi
Villa Guisti Ateşkesi
Rethondes Ateşkesi
Paris Barış Konferansı 18 Ocak 1918
Toplanma Nedenleri
Sonuçları
* I. Dünya Savaşı sonunda yenenlerle yenilenler
* Osmanlı dışındaki devletler ile yapılacak olan barış
arasındaki barışın şartlarını görüşmek için toplandı.
antlaşmalarının esasları belirlenmiştir.
* Dünyada barışın yeniden tesis etmek
* Sömürgeciliğin yerine manda ve himaye rejimi aldı.
* Milletle cemiyeti’nin kurulma kararı alındı
Not: İzmir’in Yunanistan’a verilmesi İtilaf devletleri
* İzmir ve çevresi İtalya’dan alınarak Yunanistan’a
arasındaki ilk görüş ayrılığıdır. İtalya küstürüldü.
verildi.
Almanya
Versay
I. Dünya Savaşı Sonunda İmzalanan Ateşkes Antlaşmaları
Avusturya
Macaristan
Bulgaristan
Sen Jermen
Triyanon
Nöyyi
I. Dünya Savaşı’nın Sonuçları
* Çok uluslu imparatorlulardan bazıları parçalandı.
* Yeni devletler kuruldu.
(Yugoslavya, Çekoslovakya ve Polonya )
* Dünya barışı için Milletler Cemiyeti kuruldu.
* İlk kez kimyasal silah, denizaltı ve tank bu savaşta
kullanıldı.
* Sivil Savunma Teşkilatı kuruldu.
Osmanlı / TBMM
Sevr
/ Lozan
* Rusya’da Komünizm, Almanya’da Nazizm ve
İtalya’da Faşizm rejimleri ortaya çıktı.
* Yenilen devletlere ağır antlaşmalar imzalatılması II.
Dünya Savaşı’nın başlamasına neden olmuştur.
Not: Dünya barışını korumak için Küçük Antant,
Locarno Barışı ve Kellog Paktı gibi antlaşmalar
yapılmıştır.
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI 30 EKİM 1918
* İtilaf devletleri adına İngiliz Amiral Calthorpe ile
* 7. madde İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit
Osmanlı adına Rauf Paşa arasında, Limni adasının
edecek bir durum karşısında o bölgeyi işgal edebilecek
Mondros limanında imzalanmıştır.
* 24. madde Vilayet-i Sitte’de (Erzurum. Van, Sivas,
Diyarbakır, Elazığ ve Bitlis) karışıklık çıkarsa İtilaf
Maddeleri
* Boğazlar İtilaf devletlerinin denetiminde tüm
devletleri buraları işgal edebilecekti.
devletlere açık olacaktır.
* Osmanlının iç güvenliği için gerekli olandan fazla
Mondros’un Önemi ve Sonuçları
olan askerleri terhis edilecektir.
* Mondros ile Osmanlı devleti fiilen sona ermiştir.
* Donanma ve tersaneler İşgal güçlerine bırakılacaktı. * 7. madde Anadolu’nun işgaline zemin hazırlamıştır.
* Haberleşme ve ulaşım hatları ile yer altı kaynakları
* 24. madde Ermeni devletinin kurulmasına zemin
işgal güçlerine bırakılacaktır.
hazırlamıştır.
* Osmanlının elindeki tüm savaş esirleri serbest
* Mondros’a karşı halkın ilk tepkisi direniş cemiyetleri
bırakılacak.
kurmak olmuştur.
İngiltere
Musul(İlk işgal), Batum,
Kars, Samsun, Merzifon
Antep, Urfa, Maraş,
Anadolu’nun İşgal Edilmesi ( Mondros’un Uygulanması )
Fransa
İtalya
Yunanistan
Adana, Mersin,
Antalya, Konya,
İzmir ve çevresi
Hatay Dörtyol, Antep,
Kuşadası, Fethiye,
Uzunköprü
Urfa, Maraş
Bodrum, Marmaris
İzmir’in İşgal Edilmesi 15 Mayıs 1919
* Yunanistan, Batı Anadolu’da Rum nüfusun
çoğunlukta olduğunu ve buradaki Rumlara baskı ve
şiddet uygulandığı öne sürerek işgalleri haklı
göstermek istemiştir.
* Batı cephesinde ilk kurşun Hasan Tahsin tarafından
Yunanlılara atılmıştır.
* İki günde 5000’e yakın Türk öldürülmüştür.
İşgalin Sonuçları
* Ülke çapında protesto mitingleri yapıldı.
* Anadolu’da Kuvayi Milliye Hareketinin başlamasına
neden olmuştur.
* İstanbul Hükümeti bölgedeki katliamlar ile ilgili bir
komisyon kurulmasını istedi.
* Amiral Bristol Raporu ile İzmir’in işgalinin
haksızlığı ispatlandı.
I. Dünya Savaşı Sonrasında ABD’nin Askeri Raporları
* Yunan iddiaları yalanlandı. İzmir’de Türklerin çoğunlukta olduğu belirtildi.
* Milli mücadelenin haklılığını ortaya koyan ilk uluslar arası belgedir.
General Harbord Raporu * Ermeni iddiaları yalanlandı. Bölgede Türklerin çoğunlukta olduğu belirtildi.
* Ege’de Yunanistan ile Türkiye arasına hat çekilmiştir. (Aleyhimizedir.)
Milne Raporu
* Hatay yöresinde Türklerin çoğunlukta olduğu belirtilmiştir.
Sandler Raporu 1930
Amiral Bristol Raporu
Mondros Ateşkes Antlaşmasından Sonra Kurulan Cemiyetler
Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler
Milli Varlığa Düşman Cemiyetler
Milli ( Yararlı ) Cemiyetler
* İtilaf Devletlerin desteğini aldılar.
* Osmanlıyı parçalamak istediler.
* Wilson İlkelerine güvendiler.
* Bağımsız devlet kurmak istediler.
* Azınlık okulları ve Ermeni, Rum
din adamlarınca desteklenmişlerdir.
* Milli mücadelenin karşısında
yer almışlardır.
* İtilaf devletleri tarafından
desteklenmişlerdir.
* Mavri Mira ( Rum )
* Etnik-i Eterya ( Rum )
* Pontus Rum ( Rum )
* Hınçak ve Taşnak ( Ermeni )
* Alyans İsrailit ve Makabi (Yahudi)
* Sulh ve Selameti Osmaniye
* Teali İslam
* Kürt Teali
* İngiliz Muhipler
* Wilson Prensipler
* Hürriyet ve İtilaf Fırkası
* Bölgesel ve milliyetçidirler.
* İşgallere karşı kurulmuşlardır.
* Direniş bilincini uyandırmışlardır.
* Sivas Kongresinde birleştirildiler.
* Azınlık çalışmalarını engellemeyi
amaçlamışlardır.
* Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk
* İzmir Müdafaa-i Hukuk
* Reddi İlhak
* Trabzon Muhafaza-i Hukuk
* Kilikyalılar Cemiyeti
* Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk
* Milli Kongre
Mustafa Kemal’in İstanbul’a Gelişi
* Suriye cephesinde Yıldırım Orduları Grup
Komutanı olan Mustafa Kemal, ateşkesten sonra
İstanbul’a çağrılmıştır.
* İtilaf Devletleri donanması 13 Kasım 1918’de
İstanbul’a gelmesi karşısında Mustafa Kemal
“Geldikleri gibi giderler.” sözünü söylemiştir.
* Mustafa Kemal çareyi Anadolu’ya geçmekte bulmuş:
Bölgedeki Rum – Türk çatışmasını önlemek
Halkın elindeki silahları toplamak
Bölgedeki güvenliği sağlamak için
9. Ordu Müfettişi olarak Samsun’a gönderilmiştir
MUSTAFA KEMAL’İN HAYATI
* 1881’de Selanik’te doğmuştur.
Fikir Hayatı
* Annesi Zübeyde Hanım, babası Ali Rıza Bey’dir.
* Tarih eserleri okumayı çok severdi.
Not: Fatma, Ahmet, Ömer, Makbule ve Naciye
* Tevfik Fikret, Namık Kemal ve Ziya Gökalp’tan
isimli kardeşleri vardı.
etkilenmiştir.
* Onun düşünce sistemine “Atatürkçü Düşünce
Sistemi” denir.
Öğrenim Hayatı
* Mahalle Mektebi
* Manastır Askeri
Siyasi Hayatı
* Şemsi Efendi Okulu
İdadisi
* Suriye’de Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurmuştur.
* Selanik Mülkiye Rüştiyesi * Harp Okulu
* Selanik’te İttihat ve Terakki Cemiyetine üye oldu.
* Selanik Askeri Rüştiyesi
* Harp Akademisi
(Matematik Öğretmeni Kemal adı)
* 1920 – 1923 yılları arasında Meclis Başkanlığı yaptı.
* 1923 – 1938 yılları arasında Cumhurbaşkanlığı yaptı.
Askerlik Hayatı
Eserleri
* İlk görev yeri Şam’daki V. Ordu’dur. ( 1905 )
* En büyük eseri Türkiye Cumhuriyeti’dir.
* İlk katıldığı savaş Trablusgarp Savaşı’dır.
* Nutuk (1919-1927 arası olaylar anlatılmıştır.) 1927
* Sofya Askeri Ataşeliği
yılında Cumhuriyet Halk Fırkasını II. Kurultayı’nda
* Çanakkale Cephesi
36saatte 31 dakikada okumuştur.
* Kafkas Cephesi
* Askerlik ve Savaş sanatına dair eserler
* Suriye Cephesi
.
* Veliaht Vahdettin ile Almanya gezisine çıktı. 1917 * Vatandaş İçin Medeni Bilgiler
*
Geometri
Kitabı
* Sakarya Savaşı – Mareşal- Gazi Unvanı
Kuvayı Milliye Hareketi
* İşgal bölgelerinde halkın ve milli cemiyetlerin desteği ile oluşturulan silahlı direniş güçleridir.
Oluşma Nedenleri
Özellikleri
Kaldırılma Nedenleri
* Osmanlı ordusunun terhis
* Yurdun değil yaşadıkları bölgelerin
* Halktan zorla para ve mal
edilmesi
kurtuluşunu amaçlamışlardır.
almaları
* İstanbul Hükümetinin
* TBMM’ye karşı çıkan isyanları
* Halkı kendi doğruları ile
işgaller karşısında duyarsız
bastırdılar.
yargılamaları
olması
* Düşman ilerleyişini yavaşlattılar.
* Otorite altına girmek
* Halkın can ve mal
* İhtiyaçlarını halktan karşıladılar.
istememeleri
güvenliğinin sağlanamaması * Düzenli Ordunun temelini oluşturdular. * İşgalci güçleri durduramamaları
Batı Cephesi
* İzmir’in işgalinden sonra Kuvayı milliye birlikleri
kurulmuştur.
* Batı Cephesi, Balıkesir ve Alaşehir kongreleri
sonrasında kurulmuştur.
* Sivas Kongresi’nden sonra Ali Fuat Paşa Batı
Cephesi komutanlığına atandı.
Dış Mesele
İç Mesele
* Gediz Muharebesinin kaybedilince Ali Fuat Paşa
görevden alındı.
* Düzenli ordunun kurulmasından sonra İsmet Paşa
Batı cephesi komutanlığına getirildi.
Not: Milli mücadele’nin ilk kurşunu Hatay Dörtyol’da
Fransızlara karşı atılmıştır.
ULUSAL İRADENİN YÖNLENDİRİLMESİ
Bağımsızlık Mücadelesi
İtilaf Devletleri’ne Karşı
Lozan Antlaşması ile Sonuçlandı
Egemenlik Mücadelesi
Saltanata Karşı
Cumhuriyet ile Sonuçlandı
KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK DÖNEMİ
Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkması
* 16 Mayıs’ta Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan
* Mustafa Kemal İngiliz ve Amerikan mandası ve
hareket eden Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919’da
bölgesel kurtuluş çarelerini reddederek bağımsız bir
Samsun’a gelmiştir.
Türk devletini kurmayı amaçlamıştır.
Yayınlanış Amacı
* İzmir’in işgalini tüm
yurda duyurarak milli
mücadele uyandırmak
Havza Genelgesi 28 – 29 Mayıs 1919
Maddeleri
Sonuçları
* İşgallere protesto ve mitingler ile tepki
* Milli mücadelenin ilk genelgesidir.
gösterilmelidir.
* Mustafa Kemal’in İstanbul’a geri
* Azınlıklara kötü davranılmamalıdır.
çağrılmasına neden olmuştur.
* İtilaf devletleri ve İstanbul hükümetine
kınama telgrafları çekilmelidir.
Amasya Genelgesi 20 – 22 Haziran 1919
Maddeleri
Sonuçları
* Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir.
* Kurtuluş Savaşı’nın amacı, gerekçesi ve
* İstanbul hükümeti sorumluğunu yerine getirmemektedir. yöntemi belirtilmiştir.
* Milletin bağımsızlığını, yine milletin azim ve kararı
* Milli egemenlikten ilk kez bahsedilmiştir.
kurtaracaktır.
* Ulusal mücadelenin programı oluşturulmuştur.
* Milletin sesini duyurmak için milli bir kurul
* Mustafa Kemal 7 – 8 Temmuz 1919 askerlik
oluşturulmalıdır.
görevinden alınmıştır.
* Sivas’ta milli bir kongre toplanmalıdır.
Not: M. Kemal genelgeyi Kazım Karabekir ve
* Sivil ve askeri teşkilatlar dağıtılmayacaktır.
Cemal Paşa’ya onaylatmıştır.
Erzurum Kongresi 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919
* Doğu Anadolu’da kurulması düşünülen Ermeni Devleti’nin kurulmasına engel olmak amacıyla Doğu
Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından düzenlenmiştir.
Maddeleri
Sonuçları
* Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.
* Toplanma amacı bakımından bölgesel bir kongre
* İstanbul hükümeti görevini yapmazsa yerine
olmasına rağmen aldığı kararlar itibari ile millidir.
Anadolu’da geçici bir hükümet kurulacaktır.
* Ulusal egemenliğe dayalı bir devlet kurulacağı
* Kuvayı Milliye’yi etkili ve milli iradeyi hakim
açılandı.
kılmak esastır.
* İlk kez manda ve himaye reddedilmiştir.
* Manda ve himaye kabul olunamaz.
* İlk kez milli sınırlardan söz edilmiştir.
* Hıristiyanlara egemenliğimizi ve sosyal dengemizi
* İlk kez azınlıklara ayrıcalık verilmeyeceği bildirildi
bozacak haklar verilemez.
* Sivas Kongresi ve Misak-ı Milli kararlarına zemin
* Mebusan Meclisi açılmalı, hükümet denetlenmelidir. hazırlamıştır.
* Bölgesel de olsa ilk kez Temsil Heyeti oluşturuldu.
Balıkesir ( 26 – 30 Temmuz 1919) ve Alaşehir ( 16 – 25 Ağustos 1919 ) Kongresi
* Ege Bölgesi’nde Yunan işgaline karşı alınacak
* Ege Bölgesi’nde örgütlenmeyi kolaylaştırmış ve Batı
önlemleri görüşmek üzere toplanmıştır.
Cephesinin kurulmasını sağlamıştır.
* Bölgesel amaçlı kongrelerdir.
* Padişaha bağlı olunduğu bildirilmiştir.
* Bu kongreleri Reddi İlhak Cemiyeti düzenlemiştir. Not: Ulusal egemenlik fikri gündeme gelmemiştir.
Sivas Kongresi 4 -11 Eylül 1919
* Toplanmasına Amasya Genelgesi’nde karar
* İstanbul Hükümeti kongreye katılanları tutuklama
verilmiştir.
kararı çıkardı.
* Yurdun çeşitli yerlerinden gelen 38 delegenin
* İstanbul hükümeti kongreyi engellemek için Elazığ
katılımı ile toplanmıştır.
valisi Ali Galip’i görevlendirmiştir.
Maddeleri
* Erzurum kongresi kararları aynen kabul edildi.
* Yurttaki tüm cemiyetler Anadolu ve Rumeli
Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirildi.
* Temsil Heyetinin yetkileri tüm yurdu ilgilendirir
hale getirildi.
* Manda ve himaye kesin olarak reddedildi.
* Mebusan meclisinin hemen toplanması istendi.
* Dış ülkelerden bağımsızlığımızı zedelememek şart
ile yardım alınabilir.
Sonuçları
* Toplanma amacı ve kararları itibari ile milli bir
kongredir.
* Milli mücadele tek merkezden yönetilmeye başladı.
* Temsil heyeti ilk yürütme yetkisini Ali Fuat Paşa batı
cephesi komutanlığına atayarak gerçekleştirmiştir.
* Milli mücadelenin resmi yayın organı olarak İrade-i
milliye gazetesi çıkarılmaya başlanmıştır.
* Damat Ferit Paşa hükümeti istifa etmiş, yerine Ali
Rıza Paşa hükümeti kurulmuştur.
Amasya Görüşmeleri ( Protokolü – Mülakatı ) 20 – 22 Ekim 1919
* Anadolu’daki otoritesini yeniden tesis etmek * Ali Rıza Paşa hükümeti adına Salih Paşa ile Temsil
isteyen İstanbul Hükümeti, Temsil Kurulu ile heyeti adına Mustafa Kemal Paşa Amasya’da bir araya
görüşmeler yapmak için girişimde bulunmuştur.
gelmişlerdir.
Maddeleri
Sonuçları
* Sivas kongresi kararları İstanbul hükümetince
* İstanbul Hükümeti, Anadolu hareketini resmen kabul
kabul edilecektir.
etmiştir.
* İstanbul Hükümeti Temsil Heyeti’nden habersiz
* Mebusan meclisinin açılması kararlaştırıldı.
antlaşma yapmayacaktır.
* Ulusal mücadeleye karşı olanların görevden alınması
* Mebusan Meclisi İstanbul dışından toplanacaktır.
kararlaştırıldı.
* Hükümet ile Temsil Heyeti arasında anlaşma
* Salih Paşa meclisin açılması dışındaki maddeleri
sağlanmıştır.
hükümete kabul ettirememiştir.
Temsil Heyeti’nin Ankara’ya Gelmesi 27 Aralık 1919
* Mustafa Kemal kurtuluş mücadelesini yönetmek ve
yakından izlemek için Ankara’ya gelmiştir.
Ankara Gelinmesinin Nedenleri
* Ankara’nın Batı cephesin yakın olması
* Ulaşım ve haberleşme ağının iyi olması
* Kolordunun bulunması ve milli mücadele
teşkilatının güçlülüğü
* Mustafa Kemal’in milletvekilleri ile İstanbul’a
gitmeden önce görüşmek istemesi
Not: İrade-i Milliye Gazetesi’nin adı Hâkimiyet-i
Milliye olarak değiştirilmiştir.
Mustafa Kemal’in Milletvekillerinden İstekleri
* Mecliste Müdafaa-i Hukuk Grubunun kurulması
* Kongre kararlarının mecliste kabul edilmesi
* Kendisinin meclis başkanı seçilmesi
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin Toplanması 12 0cak 1920
* Meclise seçilen 142 mebustan 72’ si katılmıştır.
* Müdafaa-i Hukuk grubu yerine Felah-ı Vatan grubu
* Mustafa Kemal Erzurum mebusu seçilmiştir.
kuruldu.
* Meclis Başkan Reşat Hikmet Bey seçilmiştir.
* Misak-ı Milli Kararları alınmıştır.
Misak-ı Milli Kararları 28 Ocak 1920 ( Milli Yemin )
Maddeleri
Önemi
* Milli sınırlar içinde vatan bütündür, parçalanamaz.
* Türk milletinin kabul edeceği antlaşmanın
(Mondros imzalandığında işgale uğramamış yerler)
esasları ortaya konmuştur.
* Mondros öncesi işgal edilmiş Arap topraklarının
* Kurtuluş Savaşı’nın amacı ve hedefleri ortaya
geleceği bölge halkının yapacağı seçimle belirlenmelidir konmuştur.
* Kars, Ardahan, Batum (Evliye-i Selâse) gerekirse
* Kapitülasyonlara ilk kez karşı çıkılmıştır.
yeniden halk oylaması yapılabilir.
* Kurtuluş Savaşı’na yasal destek sağlanmıştır.
*Batı Trakya’da hukuki durumu belirlemek için halk
oylaması yapılmalıdır.
Sonuçları
* Azınlıkların hakları çevre ülkelerde Müslümanlara
* İşgal güçleri İstanbul’u işgal edip, meclisi
tanınan haklar oranında olacaktır.
dağıtmışlardır.
* Siyasi, mali ve adli gelişmemizi engelleyen
* Milli mücadele yanlılarına manevi destek
kapitülasyonlar kabul edilemez.
sağlamıştır.
İstanbul’un Resmen İşgal Edilmesi 16 Mart 1920
* Misak-ı Milli kararları İtilaf devletlerin İstanbul’u
resmen işgal etmelerine neden olmuştur.
* Meclis kapatılarak milletvekilleri ve aydınları
Malta’ya sürülmüştür.
* Mustafa Kemal Milli mücadeleyi padişah adına
yürüttüğünü söyleme fırsatı buldu.
* Salih Paşa istifa etti. Yerine Damat Ferit Paşa
hükümeti kuruldu.
* TBMM’nin açılmasına zemin hazırlamıştır.
İşgale Karşı Temsil Heyeti’nin Aldığı Önlemler
* Geyve Boğazı kapatılmıştır.
* Anadolu’daki İtilaf devleti subayları tutuklanmıştır.
* İstanbul hükümeti ile tüm bağlantılar kesilmiştir.
* Ankara’da toplanacak yeni meclisin seçimlerin
yapılmasına karar verilmiştir.
*Azınlıklara dokunulmayacaktır.
I. TBMM DÖNEMİ 1920 -1923
TBMM’nin Açılması 23 Nisan 1920
TBMM’nin Aldığı İlk Kararlar
* Yeni seçilen milletvekilleri ve Meclis-i
* Hükümet kurmak zorunludur.
Mebusan’dan kalan üyeler ile TBMM açılmıştır.
* Geçici olarak bir hükümet başkanı veya padişah
* Meclis Hacı Bayram Camiinde kılınan Cuma
vekili atamak değildir.
namazından sonra açılmıştır.
* TBMM’nin üstünde bir güç yoktur.
* Mustafa Kemal Meclis Başkanlığına seçilmiştir.
* Yasama ve yürütme yetkileri TBMM’e aittir.
* Mustafa Kemal Ankara milletvekili seçilmiştir.
* Padişah ve halifenin durumu ileride meclisin
vereceği karara bırakılacaktır.
I. TBMM’nin Özellikleri
I. TBMM’nin Yaptığı Önemli Çalışmalar
* I. TBMM’de farklı görüş ve düşünceden insanlar
* Kurtuluş Savaşı’nı kazanmıştır.
olmasına rağmen bütün üyeler vatanın kurtulması
* 1921 Anayasası’nı kabul etmiştir.
amacı etrafında birleşmişlerdir.
* İstiklal Marşı’nı kabul etmiştir.
* TBMM’nin açılması ile Temsil Heyeti’nin yetkileri * Saltanatı kaldırılmıştır.
sona ermiştir.
* İstiklal Mahkemelerini kurmuştur.
Yeni Türk Devleti’nin İlk Anayasası ( Teşkilat-ı Esasiye ) 20 Ocak 1921
Maddeleri
Önemi
* Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
* Yeni Türk Devleti’nin kuruluş belgesidir.
* Yasama, yargı ve yürütme yetkisi TBMM’ye aittir. * Güçler birliği ilkesini benimsenmiştir.
* Meclis başkanı hükümetinde başkanıdır.
* İlk anayasa laik değildir.
* Türkiye Devleti, TBMM tarafından yönetilir.
* Türk tarihinde ilk kez egemenlik millete verilmiştir.
* Dini hükümlerin uygulaması meclise aittir.
TBMM’YE KARŞI İSYANLAR
* Bazı kişi ve aşiretlerin mevcut durumlarını korumak
Nedenleri
* İtilaf devletleri ve İstanbul Hükümetinin
istemeleri
propagandaları
* Azınlıkların bağımsız devlet kurma isteği
* Kuvayı Milliye liderlerinin düzenli ordunun
* Bazı kişilerin manda ve himaye fikrini benimsemesi
kurulmasına karşı çıkmaları
İstanbul Hükümeti’nin
Çıkardığı İsyanlar
*Aznavur
*Halifelik Ordusu
(Kuva-yı İnzibatiye)
İstanbul Hükümeti ve İtilaf
Devletlerinin Çıkardığı İsyanlar
* Bolu, Düzce, Hendek ve
Adapazarı
* Yozgat (Çapanoğlu)
* Afyon (Çopur Musa)
* Konya
* Milli Aşireti (Urfa)
* Şeyh Eşref (Bayburt) * Koçgiri (Erzincan)
* Cemil Çeto ( Garzan) * Ali Batı (Mardin)
İsyanların Sonuçları
* Kurtuluş Savaşı gecikti ve işgaller ilerledi.
* TBMM gücünü işgalciler yerine isyanlara sevk etti.
Azınlıkların Çıkardığı
İsyanlar
Kuvayı Milliye Yanlısı Olup
Sonradan İsyan Edenler
* Ermeni İsyanı
(Doğu Anadolu ve Kilikya)
* Demirci Mehmet Efe
* Pontus Rum İsyanı
( Karadeniz)
* Çerkez Ethem
TBMM’nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemler
* Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.(29Nisan 1920)
* İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
* Şeyhülislam’ın verdiği fetvaya karşı Ankara
Müftülüsü Rıfat Börekçi’den fetva alınmıştır.
* Anadolu Ajansı kurulmuştur.
Sevr Barış Antlaşması 10 Ağustos 1920
* İtilaf Devletleri İtalya’da düzenledikleri San Remo * Yunanlıların Batı Anadolu ve Doğu Trakya’da işgal
Konferansı’nda Osmanlı ile yapılacak Sevr Barış faaliyetleri karşısında Osmanlı yetkilileri Sevr
antlaşmasının son şeklini verdiler.
antlaşmanı kabul etmek zorunda kaldı.
* Antlaşma Paris’in Sevres kasabasında imzalanmıştır * Hadi Bey, Rıza Tevfik ve Reşat Halis Paris’e gitmiş.
Maddeleri
* Osmanlı Devleti İstanbul ve Anadolu’nun küçük bir
bölgesi ile sınırlandırılmıştır.
* Boğazlar tüm gemilere açık olacak ve yönetimi
uluslar arası bir heyete bırakılacak.
* Doğu Anadolu’da Ermeni ve Kürt Devletleri
kurulacak.
*Azınlıklara geniş haklar verilecek.
* Kapitülasyonlar tüm İtilaf Devletleri üyelerini
kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
* Asker sayısı 50,7000 ile sınırlandırılmıştır.
* Yunanlılara: İzmir dâhil Ege bölgesi ve Trakya
* İtalyanlara: Muğla, Antalya ve Konya
* Fransızlara: Antep, Urfa, Maraş ve Suriye’ye ek
olarak Adana, Malatya ve Sivas çevresi
* İngilizlere: Arabistan ve Irak toprakları verildi.
Sevr Antlaşması’nın Sonuçları
* Osmanlı küçük bir devlet haline getirilmiştir.
* Meclis ve padişah onayladığı için hukuki bakımdan
yürürlülüğe girmemiştir.
* TBMM anlaşmayı imzalayanları vatan haini saydı.
* TBMM Sevr’i tanımadığını ilan etti.
* Milli mücadeleye katılım hızlandı.
KURTULUŞ SAVAŞI ( CEPHELER )
* Halkı kendi doğruları ile yargılamaları
Düzenli Ordunun Kurulması
* Mondros’tan yalnızca 15 Kolordu Komutanı Kazım * Otorite altına girmek istememeleri
Karabekir birliklerini dağıtmamıştı.
* İşgalci güçleri durduramamaları
* İşgallere karşı Kuvayı Milliye birlikleri kuruldu.
* Kuvayı Milliye birlikleri Yunan ordusunun Ordunun silah ve malzeme ihtiyacı için;
ilerleyişini yavaşlatmış ve TBMM karşı çıkan * Ankara’da subay mektebi kuruldu.
isyanların bastırılmasında etkili olmuştur.
* Eski ve kaçan subaylar orduya alındı.
* Rus yardımı sağlandı.
* Silah kaçırıldı ve küçük imalathaneler kuruldu.
Kuvayı Milliye Kaldırılma Nedenleri
* Halktan zorla para ve mal almaları
* Asker kaçakları İstiklal Mahkemelerinde yargılandı.
KURTULUŞ SAVAŞI
Batı Cephesi
Güney Cephesi
Doğu Cephesi
* Yunanlılar ile savaşıldı.
* Fransızlar ve Ermeniler ile
* Ermenilere karşı savaşıldı.
* Düzenli ordu savaştı.
savaşıldı.
* Düzenli ordu savaştı.
* Mudanya Ateşkes Antlaşması ile * Kuvayı Milli birlikleri savaştı.
* Kars Antlaşması ile kesin olarak
sona erdi.
* Ankara Antlaşması ile sona erdi. sona erdi.
Not: İngiltere ve İtalya ile sıcak temas olmadı. İşgal altında olmasına rağmen Trakya’da cephe açılmadı.
DOĞU CEPHESİ ( ERMENİ SORUNU )
* XIX. yy sonuna kadar Ermeniler Millet-i Sadıka
* Kafkaslarda yaşanan otorite boşluğunda Gürcü,
olarak adlandırılmıştır.
Ermeni ve Azeriler devletlerini kurdular.
* Berlin Antlaşması ile Ermeni sorunu ortaya çıktı.
* Mondros’un 24. maddesi ve sonraki gelişmeler ile
* 14 Mayıs 1915’te Tehcir Kanunu çıkarılarak
D. Anadolu’da bir Ermeni devleti kurulmak istendi.
Ermeniler Suriye ve Lübnan’a göç ettirildi
* Batıda Yunanlılar, Doğuda Ermeniler saldırıya
* Ruslar, Bolşevik İhtilali nedeniyle Brest Litowsk
geçtiler. K. Karabekir Sarıkamış, Kars’ı alınca
Antlaşmasıyla I. Dünya Savaşı’ndan çekildi.
Ermeniler barış istemek zorunda kaldılar.
* General Harbord’un raporu Türk tezini destekledi.
Gümrü Antlaşması 3 Aralık 1920 (TBMM - Ermenistan)
* Kars ve çevresi alındı.
* Ermenistan TBMM’nin varlığını tanıyacak.
* Ermeniler Sevr’i tanımayacaklar.
* Sınır Aras nehri ve Çıldır Gölü olacak.
* Göç etmiş Ermeniler altı ay içerisinde Türkiye’ye
geri dönebilecek.
Önemi
* TBMM’nin ilk askeri ve diplomatik zaferidir.
* TBMM ve Misak-ı Milli’yi ilk tanınmıştır.
* Doğu’daki birlikler Batı’ya kaydırılmıştır.
* Gürcüler ile Batum antlaşması imzalanarak Artvin,
Ardahan ve Batum alınmıştır.
Not: Doğu Cephesi Moskova ve Kars Antlaşması ile
kapanmıştır.
GÜNEY CEPHESİ
* Urfa, Maraş, Antep ve Adana Fransızlara bırakıldı.
* Fransızlar Sakarya Savaşı’ndan sonra barış istediler.
* Fransızlar bölgeyi Ermeniler ile birlikte işgal ettiler. * Ankara Antlaşması, Fransa ile olan savaş hali sona
* Kuvay-i Milliye birlikleri işgale direnmiştir.
erdirmiş ve Suriye sınırımız çizilmiştir.
* Fransızlar; Maraş’ı, 11 Şubat 1920, Antep’i 19
Not: TBMM 1921’de Antep’e Gazi, 1973’te Maraş’a
Nisan 1920, Urfa’yı 25 Ekim 1921’de boşaltmıştır.
Kahraman, 1984’te Urfa’ya Şanlı unvanları verildi.
BATI CEPHESİ
* Batı Anadolu’da Kuvayı milliye birlikleri İzmir’in
* Düzenli ordunun kurulmasından sonra İsmet Paşa
işgalinden sonra kurulmuştur.
Batı cephesi komutanlığına getirildi.
* * Sivas Kongresi’nden sonra Ali Fuat Paşa Batı
* Düzenli Ordu’nun kurulmasından sonra I. İnönü
Cephesi komutanlığına atandı.
Savaşı öncesinde Çerkez Ethem isyan etmiştir.
I. İNÖNÜ SAVAŞI 6 -10 OCAK 1920
Nedenleri
* Megalo İdea fikrini gerçekleştirmek istemeleri
* Ankara’yı ele geçirip Milli mücadeleye son vermek
istemeleri
* İngiltere’ye Yunan gücünü göstermek istemeleri
Sonuçları
* Eskişehir’in İnönü mevkiinde Yunanlılar ile yapılan
savaşı Türk ordusu kazanmıştır.
* Düzenli ordunun ilk savaşı ve zaferidir.
* TBMM’ye olan güven artmıştır.
* Düzenli ordunun gerekliliği ispatlandı.
I. İnönü Savaşı Sonrasında Yaşanan İç Gelişmeler
* İsmet İnönü generalliğe terfi ettirilmiştir.
* Teşkilat-ı Esasi Kanunu kabul edildi. (20 Ocak 1921)
* İstiklal Marşı kabul edildi. ( 12 Mart 1921)
I. İnönü Savaşı Sonrasında Yaşanan Dış Gelişmeler
* TBMM Londra Konferansı’na davet edildi.
* Türk Afgan Dostluk Antlaşması imzalandı.(1 Mart 1921)
* Moskova Antlaşması imzalandı. (16 Mart 1921)
Londra Konferansı 23 Şubat – 12 Mart 1921
Toplanma Nedenleri
* Sevr’in yumuşatılarak kabul ettirilmek istenmesi
* Yunanlılara toparlanma fırsatı sağlamak
* İstanbul ve Ankara hükümeti beraber çağırarak fikir
ayrılığından yararlanmak istenmesi
* Sevr gündeme geldiği için antlaşma sağlanmadı.
Önemi
* İtilaf Devletleri TBMM’nin hukuki varlığını tanıdı.
* Misak-ı Milli dünyaya tanıtıldı.
* Yunanlılara toparlanma fırsatı sağlandı.
* TBMM; barış taraftarı olduğunu göstermek için
konferansa katılmıştır.
Not: Bekir Sami Bey’in İngiltere ve İtalya ile yaptığı
antlaşma eşitlik ilkesini gözetmediği gerekçesi ile
TBMM tarafından reddedildi.
Türk Afgan Dostluk Antlaşması 1 Mart 1921
* Rusya’da TBMM ile Afgan heyeti arasında
imzalanmıştır.
* Taraflar birbirlerini tanımışlardır.
* Eğitim ve kültür alanında karşılıklı iletişim
kurulması kararlaştırıldı.
* TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman ülke Afganistan
olmuştur.
Moskova Antlaşması 16 Mart 1921 ( Rusya – TBMM)
Anlaşmanın Nedenleri
* Düşmanlarının ortak olması,
* Ermenilerden desteğini çekmesi etkili oldu.
* TBMM’nin askeri başarıları
* TBMM’nin askeri ve mali desteğe ihtiyaç duyması
Maddeleri
* Taraflardan birinin tanımadığı antlaşmayı diğeri de
tanımayacak.
* Osmanlı ve Çarlık Rusya’sı arasında imzalanan
antlaşmalar geçersiz sayılacaktır.
II. İNÖNÜ SAVAŞI 23 Mart – 1 NİSAN 1921
* Rusya, Misak-ı Milli’yi tanımıştır.
* Rusya kapitülasyonların kaldırıldığını kabul etti.
* Rusya, Batum’un Gürcistan’a bırakılması şartı ile
TBMM’nin Ermeni ve Gürcüler ile yaptığı
antlaşmaları tanıyacaktır.
Moskova Antlaşması’nın Önemi
* TBMM ilk kez büyük bir devlet tarafından tanındı.
* Batum, Misak-ı Milli’den verilen ilk taviz oldu.
* Rusya kapitülasyonların kaldırıldığını kabul eden ilk
devletidir.
* Rusya Milli mücadele’ye destek vermeyi kabul etti.
Nedenleri
* Londra konferansı kararlarını kabul ettirmek
* Türk ordusunun güçlenmesine fırsat vermemek
* I. İnönü savaşının intikamını almak
* Ankara’yı alıp TBMM’yi dağıtmak
Sonuçları
* Türk ordusu yeni bir zafer kazanmıştır.
* Mustafa Kemal, İsmet Paşa’ya “ Siz orda sadece
düşmanı değil, milletin makûs talihini de
yendiniz.”telgrafını çekmiştir.
* TBMM ve düzenli orduya olan güven artmıştır.
* İtalyanlar Anadolu’dan çekilmeye başlamışlardır.
KÜTAYHA ESKİŞEHİR SAVAŞLARI
10 – 24 TEMMUZ 1921
Nedenleri
* Yunanlıların İnönü Savaşlarının intikamını almak
istemeleri
* Yunanlıların İtilaf Devletleri’nin desteğini yeniden
kazanmak istemesi
Sonuçları
* Yunanlılar Kurtuluş Savaşı’nda ilk zaferini kazandı.
* Ordu Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekildi.
* TBMM’nin Kayseri’ye taşınması gündeme gelmiştir.
* Mustafa Kemal’e üç aylığına Başkomutanlık yetkisi
verilmiştir.
* Tekalif’i Milliye Emirleri yayınlanmıştır.
* Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için çıkarılmıştır.
Tekâlif’i Milliye Emirleri 7- 8 Ağustos 1921
* Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşması hedeflendi. * Uygulama için İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur.
* Türk ordusunun 1683 II. Viyana Kuşatmasından beri
devam eden geri çekilmesi son buldu.
* Kurtuluş Savaşı’nın son savunma savaşı olmuştur.
* İtilaf devletleri arasında görüş ayrılığı yaşandı.
* Mustafa Kemal’e Gazilik ve Mareşallik unvanı
verildi.
Sonuçları
* Mustafa Kemal’in“Hattı Müdafaa yoktur, sathı
* Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması
müdafaa vardır.” Emri ile stratejisini belirlediği savaşı * Fransızlar ile Ankara Antlaşması imzalanmıştır.
Türk ordusu kazanmıştır.
* İngilizler ile esir değişimi antlaşması imzalanmıştır.
* İtilaf devletleri TBMM’ye barış teklifinde bulundu. * Ukrayna ile dostluk antlaşması imzalanmıştır.
SAKARYA SAVAŞI 23 AĞUSTOS–12 EYLÜL 1921
Nedenleri
* Yunanlıların Ankara’yı ele geçirerek Milli
mücadeleye son vermek istememişlerdir.
Kars Antlaşması 13 Ekim 1921
( TBMM, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan )
* Doğu (Kafkas) sınırımız bugünkü şeklini almıştır.
* Batum’un Gürcistan’a ait olduğu kabul edilmiştir.
Ankara Antlaşması 20 Ekim 1921 ( Fransa – TBMM )
* Taraflar arasındaki savaş sona erecek.
* Fransa Anadolu’da işgal ettiği yerlerden çekilecek.
* Hatay’da özerk bir yönetim kurulacaktı.
Önemi:
* Güney cephesi kapanmıştır.
* TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf devleti Fransa olmuştur.
* Türkiye – Suriye sınırı çizildi. (Hatay hariç)
* Suriye’deki Caber Kalesi Türk toprağı sayıldı.
BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK
MEYDAN SAVAŞI 26 AĞUSTOS - 9 EYLÜL 1922
Taarruz İçin Yapılan Hazırlıklar
* Doğudaki ordu kuvvetleri batıya kaydırıldı
* İstanbul’daki cephaneler Anadolu’ya kaçırıldı.
* Rusya ve Müslüman ülkelerden yardım aldık.
* Dışişleri bakanı destek aramak için Avrupa’ya gitti.
Savaşın Gelişimi ve Sonuçları
* Taarruz 26 Ağustos’ta Afyon’da başladı.
Mudanya Ateşkes Antlaşması 11 EKİM 1922
* İngilizlerin müttefiklerinden destek alamaması
* Rusya’nın Türkiye’nin yanında olacağını duyurması
* İngiltere, Fransa, İtalya ve Türkiye katılmıştır.
Mütarekeye katılmayan Yunanistan, kararları sonra
onayladı.
Maddeleri
* Türk–Yunan Savaşı sona erecek, (14/15 Ekim gecesi)
* Doğu Trakya 15 gün içerisinde boşaltılacaktır.
* Doğu Trakya’nın güvenliğini sağlamak için 80.000
kişilik jandarma birliği görevlendirilmiştir.
* Türk ordusu barış imzalanıncaya kadar Çanakkale
ve Kocaeli Yarımadası’nda belirlenen yerde duracak.
Saltanatın Kaldırılması 1 Kasım 1922
Nedenleri
* Lozan’a TBMM’nin ve İstanbul Hükümetinin
birlikte çağrılarak birbirine düşürülmek istenmesi
* Saltanatın ulusal egemenlik ilkesine ters olması
*** 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırılmıştır.
* M. Kemal savaşı Kocatepe’den yönetti.
* 30 Ağustos’ta Aslıhanlar ve Dumlupınar’da yapılan
Başkomutanlık Meydan Savaşı ile Yunan ordusu kesin
olarak yenilmiştir.
* Mustafa Kemal’in “Ordular ilk hedefiniz
Akdeniz’dir. İleri” emri ile hareket eden Türk ordusu
9 Eylül’de İzmir,18 Eylül’de Batı Anadolu’yu Yunan
işgalinden kurtarıldı.
* Bu savaş ile birlikte Kurtuluş Savaşı’nın askeri
safhası sona ermiştir.
* Boğazlar ve İstanbul TBMM Hükümeti’nin
yönetimine bırakılacaktı. İtilaf devletleri barış yapılana
kadar İstanbul’da kalacaktı.
Önemi
* Doğu Trakya, Boğazlar ve İstanbul savaşsız olarak
alınmıştır.
* Kurtuluş Savaşı’nın diplomatik safha başlamıştır.
* İngiltere’de Lloyd George hükümeti istifa etmiştir.
* İsmet Paşa’nın Mudanya’daki başarısı Lozan’da da
görev almasını sağlamıştır.
* İtilaf devletleri Osmanlı’nın hukuken sona erdiğini
kabul etmiştir.(İstanbul’un yönetimi TBMM bırakıldı.)
*** TBMM Abdülmecit Efendi halife ilan edilmiştir
Sonuçları
* Osmanlı Devleti sona ermiş ve son padişah
Vahdettin ülkeyi terk etmiştir.
* Milli egemenlik yolunda önemli bir adım atılmıştır.
* Laik devlet düzenine geçişte ilk aşamadır.
* Lozan’da ortaya çıkabilecek ikilik ortadan kaldırıldı.
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI 24 TEMMUZ 1923
* Türkiye konferansın İzmir’de yapılmasını istedi.
* Türkiye, İngiltere, Fransa, Yunanistan, Japonya,
* İsviçre’nin Lozan şehrinde toplanmıştır.
Romanya ve Yugoslavya katıldı. Boğazlar ile ilgili
* İsmet İnönü başkanlığındaki bir heyet temsil etti.
konulara Sovyet Rusya ile Bulgaristan katıldı. ABD
* Ermeni meselesi, kapitülasyonlar ve Musul
gözlemci olarak katılmıştır.
konularında taviz verilmemesi istenmiştir.
* Konferans iki aşamada gerçekleşmiştir.
Maddeleri
* Suriye sınırı Fransızlar ile yapılan Ankara
Antlaşmasına göre belirlenmiştir.
* Irak sınırı İngilizler ile Türkiye arasında yapılacak
görüşmelere bırakıldı.
* Yunanistan ile sınırımız Meriç nehri kabul edildi.
* Karaağaç savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verildi.
* Gökçeada ve Bozcaada dışındaki Ege Adaları
Yunanistan’a bırakıldı.
* On iki Ada İtalya’ya bırakıldı.
* Doğu sınırımız Moskova ve Kars Antlaşması ile
çizilmiştir.
* Bütün azınlıklar Türk vatandaşı sayılmıştır.
*
Türkiye’deki
Rumların(İstanbul
hariç)
ve
Yunanistan’daki Türklerin(Batı Trakya hariç) yer
değiştirilmesine karar verildi.
* Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.
* Osmanlı borçlarından Türkiye üzerine düşen payı
ödemeyi kabul etmiştir.
* Boğazların yönetimi uluslar arası bir komisyona
bırakılmıştır.
* Boğazların her iki yakası askerden arındırıldı.(20 km)
* Patrikhane İstanbul’da varlığını sürdürecek, siyasi
ayrıcalıkları sona ermiştir.
* Yabancı okullar Türkiye’nin iç sorunu kabul edildi.
Lozan Antlaşması’nın Önemi
*Yeni Türk Devleti’nin bağımsızlığı resmen kabul
edilmiştir.
* Lozan geçerliliğini uzun süre koruyan bir antlaşma
olmuştur.
* Sömürge altındaki uluslara bağımsızlıklarını
kazanma yolunda örnek olmuştur.
* Adalar, Boğazlar, Hatay, Batı Trakya ve Musul
sorunu isteklerimiz doğrultusunda çözülmemiştir.
* Boğazlar ve patrikhane ile ilgili hükümler egemenliğimizi ve bağımsızlığımızı zedeleyici niteliktedir.
II. TBMM DÖNEMİ
 I. TBMM 23 Nisan 1920 – 1 Nisan 1923
 II. TBMM 11Ağustos 1923 – 23 Ekim 1927
* Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasından sonra mecliste
siyasi anlaşmazlıklar çıktı. Bu yüzden seçim kararı
alındı.
* II. TBMM inkılâpçı bir meclistir. Birçok inkılâp bu
meclis döneminde gerçekleşmiştir.
* I. Meclis Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasını
sağlamıştır. Yaptığı en önemli inkılâp saltanatın
kaldırılmasıdır.
Not: Lozan Antlaşması II. TBMM tarafından
23 Ağustos 1923’te onaylanmıştır.
Not: 13 Ekim 1923’te Ankara başkent yapılmıştır.
ATATÜRK İNKILÂPLARI
* İnkılâp kelime anlamı yenileşme ve değişimdir.
* İnkılâplarda hazırlık, aksiyon ve uygulama Türk İnkılâbının Özellikleri
aşamaları vardır.
* Ulusal bağımsızlık ve ulusal egemenlik birlikte
gerçekleştirilmiştir.
Atatürk İnkılâplarının Amaçları
* Türkiye’yi çağdaş medeniyet seviyesine çıkarmak
* Demokratik bir halk hareketidir.
* Türk milletinin refah seviyesini yükseltmek
* Evrensel özellik gösterir. Çünkü Bağımsızlık
* Türkiye’nin demokratikleşmesini sağlamak
mücadelesi veren uluslara örnek olmuştur.
* Milli egemenlik ilkesini yerleştirmek
* Bağımsız, laik, çağdaş, milliyetçi ve demokratik bir
* Modern toplumlara ait değerleri Türkiye’de devlet ortaya çıkarmıştır.
yerleştirmek
* Çağdaştır. Batı uygarlığı örnek alınmıştır.
SİYASİ ALANDA YAPILAN İNKILÂPLAR
Cumhuriyetin İlanı 29 Ekim 1923
Cumhuriyetin İlanı İle Çözüme Kavuşan Konular
* Kurtuluş Savaşı ulusal bağımsızlık ve egemenliğe * Devletin yönetim şekli belirlendi.
dayandırılmıştır. Ancak ortam hazır olmadığı için * Meclis hükümeti sisteminden, kabine sistemine
cumhuriyetten söz edilmemiştir.
geçildi.
* Devlet başkanlığı sorunu çözüldü.
* Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık kurumları oluştu.
Cumhuriyet’in İlanının Nedenleri
* Saltanatın kaldırılması ile devlet başkanlığı
sorunun ortaya çıkması
* Mustafa Kemal : Cumhurbaşkanı
* Hükümet krizi yaşandı. (Hükümet kurulamadı.)
İsmet İnönü
: Başbakan
Fethi Okyar
: Meclis Başkanı, seçilmiştir.
* 28 Ekim akşamı M. Kemal cumhuriyeti ilan etme
kararı aldı. 29 Ekim 1923’te cumhuriyet ilan edildi.
* Cumhuriyetçilik ilkesi uygulanmaya başlanmıştır.
Halifeliğin Kaldırılması 3 Mart 1924
Kaldırılma Nedenleri
* Önemini yitirmiş olması
* Halifenin kendini devlet başkanı gibi görmesi
* Rejim karşıtlarının halife etrafında toplanması
Halifeliğin Kaldırılmasının Önemi
* Laikliğin önündeki en önemli engel kaldırıldı.
* İnkılâpların önü açıldı.
* Ulusal egemenlik anlayışı güçlendi.
Aynı Gün Yapılan Diğer Değişiklikler
* Tevhidi Tedrisat Kanunu çıkarıldı.
* Erkan-ı Harbiye Umumi Vekâleti kaldırıldı.
* Şeriyye Evkaf vekâleti kaldırıldı.
* Osmanlı hanedanının ülke dışına çıkarılması kabul
edildi.
1924 ANAYASASI 20 Nisan 1924
* 1921 Anayasası savaş döneminde hazırlandığı için
ihtiyaca cevap veremiyordu.
* Şartlar değiştiğinden yeni bir anayasaya ihtiyaç
duyuldu.
Maddeleri
* Devletin yönetim biçimi cumhuriyettir.
* Devletin dini İslam, dili Türkçe ve başkenti
Ankara’dır.
* Cumhurbaşkanı dört yılda bir seçilir.
* Ulusal egemenlik, kuvvetler birliği ve TBMM’nin
üstünlüğü 21 ve 24 Anayasalarında ortaktır.
* En uzun yürürlükte kalan anayasadır. (1924 -1961)
1924 Anayasasında Yapılan Değişiklikler
* 1928’de “Devletin dini İslam’dır.” ibaresinin
anayasadan çıkarılmıştır.
* Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.
* 1937’de Atatürk ilkeleri anayasada yer almıştır.
* 1934’te seçmen yaşı 18’den 22’ye çıkarılmıştır.
ÇOK PARTİLİ SİYASİ HAYATA GEÇİŞ DENEMELERİ
CUMHURİYET
HALK
FIRKASI
9 Eylül 1923
Terakkiperver
Cumhuriyet
Fırkası
17 Kasım 1924
5 Haziran 1925
* Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti’nin devamı olarak kurulmuştur.
* Başkanı ve kurucusu Mustafa Kemal’dir.
* Ekonomide devletçilik ilkesini
benimsemiştir.
* Halkçılık ilkesini ilke edinmiştir.
* İnkılâpları gerçekleştirmiştir.
*1923–1950 arasında iktidar partisi olmuştur.
* Cumhuriyet döneminin ilk siyasi partisidir.
* Kurucuları Kazım Karabekir, Rauf
Orbay, Refet Bele, Adnan Adıvar ve Ali
Fuat Cebesoy’dur.
* İlk muhalefet partisidir.
* Pati programında dini inanç ve
düşünceler saygılıdır ibaresi yer almıştır.
* Ekonomik modeli liberalizmdir.
* Partinin, Şeyh Sait isyanında rol oynadığı
gerekçesi ile kapatılması, çok partili hayata
geçişin
ilk
denemesi
başarısızlıkla
sonuçlanmasını sağlamıştır.
* TBMM isyanı bastırmak amacıyla Takrir-i
Sükun Kanunu’nu çıkardı.
* Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı.
* Musul kaybedildi.
Şeyh Sait İsyanı (1925):
* Laik cumhuriyet yönetimine karşı yapılan
ilk isyandır.
* İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu.
SERBEST
CUMHURİYET
FIRKASI
12 Ağustos 1930
18 Aralık 1930
Kuruluş Nedenleri
* İç ve dış sorunlara çözüm bulmak
* Farklı fikirlerin mecliste temsil edilmesi
ve hükümetin denetlenmesini sağlamak
* Mustafa Kemal’in isteği Ali Fethi Okyar
tarafından kurulmuştur.
Not: 19 Aralık 1924‘te askerlerin görevleri
devam ederken milletvekili olamayacaklarına
dair kanun kabul edildi.
* Fethi Okyar hükümeti isyanı bastıramayınca
istifa etmiş, yerine İsmet İnönü hükümeti
kurulmuştur.
* Musul sorununun görüşüldüğü sıralarda çıkan
isyanı İngiltere desteklemiştir.
İzmir Suikastı (1926):
*
Terakkiperver
Cumhuriyet
Fırkası
kapatılmasından sonra partinin alt kadrolarında
yer alanlar tarafından Mustafa Kemal Paşa’ya
düzenlenen suikast girişimidir.
* İkinci demokrasi denemsi de başarısızlıkla
sonuçlandı.
Menemen Olayı (1930):
* Menemen’de Derviş Mehmet öncülüğünde
çıkan ayaklanmanın amacı laik devlet düzenini
yıkmaktı.
*
Ekonomi’de
liberalizmi
ilkesini
benimsemiştir.
* Rejim karşıtlarının partiye sızması * Türkiye’nin henüz çok partili demokrasiye
sonucunda Fethi Okyar, Kasım 1930’da hazır olmadığı anlaşıldı.
partiyi kapattı.
Demokrat Parti
1945
* Adnan Menderes, Celal Bayar, Fuat
Köprülü CHP’den ayrılarak DP’yi
kurmuşlardır.
* 1946 seçimlerini CHP kazanmıştır.
Seçimde açık oy, gizli sayım yapılmıştır.
* 1950’de gizli oy, açık sayım uygulamasına
gidilmiştir. Seçimleri DP kazanmıştır.
* 1950’ de başlayan DP iktidarı 1960 askeri
darbesine kadar devam etmiştir.
HUKUK ALANINDA YAPILAN INKILAPLAR
* Osmanlı devleti kurulduğu günden itibaren şer’i ve * Kadınlara meslek seçme hürriyeti getirildi.
örfi hukuku kullanıyordu.
* Patrikhanenin dini işlerden başka işler ile ilgilenmesi
* Son dönemde ise hukukun temelini Ahmet Cevdet yasaklandı.
Paşa tarafından hazırlanan Mecelle oluşturmaktaydı.
Not: Medeni Kanun’da kadınlara seçme ve seçilme
hakkı verilmemiştir.
Hukuk Alanında Yapılan Yeniliklerin Nedenleri
* Hukuk birliğinin olmaması
* Hayatın ihtiyaçlarına cevap verememesi
Hukuk alanında yapılan diğer yenilikler;
* Devlete laik bir kimlik kazandırma isteği
* İtalya’dan ceza kanunu alındı.
* İsviçre’den borçlar, icra ve iflas kanunu alındı.
* Almanya’dan ticaret kanunu alındı.
Medeni Kanunun Kabulü 17 Şubat 1926
* Mecelle ihtiyaca cevap vermeyince İsviçre Medeni
Kanun Türkçeye tercüme edilmiştir.
Laikliğin Aşamaları
* Vatandaşların birbirleri ile yaptığı tüm işler medeni * Saltanat kaldırıldı. 1922
kanun konusudur.
* Halifelik kaldırıldı. 1924
* Şerriye ve Evkaf vekâleti kaldırıldı.1924
* Tevhidi Tedrisat Kanunu çıkarıldı.1924
* Tekke ve Zaviyelerin kapatıldı. 1925
Medeni Kanunun Getirdiği Yenikler;
* Tek kadınla evlilik şartı getirildi.
* Medeni Kanun kabul edildi. 1926
* Mirasta ve mahkemelerde kadın erkek eşitliği * Anayasadan ”Devletin dini İslam’dır.” maddesi
sağlandı.
kaldırılmıştır. 1928
* Resmi nikâh zorunluluğu getirildi.
* 1937’de Atatürk İlkeleri Anayasaya girmiştir.
EĞİTİM ve KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN İNKILÂPLAR
Eğitim Alanında Yapılan Yeniliklerin Nedenleri
Türk Tarih Kurumunun Kurulması 15 Nisan 1931
* Eğitim kurumlarının birlikten yoksun olması
* Türk uygarlığının kökenlerini araştırmak
* Farklı eğitim sistemleri dolayısı ile toplumda kültür * Türklerin Dünya kültürüne etkilerini araştırmak
çatışmalarının yaşanması
* Avrupalıların Türkler hakkındaki olumsuz
* Kadınların eğitimde ihmale uğraması
düşüncelerini düzeltmek
*Osmanlı öncesi Türk Tarihi ve Anadolu Tarihi’nin
araştırılması sağlandı.(Etibank, Sümerbank ve PO)
Tevhid-i Tedrisat Kanunu 3 Mart 1924
* Bütün eğitim-öğretim kurumları Milli Eğitim
Bakanlığı’na bağlanarak eğitimde birlik sağlandı.
Türk Dil Kurumunun Kurulması 12 Temmuz 1932
* Medreseler kapatıldı. .
* Türk dilini yabancı dillerin etkisinden kurtarmak,
* Türk dilinin kökenini araştırmak,
* Türkçeyi zenginleştirmek
* Türkçeyi bilim dili haline getirmek amaçlanmıştır.
Latin Harflerinin Kabulü 1 Kasım 1928
* Okuma yazmayı kolaylaştırmak, okur-yazar oranını
arttırmak ve batı ile olan ilişkileri kolaylaştırmak için Not: Türk Tarih ve Dil Kurumlarının kurulması
Latin harfleri kabul edildi.
milliyetçilik ilkesi ile ilgili çalışmalardır.
* Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun çıkarıldı. 1926
* İstanbul Üniversitesi Kuruldu. 1933
* Her yaştan kişiye okuma yazma öğretmek amacı ile
Millet Mekteplerinin Açılmıştır. 1928
TOPLUMSAL ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
Şapka ve Kılık Kıyafet Kanunu 25 Kasım 1925
Soyadı Kanunun Kabulü 21 Haziran 1934
* Şapka giymek zorunlu hale getirildi. Mustafa * Her aileye bir soyadı verildi. Ayrıcalıklar kaldırıldı.
Kemal Kastamonu gezisinde örnek olmak için şapka * M. Kemal’e meclis Atatürk soyadını verdi. (1934 )
giymiştir.
* Dini kıyafetleri dini liderler dışındakilerin giymesi
yasaklandı.
Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkının Verilmesi
Not: Türk kadının kıyafetine müdahale edilmemiştir. * Belediye seçimlerine katılma hakkı sağlandı. 1930
* Muhtarlık seçilme hakkı verildi.1933
* Milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı. 1934
Tekke ve Türbelerin Kapatılması 30 Kasım 1925
* Şeyh, derviş, mürit ve dede gibi unvanların
kullanımı yasaklandı.
Not: Kadınlara seçme ve seçilme hakkı ilk kez Yeni
* Tekke, zaviye ve türbeler kapatıldı.
Zelanda’da verilmiştir.
Miladi Takvimin Kabulü 26 Aralık 1925
* Batı ile ilişkilerimizi daha iyi düzenleyebilmek için Hafta Tatili Ayarlaması 1935
miladi takvim kullanımına geçilmiştir.
Hafta tatili cumadan pazara alınmıştır.
Ölçü ve Tartıların Değiştirilmesi 1 Nisan 1931
* Arşın ve endaze yerine metre, okka yerine kilogram
kullanılmaya başlandı.
Not: Miladi takvimin kabulü, hafta tatilinin, ölçü ve
tartıların değiştirilmesi batı ile ticari ve ekonomik
alanda uyum sağlanması için yapılmıştır.
EKONOMİK ALANINDA YAPILAN İNKILÂPLAR
* Savaş sonrasında ülke ekonomik açıdan kötü * Yabancı işletmeler satın alınarak millileştirildi.
durumdaydı. Ülke sermaye birikiminden mahrumdu.
* 1930’da Merkez Bankası kuruldu.
* Kabotaj kanunu çıkarıldı.(1926) Türk denizlerinde
işletme ve ticaret hakkı Türklere verildi.
İzmir İktisat Kongresi 18 Şubat 1923
* Ekonomik kalkınma için ortak amaçlar belirlemek
amacıyla toplanmıştır.
* Kongre’de Milli ekonomi ilkesi (Misak-ı İktisadi) SANAYİ ve MADENCİLİK
kabul edilmiştir.
* Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır.(1927) Yerli
sermaye yeterli olmadığı için başarı sağlanamamıştır.
* Yüksek gümrük uygulaması getirilmiştir. (1929)
Kararlar;
* Hammaddesi yurt içinde olan sanayi dalları kurulmalıdır.
* Küçük işletmelerden büyük işletmelere geçiş sağlanmalıdır.
* Sanayi özendirilmeli ve milli bankalar kurulmalıdır.
* Yabancıların kurduğu tekellerden kaçınılmalıdır.
* Özel sektöre kredi sağlanmalıdır. (Liberal Ekonomi)
* Özel sektörün yapamadığı yatırımlar devlet tarafından
yapılmalıdır.
Not: Özel sektörün başarısız olması ve 1929 Dünya ekonomik
bulanımı etkisi ile devletçilik ilkesi uygulanmaya başlandı
* I. Beş yıllık kalkınma planı uygulandı. (1934-39)
* II. Beş yıllık kalkınma planı II. Dünya Savaşı
Not: Kongrede Türk tarihinde ilk kez planlı nedeniyle başarıya ulaşmamıştır.
ekonomiye geçiş hedeflenmiştir.
* Maden Teknik Arama Enstitüsü kuruldu. (1935)
* Karabük demir – çelik işletmesi açıldı. (1939)
TARIM
* 17 Şubat 1925’te ürün üzerinden peşin olarak alınan
Aşar vergisi kaldırılmıştır.
* Ziraat Bankasının imkânları artırılmıştır.
* Tarım ve Kredi Kooperatifleri kurulmuştur.
* 1926 yılında Toprak Reformu yapılmış, ancak
beklenilen başarı sağlanamamıştır.
* Ziraat ile ilgili okullar açılmıştır.
TİCARET
* İş Bankası kuruldu.( 26 Ağustos 1924)
BAYINDIRLIK
1924’te çıkarılan kanun ile demiryolu yapımına başlandı.
* Karayolu yapımı hızlandı.
* 1937’de Denizbank kurularak Denizcilik geliştirilmeye
çalışıldı.
SAĞLIK
* 1923’te sağlık hizmeti ülke geneline yayılmaya çalışıldı.
* 1924’te Numune Hastaneleri kuruldu.
* 1930’da Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çıkarıldı.
Not: Savaş dolayısıyla öksüz çocuklar için Himaye- i Etfal
Kurumları açıldı.
ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
Dış politikanın temel ilkeleri;
Not: Sorunun çözülmesi sonrasında iki ülke başbakanının
karşılıklı ziyaretleri iyi ilişkiler kurulmasını sağlamıştır. Bu
* Bağımsızlığını ve uluslar arası barışı korumak
yakınlaşma Balkan Antantı’nın imzalanmasına zemin
* Uluslar arası eşitlik prensibine uymak
hazırlamıştır.
* Yurtta ve dünyada barışı korumak olmuştur.
* İlişkiler 1954’te başlayan Kıbrıs sorunu ile bozulmuştur.
Not: Bu dönemde Lozan’dan kalan sorunların çözümü ile uğraşılmıştır.
MUSUL SORUNU
* Musul, Lozan Antlaşması’nda çözümlenemedi.
* İngiltere Musul’un Irak’a bırakılmasını
* Türkiye halk oylaması yapılmasını istiyordu.
* Milletler cemiyeti bölgenin Irak yönetimine
bırakılmasını istedi. Türkiye bunu kabul etmedi.
* Şeyh Said İsyanı çıkınca Türkiye, İngiltere ile
anlaşmak zorunda kaldı.
TÜRKİYE’NİN MİLLETLER CEMİYETİNE
ÜYE OLMASI 1932
* Milletler Cemiyeti 10 Ocak 1920’de Cenevre’de
kuruldu.
* Cemiyetin kurucuları I. Dünya Savaşı’nın galip
devletleridir.
* 1932’de Türkiye Cemiyete davet edildi. Cemiyetin
amaçlarından saptığını bildiğimiz halde, uluslar arası
toplumdan kopmamak için teklifi kabul ettik.
ANKARA ANTLAŞMASI 5 HAZİRAN 1926
* Musul, İngiliz mandasındaki Irak’a bırakıldı.
* Musul petrollerinin % 10’unu 25 yıl süre ile Türkiye’ye BALKAN ANTANTI 9 ŞUBAT 1934
verilecektir.
* Almanya ve İtalya Balkan topraklarına saldırma
ihtimali üzerine kuruldu.
Not: Ankara Antlaşması ile Türkiye-Irak sınırı * Antanta, Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve
çizilmiş oldu. Misak-ı Milli’den taviz verilmiştir.
Romanya katılmıştır.
* Bulgaristan, Ege denizine inmek ve Romanya’dan
Dobruca’yı almak istediği için
* Arnavutluk ise İtalya’nın etkisinde kaldığı için
YABANCI OKULLAR SORUNU
antantta yer almamıştır.
* Yabancıların kurduğu okulların amacı kendi * Türkiye’nin batı sınırı güvence altına alınmıştır.
kültürlerini yaymaktı.
Maarif Teşkilatı Kanunu ile Yabancı Okullar:
* Okullar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olacak ve Türk
müfettişler tarafından denetlenmesi
* Din derslerine aynı dine mensup öğrenciler girmesi
* Türkçe, Tarih ve Coğrafya derslerine Türk öğretmenler
girmesi kararlaştırıldı.
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ 1936
* Lozan’da Boğazların yönetimi uluslar arası bir
heyetin yönetimine bırakılmıştır.
* Dünya barışının tehlikeye girmesi nedeni ile Türkiye
boğazların yönetiminin kendisine verilmesini istedi.
Not: Türkiye Yabancı Okulların kendi iç sorunu * İsviçre’nin Montrö kentinde 20 Temmuz 1936
olduğunu ileri sürmüş ve dış müdahaleyi reddetmiştir. Montrö Boğazlar sözleşmesi imzalanmıştır.
Maddeler,
NÜFUS MÜBADELESİ (DEĞİŞİMİ) 10 Haziran 1930 Boğazlar komisyonu kaldırıldı.
* Lozan’a göre İstanbul’da yaşayan Rumlar ve Batı Boğazlardaki askersiz bölge uygulaması kaldırıldı.
Trakya’da yaşayan Türklerin mübadele dışında Ticaret gemilerinin geçiş serbest oldu.
Savaş gemilerinin geçişine bazı kısıtlamalar yetirildi.
bırakılmıştır.
* Yunanistan’ın İstanbul’da daha çok Rum bırakmak Savaş zamanı gemi geçişi istediğimiz gibi olacak
istemesi sorunu çözümsüz hale getirdi.
* Sorun Milletler cemiyetine taşındı. Ancak çözüme
Not:
kavuşturulamadı.
* 10 Haziran 1930’da yapılan Ankara Antlaşması ile * Boğazlarda tam hâkimiyet sağladık.
sorun çözümlenmiştir. B. Trakya ve İstanbul’da * Doğu Akdeniz’de etkinliğimiz artmıştır.
yaşayanların tamamı etabli( sürekli ikametli ) sayıldı. * Sovyet ilişkileri zayıfladı, İngiltere ile yakınlaştık.
HATAY’IN ANAVATAN’A KATILMASI
* 1921 Ankara Anlaşması ile Hatay, Fransız
himayesinde özel bir yönetime kavuştu.
* 1936’da Suriye’nin bağımsızlığını kazanması ile
Hatay sorunu tekrar ortaya çıktı.
* Yapılan Halk oylaması sonucunda Hatay Bağımsız
Cumhuriyeti kuruldu. 1938
* Hatay Meclisi 30 Haziran 1939’da Türkiye’ye
katılma kararı aldı.
Not: II. Dünya Savaşı’nın çıkma ihtimali Hatay’ın Türkiye’ye bırakılmasına zemin hazırlamıştır.
SADABAT PAKTI 8 Temmuz 1937
* Almanya ve İtalya’nın saldırgan tutumu
Ortadoğu’yu tehdit etmesi üzerine kurulmuştur.
* Pakt Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında
imzalanmıştır.
* Suriye katılmadı çünkü Irak ve Türkiye ile sınır
problemleri vardı.
* Türkiye’nin doğu sınırı güvence altına alınmıştır.
ATATÜRKÇÜLÜK
Atatürk’ün düşünce, ekonomik hayat ve devlet kurumlarını ilgilendiren görüş ve ilkeler bütünüdür.
Atatürkçülüğün Ortak Özellikleri
Atatürkçülüğün Nitelikleri
* Tam bağımsızlık
* Milletin ihtiyaçlarından kaynaklanmış olması
* Toplum refahını sağlama
* Hayalci olmaması
* Millet egemenliğini sağlama
* Bir bütün olarak Atatürk ilkelerine dayanması
* Akıl ve bilimi rehber kılma
* Düşünce ve vicdan hürriyetine saygılı olması
* Türk milletini çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne * Milli birlik ve bütünlüğe önem vermesi
çıkarma
* Barışçı olması
ATATÜRK İLKELERİ
Atatürk’ün inkılâpları gerçekleştirirken uyguladığı yöntemler ve dayandığı esaslar bütünüdür.
Atatürk İlkelerinin Ortak Özellikleri
* Sorunları akıl ve bilimin rehberliğinde çözmeyi
öngörür.
* Kişi hak ve özgürlüklerini korur.
* Demokratik kurallara uymayı esas alır.
* Toplumun ihtiyaçlarından doğmuştur.
* Dogmatik değil, değişime ve gelişime açıktır.
Atatürk İlkelerinin Dayandığı Esaslar
* Vatan ve millet sevgisi
* Milli egemenlik
* Bağımsız ve özgür düşünce
* Milli birlik
* Ülkenin bölünmezliği
* Türk toplumuna inanma ve güvenme
CUMHURİYETÇİLİK İLKESİ
İLKE İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER
* Yönetimde millet egemenliğini esas alan ilkedir.
* Yöneticilerin belirlenmesinde seçim esas alınmıştır.
* Millet temsilcilerini seçimler yolu ile değiştirebilir.
* Millet egemenliğini esas aldığından Milliyetçilik
ilkesi ile ilgilidir.
* Bütün vatandaşların yönetime katılmasını
savunduğu için Halkçılık ilkesi ile ilgilidir.
ANAHTAR KELİME
* Ulusal egemenlik
* Yönetim
* Seçim
* Seçme ve seçilme hakkı
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR
* TBMM’nin açılması
* Saltanatın kaldırılması
* Cumhuriyetin ilanı
* Çok partili rejim denemeleri
* Kadınlara seçme ve seçilme haklarının verilmesi
* 1921 ve 1924 Anayasalarının ilanı
MİLLİYETÇİLİK ( ULUSÇULUK ) İLKESİ
ANAHTAR KELİME
* Milli
* Bağımsızlık
İLKE İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER
* Milli birlik ve beraberlik * Ülke bütünlüğü
* Türk toplumunu oluşturan bireylerin her türlü
durumda birlikte yaşama ve ülkesini kalkındırma
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR
arzusunu ifade eder.
* TBMM’nin açılması
* Irk esasına dayanmaz
* İstiklal Marşı’nın kabulü
* Dil, tarih, kültür ve ideal birliği esastır.
* Tevhidi-i Tedrisat Kanunu
* Milli birlik ve beraberlik ilkesi milliyetçiliği
* Kabotaj Kanunu
bütünler.
* Kapitülasyonların kaldırılması
* Cumhuriyetçilik ilkesi ile ilgilidir.
* Yabancı işletmelerin satın alınması
* Türk Tarih Kurumu’nun açılması
* Türk Dil Kurumu’nun açılması
HALKÇILIK İLKESİ
İLKE İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER
ANAHTAR KELİME
* Eşitlik
* Dayanışma
* Halk bir milletin içinde bulunan toplumsal
* Ayrıcalıkların kaldırılması
grupların tamamıdır.
* Toplumu oluşturan bireyler arasındaki
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR
ayrıcalıkların ortadan kaldırılması ve herkesin kanun * TBMM’nin açılması
önünde eşit olmasıdır.
* Aşar vergisinin kaldırılması
* Sınıf ayrımını reddeder.
* Kıyafet Devrimi
* Milliyetçilik ve Cumhuriyetçiliğin doğal
* Tekke ve zaviyelerin kapatılması
sonucudur.
* Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi
* Millet mekteplerin açılması
* Harf inkılâbı
* Kılık kıyafet kanunu
* Türk Medeni Kanunu’nun kabulü
* Soyadı Kanunu
LAİKLİK İLKESİ
ANAHTAR KELİME
* Din
* Akılcılık ve bilimsellik
* Din ile devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır.
* Din ve vicdan özgürlüğü
* Dini inançlar kullanılarak halkın sömürülmesini
önler.
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR
* Devlet düzeninin ve hukuk kurallarının dine değil
* Saltanatın kaldırılması
akla ve bilime dayandırılmasıdır.
* Halifeliğin kaldırılması
* Kişilerin din ve vicdan özgürlüklerini korur.
* Tevhid-i Tedrisat Kanunu
* Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması
* Tekke ve zaviyelerin kapatılması
* Medeni Kanun
* Anayasadan devletin dini İslam’dır maddesinin
çıkarılması 1928
* Laiklik İlkesi’nin anayasada yer alması 1937
İLKE İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER
DEVLETÇİLİK İLKESİ
İLKE İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER
ANAHTAR KELİME
* Ekonomi
* Para
* Küçük sermayenin yetersiz kaldığı alanlarda devlet * Yatırım
* Ekonomik bağımsızlık
eliyle yatırım yapmak bu ilkenin gereğidir.
*
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR
*Devletin ekonomide öncü, yönlendirici ve
* Tarım alanındaki destekleyici çalışmalar
müdahaleci olmasıdır.
* Aşar vergisinin kaldırılması
*Türkiye’de zorunluluk sonucu kabul edilmiştir.
* Kapitülasyonların kaldırılması
*Özel sektörü dışlamayan, karma ekonomi
* Kabotaj Kanunu’nun kabulü
modelidir.
* İş Bankası, Sümerbank, gibi bankaların kurulması
* Devletçilik, yabancı işletmelerin satın alınması ile
* Teşvik-i Sanayi Kanunu
milliyetçilik, halk yararına olması ile halkçılık,
* 1.Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın hazırlanması
ilkesiyle yakından ilgilidir.
* KİT’lerin kurulması
* Kamulaştırma çalışmaları
İNKILÂPÇILIK ( DEVRİMÇİLİK )
İLKE İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER
ANAHTAR KELİME
* Toplumu çağa taşıyacak kurum ve kuralların
* Yenilik
* Çağdaşlaşma
getirilmesi amaçlar.
* Değişim
* Yeniliği esas alır.
* Eskiyen kurum ve kuralların yenilenmesini esas
İLKESİ İLE İLGİLİ UYGULAMALAR
alır.
*Atatürkçülüğü dinamik kılan bu ilkedir.
* İnkılâpların tamamı
BÜTÜNLEYİCİ
İKLELER
Ulusal Egemenlik
Ulusal Birlik
ve
Beraberlik,
Ülke Bütünlüğü
Özgürlük
ve
Bağımsızlık
ÖZELLİKLERİ
* Egemenliğin kişilere ya da elli bir zümre ve sınıfa değil, doğrudan ulusun
kendisine ait olmasıdır.
HANGİ TEMEL İLKE
İLE İLGİLİ OLDUĞU
Cumhuriyetçilik
* Türk ulusunun ülkesiyle birlikte bölünmez bir bütün olması anlamındadır
* Türk ulusunu oluşturan insanların etnik kökenlerine veya dini inançlarına
bakılmaksızın hepsinin aynı yurttaşlık haklarına sahip olmasıdır.
Milliyetçilik
Özgürlük; Türk ulusunu oluşturan yurttaşların, çağdaş hukukun tanıdığı bütün
hakları kullanmakta serbest olmasıdır.
Bağımsızlık; Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasal, ekonomik, askeri yani her
bakımdan bağımsız olmasıdır.
Milliyetçilik
Yurtta barış; yurttaşların birbirleriyle ilişkilerinde uygarca birlikteliği ve
sorunların kişisel şiddete başvurmadan çözülmesini içerir.
Barışçılık
Dünya’da barış; Devletler arası ilişkilerde zora, kuvvete, silaha başvurmadan
sorunları barışçı yöntemlerle çözme amacını içerir.
Akılcılık
ve
Bilimsellik
Çağdaşlaşma
ve Batılılaşma
İnsan
ve
İnsan Sevgisi
Halkçılık - Milliyetçilik
* Akılcı – bilimsel düşünceyi Türk toplumunun bütün alanları ve sorunları için
geçerli kılmaya özen gösterilmesidir.
Laiklik
* Toplumumuzu çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarmak hedeflenmiştir.
İnkılâpçılık - Laiklik
* Atatürk Türk ulusçuluğunu devletin temel bir özelliği olarak belirlerken,
hiçbir zaman ırksal üstünlük anlamında düşünülmemiştir.
Bütün İlkeler
* Sürekli barışın tüm insan kitlelerinin durumlarını iyileştirmekle mümkün
olacağı savunmuştur.