Popülasyon Genetiği

12. SINIF KONU
ANLATIMI
31
EKOLOJİ
POPÜLASYON GENETİĞİ
POPÜLASYON GENETİĞİ
Belirli bir bölgede yaşayan aynı türlerin oluşturduğu topluluğa popülasyon denir. Popülasyon genetiği, popülasyonu temel alan
genetik koludur. Genotip ya da fenotiplerin popülasyon içindeki durumunu inceler.
Popülasyon büyür ve gelişir. Çevre şartlarına uyum sağlamaya çalışır. Çevre şartları değişmediği sürece popülasyon büyüklüğünü
korur.
Popülasyon genetiğinde araştırmalar birey üzerinde yapılır. Sonuçlar popülasyon düzeyinde değerlendirilir.
✔ Gen Havuzu: Bir popülasyondaki tüm bireylerin genleri, gen havuzunu oluşturur.
✔ Gen Kaynağı: Gen havuzuna gen verebilen tüm bireylere gen kaynağı denir.
✔ Gen Frekansı: Gen havuzunda bir genin bulunma sıklığı o genin frekansını belirler.
Aynı türe ait bile olsa farklı popülasyonların gen havuzları ve gen frekansları farklıdır.
✔ Birey Frekansı: Bir popülasyondaki belirli genlere sahip olan bireylerin, popülasyonun tüm bireyleri içindeki yüzdesidir.
POPÜLASYON GENETİĞİ
Kararlı ve Kararsız Popülasyonlar
Bir popülasyona;
✔ Dışarıdan göçle gen akımı yoksa (Dışarıdan göç almıyor),
✔ Mutasyon ve kromozom değişikliği meydana gelmiyorsa,
✔ Şansa bağlı çiftleşme ve döllenme varsa,
✔ Herhangi bir genin yararına ya da zararına seçilim yoksa,
✔ Popülasyon yeterince büyükse
gen havuzundaki gen frekansı sabit kalır. Bu tip popülasyonlara kararlı popülasyonlar denir.
Bir popülasyonda daima doğal seçilim olacağından popülasyonun kararlı kalması düşünülemez.
Doğal seçilim yarar sağlayan genlerin gen havuzundaki gen frekansının değişmesine neden olur. Doğal olarak birey frekansı da
değişeceğinden böyle popülasyonlara kararsız popülasyon denir.
POPÜLASYON GENETİĞİ
HARDY – WEINBERG PRENSİBİ
Bu iki araştırmacı, baskın ve çekinik genlerin frekansına etki edecek kuvvetler olmadığı durumda, popülasyondaki her bir allelin
ya da genotipin belirli orandaki frekansı değişmeden dölden döle sabit kalarak aktarılacağını söylemiştir. Bu kurala Hardy –
Weinberg Yasası denir.
a) p: Baskın Allel
q: Çekinik Allel
Genlerin frekansları toplamı daima 1’e eşittir.
b) p2: Homozigot Baskın Allel
q2: Resesif Allel
2pq: Heterozigot Baskın Allel
Genotiplerin toplamı daima 1’e eşittir.
p+q=1
(p + 1)2 = (1)2
p2 + 2pq + q2 = 1
POPÜLASYON GENETİĞİ
Örnek:
Bir popülasyonda %49 düz saçlı bireylerle, kıvırcık saçlı bireyler bulunmaktadır. (Kıvırcık saçlılık düz saça baskındır.)
Buna göre;
a) Düz saç geninin frekansı nedir?
b) Kıvırcık saç geninin frekansı nedir?
c) Homozigot kıvırcık saçlı bireylerin frekansı nedir?
d) Heterozigot kıvırcık saçlı bireylerin frekansı nedir?
e) Genotipte kıvırcık saç geni taşıyan bireylerin frekansı nedir?
f) Genotipte düz saç geni taşıyan bireylerin frekansı nedir?
g) Homozigot bireylerin frekansı nedir?
h) Heterozigotların homozigotlara oranı nedir?
POPÜLASYON GENETİĞİ
Gen Frekansını Etkileyen Faktörler
Hardy – Weinberg yasası gen frekansını etkileyen faktörler olmadığında geçerlidir.
1)
Mutasyon: Mutasyonlar genelde zararlı ve öldürücüdür. Yararlı mutasyonlar popülasyonun devamlılığını sağlar. Mutasyon gen frekansını
değiştirir.
2)
Seleksiyon (Doğal Seçilim): Çevreye daha iyi uyum sağlayanlar yaşarken uyum sağlayamayanlar ölür. Bu nedenle gen frekansı değişir.
3)
Göç (Migrasyon): Bir popülasyonda bireylerin göç etmesi gen frekansını azaltırken, popülasyona göç gelmesi gen frekansını artırır.
4)
İzolasyon (Ayrılma): Bir popülasyon içindeki bireyler doğal ya da yapay nedenlerle birbirinden ayrılabilir. Ayrılan gruplar arasında zamanla
çiftleşme olacağından her iki tarafında gen frekansları değişir. Bu durumda zamanla her iki tarafta da türleşme görülür.
5)
Eş Seçimi: Eş seçimi yapılırken rastgele seçmek yerine güçlü özellikleri olan eşler seçilir. Bu durum popülasyonun daha kuvvetli bir
popülasyon olmasını sağlar. Gen frekansını değiştirir. Aile içi evlenmeler (Akraba evliliği) resesif karakterli genlerin bir araya gelmesine ve
homozigot karakterli hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur. Bu tür hastalıkların öldürücü olması durumunda resesif gen frekansının
azalmasına neden olur.
6)
Genetik Sürüklenme: Özellikle küçük popülasyonlarda nesilden nesile ve yıldan yıla gen ve birey oranlarında yapay bir etki olmadan
değişiklik meydana gelir. Buna genetik sürüklenme denir.