EGZERSİZ VE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ

EGZERSİZ VE
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ
Prof. Dr. Fadıl ÖZYENER
UÜTF Fizyoloji AD
Egzersiz ve bağışıklık arasındaki
ilişkinin önemi
Fiziksel etkinlikte bulunanların,
sporcularının sağlıklı olma
hallerinin korunması ve devam
ettirilmesi
Genel olarak toplumun sağlıklı
gelişimini sağlamak ve
sürdürmek
Egzersiz ve Üst Solunum Yolu
Enfeksiyonu (ÜSYE)
Hafif-orta egzersizde;
solunum yolu
enfeksiyonu sıklığının
azaldığı gösterilmiştir.
15 haftalık bir yürüyüş
grubunda anlamlı
ÜSYE azalması
saptanmıştır.
Hafif–orta şiddette
egzersizin immün bileşenler
üzerine etkisi
Kısa /Akut dönemde
NK (natural killer) hücreleri etkinliği
artar.
Nötrofil işlevleri uyarılır.
Makrofaj fonksiyonları artar.
T ve B lenfositlerin sayı ve etkinlikleri
artar.
Shephard RJ & Shek PN. , 1999. Sports Med 28: 177– 195
Costa Rosa LF., 2004. Evid Based Compl. Alternat Med 1:63–70
Nieman DC ., 2007. J Appl Physiol 82:1385–1394
 “T helper” (Th) hücrelerinden salgılanan
sitokinler hücresel bağışıklığın
etkinleşmesinde önemlidir.
 Tip 1 Th hücreler: TNF-a, IFN-g vb salgılar 
makrofaj ve NK aktivite artışı
 Tip 2 Th hücreler: IL-4, IL-5, IL-10, ve IL-13 
antikor üretimi ve eozinofili
 Egzersiz Tip 1 / Tip 2 dengesini etkiler.
Gleeson M., 2007. J Appl Physiol 103:693-699
Uzun dönemde (Kronik
egzersizde)
ÜSYE azalır.
Strese bağlı immün baskılanma .
Yaşlılığa bağlı immün gerileme .
Kanser insidansı azalır.
Yoğun/ağır egzersizin immün
bileşenler üzerine etkisi
Akut dönemde
 NK (natural killer) hücreleri etkinliği
azalır.
 Nötrofil işlevleri geriler.
 Makrofaj işlevleri duraklar.
 T ve B lenfositlerin sayı ve etkinlikleri
azalır.
Ortega E., 2003. Exerc Immunol Rev 9:70–93;
Nieman DC., 2007. Sports Med 37:412–415
Atletlerde de yarış dönemi öncesi ve
sonrasında de antrenmanın ağırlaşması ile
NK hücreleri,
nötrofil, monosit,
T ve B lenfosit
işlevlerinde
saptanan
baskılanma sonucu
ÜSYE, vb artar.
 Sitokin/miyokin profillerinde geniş
değişiklikler -100 kata varabilen
interleukin-6 üretim artışı
 Plazma ve tükrük IgA
konsantrasyonunda azalma
 Bu değişiklikler genellikle egzersiz
bittikten 3-24 saat sonra basal
seviyelerine döner.
Woods et al., 2006. Neurol Clin 24:585–599
Nieman DC ., 2007. J Appl Physiol 82:1385–1394
İskelet kası bir salgı organıdır(!)
 İskelet kasında üretilen, ekprese edilen ve
salınan sitokin ve diğer peptidler
miyokinleri oluşturur.
 Miyokinler adipokinlerin etkisini dengeler
ve geriletir.
 Fiziksel hareketliliğin sedanter yaşam tarzı
dolayısıyla oluşan hastalıkları önleyici
etkisine aracılık ederler.
Pedersen BK et al., 2003. Muscle Res Cell Motil. 24, 113–119
İskelet kas lifleri kasılırken pek çok metabolik
etkiye yol açan IL-6 üretir ve salgılarlar.
Steensberg A et al., J Physiol 529: 237–242, 2000
Petersen AMW & Pedersen, BK., 2005. J Appl Physiol: 98: 1154-1162
Egzersiz ve İnflamasyon
Bir çok KVS, tümorogenez,
immunosüpresyon hastalıkların temelinde
inflamasyon yapan-direnen unusruların
dengesinin bozulması yatar.
 Egzersiz ile salgılanan
proinflamasyon/ antiinflamasyon
unsurları oranı yarar/zarar
dengesini de belirler.
 pro-inflammatuvar sitokinler:
TNF-a, IL-1
 anti-inflamatuvar sitokinler:
IL -6, Il-8, IL-10, Il -15, IL -1ra
Lira et al., 2009 Cell Biochem Funct 27:71–75
Niemann DC., 2012. Sport Health Science 1: 12 -17
IL - 6
 TNF-a üretimini baskılar.
 Dolaşıma IL-1ra ve IL-10 gibi diğer
anti-inflammatuvar sitokinlerin
verilmesini çoğaltır.
 Lipolizi ve yağ oksidasyonunu uyarır.
IL-6’nın yeterince salgılanmasında
egzersiz şiddeti önemli
Petersen AMW & Pedersen, BK., 2005. J Appl Physiol: 98: 1154-1162
 Yüksek şiddette egzersizin başta
monositler olmak üzere immün
sistem hücrelerinde pro-inflamatuvar
reseptör sayısında azalmaya yol
açtığı bildirilmektedir.
 Bu olayın fizyolojik mekanizması
açıklanmayı beklemektedir.
Lancaster GI et al., 2005. J Physiol 563: 945–955
Stewart LK et al., 2005. Brain Behav Immun 19: 389–397
Kanser ve Egzersize ilişkin örnekler
Akciğer, tiroid, sindirim sistemi ve
hematopoetik sistem kanserlerinin
azaldığını bildiren çalışmalar vardır.
Düzenli olarak 1-3 saat/hafta egzersiz
yapan kadınlarda göğüs kanseri
riskinin % 30, dört saatten fazla
egzersiz yapanlarda % 55 oranında
azaldığı bildirilmektedir.
35-60 yaş arası 116 erkek 119 kadın, 2 yıl
boyunca izleniyor (6 ay yoğun 18 ay idame egzersizleri)
Grup I: 20-60 dak/5gün/H yoğun egzersiz
Grup II: Haftanın çoğu günü en az 30 dak
hareketli bir yaşam tarzı (tempolu yürüme,
bahçe işleri, otobüs vs beklerken oturmak
yerine yürüme gibi)
KDS, fiziksel (yağ oranı gibi) parametrelerde
benzer iyileşmeler gözleniyor.
Dunn AL et al ., 1999; JAMA 281 (4): 327-334
Egzersiz şiddetin orta-üst bölgede
ayarlanması immunosupresyonun
baskın olmaması ve kronik
inflamasyonun engellenmesi için
daha doğru gibi gözükmektedir.
İmmün sistemi desteklemek için;
 Psikolojik bunalım, kötü beslenme, kilo kaybı
ve yetersiz hijyene fırsat verilmemelidir.
 Sağlıklı kişide vitamin, mineral, vb yüksek
dozda alınmasının immün sistem üzerinde
uyarıcı/koruyucu etkiye sahip olduğu
tartışmalıdır.
 Ancak, ağır antrenman veya soğuk algınlığı
esnasında vitamin C ve/veya E alımının yararı
olabilir.
Haskell et al., 2007. American College of Sports Medicine and the
American Heart Association. Circulation 116:1081–1093
EGZERSİZ VE ANİ ÖLÜM
Travmatik
Atravmatik ölüm (24 saat içersinde)
 İlk kayıtlı ani ölüm vakası; Maraton
savaşı sonrası Atina’dan Maraton
bölgesine kadar koşan ve hemen sonra
ölen Pheidippides
 Tüm sporcularda ani ölüm oranı 100
000 de 1-2,3 (Corrado et al., 2005)
 Ani ölüm riski sporcularda daha fazla
mı?















Renato Curi (24 yaşında) Perulu futbolcu 1977
Omar Sahnun (24 yaşında) Fransız futbolcu 1980
Samuel Okwaraji Nijeryalı futbolcu 1989
John İkoroma (17 yaşında) Nijeryalı futbolcu 2000
Amir Angwe (29 yaşında) Nijeryalı futbolcu 1995
Sergei Grinkov (28 yaşında) Rus patenci 1995
Catalin Haldan D.Bükreşli futbolcu 2000
Stefan Toleski Makedon futbolcu 2002
Özgür Özdemir (16 yaşında) - Beşikdüzüspor 2002
Hüseyin Dinçsoy (23 yaşında) Beyşehirspor 2002
Vivien Foe Kamerunlu futbolcu 2003
Miclos Feher Macar futbolcu 2004
Serginho Brezilyalı futbolcu 2004
Gökmen Yıldıran Elazığsporlu futbolcu 2006
Emre Aydın (15 yaşında) Selimiyespor 2006
Atravmatik ölüm etyolojisi
Kardiyak ve vasküler sebepler
Çevresel unsurlar (ısı çarpması
belirtileri özellikle çocuk ve
yaşlılarda dikkatle gözlenmelidir)
Ani ölüm riskini artıran unsurlar
Genetik yatkınlık (ailede ani ölüm)
Bayılma, egzersizde göğüs ağrısı
Aniden aşırı egzersiz
Aşırı sıcak veya soğuk ortam
Viral enfeksiyon sırasında aşırı efor
Statik kasılmanın baskın olduğu
eforda aşırı zorlama
Kardiovasküler patolojiler
Koroner arteriyoskleroz
Hipertrofik kardiomiyopati
Yüksek hipertansiyon
Serebral, koroner, aort
anevrizma ve anomalileri (nadir)
Özellikle çocuklarda kardiyak
aritmiler
Sporda ani ölümlerden kaçınma
Önceden tıbbi kontrolden geçmeli
Aniden ve yüksek şiddette efordan
kaçınmalı
Çevre sıcaklığını kesinlikle dikkate
almalı
Sigara içmekten sakınmalı
Prodromal belirtileri dikkate almalı