Mahkeme-temelli Arabuluculukta Toplumsal Cinsiyet ve Güç
advertisement
Mahkeme-temelli Arabuluculukta Toplumsal Cinsiyet ve Güç Dengesizliği Dr. Burcu Hatiboğlu Eren H.Ü. İİBF Sosyal Hizmet Bölümü Pilot Hâkimler ve Mahkeme Personeline Yönelik Mahkeme Temelli Arabuluculuk Hizmetleri Oryantasyon Eğitimi Çalıştayı, Bilkent Otel, Ankara, 22/24 Şubat 2017 İki temel kavram Biyolojik cinsiyet: Kız ve oğlan çocukları ile kadın ve erkekler arasındaki biyolojik farklılıkları ifade eden özellik Toplumsal cinsiyet: Kız çocuklarına ve kadınlara ya da oğlan çocuklarına ve erkeklere ilişkin belirli kültürel kabulleri ve beklentileri ifade eden toplumsal özellik. Kadın-bakım veren Kadın-evde Kadın-idare eden Erkek-eve ekmek getiren Erkek-istihdamda Erkek- karar veren İdeal eşitlik anlayışı x gündelik yaşamın eşitsizliği Türkiye nüfusunun (79 milyon 814 bin 871 kişi) %50,2’si erkek %49,8’si kadın Ulusal Eşitsizlik Eğitimsiz kadın sayısı erkeklerin 5 katı 15 yaş üzeri çalışan nüfus (%45,9) içerisinde kadınların oranı %27.1 Politikaya katılan kadınların oranı %14,4 Mülk sahibi olanlar arasında kadınların oranı %29,6 (TUİK, 2014-2016) Uluslararası OECD (2017) gelir dağılımı eşitsizliği: Türkiye, Şili ve ABD’den sonra sondan 3. Dünya Ekonomik Forumu (2016) Toplumsal cinsiyet uçurumu raporu: 144 ülke içinde 130. Toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısı, neyi içerir? • Haklar, sorumluluklar ve fırsatlar, kişinin erkek ya da kız çocuğu olarak doğmasına bağlı değildir. Dolayısıyla toplumsal cinsiyet eşitliği, sadece kadınları değil, erkekleri de ilgilendirir. Farklılaşan ihtiyaçları gösterir. (ilişkiseldir, kapsayıcıdır) • Bireylerin biyolojik ve toplumsal cinsiyetleri ne olursa olsun eşit haklara sahip bireyler olarak görülmesini gerektirir. (tarafsızlığı eşit haklar üzerinden tanımlar) • Ulusal ve uluslararası hukuk tarafından koruma altına alınan insan haklarının bir gereği olarak, gündelik yaşamda var olan eşitsizliklerle mücadeleyi ve ayrımcılık karşıtlığını içerir. (farkındalığı önceler) • Eşitsiz güç ilişkilerini fark edebilmeyi ve toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini de dikkate alarak adaletli ve adil davranmayı içerir. (eşitlik idealini gerçek yaşam deneyimleriyle bütünleştirir) • Genellemelerden kaçınarak, güç ilişkileri açısından dezavantajlı konumunda yer alan bireyleri güçlendirmeyi gerektirir. (farklılıkları ve farklılaşan ihtiyaçları görür) Kadınların adalete erişimi ve arabuluculuk ilişkisi Toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini gören bir eşitlik anlayışı TESEV raporu (2012): Kadınların adalete erişiminde engeller, - Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık - Yoksulluk - Yetersiz eğitim - Bilgiye erişim - Mahkemeye erişimde eşitsiz koşullar Yargısal uyuşmazlık çözüm yöntemleri • Tahkim - Mahkemede yargılama Alternatif/dostane uyuşmazlık çözüm yöntemleri • Müzakere – Uzlaştırma - Arabuluculuk Tarafsız ve ayrımcı olmayan tutum/değerlendirme Ekonomiklik, Güç dengesi Mekânsal/zamansal esneklik Ancak çoğu zaman içerisinde yaşadığımız toplumda eşitsizliğe ve ayrımcılığa neden olan birçok toplumsal cinsiyete dayalı kalıp yargıyı içselleştirmişizdir. Bazen ayrımcılığa ve eşitsizliğe neden olan tutumlarımızın farkında bile olmayabiliriz. Dolayısıyla, toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini gören bir eşitlik/tarafsızlık anlayışı geliştirmek, farkındalık açısından extra çaba ister. Farkındalık çalışması… Toplumsal cinsiyet bakış açısı , arabuluculuk sürecinin tarafsızlık, adil olma ve eşitlik ilkesi çerçevesinde gerçekleştirilmesi açısından şu noktalarda önemlidir (Mason, Hess, Gasser ve Federer, 2015): • Çatışma/uyuşmazlık içerisinde yer alan aktörlerin iletişim tarzlarının ve çatışma davranışının tarafsız değerlendirilmesinde, • İhtiyaçların ve menfaatlerin tanımlanmasında, • Güç dengesinin sağlanmasında, • Müzakere edilecek konuların (güvenlik, güç paylaşımı, ekonomi, sosyal konular vb.) belirlenmesinde, • Tüm bu konular açısından gerekli olan mekâna ve lojistiğe ilişkin düzenlemelerin gerçekleştirilmesinde, • Arabuluculuk sürecine sürdürülebilirliğinde, kadınların • Arabuluculuğa yönlendirmede. katılımının sağlanması ve Beni dinlediğiniz için teşekkürler…
