KAVRAM Prof. Dr. Bedia DEMİRİş` Okumakta

ESKİ ROMA'NIN EDEBİ METİNLERİNDE BİR KAVRAM
OLARAK 'DELICTUM'UN ANLAMı ÜZERİ NE BİR
DEGERLENDİRME
Prof. Dr. Bedia DEMİRİ ş'
Okumakta
kavram larınd an
oldu ğunuz
"h ak sız
bu
fiil"
yazıda
sorumluluk hukukunun önemli
Latince'deki
kav ramının
dı şı
"de lict urn" kelimesinin , hukuk
karşılığı
edebi metinlerde hangi
olan
bağlamda
üzerinde duru lmuştur. Bu amaçla önce biçim bilgisi
incelenecek olan "delicturn" kelimesinin k öken bilgisi
ku llanı ldığı
bakımından
verilmektedi r.
Ardından ,
b aşl anarak
tarihsel
sıray la
ele
bağlamında
türden metinler
Plautus' un
yazının ın
Roma
ve
al ınacak
yazılı
ölçülü
edebi
yazıdan
söz konusu kelimenin
Terenti us'un
monografilerinde,
ilk
Caesar'ın
komedilerinde ,
Gallia
savaşını
Suetonius'un
diyaloglarında,
biyografilerinde ,
Statius' un epik
şiirleri nde,
Tacitus'un
şii ri nde
ne
düz
yazıya çeşi tli
değişik an!amları nın,
Sallustius'un
anlattığı
Cicero 'nun gerek hukuki söylevlerinde, gerekse felsefi
Livius'un Roma tarihinde , Horatius' un
metinlerinden
notlarında,
yazı larında,
Ovidiu s'un
tarihinde,
şekilde kullanıldığı
tarihi
Titus
yazı larında,
Seneca 'nın
üzerine bir
değerlendirıne yapılmaktadır.
.. İ stan bu l Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Latin Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı .
Hukuki bir terim olarak "bir kimsenin bir
ister ihmal yoluyla olsun , hukuka
olan eylemin i" ifade eden
sözcüğü
"delicturn"
(yansız)
sözcük
cinsinden
aykırı
"haksız
olarak zarara
kalıyorum,
an lamları
olan
hata
yapıyorum,
"delirıquo"
karşılığı
çoğu lu
ise
"delicta'tdır.
türetilmiş
bir fiildir.
geçiyorum" gibi
kabahat
"başaramıyorum,
işliyorum, yanılıyorum"
gibi
fiilinin perfectum participium' u "delictus, -a, -
ayrılmayı
"Lirıquo"
anlamları
olan
Klasik
um"u n bir isim gibi kullanılan neutrum cinsidir. "Delinquo" fiili de
"linquo" fiilinden, bir
neden
isim grubuna giren neutrum
Latince ' nin biçimbi lgisi kurallanna göre "delictum",
yetersiz
ister kasten,
uğramasına
fiil"in Latince'deki
gruplarından
bir sözcüktür;
başkasının ,
aslında
ifade eden "de" ön eki ilavesiyle
"bırakıyorum,
ise
terk ediyorum, vaz
olan bir fiildir. Grekçe'de de "linquo" ile
aynı
anlamlara sahip "leipo" fiili vardır',
B aşl angıçta
Latince'de "suç, cürüm, kötülük" anlamlanna gelen
"facinus " ve "m aleficium " sözcüklerinden
ayrı
olarak , kökeninde yatan
temel anlamdan ötürü "ihmalden kaynakl anan hata"
olmakla birlikte "delicturn" ilk
yazı lı
edebi metinlerden
anlamında kullanılır o l muş ,
cürüm, kabahat"
ile "facinus" ve "maleficiurn" kelimeleri
olmuştur.
"delicturn"
başlayarak
"suç,
zaman ilerledikçe "delictum"
arasında
Böylece "kabahat, kusur, suç, günah"
sözcüğü,
anlamında kullanılmış
anlam
farkı
anlamlarını
görülmez
kazanan
"maleficiurn", "facinus", "peceatum", "vitium" ve
bunlara benzer sözcüklerle birbirinin yerine kullanılır olmuştur' . M.S. 5.
yüzyılın
2.
yarı sı
ile 6.
yüzy ılın
I.
yarısı arasında yaşamış
olan gramerci
Priscianu s "delinquo"d an gelen "delicturnu n "kusur, kabah at, günah"
anlamlanna gelen "peccaturn" yerine
olduğunu,
çünkü suç
i şleyen kişinin
i A. Walde - J. B. Hofmarm. Lateinlsches Erymologisches w örterbucb , Erster Band A-L,
Heidelberg ]938; A. Emout - A. Meillet, Dictionnaire Etymologiq ue de la Langue Latine.
Histoire des Moıs , Paris ı 95 1 (3. bas kı ) .
ı A. Fr. Pauly - Georg Wissowa (yay. haz.), Rea/encyclopaedie der class isehen
Altertums wissenschaft, Achterhalbband, Stuttgart 190 ı . s. 2438-2439.
2
görevini,
soruml u luğunu, yükümlülüğünü
bırakmasının
ihmal etmesinin,
söz konu su olduğunu söylemiştir' .
Suçların kapsamının
oldu ğu
çok dar
eski Roma hukukunda her
haksız fiil i "delicturn", aynı zamanda "suç" i "crirnerı" sayılıyordu",
sözcüğünün
Bunun sebebi "delicturn"
Priscianus'un
yukarıdaki
açıklaması
göz önünde
kanımca açıklık kazanmaktadır: Şöyle
düşüncesine
göre,
kişinin
sorumluluğu , yükümlülüğü
düşünüldüğünde
etimolojisi
kendisinden
ki, suç
bulundurulduğunda
i şlemek,
beklenen
ve
Romalıların
davranışı ,
görevi,
bilerek ya da bilmeyerek yerine getirmernek ya
da ihmal etmekti.
Ş imdi
"delicturn"
sözcüğünün kullanıldığı
hukuk
dışı
metinlere
örnek metinleri görelim .
Roma
yazınının
komedi
şai rlerinde n
Titu s Maccius Plautus' un
(M.Ö. 250- 184), tann Herakles'in doğuşunun öyküsünü konu alan trajikomedi
türündeki
oy unu
sahnesinde "delictum"
Amphiıruo' nu n
sözcüğü kullanılmıştır. Tanrı
hemen hemen oyunun konusunun ve
sözcük
baştanrı
Zeus' un
Al kmena 'yı kocasının
Herakles'in
doğumu
birin ci
ol madığı
ikiziyle birlikte
Herm es'in
gidişatın ın açıklandığı
hatalı davranışı
evde
perdesinin
bir
için
ikinci
ağzından
monologda
ku llanılmıştır. Tanrı
sı rada b aştan çıkarmış ,
gerçekleşecek
Zeus
böylece
ve Zeus da kendisinin
bu hatalı davranı şını kadının kocasına aç ıklayacaktır',
3 Priscianus, partitiones Xll vers uum Aeneidos principalium LLA 703 Ad Aen XL. I, pag.
510, linea 37.
.. Bu konuda aynntıh bilgi edinmek için bkz. PervinSomer,Roma Hukukunda Mala verilen
Zarar, İstanbul 1999. s. 10- 13; Diler Tamer Güven, Cu/pa in Eligendo. Yardımcı Şahsı
Seçmede Kusur Nedeniyle Sözleşmeden Doğan Sorumluluk. İ stanbul 200 1; Nurcan İpek.
Roma Hukukunda Gasp (Rapina), İstanbul 200 1, s. 23-27 .
Plautus. Amphuruo 492-495: "quid igitur? nemo id probro i Profeeto ducet Aleumenae:
nam deum /. Non par uidetur facere, delietum suom i Suam que [ut] culpam expetere in
mert ale m ut sinat."
5
3
aynı
Yine
kandırılarak
düşürülmeye
da
anlatıldığı
bir
başka
sahnesinde, iki ihtiyar ve
arasında
olan
geçen
fahişe
Plautu s' un, iki
sızd ın ld ığı
kendilerinden para
babalarının
geçenlerin
şairinin,
komedi
çalışıldığı
ay nı
ve
tarafından
tuzağa
adamın
iki genç
ihtiyar
başından
oyunu Bacchides'in son perdesinin üçüncü
onların oğullarının
sevgilileri olan iki yosma
karşılıklı konuşmalar sırasında çoğulolarak kullanılmı ş
'delietum'
oğulların
kelimesi,
işledikleri
kusurlar
için
kullanılmaktadır."
Bir başka komedi şairi Publius Terentius Afer'in (M.Ö. 185-159),
konusu
kısaca,
gençlerin
yetiştirilmesi
i şlediği
olan
sevgisini
kusurlar sebebiyle ondan özür dileyen
konuşması içinde
genç Aeschinu s'un
ilişkileri
beşinci kı smında, babasının
Adelphi'nin dördüncü perdesinin
yeniden kazanmak için ,
baba-oğul
ve
sözcüğü
geçen 'delictum'
burada da
"kusur" anlamında kullanılmaktadır?
Tarih yazarı Gaius Sallu stius Crispus (M.Ö . 86-35) M.Ö. 63
yılında
Cicero'nun
b aşlattığı.
korıs üll ü ğ ü
başansızhkl a
ancak
ayrıntılarıyl a
anlattığı
monografi sinin
giriş
söz ederken, tarihi
sırasında
de
sonuçlanan
coııiıırarione
bölümünde tarih
yazanın anlatı sının
eri şmesinin gerekliliği
Catilina
yazmanın
tarihi
durumunda bunun
kıskançlık
duyma
şekl i nde
çoğu
gi rişi mini
Carilinae
adlı
çok zor bir
iş olduğundan
yapanın
kimse
bir soylunun
ayaklanma
üzerinde durur ve tarihç inin
eleştirmes i
adlı
tarihsel
eylemlerinin düzeyine
bazı hatalı davranışları
tarafından
yorumlanabileceğinden
art niyetlilik ve
yakınır.
Burada
Plautus, Bacchides ı 185-1 189: "BACCHIDES i Quid tandem , si dimidium auri i
redditur, in hac mecum intro ? atque ut i eis delicta ignoscas. PHILOXENUS Faciet. i
NICOSULUS Minime, nolo. nil moror, sine sic. ! malo iIIos ulcisci ambo ."
6
Tere ntius , Ade lphoi 68 1-683: "AESCHINUS ha uelim me promerentem ames, dum
uiua s, mi pate r. Yut me hoc delict urn admisisse in me, id mihi ueheme nter dolet i et me tui
pudet."
7
4
Sallusti us'un
"hatalı
davranışlar"
anlamında
kullandığı
sözcük
"delictum"un çoğu lu olan "de l icta'tdır'',
Gaius lulius Caesar'ın Galya
savaşlarına ilişkin notlarından oluşan
commentarii de bella Gallico eserinin 7.
k i tabın ın
Vercingetorix etraftaki kab ileleri kendi
yanına
karş ı çıkanlardan
kullanı l maktad ır.
her türlü
suç
işleyenlerin davranışl arı
4. bölümünde,
çekmeye
i şkenceyle
öldürü r,
suçları
çalışırken
için "d elicturn"
Vercingetorix daha büyük bir suç
iş leyen leri
da ha hafif
Galyalı
ona
sözcüğü
yakarak ve
olanların kulaklarını
keserek ya da gözlerini oyarak memleketlerine gönderir" .
Marcu s Tullius Cicero'nun (M.Ö. ıo~3 ) hukuki söylevlerinin en
başarılı bulunanlarından biri olan Cluentius Savun ması M.Ö. 66 yılında
yapı lmıştır. Üvey kardeşi tarafından üvey babası nı zeh irled iği suçlaması
karşısında
CIuentius
adında
birisinin
savunu lduğu
bu söylevde "delicturn"
sözcüğü i ns anl arı n işledikleri "suç" anlamında kullanı lmı ştır". Cicero'nun
diğer
hukuki söylevlerinin pek
"s uç" ya da
"kaba~ at" anlamına
çoğunda kullanılan
"delictum"
sözcüğü,
gelmektedir.
Sallustius, de coniuraıione Caıiliııae 3. 2: "ac mihi quidem, tametsi haudquaquam par
gloria sequitur scriptoreın el auctorem renım, tarnen in prim is arduom videtur res gestas
scribere: primum quod facta dictis exequenda sunt : dein quia plerique quae delicta
reprehenderis malevolentia et invidia dicta putant , ubi de magna virtute atque gloria
bonorum memere s. quae sibi quisque facilia factu putat. aequo animo accipit , supra ea
8
veluti ficta pm falsis ducit."
Caesar. de bella Ga/Jico 7. 4:
magnitudine supplicii dubitantes cogit. nam maiore
com misso delicta igni atque omnibus tormentis rıec at . leviore de causa auribus desectis aut
singulis effo ssis oc ulis domum remittit, ut sint reliquis documentc et magnitudine poenae
perterreant alios."
9
10 Clcero. oratia pro A. Cluentio 129: "
quod si hac exemplum ex re militari ad
animadver sionem censoriam transferendum fuit, sortito id ipsum factum esse oportuit. sin
autem sortiri ad poenam et hominum delictum fortuna e iudicio comminere minime
censorium est, certe in multorum peccato carpi paucos ad ignominiam el ıurp itudinem non
oportet."
5
Cicero M.Ö. 44 yılında kaleme aldığı ve ahlaksal bir değer olarak
dostluk
dosta
kavramı
doğruyu
ölçüsünden söz
davranmış
üzerinde
ettiği
olmaktan
yapıcı
eleştirilen
bir biçimde
Laelius de amicitia diyalogunda, bir
uyarıda bulunmanın ,
söylemenin ve
bölümde, kendisine
uyarıda
dolayı canının sıkılmayıp
dolayı canının sıkılmasının
gereken in
durduğu
ya da
çok
yanlış olduğu
uyarılan kişinin
eleştirildiği
onu
eleştirmenin
bulunulan
kişinin hatalı
eleştirilmiş
da,
üzerinde durur ve
işlediği
kabahat
için de sevinmesi
olmaktan
asılolması
için üzülmesi,
olduğunu
söylerken
"kusur, kabahat" anlanunda "delictum" sözcüğünü kullanır!!.
altı
Stoa felsefesinin
erdem olan
kişi
günahlar kendi
budaladır;
zengindir)
yaşamak
mutlu
şerefli
prensibinin (sadece
aralarında eşit,
şeyden
yoksun
değildir;
aralarında eşittir;
her aptal
için, hiçbir
sevaplar kendi
olan iyidir; içinde
sadece bilge özgürdür, bütün aptallar köledir;
benimsendiği
Cicero, " suçlar
arasında
Sıoicorum
paradoxa
hiçbir fark
başlıklı
hiçbir
fark
bilge
felsefi eserinde
olmadığını anlamışlarsa, insanları
türlü kötülükten daha fazla uzak tutacak hangi güç
aralarında
yalnızca
gözetmediği
suç
ıçın
vardır?"
her
derken,
kullanılan
sözcük
"delictum'tdur". Metinde sade bir vatandaşa zarar vermekle bir resmi
görevliye zarar vermenin
"delictum" genel bir
eşdeğer
olduğunu
söyleyen Cicero
için
kavramdır.
Roma'nın "principatus" döneminin tarih yazarı Titus Livius (M.Ö.
59-M.S. i 7) efsanevi
Roma 'nın
tarihini
kuruluşundan başlayarak
anlattığı
ab urbe
condiıa
kendi
eserinin
zamanına
ı.
kadar
kitabının
32.
lıCicero , Laelius de Amicitia 90: "Atque illud absurdum, quod ii, qui monentur, eam
molestiam quam debent capere non capiunt, eam capiuntgua debent vacare; peccasse enim
se non anguntur, obiurgari moleste ferunt; quod contra oportebat, delicta dolere,
correctione gaudere ."
12 Cicero, Paradoxa Stoicorurn 23: "Quae vis est enim, quae magis _arceat homines ab
improbitate omni, guam si senserint nullum in delictis esse discrimen? aeque peceare se, si
privatis ac si magistratibus manus adferant?_quamcumque in domum stuprum intulerint,
eandem esse labem Iubidinis ?"
6
bölümünde Kral Ancus Marciu s
edili şini
anlatırken
fiilini perfe ctum
sözcüğün
burada
zamanında
zamanında
ve
"hatalı
halklarına savaş
Latin
ilan
kökeninde bulunan "delinquere"
davranmak,
y an lı ş
yapmak, kabahat
işlernek" anlamlarında kullanmıştır".
Livius
58.
aynı
sebep olan olayolarak
Lucretia'ya tecavüz edilmesi
kelimesini Tarqunius'un
ı. kitabının
krallığın
Roma tarihinde
bölümünde,
kurulu şuna
tarih eserinin yine
anlatılan
olayını
bir
başka
devrilerek
bölümünde,
cumhuriyetin
Se xtus Tarquinius
anlatırken
hatalı davranışı, işlediği
tarafından
burada "delicturn"
" tecavüz suçu" yerine
kullanmıştır".
Principatus döneminin ünlü
şairleri n den
Quintus Horatius Flaccus
(M.Ö. 65- 8) Iirik şiirlerinden oluşan ade' lerinin 3. kitabının 6. şiirinde
kuşaklara
gelecek
bozulmanın
seslenerek önceki
etkisinin hem kendi
ku şakların
zamanının Romalı
ku şaklar
atal arı n
geleneklerine ve dine geri dönm eyi gösterirken
tanrıların
tapınaklarını
ataların ın hatasının
hatası
olduğu
ahlaki
gençleri için hem de
gelecek
için olumsuz etkileri
olacağını
sebep
belirterek buna çare olarak
Romalı
gençl ere
yeniden onarmazlarsa, hak etmedikleri hald e
bedelini ödeyeceklerini söylemektedir. Büyüklerin
ya da suçu en eski
ataların
geleneklerinin
bozulmasına
sebep
13 Titus Livius, ab urbe eondita I. 32. ı 3: "quod populi Priscorum Latinorum hominesque
Prisci Latini adversus populum Romanum Quiritium fecerunt, deligneront, quod populus
Romanus Quiritium bellum cum Priscis Latinis iussit esse senatus que populi Romani
Quiritium censuit, consen sit. corısclvit . ın bellum cum Prisci s Latinis fieret, ob eam cem
ego populus que Romanus populis Priscorum Latinorum hominibus que Priscis Latini s
bellum indico facioque."
14 Livius, ab urbe condita I, 58, 9: .. ....Sex. es t Tarquinius qui hostis pro hospite priore
nocte vi armatu s mihi sibique, s i vos viri estis . pes riferum hinc abstulit gaudium.' D a rı t
ordine orr mes fidem; consolantur aeg ram animi avertendo noxam ab eoaeta in auctorem
delieti: mentern peccare, non corpus, et unde consilium afuerit eulpam abe sse.'
7
olmalarıdır.
sözcüğü n ü
Burad a Horatiu s hata ya da suç için "delicta"
kullanrru ştır " .
ş iir
Horati s
sanatı
y azdığı
üzerine
herke sin
onayını
bir arada
gerçekleşti re n şair olduğunu
görmeyi
i steyebileceğimiz hataların olduğunu
alabilecek bir
şairi n, hoşa
ars
poeıica adlı
gider olm a ile
söylerken, böyle bir
eserinde
yararlı ol mayı
şairde
bile
hoş
da belirtir. Bu dizelerde
Horatius'un şai ri n hataları için kullandı ğı sözcük "del i c ta"dı r'6.
Horatius yine
aynı
şi ir yazmanın doğuştan
olduğu
beceri mi
eleştirme nlerinden
kişinin ,
eserinde, ars poeti ca' ôe, övgü toplayacak bir
konu su üzerinde
durduğu
dizelerinde,
söyled iğinde eğer şair şi i ri ndeki hatalı
artık el eştirmenin yapacağı
durmaktadır.
şiirin i
zamanı n
önemli
bulunan
yeniden ele
al ması nı
yerleri düzeltmek yerine
şey in kalmay acağı
bir
Burada Horatius "delicturn"
bir
el eştiride
Quintilianus 'un da ismini kullanarak
daha iyisini ortaya koymak üzere, şaire
savunursa,
kazanılabilen
bir yetenek mi yoksa sonradan
sözcüğünü
bir
onları
üzerind e
şairi n şi iri nde
yapabileceği hatalar anlamında kullanmıştır " .
Principatus döneminin bir başka şai ri Publiu s Ovidius Naso (M.Ö .
43-M.S. 18) sürgü ne
kasabası
Tomi 'den
alan ve Brutus
g ö nderi l diği,
yazdığı
ad ındaki
bir
sürgün
Herkes kendi
yazd ığı
kuş
mektuplarının
arkadaşına yazdığı
y azd ı ğı y azı l arında bulunduğu
bulunmadı ğı şekli nde
Karadeniz'in
yerle ilgili
kendi sine yöneltilen
uçmaz kervan geçmez
üçüncü
kitabında
yer
mektupta, sürgündeyken
yakınmal ardan başka
eleştirilere yanı t
dizelerin istenilene uygun
bir
şey
vermektedir.
olduğunu
daha çok
15 Horatius, carm ina 3.6.1-4: "De lieta rrıaiorum inmeritus lues, i Romane. donec templa
refecerisi aedisque labentis deorum et i foeda nigro simulacra fumo."
16 Horatius, ars poetica 347-350: "sunt delicta tamen, quibus igrıov isse velimus: i nam
neque chorda sonum reddil quem volt manus et mens, i posee ntique gravem persaepe
remittit acurum.r nee semper ferieı quodcumque minabitur arcus."
17 Horatius, ars poetica 442-444: "si defe ndere del ietu ın quam vertere malles, i nullum
ultra verbum au r operaminsumebat in ane ın, i quin sine rivali teque et tua solus amares."
8
düşünürken ,
oldu ğunu
kitaplarındaki
Ovidiu s, kendisinin
ileri sürmektedir ve burada "delicturn"
eksiklikleri görmekte
sözcüğü nü
"eksiklik"
anlamınd a kullanmaktadır".
Roma'nın
Suetoniu s
İmparatorluk
Tranquillus
(M.S.
döneminin
biyografi
70-1 60)
İmparator
biyografisinde, imparator için, "kolay dostluk
kurmazdı
bir biçimde geri dururdu, bir kimsenin erdeml erini ve
sadece uygun bir
şeki l de
kababatlerine, çok büyük
burada "delictum"
izlemekle kalma z,
aynı
olmamaları koşuluyla
Gaius
Augustus'un
ve çok temkinli
başına
gelenleri
zamanda kusur ve
göz
sözcüğü nü çoğu l şekliy le , "işlenen
yazarı
yumardı",
derken
hatalar, kabahatl er"
an l amında kullanmı ştır'".
İmparatorluk dönem i tarih yazan Publiu s Comeli us Tacitus (M.S.
55-117)
İmparator
Augustus'un
ölümünden
Domitianus'un dönemini de içine alacak
kitabının
eserinin 14.
başl ayarak
şekilde y azdığı
48-49. bölümlerinde M.S. 62
İmparator
Anna/es tarih
yılı nda
"praetor"
Antistius tarafından İmparator Nero 'yu yeren şi i rler y azı lması ve bu
sebeple Antistius'un Senato
cezasın a çarptırılması,
verilme sine
uygun
karşı
başka
ihanet suçunun
gerektirdiği
ancak senatörlerden Thrasea Paetus 'un ölüm
çıkıp
bir ceza
tarafından
verilecek
olmasını
cezanın,
işlen en
talep etmesi
suçun
ölüm
cezası
büyüklüğüne
olayını anlatırken
burada
18 Ovidius, epis tulae ex Ponto 3.9.5-8: "O! quam de mu1tis uitium reprehenditur unum! /
Hoc peccat solum si mea Musa, bene est. i Ipse ego librorum uideo delicta meorum, i cum
sua plus iusto cannina quisque probet".
19 Suetoniııs, de vita Caesarum: Augusl11S 66: "Amicitias neque facile admisit et
constantissime retinui t, non tantum uirtutes ac merit a cuiusque digne prosecutus, sed uitia
quoque el delicta, dum taxat modica. perpess us."
9
aykırı
"yasaya
davranış ,
anlamında
suç"
sözcüğü
"delictum"
kullanılmışnr'",
Stoa felsefesinin Roma 'daki temsilcisi,
düşünür
Lucius Annaeus
Seneca (M.Ö. 4 - M.S. 65) öfke üzerine yazdığı diyalogda öfkeyi ahlak
y asasını
ihlal ederek zihnin
işlediği
bir kabahat, bir kusur olarak
tanımlar.
Öfke zihnin bir kabahati, kusuru olduğu için, kusurları kusur işleyerek
düzeltmek doğru değildir'].
İmparatorluk dönemi şairlerinden Publius Papinius Statius (M.S.
40-96) Thebai
s avaşın ı
anlattığı
ağzından konuşarak
Zeus'un
tanrıçalarının
şiküyetçi
doyuramadığı
Thebais
yeryüzünde
adlı
epik
işlenen
şiirinde
günahlardan ve öç
ölümlü bir zihinden, yani
olurken burada "delicta"
sözcüğünü
dünyada
hertürlü yasaya, hukuk sal, ahlaki ve dini yasalara
baştanrı
aykırı
insanoğlundan
insanoğlunun
olarak
i şlediği
suçlar için kullanmıştır".
Roma
de
görüldüğü
yazınının
hukuk
gibi, "delictum"
dışı
metinlerinden
sözcüğü
alınmış
örnek metinlerde
yerine göre "eksiklik,
nok sanlık ,
Tacitus, Anna/es XIV , 49 : " Libertas Thrasea servıtıum aliorum rupit, et postquam
discessionem can sul penni serat, pedibus in sententiam eius iere, paueis, ex[c]eptis, in
quibus adulatione promptissimus fuit A. Vitellius, optimum quemque iurgio lacessens et
respondenti reticens, ııt pavida ingenia so lem. at co nsules, perficere deeretum senatus non
ausi, de co nsensu scripsere Caesari. ille inter pudorem et iram cunctatus, postremo
20
rescripsit: nulla iniuria provocatum Antistium gravissimas İn principem corıtu rrıe lias
eı prn magnitudine delieti ooenam statui par
dixisse ; earu ın ultionem a patribus postul atam.
fuisse."
Lucius Annaeus Seneca, de ira I, ı 6, ı : "Ergo ad eoereitionern errantium
sceleratorumque irato castigatore non opus est; namcurn ira delietum arıimi sit, non opoıtet
peccata eorrigere peceantem. 'Quid ergo? non irasear latroni ? Quid ergc? non irascar
uenefieo?' Non; neque enim mihi irascor, eum sanguinem mitto. Omne poenae genus
remedi loco admoueo.,.
21
22 Statiu s, Thebais 1.214: "terrarum delicta nee exsaturabile Diris i ingenium mortale
queror. quonarn usque noeentum i exigar in pcenas?"
10
hata, kusur", yerine göre "kabahat, suç"
Latince 'de "delictum"
Türkçe'de
bazı
zaman iç içe
ile
farklılıkları
anlam
geçmiş
sözcüğü
bir
anlam yükünü içinde
şekilde
karşılanabilen
"hata"
kullanılmıştır.
bu sözcükler
arasında
bulunmakla birlikte bu sözcükler
birbirinin yerine
kullanıldığı
anlamı "noksanlık" mıdır,
anlamlarında
çoğu
kuııanılırlar. Sözcüğün
metin belirlemektedir. "Delictum"un
mıdır,
metnin kendisi olmaktadır.
i
ı
"suç" mudur? Bunu belirleyen