Problem 2

GE KONTROL ve KORUMA DEVRELERİ
PROF. DR. HACI BODUR
KONU İLE İLGİLİ ÇÖZÜLMÜŞ PROBLEMLER
Problem 1
20 ile 30 V arasında dalgalanan bir DC gerilim kaynağından, 10 V’ luk ve 9 mA‘lık bir DC
alıcıyı beslemek üzere, 10 V ve 10  ’luk bir zener diyot ile sabit bir DC gerilim kaynağı elde
edilmek isteniyor. Bu zener diyodu için, IZMIN=1 mA olduğuna göre,
a) Akımı sınırlayıcı direnç en fazla kaç ohm olabilir?
b) Aynı direnç için yük uçlarındaki tam gerilimin min ve max değerlerini bulunuz.
Çözüm
uZ = UBD + rZ . iZ
uZ  UBD = UZ
a) uAB = UZ + r ( iZ + iY )
U
 U BD
U
 U BD
I Z min  AB min
 I Y max
I Z max  AB max
 I Y min
r
r
20  10
30  10
1.10 3 
 9.10 3
I Zmax 
 9.10 3  11mA  IZmax = 11 mA
1000
r
 r  1 k bulunur.
b) UYmin = UZmin = UBD + rZ . IZmin = 10 + 10.1.10-2 = 10,010 V
UYmax = UZmax = UBD + rZ . IZmax = 10 + 10.11.10-2 = 10,110 V
Problem 2
15 – 18 V arasında dalgalanan bir DC gerilim kaynağından 12 V’luk ve 0 – 25 mA arasında
akım çeken bir DC alıcıyı beslemek üzere, 12 V ve 5  ’luk bir zener diyot ile sabit bir DC
gerilim kaynağı elde edilmek isteniyor. Bu zener diyodu için IZmin=5 mA olduğuna göre,
a) Akım sınırlayıcı direnç en fazla kaç ohm olabilir?
b) Aynı direnç için yük uçlarındaki tam gerilimin min ve max değerlerini bulunuz?
Çözüm
U AB min  U BD
 I Y max
r
15  12
5.10  3 
 25.10  3
r
 r  100  bulunur.
a) I Z min 
1
GE KONTROL ve KORUMA DEVRELERİ
PROF. DR. HACI BODUR
18  12
0
100
IZmax = 60 mA
b) I Zmax 
UYmin = 12 + 5.5.10-3 =12,025 V
UYmax = 12 + 5.60.10-3 =12,300 V
Problem 3
Şekildeki devrede A ve B uçları
arasındaki düzgün olan gerilim
şebekedeki dalgalanma sebebiyle 1520 V arasında değişmektedir. Alıcının
gerilimi 12 V olup, çektiği akım 0-10
mA arasında değişmektedir. Devre en
ekonomik olacak şekilde, r direncinin
değerini ve zener diyodunun gücünü
hesaplayınız.
Çözüm
Devrenin en ekonomik hali, iZmin  0 durumunda oluşur.
U AB min  U Z
 I Y max
r
15  12
0
 10.10 3
r
r = 300  bulunur.
I Z min 
U AB max  U Z
20  12
0
 I Y min I Zmax 
300
r
I Zmax  26,67mA
Bu akım sürekli değerde I ZDM  26,67mA olur.
I Z max 
PDM = UZ . IZDM
= 12 . 26,67 . 10-3
PDM  320 mW bulunur.
Problem 4
10 V’luk bir DC gerilim kaynağı ve devrilme gerilimi 7,5 V olan bir shockley diyodu ile 10 kHz
frekanslı bir sinyal üretilmek istenmektedir. Shockley diyodunda Iv = 9 mA ve Uv = 1 V
olduğuna göre, osilatörün minimum direnci ile zaman sabitini hesaplayınız. 0,47 F’lık bir
kondansatör kullanılırsa, potansiyometre kaç k’a ayarlanmalıdır?
Çözüm
Ud  UV
IV
 Rmin  1 k
Rmin 
T = 1 / f = 1 / 10000 = 100 s
Ud
T  RC . ln
Ud UP
 RC = 72 s bulunur.
2
C = 0,47 F için,
(Rmin + Rpot ) C = 72 s
 Rpot = 152 k
bulunur.
GE KONTROL ve KORUMA DEVRELERİ
PROF. DR. HACI BODUR
Problem 5
İzoleli tek yönlü 12 V’luk bir DC gerilim kaynağında girişte izolasyonu sağlamak üzere 220/12
V’luk orta uçlu bir trafo kullanılmıştır. Doğrultucu devresinde kullanılan diyotların gerilim
düşümü 0,6 V ve filtre kondansatörünün değeri 470 F’tır. Çıkıştan 100 mA çekildiğine göre,
a) Kondansatör gerilimindeki dalgalanma miktarını,
b) DC gerilimin min. ve max. değerlerini,
c) Girişte en az kaç W’lık trafo kullanılmalıdır.
Çözüm
a) V 
I ç maxTy
Cf
100.10 310.10 3

 2,12 V
470.10 6
b) Vdcg max  2Vdc  0.6  2.12  0.6  16,37
Vdcg min  Vdc  1
 Vdcg min  13 V
Vdcg min  Vdcg max  V  16,37  2,12  14,25 V
c) Pç max  U ç .I ç max  12.100.10 3  1,2 W regülatör üzerindeki güç kaybını da düşünerek en az
3W’lık bir transformatör kullanılmalıdır.
Problem 6
Doğrultucu devresi çıkışında bulunan kondansatörün şarjını kontrol etmek üzere bir kondansatör
doldurma devresi kullanılmaktadır. Kondansatör gerilim 3 kadar bir sürede kaynak gerilimine
ulaşmaktadır ve aynı anda şarj direnci uçlarındaki rölenin kontağı kapanmaktadır. Buna göre
KDD devresinde 1uF’lık kondansatöre seri olarak bağlana direncin değeri ne olmalıdır?
470 Ω
10k Ω
BC 327
2,2k Ω
R
+Vdc
2.2 kΩ
741
BC 237
470 Ω
5 kΩ
110 kΩ
1 µF - 16 VDC
15V
RÖLE
0
3  3.22.470.10 6  31ms
U c  U d (1  e  t / RC )
t  R.C. ln(
Ud
)
Ud  Uı
31.10  3  R.1.10  6. ln(
3
15
)
15  5
R=28,217  bulunur.
GE KONTROL ve KORUMA DEVRELERİ
PROF. DR. HACI BODUR
Problem 7
Şekildeki devrede,
a) İletime geçme esnasında ani taban
akımı değerini hesaplayınız ( iD3 =
0 ).
b) İletim durumunda, transistörün
gerilim düşümü ile taban akımını
ve D3 diyodunun akımını bulunuz.
c) İletimden çıkma esnasında, ters
taban akımının ani değerini
bulunuz.
d) Taban akımı değişimini yaklaşık
olarak çiziniz.
UD1,2,3  0,6 V
UBE = 1 V
dc = 100
UEB  -1 V
Çözüm
a) İletime geçme esnasında, iB =?
İD3 = 0,
i g  i 'B  i100  i B
UB = UBE
UA = UD1 + UB
= 0,6 + 1
= 1,6 V
U g  U A 15  1,6
i g  i 'B 

 500mA
26,8
26,8
i100 = UB / 100 = 1 / 100 = 10 mA
i B  i 'B  i100 = 500 – 10 = 490 mA bulunur.
b) İletim durumunda, UCE , iB , iD3 = ?
İletimden çıkmada :
iC = uŞ / 22
iC = 2 . 220 . Sint / 22
iC = 10 2 . Sint A
i
10 2Sin t
iB = c =
= 100 2 Sint (mA)
100
 dc
i100 = 10 mA
iB’ = 2 . 100 . Sint + 10 (mA)
4
GE KONTROL ve KORUMA DEVRELERİ
ig = 500 mA
iD3 = ig - iB’ = 490 -
PROF. DR. HACI BODUR
2 . 100 . Sint (mA) bulunur.
UD1 + UBE = UD3 + UCE
UCE = 1 V bulunur.
c) İletimden çıkma esnasında, iB = ?
UB = UBE = 1 V
UA = - UD2 + UBE
= -0,6+1
= 0,4 V
U g  U A  15  0,4
ig 

 575mA
26,8
26,8
U
i100 = BE = 10 mA
100
d)
i g  i 'B  i100  i B
i B  i g  i100 =575+19
iB = 585 mA bulunur.
5