00 BSB9 onsoz icindekiler_Mizanpaj 1
advertisement
2 CANLILAR DÜNYASI Sayfa No CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCRE BÖLÜM–1 HÜCRE ZARI VE MADDE GEÇİŞİ . . . . . . . . . . . . . . .89 Hücre Zarından Madde Geçişleri . . . . . . . . . .89 Sayfa No CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI BÖLÜM–3 CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VE PROKARYOT CANLILAR . . . . . .145 Pasif Taşıma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89 Sınıflandırmanın Önemi ve Sınıflandırma Birimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145 Aktif Taşıma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 Prokaryot Canlılar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146 Endositoz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91 Bakteriler Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146 Ekzositoz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91 Hücre Duvarı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91 Arkeler Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148 Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149 Konu Testleri (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157 Mini Sınavlar (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93 Konu Testleri (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 BÖLÜM–2 HÜCRE ORGANELLERİ BÖLÜM–4 ÖKARYOT CANLILAR VE VE ÇEŞİTLERİ . . . . . . . . . . . . . . .113 VİRÜSLER . . . . . . . . . . . . . . . . . .167 Hücre Organelleri ve Çeşitleri . . . . . . . . . . . .113 Protista Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167 Çekirdek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115 Mantarlar Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168 Hücrelerin Karşılaştırılması . . . . . . . . . . . . . .115 Bitkiler Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168 Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 Hayvanlar Âlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169 Konu Testleri (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125 Virüsler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172 Mini Sınavlar (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175 Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . .135 Karbonhidrat HÜCRE–DIfi SIVI Glikoprotein Hücre iskeletinin filamentleri Kolesterol Yüzey İç Konu Testleri (1 – 6) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185 Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . .197 CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCRE HÜCRE ZARI VE MADDE GEÇİŞİ 1 KONU ÖZETI ¡ Hücre zarı, hücrenin içini çevresinden ayıran bir yapı olup, hücre ile çevresi arasındaki madde alış verişini düzenler. Karbonhidrat yan zinciri ¡ Hücre zarı ile ilgili geçerli olan model Singer ve Nicholson tarafından 1972 yıllında oluşturulmuştur. Akıcı mozaik zar modeli olarak adlandırılan bu model sabit olmayıp, hareketli yapıdadır. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI BÖLÜM ¡ Hücre zarı lipit, protein ve karbonhidrat moleküllerinden meydana gelmiştir. Zardaki glikoprotein ve glikolipit moleküllerinin farklı dağılımı ve sayısı hücrenin özgüllüğünü sağlar. Hidrofilik bölge Hidrofobik bölge ¡ Hücre zarı canlı ve seçici geçirgendir. Hücre zarından küçük moleküller büyük moleküllere göre, nötr maddeler iyonlara göre, negatif iyonlar pozitif iyonlara göre, yağda çözünen maddeler çözünmeyenlere göre, yağı çözen maddeler çözmeyenlere göre daha kolay geçer. Hidrofilik bölge Fosfolipid Proteinler Plazma zar›n›n yap›s›. Hücre Zarından Madde Geçişleri Hücre zar›ndan madde tafl›n›m› Küçük moleküllerin tafl›n›m› Pasif taflıma Aktif taflıma Ekzositoz Pinositoz Çok yoğun Hücre zarı Az yoğun Basit difüzyon Endositoz Fagositoz Hücre dışı Hücre içi Büyük moleküllerin tafl›n›m› Difüzyon Ozmoz Basit difüzyon Kolaylaflt›r›lm›fl difüzyon A. Pasif Taşıma: ¡ Bir molekülün derişiminin fazla olduğu ortamdan az olduğu ortama doğru kendi kinetik enerjisini kullanarak geçmesine pasif taşıma denir. Bu olay sırasında ATP harcanmaz. Bu yüzden canlı ve cansız tüm hücrelerde görülebilir. Pasif taşıma difüzyon ve ozmoz olmak üzere iki farklı biçimde gerçekleşir. 89 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi ¡ Hücre zarından küçük moleküller pasif ya da aktif taşıma ile büyük moleküller ise endositoz ya da ekzositoz ile geçer. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 1. Difüzyon: ¡ Bir çözeltideki çözünen moleküllerin derişimlerinin fazla olduğu ortamdan az olduğu ortama doğru yayılmasına difüzyon denir. Kandaki oksijenin doku hücrelerine geçmesi ve şekerin çay içinde erimesi difüzyona örnek olarak verilebilir. ¡ Oksijen, karbondioksit ve alkol gibi maddelerin taşıyıcı bir proteine ihtiyaç duymadan, fosfolipit tabaka üzerinden kendiliğinden geçmesine basit difüzyon denir. Glikoz, fruktoz ve amino asit gibi moleküllerin taşıyıcı bir protein yardımıyla derişimlerinin çok olduğu ortamdan az olduğu ortama ATP harcanmadan geçişine ise kolaylaştırılmış difüzyon denir. Kolaylaştırılmış difüzyon 2. Ozmoz: ¡ Suyun yarı geçirgen bir zar aracılığı ile derişimin düşük olduğu ortamdan derişimin yüksek olduğu ortama doğru geçişine ozmoz denir. ¡ Hücreler bulundukları ortamın derişimine göre su alır ya da verirler. Hücreye göre derişimi yüksek olan çözeltilere hipertonik çözelti, hücreye göre derişimi düşük olan çözeltilere hipotonik çözelti, derişimi hücreyle eşit olan çözeltilere ise izotonik çözelti denir. % 0,2 tuz % 0,2 tuz Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi ‹zotonik çözelti Doku s›v›s› Hücre zar› MT ADP + P F M M Hipertonik çözelti % 0,2 tuz % 0,1 tuz Hipotonik çözelti Sitoplazma ATP E % 0,2 tuz % 0,3 tuz T M maddesinin aktif taşıma ile hücre içine alınması: Şemadaki T, taşıyıcı proteini; E ve F ise taşıma olayında kullanılan enzimleri göstermektedir. Taşıma sırasında ATP harcanır. ¡ Ozmoz sonucu hücrelerde plazmoliz ve deplazmoliz olayları gerçekleşir. Hipertonik çözeltiye bırakılan hücrenin su kaybederek büzülmesine plazmoliz denir. Plazmolize uğramış bir hücrenin su alarak eski konumuna dönmesine deplazmoliz denir. ¡ Hücrelerde plazmoliz ve deplazmoliz olayları gerçekleşirken turgor basıncı ve ozmotik basınç ortaya çıkar. Hücreye giren fazla suyun hücre zarına yaptığı basınca turgor basıncı denir. Artan turgor basıncı sonucu hayvan hücrelerinin patlaması ise hemoliz olarak adlandırılır. ¡ Hücre içindeki çözünmüş maddelerin oluşturduğu su alma isteğine ozmotik basınç denir. Hücrelerdeki ozmotik ve turgor basıncı ters orantılı olarak değişip, aralarındaki fark emme kuvveti olarak adlandırılır. Emme kuvveti = Ozmotik basınç – Turgor basıncı B. Aktif Taşıma ¡ Zardan geçebilecek yoğunlukta olan bir molekülün derişiminin az olduğu kısımdan çok olduğu kısıma doğru ATP harcanarak taşınmasına aktif taşıma denir. ¡ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Taşıma işleminde enzimler ve taşıyıcı proteinler görev alır. 90 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI ATP Difüzyon Kolaylaştırılmış difüzyon Aktif taşıma Küçük moleküllerin hücre zarından geçiş biçimleri C. Endositoz: ¡ Bu yöntemle büyük moleküllü katı maddelerin alınması fagositoz, büyük moleküllü sıvı maddelerin alınması ise pinositoz olarak adlandırılır. ¡ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Taşıma sırasında hücre zarının yüzey alanı azalır. D. Ekzositoz: ¡ Hücrede oluşan büyük moleküllerin hücre dışına atılmasına ekzositoz denir. ¡ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Taşıma sırasında hücre zarının yüzey alanı artar. Hücre Duvarı ¡ Bitki, bakteri ve mantar hücrelerinde bulunur. Bitkilerdeki selüloz, bakterilerdeki peptidoglikan, mantarlardaki ise kitin yapılıdır. ¡ Bitkilerin hücre çeperi cansız olup seçici geçirgen özellik göstermez. Üzerinde madde alış verişine olanak sağlayan geçit (plazmadesma) adı verilen bölgeler bulunur. 91 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi ¡ Hücre zarından geçemeyen büyük moleküllerin koful oluşturularak hücre içine alınmasına endositoz denir. Mini Sınav 3. 1. Hücrenin madde deriflimi I N II IV III t1 t3 t4 Zaman Bir hayvan hücresindeki madde derişiminin zamana bağlı değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir. N hücrenin normal madde derişimi olduğuna göre, verilen zaman dilimlerinde hücrenin bekletildiği çözelti çeşitlerini (hipotonik, izotonik, hipertonik) yazınız. V Akıcı mozaik zar modeline ait yukarıdaki şemada, numaralandırılmış kısımların isimlerini yazınız. I. ......................................................................................... t1: ............................. t3: ............................. II. ......................................................................................... t2: ............................. t4: ............................. III. ......................................................................................... IV. ......................................................................................... V. ......................................................................................... 4. Aşağıda tek sıralı (I) ve çift sıralı fosfolipit (II) tabakalarının suyla olan etkileşimleri verilmiştir. Fosfolipit Pa sif t a fl› m a A k t if t a fl › ma SU I Hidrofobik kuyruk Hidrofilik bafl SU II Bu şemalara göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. a) Hidrofobik ve hidrofilik kavramlarını açıklayınız. 1. Moleküller derişimlerinin az olduğu ortamdan çok olduğu ortama doğru taşınırlar. 2. Molekül geçişi sırasında iki ortam arasındaki derişim farkı azalır. 3. Canlılığını kaybeden hücrelerde gerçekleşebilir. 4. Monomer taşınımını sağlarken, polimer taşınımında görev yapamaz. 5. İki ortam arasında bulunan derişim farkının devam etmesini sağlar. 6. Hücre zarında bulunan taşıyıcı proteinler ATP harcanmasıyla şekil değiştirir. i. Hidrofobik: ................................................................... ii. Hidrofilik: ...................................................................... b) Fosfolipitlerin hidrofobik ve hidrofilik olan kısımlarını yazınız. ............................................................................................ ............................................................................................ c) Hücre zarının çift sıralı fosfolipit olduğu bilindiğine göre, C ve D vitaminlerinden hangisinin bu tabakadan geçebileceğini nedeni ile beraber yazınız. ............................................................................................ 7. Madde derişimine bağlı olarak aynı maddenin hem hücre içine hem de hücre dışına doğru taşınmasını sağlar. ............................................................................................ 8. Hücrelerin izotonik ortamdan madde almasını sağlar. ............................................................................................ 93 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Aşağıda pasif ve aktif taşımaya ait bazı özellikler verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız. SU Fosfolipit HAVA 2. t2 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 11 12 1 2 10 3 9 4 8 7 6 5 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 5. Hücre zarının seçici geçirgen özelliği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız. 7. Aşağıda monomer yapıdaki R maddesinin taşınımı şematize edilmiştir. I II III 1. Pozitif iyonlar negatif iyonlara göre hücre zarından ATP RT daha kolay geçer. ADP + P 2. A, D, E ve K vitaminleri B ve C vitaminlerine göre E hücre zarından daha kolay geçer. F R R T 3. Yağda çözünen maddeler hücre zarından geçebilirken, suda çözünen maddeler hücre zarından geçemez. Bu şemayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. 4. Hücre zarında bulunan glikolipit ve glikoprotein molekülleri hücre zarının özgüllüğünü sağlar. a) Şemadaki numaralandırılmış bölgeleri yazınız. 5. Nötr moleküllerin hücre zarından geçiş hızı, iyonik moI. ................................................................... leküllere göre daha fazladır. 6. Molekülün büyüklüğü arttıkça, hücre zarından geçiş II. ................................................................... hızı da artar. III. ................................................................... b) R maddesi hangi taşıma biçimi ile hücre zarından geçmiştir? ............................................................................................ Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi 6. Aşağıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinin B koluna iyot çözeltisi, A koluna sükraz enzimi ilave edilip bir süre bekleniyor. c) Taşıma sırasında işlev gören E, T ve F moleküllerini tanımlayınız. E : ................................................................... T : .................................................................. A %10 niflasta B %10 sükroz F : .................................................................. 8. Yar› geçirgen zar Bu süreçte gerçekleşen olaylar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız. 1. B kolundan A koluna glikoz ve fruktoz geçer. 2. Su geçişine bağlı olarak A kolundaki sıvı seviyesi yükselir. 3. A kolundaki sıvı mavi renge doğru döner. 4. Deneyin sonunda B kolundaki sıvıda sükraz bulunurken, sükroz bulunmaz. 5. A kolunda enzim – substrat kompleksi oluşamaz. 94 Bitki hücreleri ile ilgili aşağıda verilen olaylardan turgor basıncını artıranların yanındaki kutucuğa (3) , turgor basıncını azaltanların yanındaki kutucuğa (X) işaretini koyunuz. 1. Hücrenin, ozmotik basıncı yüksek olan bir ortama konulması 2. Hücrenin, sitoplazmasındaki çözünmüş maddeleri dış ortama atması 3. Hücredeki ribozom ve mitokondri gibi organellerin faaliyetlerinin artması 4. Hücrenin, madde derişimi sitoplazmasına göre daha az olan bir çözeltide bekletilmesi 5. Hücreye verilen ışık miktarının artırılması ile fotosentez olayının hızlandırılması 6. Suyun ozmozla hücre içine girmesi Mini Sınav 1. Aşağıdaki grafikte bir hücrenin sitoplazma ve bulunduğu çözeltideki beş farklı maddenin derişimleri verilmiştir. Deriflim 3. Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak bitki hücrelerindeki su alış verişine ait aşağıdaki metni tamamlayınız. : Sitoplazmadaki deriflim 3 turgor 3 plazmoliz 3 hipertonik : Çözeltideki deriflim 3 hipotonik 3 ozmotik 3 deplazmoliz Bitki hücreleri ........................ bir ortama konulursa su kaybe- ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 11 12 2 10 3 9 4 8 7 6 5 der ve hücre zarı hücre duvarından uzaklaşır. Bu olay Glikoz Ya€ asiti B vitamini Laktoz ........................ olarak adlandırılıp, sitoplazmanın hücrenin or- Glikojen tasına Grafiğe göre, ilgili hücrenin bu maddelerden hangilerini aktif taşıma, hangilerini pasif taşıma ile alabileceğini yazınız. doğru toplanmasına neden olur. Bu hücre ...................... bir ortama konulursa su olarak eski haline döner. Bu olay ........................ olarak adlandırılıp, hücre zarı a) Aktif taşıma ile alınabilecek maddeler: ve çeperi arasındaki mesafenin azalmasına neden olur. Nor- ..................................................................... mal haline dönen bitki hücresi saf suya konulursa aşırı su ala- b) Pasif taşıma ile alınabilecek maddeler: rak ........................ durumuna geçer ve ........................basıncı ...................................................................... 2. azalır. Aşağıda aktif taşımanın en bilinen örneklerinden biri olan sodyum – potasyum pompası şematize edilmiştir. 4. Na+ Na+ 1 Pi Na+ Na+ ADP Na+ ATP Na+ Pi K+ Pi 6 Na+ Pi S‹TOPLAZMA K+ 3 Na+ K+ Pi K+ K+ 4 K+ 5 Sağlıklı bir insanın hipofiz bezi tarafından salgılanan adrenokortikotropik hormon (ACTH) kan yoluyla bütün dokulara taşınmasına rağmen, sadece böbrek üstü bezinin korteks kısmını uyararak hormon salgılanmasına neden olur. Bu durumu hücre zarının yapısına bağlı olarak açıklayınız. ............................................................................................ Şemadaki numaralandırılmış basamaklarda meydana gelen olayları yazınız. ............................................................................................ ............................................................................................ 1. ............................................................................................ ............................................................................................ 2. ............................................................................................ 3. ............................................................................................ 4. ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ 5. ............................................................................................ ............................................................................................ 6. ............................................................................................ ............................................................................................ 95 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi 2 Na+ ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 5. Aşağıdaki şemada X, Y ve Z moleküllerinin hücre zarından geçişi numaralandırılarak gösterilmiştir. 7. : X molekülü : Y molekülü : Z molekülü Bir havuç bitkisinin kökünden izole edilen özdeş hücreler derişimleri birbirinden farklı olan, I, II, III ve IV numaralı sıvı ortamlara konulup eşit süreli olarak bekletiliyor. Bu süreçte bitki hücrelerinde meydana gelen değişimler aşağıdaki şekillerde gösterilmiştir. Boflluklar Koful Sitoplazma I Koful Sitoplazma ATP II I. S›v› ortam› – Turgor III II. S›v› ortam› – Plazmoliz Boflluklar Bu şemaya göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız. a) Numaralandırılmış taşıma biçimlerinin isimlerini yazınız. Koful I. ................................................................... Sitoplazma II. ................................................................... III. S›v› ortam› – Turgor Koful Sitoplazma IV. S›v› ortam› – Plazmoliz III. ................................................................... Buna göre bu sıvı ortamlar ve hücre özsuyunun (V) derişimlerini çoktan aza doğru sıralayınız. b) Sıcaklığın sürekli artırılması hangi taşıma biçimlerini olumsuz etkiler? Nedenini açıklayınız. ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi ............................................................................................ ............................................................................................ 8. Aşağıda derişimi %X olan A hücresinin, derişimi %Y olan B çözeltisinde bekletilmesi sonucu geçirdiği değişim olayı gösterilmiştir. c) Bu taşıma biçimlerinden hangileri hücre içi ve dışı arasındaki yoğunluk farkının azalmasına neden olur? ............................................................................................ A hücresi B çözeltisi 6. Memeli bir canlıdan izole edilen K, L ve M hücrelerinin derişimleri sırasıyla %10, %20 ve %30ʼdur. Başlangıçta bulundukları ortamla ozmotik denge halinde olan bu hücreler t1 anında L hücresiyle izotonik bir ortama konulup eşit süreli olarak bekletiliyor. Bu süreçte K, L ve M hücrelerinin su yoğunluklarında meydana gelen değişimleri aşağıdaki grafik üzerinde gösteriniz. K hücresi L hücresi M hücresi Su yo€unlu€u Buna göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız. 1. B çözeltisi A hücresine göre hipertoniktir. 2. A hücresi B çözeltisinde plazmolize uğramıştır. 3. A hücresinin çözünen madde/su oranı azalmıştır. 4. Deneyin başlangıcında X değeri Y değerinden yüksektir. 5. A hücresinde selüloz yapılı bir çeper yoktur. t1 96 Zaman 6. Deneyin sonunda B çözeltisinin madde derişimi azalmıştır. Mini Sınav 1. 3. Tafl›ma s›ras›nda ATP Aşağıdaki tabloyu kullanarak endositoz ve ekzositoz olaylarını karşılaştırınız. harcan›r m›? Evet Özellik Hay›r Endositoz Ekzositoz Taşıma yönü Hücreye al›nan madde polimer yap›l› m›d›r? Tafl›nan madde su mudur? Evet Evet (Hücre içine / Hücre dışına) ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 11 12 10 3 9 4 8 7 6 5 Taşınan molekül (Polimer/ Monomer) Hay›r Hay›r Gerçekleştiği hücre çeşidi (Bitki / Hayvan) I. tafl›ma biçimi II. tafl›ma biçimi III. tafl›ma biçimi IV. tafl›ma biçimi Hücrenin yüzey alanı (Artar/ Azalır) Enerji harcanımı Yukarıda hücre zarındaki taşıma biçimlerini bulmak için sorulan üç soru verilmiştir. Bu sorulara verilen cevapları takip ederek I, II, III ve IV numaralı taşıma biçimlerini yazınız. (Var / Yok) I. taşıma biçimi : ................................................................ II. taşıma biçimi: ................................................................. 4. Glikoz derişimleri eşit olan üç hücrenin konuldukları K, L ve M çözeltilerinin derişimleri aşağıda verilmiştir. IV. taşıma biçimi: ................................................................. % 1 glikoz % 5 glikoz % 9 glikoz % 5 glikoz % 5 glikoz % 5 glikoz K çözeltisi L çözeltisi M çözeltisi 2. A hücresi B hücresi C hücresi Buna göre, aşağıdaki soruları cevaplayınız. Musluk suyu Tuzlu su a) Deneyin başlangıcındaki A, B ve C hücrelerinin emme kuvvetlerini büyükten küçüğe doğru sıralayınız. .......................................................................................... 1. bitki 2. bitki İki saksı bitkisinden birincisi musluk suyuyla, ikincisi ise tuzlu suyla düzenli aralıklarla sulanıyor. Birinci bitkinin normal olarak geliştiği gözlenirken, ikinci bitkinin bir süre sonra öldüğü gözleniyor. Bu durumun nedenini açıklayınız. ................................................................................................ ................................................................................................ b) Hangi hücreler bulundukları çözeltiden glikoz almak için ATP harcamak zorundadır? ......................................................................................... c) Hangi hücrelerde turgor basıncı artar? ......................................................................................... d) Hangi çözeltiler hücreye göre hipertoniktir? ................................................................................................ ......................................................................................... ................................................................................................ e) Deney süresince hangi hücrelerin ozmotik basıncı artar? ................................................................................................ ................................................................................................ ......................................................................................... 97 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi III. taşıma biçimi: ................................................................. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 5. Daire biçimindeki bir cam boru saf su ile doldurulup hücre zarı ve hücre çeperi ile A, B ve C bölmelerine ayrılarak aşağıdaki deney düzeneği elde ediliyor. 7. Aşağıda hücre zarı ve hücre çeperine ait bazı özellikler verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız. Hü A c re z ar › H ü c re ç e p e ri B Hücre zar› Hücre çeperi 1. Seçici geçirgen özelliği ile madde alış verişini denetleme 2. Prokaryot ve ökaryot yapılı tüm hücrelerde bulunma 3. Üzerinde bulunan geçitler ile polimer maddelerin geçişini sağlama C 4. Bakteri, mantar ve bitki hücrelerinde bulunma A bölmesine laktoz molekülleri ve laktaz enzimi, B bölmesine sükroz molekülleri, C bölmesine amino asitler konulup 35ºCʼde hidroliz olaylarının tamamlanması bekleniyor. Bu sürenin sonunda A, B ve C bölmelerinde bulunan molekül çeşitlerini yazınız. A bölmesi → ............................................................................ 5. Selüloz, pektin ve lignin gibi molekülleri içerme 6. Enzimatik aktiviteler gerçekleştirebilme 8. Aşağıdaki A sutünunda hücrede meydana gelen madde taşınımları, B sütununda ise bunlara ait bazı örnekler verilmiştir. Uygun eşleştirmeleri yapınız. A B bölmesi → ............................................................................. C bölmesi → ............................................................................ ........ 1. Basit difüzyon Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi ........ 6. Hücre zar› Zar proteinleri + ‹nsan hücresi Hibrit hücre Hücre zarının yapısı ile ilgili araştırmalar yapan bir araştırmacı fare ve insandan izole ettiği hücreleri aynı ortama koyarak bir saat beklemiştir. Bu sürenin sonunda yukarıdaki durumu gözlemleyen araştırmacı zar proteinleri ile ilgili hangi sonuca ulaşmıştır? ........ 3. Ozmoz c. Oksijenli solunum sonucu oluşan karbondioksitin fosfolipit tabakadan hücre dışına çıkması ........ 4. Aktif taşıma d. Soluk borusunda bulunan goblet hücrelerinin ürettiği mukusu hücre dışına göndermesi ........ 5. Fagositoz e. Kan yoluyla taşınan hormonların hücre zarında oluşan cepler yardımıyla hücreye geçmesi ........ 6. Pinositoz f. Tatlı su alginin, yaşadığı ortamdan 1000 kat daha fazla K+ bulundurması ........ 7. Ekzositoz g. Hayvan hücrelerinin amino asitleri zardaki taşıyıcı proteinleri kullanarak çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru taşıması ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 98 a. Suyun yarı geçirgen bir zar aracılığı ile derişimin düşük olduğu ortamdan derişimin yüksek olduğu ortama doğru geçişi b. Akyuvarların mikroorganiz2. Kolaylaştırılmış maları yalancı ayak oluşturarak difüzyon hücreye alması 1 saat sonra proteinler kar›fl›r Fare hücresi B Mini Sınav 1. Numaralandırılmış kutucuklarda hücre zarındaki taşınma bi- 2. çimlerinden bazıları verilmiştir. hücre d›fl› ortam sitoplazma Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız. X 1. Ozmoz 2. Endositoz 3. Aktif taşıma 4. Basit difüzyon 5. Kolaylaştırılmış difüzyon 6. Ekzositoz Y ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 11 12 10 9 4 8 7 6 5 kesecik Ökaryot bir hücrede madde taşınımını sağlayan X ve Y olayları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız. a) Polimer maddelerin hücre zarından geçmesini sağlayan taşıma biçimleri hangileridir? ............................................................................................ 1. X olayını gerçekleştiren hücrelerde bol miktarda golgi cisimciği bulunur. b) ATP harcanmadan gerçekleşen taşıma biçimleri hangi- 2. Çeper bulunduran hücrelerde X olayı gerçekleşmezken, Y olayı gerçekleşebilir. leridir? sine neden olur. ............................................................................................ 4. Y olayı sonucu oluşan kesecikler lizozom organeli ile birleşerek sindirim kofulunu oluşturur. c) Hayvan hücrelerinde gerçekleştiği halde bitki hücrelerinde 5. Canlılığını yitiren hücrelerde Y olayı dururken, X olayı gerçekleşemeyen taşıma biçimleri hangileridir? gerçekleşebilir. ............................................................................................ d) Molekülleri derişimi düşük olduğu kısımdan yüksek olduğu kısıma doğru ATP harcayarak taşıyan taşıma biçimleri hangileridir? ............................................................................................ 6. Prokaryot yapılı hücrelerde X olayı gerçekleşemez. 3. %10 sükroz içeren üç bağırsak torba aşağıda belirtilen çözelti çeşitlerine aynı zamanda konulup eşit süreli olarak bekletiliyor. t1 t2 t3 e) Hücre zarında çift yönlü gerçekleşebilen taşıma biçimleri hangileridir? ............................................................................................ Hipotonik çözelti ‹zotonik çözelti Hipertonik çözelti Bu sürenin sonunda iplerdeki gerilme kuvvetini az olandan çok olana doğru sıralayınız. ............................................................................................ 99 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi 3. X ve Y olayları hücre zarının yüzey alanının değişme- ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 4. Aşağıdaki grafiklerde tatlı suda yaşayan tek hücreli bir canlı olan paramesyumun hücre içinde (a) ve yaşadığı ortamda (b) bulunan bazı maddelerin derişimleri verilmiştir. Glikoz deriflimleri 6. Tuz deriflimleri Bir bitki hücresinin derişimi bilinmeyen bir çözeltiye konulması sonucu ozmotik ve turgor basınçlarında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafikte verilmiştir. Bas›nç 6x : Ozmotik bas›nç : Turgor bas›nc› 3x 2x x a b a Zaman t1 b Grafikteki değişimlere göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız. Grafiklerdeki verilere göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız. 1. Hücre hipotonik bir çözeltide bekletilmiştir. 1. Paramesyum yaşadığı ortamdaki glikozu alabilmek için ATP harcamak zorundadır. 2. Hücrenin emme kuvveti azalmıştır. 2. Paramesyum kendine göre daha yoğun bir ortamda bulunduğundan kontraktil kofulları faaliyet göstermez. 3. Merkezi kofulun hacmi arttığından hücre zarı hücre çe- 3. Ortamdaki tuz difüzyonla paramesyum hücresine girebilir. 4. Hücrenin turgor ve ozmotik basınçları doğru orantılı 4. Paramesyum glikozu alabilmek için yalancı ayak oluşturmak zorundadır. 5. Hücrede su kaybına bağlı olarak plazmoliz olayı ger- Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi 5. Paramesyum canlılığını kaybederse sitoplazma ve yaşadığı ortamdaki glikoz ve tuz derişimleri eşitlenir. perine yaklaşmıştır. olarak değişir. çekleşmiştir. 7. Aşağıda glikoz ( ) molekülünün hücre zarındaki taşınımı gösterilmiştir. 6. Paramesyum kendine göre hipotonik olan bir ortamda yaşamaktadır. 5. A B Niflasta + ‹yot çözeltisi Yar› geçirgen zar Yukarıdaki deney düzeneğini hazırlayan bir öğrenci B kolunun mavi renkli, A kolunun renksiz olduğunu gözlemliyor. Bu öğrenci karbonhidrat yapıda olmadığı bilinen X ve Y maddelerinden Xʼi A koluna, Yʼyi B koluna eklediği zaman her iki kolda da kırmızı rengin oluştuğunu gözlemliyor. Buna göre X ve Y maddelerini yazınız (İyot nişasta ile mavi, benedikt çözeltisi glikozla kırmızı renk oluşturur). X : .......................................................................................... Bu şemaya göre aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız. 1. Glikozun taşınımı kolaylaştırılmış difüzyon ile gerçekleşmiştir. 2. Taşıma sırasında ATP harcanmış ve enzim kullanılmıştır. 3. Taşınımına bağlı olarak hücre içi ve dışı arasındaki glikozun derişim farkı artar. 4. İlgili taşıma biçimi ökaryot hücrelerde gerçekleşebilirken, prokaryot hücrelerde gerçekleşemez. 5. Glikozun taşınımı protein kanallardan ya da fosfolipit Y : .......................................................................................... 100 tabaka üzerinden gerçekleşebilir. Mini Sınav 1. Hücre zarındaki proteinlerin birçok işlevi bulunmaktadır. Aşa- 2. ğıda verilen şekilleri kullanarak, zar proteinlerinin işlevlerini örnekteki gibi açıklayınız. Aşağıda pasif taşıma çeşitleri olan basit difüzyon ve kolaylaştırılmış difüzyona ait bazı özellikler verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız. if ü z y o n K ola y l a fl t › r›l m › fl d if üz n a) it d yo s Ba b) (a) ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 11 12 10 9 8 7 6 5 (b) ATP 1. Taşıyıcı proteinler madde ya da iyonların zardan geçmesine yardım eder. Enzimatik aktivite: Zardaki baz› proteinler enzim olarak ifl görür ve baz› metabolik aktiviteleri gerçeklefltirir. 2. Maddelerin taşınımı sırasında ATP harcanmaz. 3. Kanda çözünmüş olarak taşınan oksijen gibi moleküllerin doku hücrelerine geçmesini sağlar. 4. Zardan geçebilecek büyüklükte olan moleküllerin derişimlerinin fazla olduğu ortamdan az olduğu ortama doğru taşınmasını sağlar. c) 5. Taşınacak maddeler enzimler yardımıyla taşıyıcı proteinlere bağlanır. d) 3. A çözeltisi (%20 laktoz) B hücresi (%10 laktoz) Metabolik etkinliğini kaybetmiş olan B hücresi kendine göre hipertonik olan A çözeltisine konulup bir süre bekleniyor. e) f) Bu süreçte gerçekleşen olaylarla ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız. 1. B hücresinin ozmotik basıncı artar. 2. A çözeltisinin derişimi azalır. 3. Ozmoz olayı hücre dışına doğru, difüzyon olayı hücre içine doğru gerçekleşir. 4. B hücresi artan turgor basıncı sonucu hemolize uğrar. 5. B hücresinin laktoz miktarı değişmezken, laktoz derişimi artar. 6. B hücresinin emme kuvveti azalır. 101 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi 6. Moleküller hücre zarındaki fosfolipit tabakadan sitoplazmaya geçer. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 4. Bir öğrenci havuç bitkisinin kökünden aldığı eşit ağırlıktaki dört parçayı derişimlerini bilmediği eşit hacimli K, L, M, N çözeltilerinde 1 saat boyunca bekletiyor. Havuç parçalarının ağırlıklarındaki değişimleri takip ederek aşağıdaki grafikleri çiziyor. Havuç parças›n›n a€›rl›€› 5. Ba€›rsak torba – %20 ya€ Havuç parças›n›n a€›rl›€› A çözeltisi – %10 niflasta – 5 mL benedikt çözeltisi 1 K çözeltisi Zaman (saat) Havuç parças›n›n a€›rl›€› 1 L çözeltisi Zaman (saat) Yukarıdaki gibi hazırlanan deney düzeneğinde, Havuç parças›n›n a€›rl›€› • t1 anında A çözeltisine 5 ml iyot, • t2 anında A çözeltisine amilaz ve maltaz enzimleri, • t3 anında bağırsak torbaya safra suyu ilave edilip bir süre bekleniyor. 1 M çözeltisi Zaman (saat) 1 N çözeltisi Zaman (saat) Bu süreçle ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız. (Nişasta iyotla mavi, benedikt çözeltisi glikozla kırmızı renk oluşturur; safra suyu yağı yağ damlacıklarına parçalar). a) Deneyde kullanılan çözeltileri derişimlerini çok olandan az olana doğru sıralayınız. a) t1 – t2 zaman aralığında A çözeltisinin rengi nedir? ............................................................................................ ............................................................................................ Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi b) Deneyin bitiminde bağırsak torbada hangi moleküller bulunur? b) Havuç parçalarının içine konuldukları çözelti çeşitlerini yazınız. ............................................................................................ ¡ K çözeltisi : .............................................................. ¡ L çözeltisi : ............................................................... ¡ M çözeltisi : ............................................................... c) t2 – t3 zaman aralığında bağırsak torbada hangi renk gözlenir? ............................................................................................ ¡ N çözeltisi : ................................................................ c) Havuç parçalarında kütle değişimine neden olan taşınma biçimini yazınız. ............................................................................................ ............................................................................................ Sağlıklı bir insandan alınan kan örneği santrifüj edilerek alyuvar hücreleri izole ediliyor. Bu hücreler hipertonik bir çözeltide bir süre bekletildikten sonra saf suya bırakılıyor. Bu süreçte gerçekleşen ozmoz olayına bağlı olarak alyuvar hücresinde meydana gelen olayları sırasıyla yazınız. ............................................................................................ ................................................................................................. ............................................................................................ 6. ................................................................................................. 102 1. Hücre zarının yapısında aşağıdaki moleküllerden hangisi bulunamaz? A) Fosfolipit B) Glikoprotein D) Kolesterol 4. Aşağıdaki moleküllerden hangisi difüzyon ile hücre zarından geçemez? A) Demir C) Selüloz B) Amino asit D) Vitamin E) Glikolipit C) Karbondioksit E) Laktoz 2. 5. Ozmotik denge halinde bulunan bir hayvan hücresi t1 anında hipertonik bir çözeltiye bırakılıyor. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 1 Bu süreçle ilgili hücrenin su miktarındaki değişim aşağıdaki grafiklerden hangisinde verilmiştir? A) B) Su miktar› C) Su miktar› Su miktar› ATP I II t1 III I, II ve III numaralarla gösterilen taşıma biçimleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? 3. Su miktar› t1 Zaman Basit difüzyon Fagositoz Aktif taşıma Ekzositoz C) Basit difüzyon Aktif taşıma D) Basit difüzyon Kolaylaştırılmış difüzyon Basit difüzyon Kolaylaştırılmış difüzyon Aktif taşıma 6. hücre d›fl› ortam sitoplazma Aktif taşıma X Y kesecik Ozmoz olayı ile ilgili, I. Suyun yarı geçirgen zar aracılığı ile derişimin düşük olduğu ortamdan yüksek olduğu ortama doğru geçmesidir. II. Canlı hücrelerde gerçekleşirken, cansız hücrelerde gerçekleşmez. Yukarıdaki şemada gösterilen X ve Y taşıma biçimlerinde, I. besin kofulu oluşumu, II. zar yüzey alanının değişmesi, III. monomer madde taşınımı, III. İki ortam arasındaki derişim farkının azalmasına neden olur. IV. tek yönlü gerçekleşme yargılarından hangileri yanlıştır? özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız I D) II ve III B) Yalnız II Zaman III A) Kolaylaştırılmış difüzyon B) Ozmoz E) Kolaylaştırılmış difüzyon Zaman C) I ve II E) II ve III A) I ve II B) I ve IV D) I, II ve IV C) II ve IV E) II, III ve IV 103 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi II t1 t1 Zaman E) Su miktar› Yukarıda üç farklı molekülün hücre zarından geçişi şematize edilmiştir. I t1 Zaman D) ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 7. Aşağıdaki grafikte bir hücrenin ozmotik basıncının zamana bağlı değişimi gösterilmiştir. 10. Sitoplazmasında kloroplast bulunan bir hücrede, I. hemoliz, Ozmotik bas›nç II. fagositoz, III. ekzositoz, N IV. aktif taşıma II I olaylarından hangileri gerçekleşmez? Zaman III A) I ve II (N: Ozmotik dengeyi göstermektedir.) II III C) II ve IV D) I, II ve III Grafikteki değişimlerin gerçekleşebilmesi için hücrenin I, II ve III numaralı zaman aralıklarında aşağıdaki ortamlardan hangisinde bulunması gerekir? I B) I ve III E) II, III ve IV 11. Aşağıdakilerden hangisi bitki hücrelerinde bulunan hücre duvarının özelliklerinden birisi değildir? A) Hipotonik İzotonik Hipertonik B) İzotonik Hipotonik Hipertonik A) Hücre dayanıklılık kazandırma C) Hipertonik İzotonik Hipotonik B) Hücre zarının dışında bulunma D) İzotonik Hipertonik Hipotonik C) Seçici geçirgen özellikte olma E) Hipertonik Hipotonik İzotonik D) Selüloz yapılı olma E) Plazmodesma olarak adlandırılan geçitlere sahip olma 8. Aktif taşıma ve kolaylaştırılmış difüzyon olaylarında, I. taşınım sırasında ATP harcanımı, Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi II. zardaki taşıyıcı protein ve enzimlerin görev yapması, III. monomerlerin derişimin az olduğu tarafa doğru taşınması A) Kan yoluyla taşınan hormonların hücre içine alınımı özelliklerinden hangileri ortaktır? A) Yalnız II B) Yalnız III D) l ve III 12. Aşağıdaki taşınma biçimlerinden hangisinde ATP tüketimi gerçekleşemez? B) Goblet hücrelerinin mukus salgılaması C) I ve II C) Akyuvar hücrelerinin mikropları yutması E) II ve III D) Amip hücresinin solunum için gerekli oksijeni alması E) İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi 9. Birbirinden farklı üç bitki hücresinden, – X hücresi izotonik, 13. Hipertonik tuz çözeltisine bırakılan üç farklı hücrenin tuz derişimlerinde meydana gelen değişimler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. – Y hücresi hipertonik, – Z hücresi hipotonik, çözeltilere bırakılıp eşit süreli bekletiliyor. Tuz deriflimi Tuz deriflimi Tuz deriflimi Bu süreçle ilgili, I. X hücresinin yoğunluğu değişmez. III. Z hücresinin turgor basıncı azalır. B) I ve II D) II ve III 104 1) C 2) D A) Yalnız III C) I ve III E) I, II ve III 3) B 4) E II Zaman III Zaman Grafiklere göre hangi hücrelerin canlı olduğu kesin olarak söylenir? ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II Zaman I II. Y hücresinin ozmotik basıncı artar. 5) C B) I ve II D) II ve III 6) C 7) C 8) A 9) B 10) A C) I ve III E) I, II ve III 11) C 12) D 13) D 1. S.J Singer ve G. Nicholson tarafından 1972 yılında oluşturulan “akıcı – mozaik zar modeli” ile ilgili, 4. Aşağıdaki grafikte farklı ortamlarda bulunan bir hayvan hücresinin ozmotik basıncında meydana gelen değişimler gösterilmiştir. I. İki sıralı fosfolipit tabakası içerir. Ozmotik bas›nç II. Glikoprotein ve glikolipit moleküllerinin farklı dağılımı ve sayısı hücrenin özgünlüğünü sağlar. III. Protein molekülleri zarın dış yüzeyinde bulunurken, iç yüzeyinde bulunmaz. N IV. Karbonhidrat molekülleri protein ya da yağlara bağlı olarak bulunur. t1 t2 t3 t4 t5 (N: Ozmotik dengeyi göstermektedir). yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve IV D) I, II ve IV 2. C) II ve III Grafiğe göre, E) I, II, III ve IV I. Hücre t1 ve t5ʼte hipertonik ortamda bekletilmiştir. II. Hücre t1ʼde ortama su vermiş, t2ʼde ise ortamdan su almıştır. Bas›nç III. Hücre t4ʼte plazmoliz, t5ʼte ise deplazmolize uğramıştır. Emme kuvveti Ozm otik bas ›nç ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II ›nc› as or b B) Yalnız III D) I ve III g Tur Zaman ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 2 C) I ve II E) I, II ve III Zaman 5. Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? Grafiğe göre, A) X hücresindeki su yoğunluğu çözeltideki su yoğunluğundan fazladır. I. Hücre hipertonik ortamda bekletilmektedir. II. Turgor basıncı ve ozmotik basıncın eşit olduğu noktada emme kuvveti maksimumdur. B) Y hücresindeki glikoz yoğunluğu %25ʼden fazladır. III. Emme kuvveti ozmotik basınç ile doğru, turgor basıncı ile ters orantılı olarak değişir. C) X hücresi kendinden daha yoğun bir ortama bırakılmıştır. yargılarından hangileri doğrudur? E) Y hücresinin sitoplazmasındaki glikoz yoğunluğu %25ʼden daha azdır. A) Yalnız I B) Yalnız III D) I ve III 3. İçerisinde %25ʼlik glikoz çözeltisi bulunan bir kaba ayrı ayrı X ve Y hücreleri konuluyor. Bir süre sonra X hücresinin şiştiği, Y hücresinin ise büzüldüğü gözleniyor. D) Y hücresi kaptan aktif taşımayla glikoz almıştır. C) I ve II E) II ve III 6. Hücre zarından geçebilen, Basit difüzyon olayının hızı, I. sodyum, I. ortamın sıcaklığı, II. su, II. molekül büyüklüğü, III. klor III. ATP miktarı, IV. yoğunluk farkı moleküllerinin geçiş hızları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? faktörlerinden hangilerine bağlı olarak değişebilir? A) I > II > III A) I ve II B) II > I > III D) III > I > II C) II > III > I E) III > II > I B) III ve IV D) II, III ve IV C) I, II ve IV E) I, II, III ve IV 105 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Yukarıdaki grafikte bir hayvan hücresinin emme kuvveti, turgor basıncı ve ozmotik basıncında meydana gelen değişimler verilmiştir. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 7. 11. Bir bitkiye ait olan X, Y, Z hücrelerinin yoğunlukları sırasıyla %10, %20 ve %30ʼdur. Bu hücreler Y hücresi ile izotonik olan ortamlara ayrı ayrı bırakılıp eşit süreli olarak bekleniyor. Hipertonik ortama bırakılan bir bitki hücresinde, I. koful hacminde artma, II. zarın çeperden uzaklaşması, Bu sürenin sonunda bu hücrelerin zar ve çeperleri arasındaki mesafenin değişimi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? III. sitoplazma derişiminin azalması değişimlerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? A) Yalnız II B) Yalnız III D) II ve III 8. C) I ve II X E) I, II ve III Aşağıdakilerden hangisi bir canlının ökaryot hücre yapısında olduğunu kanıtlar? Y Z A) Azalır Değişmez Artar B) Değişmez Azalır Artar C) Artar Azalır Değişmez D) Artar Değişmez Azalır E) Değişmez Artar Azalır 12. Aşağıda glikoz moleküllerinin hücre içine alınımı şematize edilmiştir. A) Oksijenli solunum ile ATP üretme B) Hücre zarının dışında hücre duvarı bulundurma Glikoz C) Ekzositoz ile sindirim enzimi salgılama Tafl›y›c› polen D) Kendine özgü organik madde üretimini gerçekleştirme E) Fagositoz ile organik besin alma Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Bu taşıma biçimi ile ilgili, 9. I. Maddelerin derişimlerinin düşük olduğu tarafa doğru taşınmasını sağlar. %10 glikoz içeren bir çözeltiye bırakılan üç farklı hücreden, II. Glikozu taşıyan protein amino asit taşınımında da görev alabilir. • X hücresinin plazmolize uğradığı, • Y hücresinin hacminin değişmediği, III. Taşınım uğrar. • Z hücresinin turgor durumuna geçtiği gözleniyor. Buna göre, bu üç hücrenin başlangıçtaki yoğunluklarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? sırasında taşıyıcı protein şekil değişikliğine IV. Basit difüzyon olarak adlandırılan bu olayda enzimler görev yapmaz. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve III A) Z > Y > X B) X = Z > Y B) I ve IV D) I, II ve III D) Y > X > Z C) II ve III C) X > Y > Z E) I, III ve IV E) Z > X > Y 13. Hücre zarındaki proteinler aşağıdaki işlevlerden hangisini gerçekleştiremez? A) Aynı dokuya ait hücrelerin birbirini tanıması 10. Ökaryot bir hücrede gerçekleşen aşağıdaki taşıma biçimlerinden hangisinde ATP harcanmaz? A) Pinositoz B) Aktif taşıma D) Fagositoz 106 1) D 2) B C) Ozmoz 4) C 5) E C) Hücre zarına gelen hormon gibi moleküllerin tanınması D) Aktif taşıma için gerekli olan ATPʼnin sentezlenmesi E) Ekzositoz 3) C B) Oluşturdukları kanallarla madde taşınımının sağlanması E) Komşu hücrelerin birbirine tutunması 6) C 7) A 8) E 9) A 10) C 11) D 12) A 13) D 1. Hücre zarının seçici geçirgen özelliği ile ilgili, 4. I. pozitif iyonlar negatif iyonlara, Ba€›rsak torba II. küçük moleküller büyük moleküllere, Saf su Niflasta çözeltisi + Glikoz çözeltisi III. yağda çözünmeyen vitaminler çözünenlere, IV. nötr maddeler iyonlara göre A kab› daha kolay geçer. İfadelerinden hangileri doğru değildir? A) I ve II B) I ve III D) II ve IV İçinde bir miktar nişasta ve glikoz çözeltisi bulunan bağırsak torba saf suyla dolu olan A kabına şekilde gösterildiği gibi bırakılıyor. Saf suya 10 ml iyot damlatılıp 15 dakika boyunca bekleniyor. C) I ve IV E) III ve IV ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 3 Bu süreçle ilgili, I. A kabından bağırsak torbaya su geçişi gerçekleşir. II. Glikoz molekülleri difüzyonla A kabına geçer. III. A kabındaki sıvı mavi – mor renge dönüşür. ifadelerinden hangileri doğrudur? (Nişasta + iyot 2. mavi–mor renk) A) Yalnız II B) I ve II D) II ve III B kab› 5. Özdeş yapılı iki hücre derişimleri bilinmeyen iki farklı çözeltiye konulduğunda yukarıdaki değişimler gözlenmiştir. Buna göre, I. B kabındaki çözelti hücreye göre hipertoniktir. A) X – Y – Z III. Hücre A kabındaki çözeltiye göre hipotoniktir. D) II ve III B) X – Z – Y D) Z – Y – X ifadelerinden hangileri doğrudur? B) Yalnız III Farklı yoğunluklara sahip X, Y ve Z hücreleri eşit yoğunluktaki çözeltilere bırakılıyor. Bir süre sonra Z hücresinin turgor basıncının arttığı, X hücresinin plazmolize uğradığı görülürken, Y hücresinde herhangi bir değişikliğin olmadığı görülüyor. Buna göre bu hücrelerin başlangıç yoğunluklarının çoktan aza doğru sıralanışı nasıl olmalıdır? II. A kabındaki çözeltiden hücreye ozmozla su geçişi olmuştur. A) Yalnız II E) I, II ve III C) Y – X – Z E) Z – X – Y C) I ve II E) I, II ve III 6. Hücre içi sodyum yoğunluğu %0,1 olan bir sinir hücresi, I. %0,2 sodyum, II. %0,05 sodyum, III. %0,1 sodyum 3. Bir hayvan hücresinde madde taşınımını sağlayan aşağıdaki yöntemlerden hangisi tek yönlü olarak gerçekleşir? A) Fagositoz B) Basit difüzyon C) Aktif taşıma D) Ozmoz E) Kolaylaştırılmış difüzyon içeren çözeltilerden hangilerine konulduğunda sadece aktif taşıma ile sodyum alabilir? A) Yalnız II D) II ve III B) I ve II C) I ve III E) I, II ve III 107 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi A kab› C) I ve III ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 7. HÜCRE DIŞI SIVI 9. SİTOPLAZMA Aşağıdaki grafik bir bitki hücresinin değişik zamanlardaki ozmotik ve turgor basıncını göstermektedir. Yalancı ayak : Ozmotik bas›nç : Turgor bas›nc› t1 Besin ya da başka bir partikül t2 t3 t4 Buna göre, bu bitki hücresinde ozmotik ve turgor basınç durumlarıyla ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? Besin kofulu A) t3 zamanında saf suya bırakılırsa su emme kuvveti en fazla olur. Yukarıdaki şematize edilen taşınım biçimi ile ilgili, I. Hücre zarının yüzey alanında azalmaya neden olur. B) t3 zamanında çözünmüş madde yoğunluğu, t1 zamanına göre daha fazladır. II. Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak gerçekleşir. III. Polimer maddelerin hücre dışına atılımını sağlar. C) t4 zamanında emme kuvveti sıfırdır. IV. ATP harcanımı ile canlı hücrelerde gerçekleşir. D) t2 zamanında saf suya bırakılırsa plazmoliz gerçekleşir. E) t1 zamanında turgor basıncı, t4 zamanından azdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve IV D) I, II ve IV C) II ve III E) II, III ve IV 10. Hücrede madde taşınımına ait, a. ATP harcanımı, b. hücre zarının yüzey alanının değişmesi, Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi c. monomer maddelerin taşınımını sağlama özelliklerinin, I. aktif taşıma, 8. İçlerinde aynı miktarda saf su bulunan üç deney tüpüne aynı miktar ve çeşitte boya damlatılmıştır. Belirli bir süre sonra deney tüplerindeki boya moleküllerinin dağılımının aşağıdaki şekillerde olduğu gibi gerçekleştiği görülmüştür. II. fagositoz, III. kolaylaştırılmış difüzyon taşınma biçimleri ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? a A B C Boya moleküllerinin deney tüpleri içindeki dağılımlarının farklı olması, b c A) I ve II I ve II I ve III B) I, II ve III II ve III I ve II C) I ve II II I ve III D) I ve III I II E) II ve III I ve II II ve III I. deney tüplerindeki su sıcaklıklarının, II. kullanılan boya moleküllerinin çeşidinin, III. kaplarda bulunan saf su miktarının özelliklerinden hangilerinin farklı olması ile açıklanabilir? ( → Boya molekülleri) A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II 108 11. Aşağıdaki taşıma biçimlerinden hangisi hücre içine doğru gerçekleşemez? A) Ozmoz C) Yalnız III E) I ve III 1) B 2) C 3) A B) Aktif taşıma D) Difüzyon 4) B 5) D 6) D 7) B 8) A 9) D 10) C C) Pinositoz E) Ekzositoz 11) E 1. Aşağıdaki şemada A maddesinin aktif taşınımı gösterilmiştir. 4. %20 sükroz içeren eşit ağırlıktaki üç bağırsak torbadan, I.si %30 sükroz, II.si %10 sükroz, ATP AB III.sü %40 sükroz ADP + P C içeren ortamlara konularak eşit süreli olarak bekleniyor. D Bu süre içinde bağırsak torbaların ağırlıklarında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafiklerden hangisinde verilmiştir? A A B Bu şemaya göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) B) Ba€ırsak torbanın a€ırlı€ı A) A maddesi derişimi az olan taraftan çok olan tarafa doğru taşınmıştır. C) Ba€ırsak torbanın a€ırlı€ı III I D) A maddesi ATP harcanarak hücreye alınmıştır. II I II I III Zaman Zaman D) E) B molekülü hücre zarında görev yapan taşıyıcı proteindir. Ba€ırsak torbanın a€ırlı€ı II B) C ve D molekülleri peptit bağı içerir. C) Hücrenin canlılığını kaybetmesi sonucu A maddesinin taşınım yönü değişir. III Zaman E) Ba€ırsak torbanın a€ırlı€ı Ba€ırsak torbanın a€ırlı€ı II III I İnsan kanından izole edilen bir alyuvar hücresi hipertonik ortamda bir süre bekletildikten sonra saf suya bırakılıyor. I III II Zaman Zaman Bu süreçte alyuvar hücresinde meydana gelen olaylar aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir? A) Plazmoliz – Deplazmoliz – Hemoliz B) Deplazmoliz – Hemoliz –Plazmoliz C) Plazmoliz –Hemoliz – Deplazmoliz D) Deplazmoliz – Plazmoliz – Hemoliz E) Hemoliz – Plazmoliz – Deplazmoliz 5. I. akyuvarların bakterileri yutması, II. saprofit bakterilerin sindirim enzimlerini hücre dışına salgılaması, 3. Hipofiz bezinden salgılanan tiroit uyarıcı hormon (TSH), kanla tüm vücuda dağıldığı halde sadece ilgili hedef hücreleri tarafından tanınıp hücre içine alınır. Bu durum hücre zarındaki, III. denizlerde yaşayan balıkların kanlarına geçen tuzu deniz suyuna bırakması Yukarıda meydana gelen olayların gerçekleşmesini sağlayan taşıma biçimleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? I. glikoprotein, I II III II. fosfolipit, A) Aktif taşıma Pinositoz Difüzyon III. kolesterol B) Pinositoz Fagositoz Ekzositoz moleküllerinden hangilerinin farklılığından kaynaklanır? C) Fagositoz Pinositoz Aktif taşıma A) Yalnız I D) Fagositoz Ekzositoz Aktif taşıma E) Aktif taşıma Ekzositoz Difüzyon D) I ve III B) Yalnız II C) I ve II E) II ve III 109 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi 2. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 4 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 6. Amip hücresinin fagositoz ile aldığı X molekülü, 9. I. solunum, II. sindirim, fieker molekülleri III. protein sentezi olaylarından hangilerinde doğrudan substrat olarak kullanılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) II ve III Seçici geçirgen zar A kolu A′ kolu B kolu C) I ve II B′ kolu fiekil – 2 fiekil – 1 Farklı derişimdeki iki şeker çözeltisi seçici geçirgen bir zar ile ayrılarak şekil 1ʼdeki deney düzeneğinde, bir süre sonra şekil 2ʼde gösterilen değişim meydana gelmiştir. E) I, II ve III Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Su molekülleri ozmoz ile A kolundan B koluna geçmiştir. B) Seçici geçirgen zar şeker moleküllerinin geçişine izin vermemiştir. 7. Deriflim C) A′ ve B′ kolları arasındaki derişim farkı, A ve B kolları arasındaki derişim farkından fazladır. : Hücre içi D) B ve B′ kollarındaki şeker molekülü sayısı aynıdır. : Hücre d›fl› E) B kolundaki çözeltinin ozmotik basıncı A kolundaki çözeltiden fazladır. K Cl Mg Mineral çeflidi Na Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Yukarıdaki grafikte “Nitella” bitkisinin hücrelerinde ve yaşadığı ortamda bulunan bazı minerallerin derişimleri gösterilmiştir. Bu bitkinin metabolik faaliyetlerinin durması sonucunda hangi minerallerin difüzyonla hücre dışına çıkması beklenir? A) Yalnız K B) Mg ve Na C) K ve Na 10. D) CI, Mg ve Na E) K, CI ve Mg Koful 8. Hayvansal bir hücrede gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi hücrenin canlı olduğunu kanıtlar? Sitoplazma Makromolekül Yukarıdaki olayı gerçekleştiren bir hücreyle ilgili, I. Prokaryot hücre yapısındadır. A) Kendinden daha yoğun ortama bırakıldığında su kaybederek büzülmesi II. Metabolik aktiviteye sahiptir. B) İzotonik bir çözeltide bulunan glikoz moleküllerini hücre içine alması III. Kloroplast organeli içeremez. IV. Hücre çeperi içerir. C) Yapısındaki minerallerin difüzyonla hücre dışına çıkması yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur? D) Saf suya bırakıldığında aşırı miktarda su alarak patlaması A) Yalnız I E) Kendinden daha yoğun glikoz içeren bir çözeltiden glikoz alması 110 1) D 2) A 3) A 4) E 5) D B) Yalnız II D) II ve IV 6) B 7) C 8) B 9) C C) I ve III E) I, II ve IV 10) B 1. 3. Bir amip hücresi yalancı ayaklarını, I. hareket, X hücresi Y hücresi M çözeltisi N çözeltisi II. boşaltım, III. beslenme olaylarından hangileri gerçekleştirmek için kullanabilir? Glikoz yoğunlukları aynı olan X ve Y hücreleri, yoğunlukları bilinmeyen M ve N çözeltilerine konulup eşit süreli olarak bekletiliyor. Bu süreçte X hücresinin sadece difüzyon, Y hücresinin ise önce difüzyon sonra aktif taşıma ile glikoz aldığı belirleniyor. A) Yalnız I B) Yalnız III D) I ve III C) I ve II E) I, II ve III ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 5 Buna göre, I. Deney başlangıcında N çözeltisinin glikoz yoğunluğu X hücresinden daha fazladır. 4. Bas›nç X II. X hücresinde metabolik aktivite görülmezken Y hücresinde görülür. Emme kuvveti Y III. Deney sonunda Y hücresinin glikoz yoğunluğu X hücresinden çoktur. yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur? A) Yalnız I D) I ve III B) Yalnız III t1 t0 C) I ve II Zaman t2 Grafiğe göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Hücre başlangıçta hipertonik ortama konulmuştur. B) X bitki hücresinin turgor basıncını, Y ise ozmotik basıncını göstermektedir. C) t2 anında hücrenin yoğunluğu t0 anındaki yoğunluğuna eşittir. D) t0 – t1 zaman aralığında hücrenin yoğunluğu giderek artmıştır. E) t1 – t2 zaman aralığında hücrenin koful hacmi giderek artmıştır. 2. Aktif taşıma ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? 5. Aktif taşıma olayında görev yapan enzimler, A) Maddelerin derişimin fazla olduğu tarafa doğru taşınmasını sağlar. II. hücre zarı, B) Canlı olan tüm hücrelerde gerçekleşebilir. III. hücreler arası sıvı C) Taşınım sırasında zardaki taşıyıcı proteinler ve enzimler görev yapar. kısımlarından hangilerinde bulunur? D) Hücrelerin çevreleri ile polimer madde alış verişini sağlar. A) Yalnız II E) Gerçekleşmesi sırasında ATP hidroliz edilir. I. sitoplazma, D) II ve III B) Yalnız III C) I ve II E) I, II ve III 111 Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Yukarıdaki grafikte t0 – t1 ve t1 – t2 zaman aralıklarında yoğunlukları farklı ortamlarda eşit süreli bekletilen bir bitki hücresinin turgor basıncı, ozmotik basıncı ve emme kuvvetinde meydana gelen değişimler gösterilmiştir. E) I, II ve III ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 6. Bitkisel bir hücrenin üç ayrı ortama konulması sonucunda turgor basıncında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. 9. Glikoz deriflimi : Hücre içi : Hücre d›fl› Turgor bas›nc› t1 X Y Ortam Z Yukarıdaki grafikte bir bakteri hücresinin hücre içi ve hücre dışındaki glikoz derişiminin zamana bağlı değişimi verilmiştir. Grafiğe göre, Grafiğe göre bakteri hücresi ile ilgili, I. Hücrenin ozmotik basıncı Y ortamında artmış, Z ortamında azalmıştır. I. t2ʼde fagositoz ile aldığı nişasta moleküllerinin hidrolizini gerçekleştirmiştir. II. X ve Z ortamlarında bekletilen hücre ozmozla su almıştır. II. t2ʼde hücre dışındaki glikozu aktif taşıma ile hücre içine almıştır. III. Y ortamı hücreye göre hipertoniktir. III. t1ʼde hücre içi ve hücre dışı arasındaki yoğunluk farkını korumak için ATP harcamıştır. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız III B) I ve II D) II ve III yargılarından hangileri doğrudur? C) I ve III A) Yalnız II E) I, II ve III B) I ve II D) II ve III 7. Ortam t2 C) I ve III E) I, II ve III 10. Hipotonik çözeltiye bırakılan bir bitki hücresinde, Özdeş yapıdaki üç hücreden, Bölüm – 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi – X hipertonik çözeltiye, I. turgor basıncı, – Y hipotonik çözeltiye, II. emme kuvveti, – Z izotonik çözeltiye III. ozmotik basınç niceliklerinden hangilerinin azalması beklenir? bırakılıp eşit süreli olarak bekletildiğinde, A) Yalnız I I. X hücresinin turgor basıncının artması, B) Yalnız III D) I ve III II. Y hücresinin ozmotik basıncının azalması, C) I ve II E) II ve III III. Z hücresinde plazmoliz olayının gerçekleşmesi durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III 8. 11. C) I ve II E) II ve III Hücre zarındaki madde taşınımı ile ilgili aşağıdaki olaylardan hangisinin aksaması hücreye madde alınımının düzensizleşmesine neden olmaz? A hücresi B hücresi Hipertonik çözelti Hipotonik çözelti Yukarıdaki gibi hazırlanan bir deney düzeneğinde A ve B hücrelerinde meydana gelen değişimler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Aktif taşıma A) A hücresi hemolize uğrar. B) Ekzositoz B) B hücresinin derişimi azalır. C) Fagositoz C) A hücresinin ozmotik basıncı azalır. D) Kolaylaştırılmış difüzyon D) B hücresi ozmozla su kaybeder. E) Pinositoz E) A hücresi deplazmolize uğrar. 112 1) A 2) D 3) D 4) B 5) A 6) E 7) B 8) B 9) D 10) E 11) B CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCRE 2 KONU ÖZETI Hayvan hücresi Hücre Organelleri ve Çeşitleri: Virüs Çekirdek ¡ Ökaryot hücreler hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç temel kısımdan oluşurlar. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI BÖLÜM HÜCRE ORGANELLERİ VE ÇEŞİTLERİ Sitoplazma: ¡ Hücre içinin çekirdek dışında kalan kısmına sitoplazma denir. Bakteri Virüs, bakteri ve ökaryot bir hücrenin büyüklüklerinin karşılaştırılması ¡ Sitoplazma organeller ve bunların içinde yer aldığı yarı akışkan bir sıvı olan sitozolden oluşur. Bu sıvının büyük bir kısmı su, geri kalanı ise bu sıvı içinde çözünmüş olarak bulunan organik ve inorganik maddelerden meydana gelir. Ribozom: ¡ Protein sentezinin gerçekleştiği organeldir. ¡ Ribozomal RNA (rRNA) ve proteinden oluştuğu için nükleoprotein yapıdadır. ¡ Serbest olarak sitoplazma, mitokondri ve kloroplastta; bağlı olarak endoplazmik retikulum ve çekirdek zarında bulunur. Düz ER Çekirdek zar› Endoplazmik Retikulum: ¡ Ökaryot hücrelerin çekirdek zarı ile hücre zarı arasında uzanan kanalcık ve borucuklar sistemidir. Hücre içi madde taşınımında görev alır. Çekirdek Granüllü ER Kesecik Golgi cisimciği Lizozom Plazma zar› Koful Hücre organelleri arasındaki ilişkiyi gösteren şema ¡ Zarı üzerinde ribozom bulunduranları granüllü endoplazmik retikulum, ribozom bulundurmayanları granülsüz endoplazmik retikulum olarak adlandırılır. ¡ Granüllü endoplazmik retikulumun miktarı, protein üretimi fazla olan hücrelerde çoktur. Ribozomda üretilen proteinleri işlenmesi için golgi cisimciğine taşır. ¡ Granülsüz endoplazmik retikulum daha çok lipit ve karbonhidrat sentezinde görev alır. Kas hücrelerinde kalsiyum depolar. Golgi Cisimciği: ¡ Zarla çevrili disk şeklinde üst üste dizilmiş yassı keselerden oluşur. ¡ E. Rʼden gelen protein, karbonhidrat ve lipit yapılı molekülleri işleyerek, kesecikler halinde gitmesi gereken bölgelere gönderir. Enzim ve hormon salgılayan hücrelerde bol miktarda bulunur. 113 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri ¡ Zarsız bir organel olduğundan ökaryot ve prokaryot hücrelerde ortak olarak bulunur. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI Lizozom: ¡ Sindirim enzimlerini içeren zarla çevrili keseciklerdir. Ifl›k enerjisi ¡ Üretiminde sırasıyla ribozom, endoplazmik retikulum ve golgi organelleri görev yapar. ¡ Görevi fagositoz ya da pinositoz ile alınan polimer besinlerin hücre içinde sindirimini gerçekleştirmektir. EKOS‹STEM ¡ Ölü ya da yaşlanan hücrelerin lizozomları patlar. Serbest kalan enzimlerin hücreyi parçalamasına otoliz denir. Kloroplastlardaki fotosentez CO2 + H2O Mitokondrideki hücre solunumu Organik + O2 moleküller Mitokondri: ¡ Oksijenli solunumla hücrenin metabolik faaliyetleri için gerekli olan ATPʼ yi üretir. Bu nedenle hücrenin elektrik santrali olarak kabul edilir. C6H12O6 + 6O 2 " 6CO2 + 6H2O + 38ATP + ısı Birçok hücresel ifl için güç sa€lar ¡ Biri dışta diğeri içte olmak üzere çift katlı bir zarla çevrilidir. İç zarı kıvrımlı bir yapada olup krista olarak adlandırılır. Kıvrımları arasında matriks adı verilen bir sıvı bulunur. Is› enerjisi ¡ Matrikste mitokondriye özgü DNA, RNA ribozom ve solunum enzimleri bulunur. ATP Mitokondri ve kloroplast organelleri arasındaki etkileşim. ¡ Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde, çekirdek DNAʼsının kontrolünde bölünerek sayısını artırabilir. Plastitler: Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri ¡ Bitki ve alglerde bulunan organellerdir. Yapı ve görevlerine göre üç grupta incelenirler. a – Kloroplast: ¡ Fotosentez ile bitkinin ihtiyacı olan organik besinleri sentezler. 6CO 2 + 6H 2O Klorofil Iflık enerjisi C6H12O6 + 6O 2 ¡ Çift katlı bir zar ile çevrilidir. İçini dolduran renksiz ara maddeye stroma adı verilir. Bu sıvının içinde DNA, RNA, ribozom ve fotosentez enzimleri bulunur. ¡ Üçüncü zar sistemi olan tilakoitler üst üste dizilerek granumları oluşturur. Tilakoit zarın üzerinde klorofil pigmentleri bulunduğundan granumlar yeşil renklidir. ¡ Kendine özgü DNAʼsı olduğundan çekirdek DNAʼsının kontrolünde bölünerek sayısını artırabilir. ¡ Bitkinin yaprak ve otsu gövde gibi kısımlarında bulunurken, kök ve odunsu gövde gibi kısımlarında bulunmaz. b – Kromoplast: ¡ Bitkilerde yeşil hariç, diğer renkleri veren pigmentlerdir. Ksantofil (sarı), likopen (kırmızı) ve karoten (turuncu) pigmentleri kromoplastlarda bulunur. c – Lökoplast: ¡ Renksiz plastitlerdir. Daha çok bitkinin kök, tohum ve toprak altı gövdesi gibi depo organlarının hücrelerinde bulunur. Nişasta, protein ve yağ gibi organik besinleri depolar. 114 Sentriyol çifti ¡ Tek katlı zarla çevrili içi sıvı dolu keseciklerdir. Yapı ve işlevine göre üç grupta incelenir. Kardefl kromatitler ¡ Kontraktil koful, tatlı sularda yaşayan tek hücreli ökaryot canlılarda (amip, öglena ve paramesyum gibi) bulunur. Hücreye giren fazla suyu hücre dışına pompalar. ¡ Besin kofulu, endositoz sonucu oluşur. Hücre içinde lizozomla birleşerek sindirim kofullarını oluşturur. ¡ Merkezi koful, bitki hücrelerinde bulunur. Turgor basıncının ayarlanması, bazı maddelerin geçici olarak depolanması gibi olaylarda görev yapar. Mitoz bölünme sırasında sentrozomlar arasında iğ iplikleri oluşur. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI Koful: Sentrozom Sentrozom: ¡ Hayvan hücrelerinde (olgun alyuvar, sinir ve yumurta hücresi hariç) ve ilkel yapılı bitki hücrelerinde bulunurken, gelişmiş yapılı bitki hücrelerinde bulunmaz. ¡ Bir sentrozom bir çift sentriyol içerir. Bu yapılar hücre bölünmesi öncesinde eşlenerek, hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket eder ve aralarında iğ iplikleri oluşur. Hücre İskeleti: ¡ Protein yapılı bir ağ olup hücrenin şeklinin korunması ve hareketinin sağlanması gibi olaylarda görev yapar. Çekirdek: ¡ Ökaryot hücrelerin kalıtım ve yönetim merkezidir. Bölünme, büyüme ve onarım gibi metabolik olaylar çekirdek tarafından denetlenir. ¡ Bölünme halinde olmayan bir hücrenin çekirdeği çekirdek zarı, çekirdekçik, çekirdek plazması (karyoplazma) ve kromatin olmak üzere dört farklı kısımdan oluşur. Hücrelerin karşılaştırılması: ¡ Ökaryot hücrelerde DNA çekirdekte yer alırken, prokaryot hücrelerde DNAʼyı sitoplazmadan ayıran bir zar yoktur. Ayrıca ökaryot hücrelerde zarlı organeller bulunurken, prokaryot hücrelerde zarlı organeller bulunmaz. ¡ Endosimbiyozis hipotezi ökaryot hücrelerde bulunan mitokondri ve kloroplast organellerinin oluşumunu açıklamaya çalışmaktadır. Bu hipoteze göre oksijenli solunum yapan mor bakterinin ökaryot bir hücreye girip yaşama birliği oluşturmasıyla mitokondri organeli oluşmuştur. Kloroplast organeli ise benzer bir şekilde fotosentez yapabilen siyanobakterilerin ökaryot bir hücreye girmesi sonucu meydana gelmiştir. ¡ Koloniler bir hücreden çok hücreli canlılara geçişi simgeleyen hücre kümeleridir. Volvoks, pandorina ve eudorina gibi koloni çeşitleri bulunur. 115 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri ¡ Hücre iskeleti mikrotübül, mikrofilament ve ara filament olarak adlandırılan üç tip liften oluşur. Mini Sınav Aşağıda farklı hücrelerde bulunan bazı yapılar verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu yapıların bulunduğu hücre çeşitlerini karşılaştırınız. P 1. k ro a ry Ö k a ry o t h ü ot h ü c re 3. cr e ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 11 12 1 2 10 3 9 4 8 7 6 5 Tatlı sularda yaşayan Volvoks kolonisinin tek hücreli canlılar ile çok hücreli canlılar arasında geçiş formu olarak kabul edilmesinin nedenini araştırarak yazınız. 1. Plazma zarı 5. Mezozom 2. Kloroplast 6. Ribozom ............................................................................................ 3. Lizozom 7. Çekirdek ............................................................................................ 4. Hücre duvarı 8. Mitokondri ............................................................................................ ............................................................................................ 2. ............................................................................................ ............................................................................................ Ifl›k enerjisi EKOS‹STEM ............................................................................................ CO2 + H2O Mitokondrideki hücre solunumu Organik + O 2 moleküller ATP 4. Kan şekerinin düşürülmesinde görev yapan insülin hormonu pankreasın langerhans adacıklarında üretilerek kana verilir. Bu süreçte gerçekleşen aşağıdaki olayları kutucuk numaralarını kullanarak sıralayınız. Birçok hücresel ifl için güç sa€lar Is› enerjisi Yukarıdaki şemada görev alan kloroplast ve mitokondri organelleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden kloroplasta özgü olanların yanına “K”, mitokondriye özgü olanların yanına “M”, her ikisi içinde geçerli olanların yanına “O” harfi yazınız. 1. Işık enerjisi kullanarak inorganik molekülleri organik maddelere dönüştürme 2. Kendine ait nükleik asit, ribozom ve ETS içerme 3. Biri düz diğeri kıvrımlı olan iki zar tabakası ile çevrili olma 4. Ökaryot yapılı ototrof ve heterotrof hücrelerde bulunabilme Yemekten sonra kan flekerinin yükselmesi sonucu pankreas hücrelerinin uyar›lmas› ‹nsülin hormonunun golgi cisimci€inde paketlenmesi 1 2 ‹nsülinin granüllü endoplazmik retikulum ile golgi cisimci€ine tafl›nmas› 3 Salg› keseci€inin hücre zar› ile birleflmesi sonucu insülinin kana geçmesi Genetik flifreye göre ribozom organelinde insülinin sentezlenmesi 4 5. Gerekli durumlarda kendini eşleyerek sayısını artırma 6. Halkasal yapıda çift zincirden oluşan DNA içerme 5 7. Ürettiği ATPʼyi sadece kendine ait metabolik etkinliklerde kullanma 8. Güneş ışığını soğurabilecek pigmentlere sahip olma 117 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri ............................................................................................ Kloroplastlardaki fotosentez ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 5. I Uzun süreli ıfl›k uygulamas› Renksiz II Klorofilin yap›s›n›n bozulmas› Yeflil Memelilerin olgun alyuvarları gibi aşırı özelleşmiş hücreler III hariç, oksijenli solunum yapan tüm ökaryot hücrelerde Sarı ........................ organeli bulunur. Bu organel ........................ Yukarıda plastitlerin birbirine dönüşümü şematize edilmiştir. Verilen bilgilere göre I, II ve III numaralı plastit çeşitlerini yazınız. zarla çevrilidir. ...................... olarak adlandırılan zar oldukça I. .......................................................................................... ile ATP sentezlenir. Bu organelin iç kısmında ........................ kıvrımlı bir yapıya sahiptir. Bu kıvrımlarda bulunan ........................ elemanları aracılığı ile oksidatif fosforilasyon adı verilen bir sıvı bulunur. Bu sıvının içinde halkasal yapılı bir II. ......................................................................................... ........................ molekülü, RNA ve ribozom bulunur. III. .......................................................................................... 9. 6. V I Endoplazmik retikulum ile ilgili aşağıda verilen özelliklerden granüllü endoplazmik retikuluma ait olanların yanındaki kutucuğa “A”, granülsüz endoplazmik retikuluma ait olanların yanıdaki kutucuğa “B” harfi yazınız. VI II VII 1. Kas hücrelerinde kalsiyum depolar. VIII 2. Zarı üzerinde ribozom bulundurur. III 3. Karaciğer hücrelerinde işlevini tamamlayan ilaçları parçalar. IV Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri 4. Pankreas gibi salgı yapan hücrelerde bol miktarda bulunur. 5. Hayvan hücrelerinde glikozun fazlasını glikojen olarak depolar. 6. Yağ sentezi yapan deri hücrelerin bol miktarda bulunur. 7. Bir bilim insanı bitki hücrelerinden izole ettiği mitokondri (l), ribozom (n), lökoplast (s), golgi cisimciği (l) ve endoplazmik retikulum (∼) organellerini beş farklı deney tüpüne aşağıdaki gibi koymuştur. Bitkisel bir hücreye ait numaralandırılmış yapılarla ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız. 1. I nolu yapı prokaryot hücrelerde bulunmaz. 2. II nolu yapı üzerinde ribozom organeli bulunur. 3. Hücredeki tüm metabolik aktivitelerde, III nolu yapının ürettiği ATP kullanılır. 4. IV nolu yapı canlı olup, seçici geçirgen özelliğe sahiptir. I II III IV V Bu deney tüplerine DNA ayıracı eklenmesi durumunda hangi deney tüplerinde renk değişiminin olması beklenir? ................................................................................................. 8. Tablodaki anahtar kelimeleri kullanarak aşağıdaki metni tamamlayınız. 118 3 DNA 3 matriks 3 çift 3 krista 3 ETS 3 mitokondri 5. V nolu yapı lipit ve karbonhidrat sentezi yapan hücrelerde daha fazla bulunur. 6. İlgili hücrenin yaşlanması durumunda VII nolu yapıda kalınlaşma görülebilir. 7. VII nolu yapı hiç kesintiye uğramadan hücre zarını çevreler. 8. VIII nolu yapı bitkinin canlı olan tüm hücrelerinde bulunur. Mini Sınav 1. Kanser tedavisinde kullanılan yöntemlerden biri de kemoterapidir. Bu tedavide kullanılan ilaçlardan bir grubu sentrozom organelini işlevsiz hale getirir. Bu durumun kanser tedavisinde nasıl bir yarar sağladığını açıklayınız. 3. II I ............................................................................................ ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 11 12 2 10 3 9 4 8 7 6 5 ............................................................................................ ............................................................................................ Yukarıda bazı kısımları numaralandırılarak verilen kloroplast organeli ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. ............................................................................................ a) Bu organelde gerçekleşen fotosentez olayının tepkimesini yazınız. ............................................................................................ ........................................................................................... ............................................................................................ b) Hangi âlemlerde yer alan canlılarda bu organel bulunabilir. ............................................................................................ ............................................................................................ c) Numaralandırılmış kısımların isimlerini yazınız. I. ..................................................................................... 2. 3 çekirdek zarı 3 protein 3 endoplazmik retikulum 3 polizom 3 kloroplast 3 peptit 3 rRNA 3 mitokondri ............................................................................................ .......................................................................................... ............................................................................................ Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak ribozom organeli ile ilgili aşağıdaki metni tamamlayınız. Ribozom ........................ ve ........................ den yapılmış zar- .......................................................................................... 4. Aşağıda bir bitki hücresinde glikoprotein moleküllerinin üretimi ve hücre zarının yapısına katılması şematize edilmiştir. sız bir organeldir. Bu organelde amino asitler arasında I Glikoz moleküllerinin sentezi gerçekleşir. Ribozomlar sitoplazmada II Protein tek tek bulunabileceği gibi, protein sentezinin hızlı olduğu hüc- Bu olay sırasında görev yapan numaralandırılmış organelleri yazınız. ...................... bağları oluşturularak canlıya özgü olan protein III IV Glikoprotein Hücre zarı relerde yan yana dizilerek ........................ ları da oluşturabilirler. Ayrıca ribozomlar serbest olarak ........................ ve ........................ organellerinin içinde bulunduğu gibi I. .......................................................................................... II. .......................................................................................... ........................ ve ........................ üzerinde bağlı olarakta bu- III. .......................................................................................... lunur. IV. .......................................................................................... 119 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri II. ..................................................................................... d) I nolu kısmın yeşil renkli görülmesinin nedenini yazınız. Lizozom organellerinin parçalanması ile elde edilen özüt, aşağıdaki deney tüplerine ayrı ayrı ilave ediliyor ve hidroliz reaksiyonları tamamlanıncaya kadar bekleniyor. 7. Mitokondri DNA Sitoplazma n ma Za ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 5. Atasal prokaryot Özüt Özüt Mor bakteri Plazma zar› Endoplazmik retikulum Mitokondri Plastit Çekirdek Özüt Çekirde€i ve iç zar sistemi olan hücre – Nötr ya€ – Amino asit – Vitamin A – Gliserol – Niflasta – Maltoz B – Ya€ asiti – Protein – Laktoz C Atasal heterotrof ökaryot Plazma zar›n›n katlanmas› Çekirdek zar› Siyanobakteri Atasal fotosentetik ökaryot Ökaryot hücrelerin ortaya çıkmasını açıklayan yukarıdaki modele göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. Bu sürenin sonunda A, B ve C tüplerinde bulunan organik molekülleri yazınız. a) Çekirdek zarı nasıl oluşmuştur? A tüpü : .................................................................................. ........................................................................................... B tüpü : ................................................................................... ........................................................................................... C tüpü : ................................................................................... b) Mitokondri organeli nasıl oluşmuştur? ............................................................................................ ........................................................................................... ........................................................................................... Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri c) Kloroplast organeli nasıl oluşmuştur? ............................................................................................ ........................................................................................... ........................................................................................... 6. Aşağıda I numaralı sütunda hücre çekirdeğine ait bazı yapılar, II numaralı sütunda ise bu yapılarla ilgili bazı özellikler verilmiştir. Uygun eşleştirmeleri yapınız. I 120 II ........ 1. Kromatin a. Bölünme sırasında kromatin ipliklerin kısalıp, yoğunlaşması ile oluşur. ........ 2. Çekirdek zarı b. İçinde protein, enzim, mineral ve nükleik asitler bulunan çekirdek sıvısıdır. ........ 3. Kromozom c. Ribozomal RNAʼnın sentezlendiği çekirdek bölümüdür. ........ 4. Çekirdekçik d. Proteinlerle organize olmuş ipliksi yapıdaki DNAʼdır. ........ 5. Karyoplazma e. Üzerinde protein yapısında olan porlar bulunur. 8. I II III Yukarıdaki organelleri bulunduğu canlı türü sayısına göre çoktan aza doğru sıralayınız. ............................................................................................ Mini Sınav 1. 3. X A B Y Yukarıda ökaryot bir hücrede bulunan A ve B organelleri arasındaki madde alış verişi şematize edilmiştir. Bu organeller ile X ve Y maddeleri için aşağıda yapılan eşleştirmelerden Yukarıda mozaik virüsü tarafından enfekte edilen tütün yapraklarında oluşan benekler gösterilmiştir. Bu virüs, zarı geçerek bir tütün hücresini enfekte ettikten hemen sonra yeni oluşan virüsler başka zarları geçmek zorunda kalmaksızın, yapraktaki tüm hücrelere yayılırlar. Bu durumun nasıl gerçekleştiğini araştırarak yazınız. . ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 11 12 10 3 9 4 8 7 6 5 doğru olanların yanına “3”, yanlış olanların yanına “X” işaretini koyunuz. A organeli ........ 1. Ribozom ............................................................................................... ........ ................................................................................................ 2. Golgi cisimciği B organeli X maddesi Y maddesi Kloroplast Su Amino asit Lizozom ATP Enzim ........ 3. Kloroplast Lökoplast Glikoz Nişasta ........ 4. Lizozom Gliserol ................................................................................................ Ribozom ........ 5. Mitokondri Kloroplast 2. Kloroplast Lökoplast Kromoplast ........ I II 6. Granülsüz Golgi E.R cisimciği Enzim Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri ................................................................................................ KarbondiokOksijen sit Protein Selüloz III Bitki hücrelerinde bulunan plastit çeşitleri ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. a) Bir havucun kök hücrelerinde hangi plastitler bulunur? .......................................................................................... b) Hangi plastitlerde nükleik asit bulunur? ......................................................................................... c) Hangi plastitlerde güneş ışığı yardımıyla organik besin sentezi gerçekleşir? ......................................................................................... d) Fasulye tohumunda protein, ayçiçeği tohumunda yağ depolayan plastit çeşitleri hangileridir? 4. Hücrelerdeki yıpranan organeller lizozom enzimleri tarafından parçalanır. Bu durumun hücreye sağladığı faydaları yazınız. ............................................................................................... ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ............................................................................................... ......................................................................................... 121 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 7. 5. Golgi cisimciği ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız. Merkezi koful Kontraktil koful Besin kofulu 1. Hücre zarının yapısına katılan glikoprotein, glikolipit ve lipoprotein gibi moleküllerin sentezinde görev yapar. A B C 2. Salgı yapan prokaryot ve ökaryot hücrelerde bol miktarda bulunur. Yukarıda verilen koful çeşitleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız. 3. Granüllü endoplazmik retikulumdan ayrılan yassı keseciklerden oluşur. 4. Lizozom organelinin oluşumunda görev yapar. 1. A yapısı bitki hücrelerinde turgor basıncının ayarlan- 5. Ürettiği tüm maddeleri ekzositoz ile hücre dışına gönderir. masını sağlar. 2. B yapısı tatlı sularda yaşayan prokaryot ve ökaryot ya- 6. Kendine özgü DNAʼsı sayesinde bölünerek sayısını artırır. pılı hücrelerde bulunur. 7. Keselerinin sayısı doku tipine ve metabolik faaliyetlere göre değişir. 3. C yapısı hayvan hücrelerinde endositoz sonucu oluşur. 8. Hücrede genellikle çekirdeğe ve endoplazmik retikuluma yakın yerde bulunur. 4. A ve B yapıları sürekli, C yapısı ise geçici kofullara örnektir. 5. A yapısında bulunan antosiyanin gibi pigmentler, içindeki sıvının asit ya da baz oluşuna göre renk değiştirebilir. 8. 10 1 6. A ve B kofulları çift katlı zarla çevrili iken, C kofulu zar- Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri sızdır. 2 9 7. B yapısı enerji harcayarak hücreye giren suyun fazlasını dışarıya atarak hücrenin patlamasını engeller. 3 8. A yapısı genç bitki hücrelerinde büyük, yaşlı bitki hücrelerinde ise küçüktür. 8 6. Hücresel organellere ait aşağıdaki kavramları açıklayınız. 7 4 „ Polizom : ............................................................................ 6 5 ................................................................................................. „ Otoliz : ............................................................................... Hayvan hücresine ait yukarıdaki şemada numaralandırılmış kısımların isimlerini yazınız. ................................................................................................ 1. ............................. 6. .............................. „ Granum : ............................................................................ 2. ............................. 7. ............................. ................................................................................................. 3. ............................. 8. ............................. „ Sisterne : ............................................................................ 4. ............................. 9. .............................. ................................................................................................ 5. ............................. 10. .............................. 122 1. Amipin hücre dışında bulunan polimer bir besini alıp sindir- 3. mesi sırasında gerçekleşen aşağıdaki olayları kutucuk numaralarını kullanarak sıralayınız. Besin kofulu ile lizozomun birleflmesi 1 Amipin yalanc› ayak oluflturmas› 2 Oluflan monomerlerin sitozole geçmesi ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI Mini Sınav 11 12 10 9 4 8 7 6 5 Mitokondri organeli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız. 3 1. Oksijenli solunum yapan tüm hücrelerde bulunur. Fagositoz ile besin kofulunun oluflmas› 4 Sindirilemeyen organik at›klar›n ekzositozla at›lmas› 5 Lizozom enzimlerinin polimeri yap› tafllar›na parçalamas› 2. Hücre dışına çıkarıldığında metabolik faaliyetlerini devam ettirebilir. 3. İç zarının yüzey alanı, dış zarından daha fazladır. 4. Enerji ihtiyacı fazla olan sinir, karaciğer ve kas gibi hücrelerde sayısı diğer hücrelere göre daha çoktur. 6 5. DNAʼsının fiziksel ve kimyasal etkiler ile bozulması hücre metabolizmasının hızlanmasına neden olur. 2. Bir hücredeki lizozomlardan birkaç tanesi parçalanırsa hücre zarar görmez. Ancak bir hücredeki lizozomların tamamı parçalanırsa hücre kendi kendini sindirir (otoliz). Bu durumun nedenini araştırarak yazınız. ............................................................................................ 4. İnsan hücreleri ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. a) ATP sentezinin gerçekleştiği hücresel yapılar hangileridir? ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ .....................................................................................… b) Nükleoprotein yapıda olan hücresel yapılar hangileridir? .....................................................................................… c) Eşlenerek sayısını artırabilen organeller hangileridir? ............................................................................................ .....................................................................................… ............................................................................................ d) Lizozom organelinin oluşumunda görev yapan organelleri sırasıyla yazınız. ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ .....................................................................................… e) Hücre iskeletini oluşturan lif tiplerini yazınız. .....................................................................................… 123 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri 6. Kendine özgü olan DNAʼsı ve ribozomları matriks sıvısında bulunur. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 5. Rus biyolog C. Mereschkovsky tarafından oluşturulan endosimbiyotik hipoteze göre ökaryot hücrelerde bulunan mitokondri ve kloroplast organelleri prokaryot hücrelerden köken almaktadır. Mitokondri ve kloroplasta ait bu görüşü destekleyen üç özellik yazınız. 7. Aşağıda ökaryot bir hücrede gerçekleşen metabolik olaylara ait grafikler verilmiştir. Grafiklerin altına metabolik olayın gerçekleştiği organel çeşitlerini yazınız. Glikoz Oksijen Su 1. ............................................................................................ Selüloz ............................................................................................ I. ………………… 2. ............................................................................................ Glikoz Karbondioksit II. ………………… Klorofil Protein III. ………………… Gliserol ve ya€ asiti ............................................................................................ 3. ............................................................................................ Niflasta IV. ………………… ............................................................................................ Oksijen V. ………………… Nötr ya€ VI. ………………… ............................................................................................ 6. Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri Aşağıda ökaryot yapılı hücrelerde gerçekleşen bazı metabolik olaylar verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu metabolik olayların gerçekleştiği hücre çeşitlerini karşılaştırınız. tk Bi i hü cr e s i H a yv a n h ü c res i 8. Numaralandırılmış kutucuklarda canlıların toplandığı altı âlem verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Bakteri 2. Arke 3. Protista 4. Mantar 5. Bitki 6. Hayvan a) Hangi âlemlerde bulunan canlılar prokaryot hücre yapısındadır? ............................................................................................ 1. Kloroplast organelinde üretilen glikozun bir kısmının lökoplastlarda nişasta olarak depolanması. 2. Ribozomda üretilen organik moleküllerin granüllü endoplazmik retikulum ile golgi cisimciğine taşınması. b) Hangi âlemlerde bulunan canlılarda mitokondri organeli bulunur? ............................................................................................ 3. Hipotonik ortama konulan bir hücrenin su olarak patlaması. c) Hangi âlemlerde bulunan canlıların ototrof türleri bulunur? 4. Mitokondride üretilen ATPʼnin hücre zarında gerçekleşen aktif taşıma olayında kullanılması. ............................................................................................ 5. Golgi cisimciğinde üretilen selüloz moleküllerinin hücrenin ortasında birikmesi ile sitoplazma bölünmesinin gerçekleşmesi. 6. İhtiyaç duyulan inorganik maddelerin dış ortamdan hazır olarak alınması. 7. Hücre bölünmesi öncesinde kendini eşleyen sentriyollerin bölünme başladığında kromozomların hareketini sağlayan mikrotübülleri oluşturması. 124 d) Hangi âlemlerde bulunan canlıların kitin yapılı hücre duvarları bulunur? ............................................................................................ e) Hangi âlemlerde kloroplast organelini içeren hücre çeşitleri bulunabilir? ............................................................................................ 1. Aşağıdaki canlı gruplarından hangisinde çekirdek ve zarlı organeller bulunmaz? A) Protista B) Bitkiler 5. Aşağıda bir bitki hücresinin zarında bulunan glikoprotein molekülünün üretimi verilmiştir. C) Hayvanlar D) Mantarlar Protein I E) Arkeler III Amino asit II 2. Hücre teorisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? Glikoprotein Glikoz Şemadaki numaralandırılmış organeller aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Tüm metabolik faaliyetler hücrenin sitoplazmasında gerçekleşir. I B) Bütün canlılar bir ya da daha fazla hücreden oluşmuştur. A) C) Yeni hücreler var olan hücrelerin bölünmesi sonucunda meydana gelir. B) D) Hücreler canlıların yapısal ve işlevsel birimleridir. C) E) İçerdikleri kalıtım materyallerini ana hücreden yavru hücreye aktarırlar. D) E) 3. IV II III IV Kloroplast Ribozom Endoplazmik Golgi cisimciği retikulum Mitokondri Kloroplast Golgi cisimciği Endoplazmik retikulum Ribozom Kloroplast Endoplazmik Golgi cisimciği retikulum Kloroplast Ribozom Lizozom Endoplazmik retikulum Ribozom Kloroplast Golgi cisimciği Lizozom A) Katabolik tepkimeleri gerçekleştirir. B) Sitoplazmadan oksijen alır. 6. Aşağıdaki tepkimelerden hangisini gerçekleştiren organel çeşidi tüm canlılarda ortak olarak bulunur? D) İnorganik maddeleri organik maddeye çevirir. A) 6CO 2 + 6H 2O $ C6H12O6 + 6O2 E) Sitoplazma pHʼının düşmesine neden olur. B) Ya€ + 3H2O $ 1Gliserol + 3 Ya€ asiti C) ^nh Amino asit $ Protein + ^n - 1h H 2O D) C6H12O6 $ 2C 2H5OH + 2CO 2 + 2ATP 4. Kloroplast organeline ait, E) ^nh Glikoz $ Niflasta + ^n - 1h H 2O I. yassı keseciklerin üst üste dizilmesi ile oluşan yapı, II. iç kısmı dolduran renksiz ara madde, III. klorofil pigmentinin üzerinde bulunduğu zar yapısı kısımlarının adlandırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? I II III 7. Lizozom organelinin oluşumunda, I. ribozom, A) Granum Stroma Tilakoit II. golgi cisimciği, B) Stroma Granum Tilakoit III. endoplazmik retikulum C) Tilakoit Stroma Granum organelleri hangi sıra ile görev yapar? D) Granum Tilakoit Stroma A) I – II – III E) Tilakoit Granum Stroma B) I – III – II D) III – I – II C) II – III – I E) III – II – I 125 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri Mitokondri organeli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? C) Ürettiği ATP hücredeki bazı organellerin faaliyeti sırasında harcanır. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 1 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 8. 11. Mitokondri ve kloroplast organellerinin, Ökaryot bir hücrede gerçekleşen, I. kasılma için gerekli olan kalsiyumun depolanması, I. halkasal yapıda DNA içermeleri, II. ribozomda üretilen proteinlerin golgi cisimciğine taşınması II. iğ ipliği oluşturmadan bölünmeleri, III. ihtiyaç duyulan lipit ve karbonhidratların üretilmesi metabolik aktivitelerinin granüllü ve granülsüz endoplazmik retikulum ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Granüllü endoplazmik retikulum III. ribozom büyüklüklerinin 70S olması özelliklerinden hangileri bu organellerin bakterilerden köken aldığını savunan endosimbiyozis hipotezini destekler? A) Yalnız I Granülsüz endoplazmik retikulum A) I ve II I ve III B) II I ve III C) II ve III I ve III D) I ve II III E) I ve III II ve III B) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III 12. Üç farklı hücreye ait bazı özellikler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Hücre çeşidi Ribozom 9. C) I ve II Hücre metabolizmasına ait olan, Organeller Hücre duvarı Çekirdek Kloroplast X Var Var Var Var Y Var Var Yok Yok Z Var Yok Var Yok I. mitokondride oksijenli solunum, Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri II. ribozomda protein sentezi, III. kloroplastta fotosentez Tabloya göre, tepkimelerinin gerçekleştiği hücrelerin sayısına göre çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? I. Y hücresi prokaryot yapıdadır. II. X hücresi fotosentetik bir canlıya aittir. III. Z hücresi X hücresinden daha gelişmiştir. A) I – II – III B) I – III – II D) II – III – I C) II – I – III IV. Z hücresi hayvanlar âleminde bulunan bir canlıya aittir. E) III – II – I yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur? A) I ve II B) I ve III D) I, II ve III C) II ve IV E) I, II, III ve IV 10. Bir hücreli canlılardan çok hücreli canlılara geçiş formu olarak oluşan, 13. Canlıların tamamında aşağıdaki metabolik olaylardan hangisi ortak olarak gerçekleşir? I. pandorina, II. volvoks, A) Oksijenli solunum ile ATP üretimi III. eudorina B) Bölünme öncesinde sentriyol eşlenmesi kolonilerinin hangilerinde hücreler arası iş bölümü görülür? C) Genetik şifreye göre protein sentezi D) Besin sentezi sırasında oksijen üretimi A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II 126 1) E 2) A C) Yalnız III E) Hücrede üretilen makromoleküllerin ekzositoz ile hücre dışına atılması E) I ve III 3) D 4) A 5) C 6) C 7) B 8) B 9) C 10) B 11) E 12) A 13) C 1. Ribozom organeli ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır 5. Aşağıda bir bitki hücresinde ait bazı organellerin aynı anda yapılan ölçümleri ile elde edilen aktivitelerin oranları verilmiştir. A) Amino asitleri peptit bağı ile bağlayarak protein sentezini gerçekleştirir. Aktivite oran› : Ribozom : Kloroplast B) Protein sentezinin hızlı olduğu hücrelerde yan yana gelerek polizomları oluşturur. : Mitokondri : Golgi cisimci€i C) Ökaryot hücrelerin sitoplazmasında bulunanları prokaryot hücrelerde bulunanlara göre daha büyüktür. Organel çeflidi D) Nükleoprotein yapıda olduğundan gerekli durumlarda bölünerek sayısını artırabilir. Grafiğe göre bu hücre ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? E) Biri büyük diğeri küçük olarak adlandırılan iki alt birimden oluşur. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 2 A) Ürettiği oksijen miktarı tükettiğinden fazladır. B) Grafik aydınlık ortamda yapılan ölçümler sonucu çizilmiştir. 2. C) Anabolik tepkimeleri katabolik tepkimelerinden hızlıdır. Lizozom aktivitesi artan bir hayvan hücresinin sitoplazmasında meydana gelen değişimlerle ilgili, Monomer miktarı Su miktarı Yo€unluk Zaman Zaman I D) İlgili hücre bitkinin toprak üstünde bulunan organlarından birine aittir. E) Ürettiği proteinlerin büyük bir kısmını hücre dışına salgılamıştır. Zaman II 6. III A) Yalnız II B) I ve II D) II ve III 3. A) Mitokondri C) I ve III C) Golgi cisimciği A) Oksijen tüketimi B) ATP sentezi C) DNA eşlenmesi D) Karbondioksit tüketimi E) İnorganik madde oluşumu D) Lizozom E) Çekirdek E) I, II ve III Mitokondri organelinde aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşemez? B) Sentrozom 7. Farklı hücrelerde bulunan bazı kofulların özellikleri aşağıda verilmiştir. I. Paramesyum gibi tatlı sularda yaşayan tek hücreli canlılarda hücreye giren fazla suyun ATP harcanarak atılmasını sağlar. II. Bitki hücrelerinden bulunup, hücre içi ozmotik basıncın ayarlanmasında görev alır. III. Amip gibi bazı tek hücreli canlılarda ve bazı hayvansal hücrelerde endositoz sonucu oluşur. Bu özelliklerin ait olduğu koful çeşitleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir? 4. Yaşlanmakta olan bir bitki hücresinde aşağıdaki niceliklerden hangisinin değişmesi beklenmez? A) Hücre duvarının kalınlığı B) Merkezi kofulun hacmi C) Çekirdekte bulunan kromozom sayısı D) Sitoplazma miktarı E) Organellerin hücre zarına olan yakınlığı Merkezi koful Besin kofulu Kontraktil koful A) I II III B) II I III C) II III I D) III I II E) III II I 127 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri grafiklerinden hangileri çizilebilir? Yaşlılığa bağlı olarak tükürük salgısının azalması hangi organelin etkinliğinin azalması ile açıklanabilir? ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 8. Omurgalı bir hayvanın sistem elemanları ile ökaryot bir hücrenin organelleri arasında görev bakımından benzerlik görülür. 12. Bitki hücrelerinde, I. besin monomerlerinin oksijen yardımıyla parçalanarak ATP üretimi, Bu benzerlikler ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? II. genetik şifreye göre protein sentezi, A) Beyin → Çekirdek III. suyun parçalanması sonucunda oksijenin açığa çıkması B) Damar → Endoplazmik retikulum olaylarının gerçekleştiği hücresel yapılar aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? C) Hipofiz bezi → Golgi cisimciği D) Mide → Sentrozom E) Deri → Hücre zarı 9. I II III A) Mitokondri Ribozom Kloroplast B) Sitoplazma Ribozom Kloroplast C) Ribozom Kloroplast Mitokondri D) Ribozom Mitokondri Kloroplast E) Sitoplazma Ribozom Mitokondri Aşağıdaki organellerden hangisinde DNA molekülü bulunur? A) Ribozom B) Golgi cisimciği C) Plastit D) Endoplazmik retikulum E) Lizozom Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri 13. Kloroplast ve mitokondri organelleri için, 10. Tek hücreli ve çok hücreli canlılar arasında geçiş formu olarak gösterilen volvoks kolonisiyle ilgili, I. çift zarla çevrili olma, I. Tüm hücrelerinin işlevleri birbirleriyle aynıdır. II. ihtiyaç duyduğu enzimleri sentezleyebilme, II. Hücreler jelatinimsi bir madde ile birarada kalır. III. ökaryot yapılı tüm hücrelerde bulunma, IV. hücre DNAʼsının kontrolünde çoğalma III. Dokulaşmanın görüldüğü ilk canlı grubudur. IV. Bazı hücreleri fotosentez ile besin üretir. özelliklerinden hangileri ortaktır? ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II A) I ve II B) I ve IV D) II ve IV B) I ve III D) I, II ve IV C) II ve III C) II ve III E) I, II, III ve IV E) III ve IV 11. Bitki ve hayvan hücreleri, I. depoladıkları karbonhidrat çeşidi, 14. Bir insanın kas dokusuna ait olan çizgili ve düz kas hücrelerinde aşağıdakilerden hangisi farklı olamaz? II. ihtiyaç duydukları besini elde etme yöntemi, III. sitoplazmada bulunan organel çeşitleri, A) Kullanılan oksijen miktarı IV. bölünme öncesinde DNAʼnın eşlenme mekanizması B) Kromozom sayısı özelliklerinden hangilerine bakılarak ayırt edilebilir? A) I ve III B) II ve IV D) II, III ve IV 128 1) D 2) E C) Sitoplazma miktarı C) I, II ve lII D) İçerdikleri protein çeşidi E) Mitokondri sayısı E) I, II, III ve IV 3) D 4) C 5) E 6) C 7) C 8) D 9) C 10) D 11) C 12) A 13) D 14) B 1. Ökaryot bir hücreye ait olan, 5. a. granüllü endoplazmik retikulum, Aşağıdaki şemada bir bitki hücresinde bulunan üç farklı organel arasındaki ilişki şematize edilmiştir. b. lizozom, X c. golgi cisimciği, 1 organelleri ile ilgili, 2 I. a organelinden kopan parçalar c organelini oluşturur. Glikoprotein 4 X organelinin inorganik maddeleri organik maddelere çevirdiği bilindiğine göre numaralı moleküller ile ilgili, III. a, b ve c organellerinin yapısında DNA ve RNA bulunmaz. I. 1 fotosentez sonucu üretilen amino asit molekülüdür. II. 2 numaralı molekül inorganik yapılı olamaz. ifadelerinden hangileri doğrudur? B) Yalnız II Z Y II. aʼda üretilen enzimler c organelinde paketlenir ve b organeli oluşur. A) Yalnız I 3 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 3 III. 3 numaralı molekül glikozit bağı içerir. C) I ve II IV. 4 numaralı molekül genetik şifreye göre üretilir. D) II ve III E) I, II ve III ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II 2. D) II ve IV Farklı canlılarda gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi lizozom etkinliği ile gerçekleşmez? A) Görev yapamayan mitokondrilerin parçalanması 6. E) III ve IV Kolonilere ait, II. özelleşmiş hücrelere sahip olma, C) Fruktoz gibi monomerlerin yapı taşlarına parçalanması III. her hücrenin solunum yapması, D) Kanserleşmiş hücrelerin belirlenerek yok edilmesi IV. hücreleri arasında sitoplazmik uzantılara sahip olma I. zarlı organeller içerme, Ökaryot bir hücreye ait olan aşağıdaki yapı ya da organellerden hangisi ribozom içermez? A) Mitokondri B) Golgi cisimciği C) Sitoplazma D) Kloroplast Bir plastit çeşidi olan kromoplast ile ilgili, 7. Volvoks Pandorina A) I ve II II ve IV B) II ve IV I ve III C) I, II ve IV I, III ve IV D) I, III ve IV II, III ve IV E) I, II, III ve IV I, III ve IV Bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan golgi cisimcikleri, I. Bitkinin toprak altı organlarında bulunamaz. I. hücre zarının yapısına katılan glikolipit ve glikoprotein, II. Kloroplast organelinin farklılaşması sonucu oluşabilir. II. hücre bölünmesinde görev yapan iğ iplikleri, III. Bitkilerde yeşil dışındaki diğer renkleri veren pigmentleri içerir. III. hücre duvarının yapısına katılan selüloz ifadelerinden hangileri doğru değildir? A) Yalnız I D) I ve III B) Yalnız II C) I ve II E) II ve III moleküllerinden hangilerinin üretimini ortak olarak gerçekleştirilebilir? A) Yalnız I D) II ve III B) I ve II C) I ve III E) I, II ve III 129 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri özelliklerinden volvoks ve pandorina kolonilerine ait olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? E) Granüllü endoplazmik retikulum 4. C) I ve IV B) Kurbağa larvalarının başkalaşım sırasında kuyruklarının kopması E) İnsanın embriyonik gelişimi sırasında parmak arasındaki perdelerin yok olması 3. B) I ve III ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 8. Aşağıda ökaryot hücrelerde meydana gelen metabolik faaliyetlerden bazıları verilmiştir. 12. Aşağıda üç farklı organelde eş zamanlı olarak yapılan analiz sonuçları gösterilmiştir. I. 6CO 2 + 6H 2O $ C6H12O6 + 6O2 Analiz Glikoz Glikoprotein no II. ^nh Amino asit $ Protein + ^n - 1h H 2O III. C6H12O6 + 6O 2 $ 6CO2 + 6H2O + 38 ATP Bu metabolik faaliyetlerin gerçekleştiği organeller için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır? Analiz Amino asit Protein no 1 %6 %1 1 %3 % 10 2 %5 %2 2 %4 %9 3 %4 %3 3 %5 %8 X organeli A) İhtiyaç durumunda eşlenerek sayısını artırma B) Protein, karbonhidrat ve yağlardan meydana gelen bir zarla çevrili olma Y organeli Analiz Oksijen Karbondioksit no C) Prokaryot yapıya sahip hücrelerde de bulunma 1 %4 % 0,1 D) Metabolik aktivitelerini enzimler denetiminde gerçekleştirme 2 %3 % 0,2 E) Hücrenin ihtiyacı olan ATP moleküllerini sentezleyebilme 3 %2 % 0,3 Z organeli Bu verilere göre X, Y ve Z organelleri ile ilgili, 9. I. Y organeli prokaryot ve ökaryot yapılı tüm hücrelerde bulunur. Hücrelerde, hücre zarı ile çekirdek zarı arasında uzanan kanalcık ve borucuklar sistemi olan endoplazmik retikulum organeli ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? III. Y organelinin oluşumunda X organeli görev yapar. A) Salgı yapan hücrelerin tamamında bulunur. IV. Z organelinde üretilen ATP X organelinde kullanılamaz. II. X, Y ve Z organelleri aynı hücrede bulunabilir. B) Bazı koful tiplerinin oluşumunda görev alır. Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri ifadelerinden hangileri doğrudur? C) DNA içermediğinden bölünerek sayısını artıramaz. A) I ve III D) Hücre içinde madde taşınımında görev alır. B) II ve III D) I, II ve III E) Zarları üzerinde ribozom bulunup bulunmamasına göre sınıflandırılır. C) II ve IV E) II, III ve IV 10. Aşağıdaki terimlerden hangisi kloroplast organeli ile ilgili değildir? A) Tilakoit zar B) Stroma D) Matriks C) Klorofil 13. Aşağıda bitki hücrelerinde gerçekleşen bazı metabolik olaylar verilmiştir. E) Granum CO2 + H2O I II 11. Bir bitkinin mitokondri organelinde gerçekleşen, Glikoz I. oksijen tüketimi, Glikoz II. ATP üretimi, IV III. nükleotit tüketimi III Niflasta olaylarından hangileri aynı bitkinin kloroplast organelinde hem gündüz hem de gece gerçekleşebilir? Numaralandırılmış basamaklarda görev yapan enzim çeşitlerinden hangileri hayvan hücrelerinde de sentezlenir? A) Yalnız I A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III 130 1) D C) Yalnız III D) II ve III E) Il ve III 2) C 3) B 4) A B) Yalnız III 5) C 6) E 7) A 8) D 9) A 10) D 11) C C) I ve IV E) I, III ve IV 12) B 13) C 1. Aşağıda iki farklı bitkideki renk değişimleri verilmiştir. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 4 4. X – Ham iken yeşil olan domatesler olgunlaştığında kırmızı renkli olmuştur. – Güneş ışığı altında bekletilen patateslerin yüzeyi yeşil renge dönüşmüştür. Y Buna göre, bu bitkilerdeki renk değişimine aşağıdaki dönüşümlerden hangisi neden olmuştur? Z Domates A) Lökoplast → Kloroplast Patates Kloroplast → Kromoplast Hücre zarı B) Kloroplast → Kromoplast Lökoplast → Kromoplast C) Kloroplast → Kromoplast Lökoplast → Kloroplast D) Kromoplast→ Kloroplast Lökoplast → Kloroplast E) Kromoplast → Lökoplast Kloroplast → Lökoplast ‹nsülin Yukarıdaki şemada pankreas hücrelerinde üretilen insülin hormonunun kana verilmesi özetlenmiştir. 2. – Zarla çevrili organellere sahip olma. Bu şema ile ilgili, – Birden fazla hücreden oluşma. I. X kısmı hücre içi madde taşınımında görev yapan endoplazmik retikulumdur. – Hücreleri arasında iş bölümünün görülmesi. – Farklı görevlere sahip dokuları içerme. III. Z yapısı hücre zarı ile birleşerek ekzositoz olayını gerçekleştirir. I. volvoks, II. bakteri, III. pandorina, yargılarından hangileri doğrudur? IV. hayvan A) Yalnız I organizmalarından hangilerinde görülür? A) Yalnız I B) Yalnız IV D) I ve IV 3. B) I ve II D) II ve III C) I ve III E) I, II ve III C) I ve II E) III ve IV 5. Ökaryot bir hücrenin çekirdeğinde aşağıdaki yapılardan hangisi bulunmaz? A) Kromatin Hücre iskeleti mikrofilament, mikrotübül ve ara filament olmak üzere üç temel lif çeşidinden oluşur. B) Nükleotit D) Mitokondri C) RNA E) Çekirdekçik Bu lif çeşitleri ile ilgili, I. Ara filamentler hücre şeklinin korunması ve sitoplazmik organellerin sabitlenmesinde görev alır. II. Mikrotübüller aktin adı verilen proteinlerin üst üste dizilmesi ile oluşup kas liflerinin hareketini sağlar. III. Mikrofilamentler mitoz bölünme sırasında kromozomlara tutunarak birbirlerinden uzaklaşmasında görev alır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız l D) I ve II B) Yalnız II 6. Tatlı sularda yaşayan ve tek hücreli bir organizma olan öglenada aşağıdaki organel çiftlerinden hangisinin yetersiz çalışması sonucunda aşırı su alımına bağlı olarak hücre patlayabilir? A) Mitokondri – Kontraktil koful B) Golgi – Lizozom C) Kloroplast – Mitokondri C) Yalnız III E) I, II ve III D) Kontraktil koful – Ribozom E) Ribozom – Golgi 131 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri II. Y organelinin üzerinde bulunan ribozomlarda protein sentezi gerçekleşir. Yukarıda verilen özelliklerin tamamı, ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 7. Bitkisel bir hücrenin mitokondri organelinde üretilen ATP molekülleri, aşağıdaki metabolik aktivitelerden hangisinde kullanılamaz? 11. Bir bitki hücresinde selüloz sentezini gerçekleştiren organel ile ilgili, I. ATP üretimi gerçekleştirir. A) Ribozom organelindeki protein sentezi II. Hayvan hücresinde de bulunur. B) Fotosentez için gerekli karbondioksitin alınımı lII. DNA ve RNA içerir. C) Hipotonik ortamdan hücre içine potasyum alınımı yargılarından hangileri doğrudur? D) Bölünme öncesinde DNAʼnın eşlenmesi A) Yalnız II E) Golgi organelinde glikoprotein üretimi B) Yalnız lII D) I ve III 8. C) I ve II E) I, II ve III Bir hayvan hücresinde ribozom organelinin metabolik etkinliğini gerçekleştirebilmesi için hücrede aşağıdaki yapılardan hangisinin bulunması zorunlu değildir? A) Enzim B) ATP D) RNA C) Amino asit 12. Bir insan hücresinde bulunan, E) Glikoz a. ribozom, b. golgi cisimciği, c. mitokondri organellerinde, I. karbondioksit üretimi, Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri II. ATP tüketimi, III. DNA eşlenmesi 9. Karanlık ortamda bulunan bir bitki hücresinde aşağıdaki metabolik olaylardan hangisi gerçekleşemez? olaylarından hangileri gerçekleşir? a A) Glikozun nişastaya dönüşümü B) Mitoz bölünme ile yeni hücrelerin oluşumu C) Elektron taşıma sisteminde ATP üretimi D) İnorganik maddelerin organik maddeye dönüşümü E) Genetik şifreye göre protein sentezi 10. 20. yüzyılın başlarında Rus biyolog C. Mereschkvosky tarafından oluşturulan endosimbiyozis hipotezi aşağıdaki sorulardan hangisine cevap bulmaya çalışmaktadır? b c A) II III I ve III B) II ve III I ve III I, II ve III C) I II II ve III D) II II I, II ve III E) III I I ve II 13. Aşağıdaki organel çeşitlerinden hangisi karşısındaki maddeyi kullanamaz? A) İlk hücre nasıl oluşmuştur? A) Ribozom – Amino asit B) Simbiyozis yaşam biçimi nasıl ortaya çıkmıştır? B) Endoplazmik retikulum – Gliserol ve yağ asiti C) Mitokondri ve kloroplast organelleri nasıl oluşmuştur? C) Lökoplast – Glikoz D) Koloni oluşumu nasıl gerçekleşmiştir? D) Kloroplast – Karbondioksit E) Hangi olay canlıların sudan karaya geçişini sağlamıştır? E) Sentrozom – Nişasta 132 1) C 2) B 3) A 4) C 5) D 6) A 7) B 8) E 9) D 10) C 11) A 12) D 13) E 1. CO2 + H2O I Glikoz Özümleme niflastas› 4. Aşağıdaki tabloda K, L ve M olarak verilen hücresel yapılardan biri ribozom diğeri mitokondri diğeri ise kloroplasttır. III Glikoz II Depo niflastas› Hücre türü Glikoz Bitki metabolizmasına ait yukarıdaki şemada numaralı tepkimelerin tamamlandığı hücre organelleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? I II Lökoplast Kromoplast Mitokondri B) Ribozom Kloroplast Lizozom C) Kloroplast Lökoplast Mitokondri D) Ribozom Mitokondri Kloroplast E) Kloroplast Kromoplast Lizozom L X – + – Y + + + Z – + + Tablodaki verilere göre, I. X hücresi prokaryot, L organeli ribozomdur. II. Y hücresi ökaryot, M organeli kloroplasttır. III. Z hücresi ökaryot, K mitokondridir. ifadelerinden hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) I ve II D) II ve III 5. C) I ve III E) I, lI ve III Aşağıda bir bitki hücresinde bulunan zarlı bir organelin faaliyetine bağlı olarak hücredeki oksijen ve karbondioksit miktarlarında meydana gelen değişimler verilmiştir. Madde miktar› Lizozomlardaki enzimler, I. fagositoz ile alınan besin, Oksijen miktar› II. hasar görmüş organel, Karbondioksit miktar› III. aktif taşıma ile alınan madde Zaman yapılarından hangilerini parçalayabilme yeteneğine sahiptir? A) Yalnız I B) I ve II D) Il ve III Grafikteki değişimlere göre zarlı organel ile ilgili, C) I ve III I. Fotosentez yapan tüm hücrelerde bulunur. II. Kendine ait DNA ve RNAʼsı vardır. E) I, II ve III III. İçerdiği klorofil pigmentinden dolayı yeşil renklidir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III D) I ve III 3. Bazı organellere ait alt birimler sitoplazmada ayrı ayrı bulunur. Bu birimler sadece organel metabolik bir etkinliği gerçekleştireceği zaman birleşir. 6. E) II ve III Tek hücreli bir canlının hücre dışında bulunan polimer bir besini alıp, kullanması sürecinde gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi en son gerçekleşir? Aşağıdaki organellerden hangisi yukarıda bahsedilen duruma örnek olarak verilebilir? A) Besin kofulunun lizozom ile birleşmesi A) Mitokondri C) Ribozom C) Fagositoz ile besinin alınımı B) Golgi cisimciği D) Endoplazmik retikulum E) Sentrozom C) I ve II B) Oluşan monomerlerin sitoplazmaya geçmesi D) Sindirim kofulunda hidroliz tepkimelerinin gerçekleşmesi E) Hücre zarında dışarıya doğru yalancı ayakların uzaması 133 Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri 2. M (+ : organel var, organel yok) III A) Hücresel yapı K ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI TEST – 5 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 7. Ökaryot bir hücreye ait yapılar ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) Sentrozom → Hücre bölünmesi sırasında hayvan hücrelerinde iğ ipliklerinin üretimini sağlar. B) Hücre zarı → Hücrenin kontrollü bir biçimde madde alış verişinde görevlidir. C) Ribozom → Proteinlerin yapıtaşı olan amino asitlerin üretimini sağlar. D) Hücre iskeleti → Hücrenin şeklinin korunması ve hareketinin sağlanması gibi olaylarda görev alır. 10. Ökaryot bir hücreden izole edilen bir doku parçasına ait aşağıdaki özelliklerden hangisi ilgili hücrenin bitkisel olmadığını kanıtlar? A) Aktif taşıma ile mineral alması B) İğ ipliklerinin kromozomlara bağlanması C) Bol miktarda mitokondri içermesi D) Plastitlerce zengin olması E) Karbonhidratların fazlasını glikojene dönüştürmesi → Bitki hücrelerinde glikozun fazlasını nişasta olarak depolar. E) Lökoplast 11. Volvoks kolonisine ait hücrelerin tamamında, I. kendine özgü organik madde sentezi, 8. II. besin monomerlerinin parçalanması ile ATP üretimi, Tiroit bezinde, kalsitonin hormonunun üretilip kana verilmesi sırasında, III. inorganik maddelerin organik maddeye dönüştürülmesi IV. sahip olduğu kamçılar ile yer değiştirmesi I. golgi cisimciği, olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir? II. endoplazmik retikulum, A) I ve II III. hücre zarı, B) II ve IV D) I, lI ve III IV. ribozom C) III ve IV E) II, III ve IV yapıları hangi sıra ile görev yapar? Bölüm – 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri A) II – IV – I – III B) IV – I – II – III C) II – IV – III – I D) lV – II – lII – I E) IV – II – I – lII 12. Bir hayvanın karaciğer ve yağ dokularından alınan hücrelerin toplam DNA miktarlarının aynı olmaması, I. çekirdek, 9. II. ribozom, Bitkisel bir hücrenin üç farklı organelinde meydana gelen metabolik faaliyetler sonucunda bazı maddelerin miktarlarında meydana gelen değişimler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. Su miktarı Niflasta miktar› III. mitokondri, IV. kloroplast yapılarından hangilerinin hücrelerdeki sayılarının farklı olmasıyla açıklanabilir? Oksijen miktar› A) Yalnız I Zaman Zaman K organeli L organeli B) Yalnız III D) III ve IV Zaman C) I ve II E) I, III ve IV M organeli Grafiklerdeki değişimlere göre, 13. Aşağıdaki hücre çeşitlerinden hangisinde kloroplast ve mitokondri organelleri beraber bulunabilir? I. K zarlı bir organeldir. II. M organeli mitokondridir. A) İnsanın karaciğer hücresi III. L organeli sadece ışıklı ortamda görev yapar. B) Bitkinin yaprak hücresi yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız III D) II ve III 134 1) C C) Fotosentetik bakteri C) I ve II D) Mantar hücresi E) I, lI ve lII 2) B 3) C 4) A 5) E E) Terliksi hayvan 6) B 7) C 8) E 9) A 10) E 11) A 12) B 13) B (1981–ÖYS) (1982–ÖYS) 4. Bulundukları ortamla ozmotik denge halinde bulunan hücreler bir süre sonra içlerindeki glikoz moleküllerini nişasta taneciklerine dönüştürdüklerinde aşağıdakilerden hangisinin olması beklenir? Amip zarından geçebilen bütün maddeler, bir amipin iç ve dış çevresinde sürekli olarak aynı konsantrasyonda bulunursa bu amipte aşağıdakilerden hangisinin görülmesi beklenir? A) Turgor durumuna geçmesi A) Şişme B) Fazla basınçtan ölmeleri B) Küçülme C) Hücrelerin büyümeleri C) Hayatsal olayların durması D) Dış ortama su vermeleri D) Aktivitenin artması E) Ozmotik dengenin bozulmaması E) Ozmotik basıncın artması (1982–ÖYS) 5. Aşağıdakilerden hangisi, bitkisel ve hayvansal hücrelerin ikisinde de bulunur? A) Klorofil 2. (1981–ÖYS) B) Plastit D) Hücre duvarı C) Büyük koful E) Hücre zarı Aşağıdaki yapılardan hangisinin, karşısındaki olayla ilişkisi yoktur? A) Ribozom – Protein sentezi B) Kloroplast – Fotosentez (1983–ÖYS) 6. C) Mitokondri – Fermantasyon Aşağıdakilerden hangisinin hücrelerinde büyük kofullara rastlanır? D) Çekirdek – Mitoz bölünme E) Hücre zarı – Osmoz A) Kambiyum B) Sürgen doku D) Soğan zarı E) Bitkisel dirim konisi (1984–ÖSS) 7. 3. C) Odun boruları Öglenanın bir organelinin içeriği üçer dakika arayla analiz edilmiş ve sonuçlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. (1982–ÖYS) Nötr kırmızı ile boyanmış olan bira mayası süspansiyonu süzgeç kağıdından süzüldüğünde, hücrelerden ayrılan sıvıda renk verici maddenin hiç kalmadığı görülmüştür. Analiz sonucu Analiz Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Bira mayası zarlarının geçirgen olması B) Boya moleküllerinin küçük olması Nişasta Glikoz 1 % 96 %4 2 % 22 % 78 3 %8 % 92 C) Difüzyonla boyanın hücre içine girmesi Bu organelin görevi nedir? D) Hücrenin aktif taşınma ile boyayı içine alması A) Sindirim B) Solunum E) Boya moleküllerinin hareket halinde olması C) Fermantasyon D) Boşaltım E) Fotosentez 1) D 2) C 3) D 4) C 5) E 6) D 7) A 135 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 1. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI (1984–ÖSS) 8. 10. Terliksi hayvan kültürüne, kongo kırmızısı ile boyanmış bira mayası süspansiyonu konuyor. Terliksi hayvanların önce kırmızı renge boyanan besin kofullarının bir iki dakika sonra mavileştiği gözleniyor. (1984–ÖSS) Su kaybetmekte olan bir bitki hücresi mikroskopla gözlendiğinde, bir hayvan hücresine göre daha az küçüktür. Bunun nedeni, aşağıdakilerden hangisidir? A) Hücre zarının esnek olmaması Bu durum aşağıdakilerden hangisinin meydana geldiğine kanıttır? B) Kofulların büyük olması C) Hücre zarlarında porların bulunması (Kongo kırmızısı bazik ortamda kırmızı, asitli ortamda mavi renk alır). D) Hücre çeperinin selüloz olması E) Sitoplazmanın fazla su tutması A) Glikojenin glikoza yakılmasına B) Yağların sentezlenmesine C) Sakkarozun parçalanmasına D) Proteinlerin sindirimine 11. E) Selülozun basit birimlere ayrılmasına (1984–ÖYS) Hayvan ve bitki hücrelerinde görülen mitoz bölünme, aşağıdaki olayların hangisinde birbirinden farklılık gösterir? A) Kromozomların kalınlaşmasında B) DNAʼnın eşlenmesinde C) Sitoplazmasının bölünmesinde D) Kromatitlerin ayrılmasında E) Kromozomların dizilmesinde (1984–ÖSS) 9. Cam kavanoz Su 12. (1986–ÖSS) Saf su dolu kabın içine bir bağırsak parçası daldırılıyor. Bağırsak parçasının içinde, M maddesi ile M maddesini parçalayan bir enzim bulunuyor. Bir gün sonra kaptaki su inceleniyor ve içinde sadece X maddesi bulunduğu belirtiliyor. Ba€ırsak Niflasta çözeltisi ile dolu ba€ırsak + %80’lik glikoz çözeltisinden 20 damla X maddesi Bir cam kavanozdaki suyun her 50 mlʼsine 5 ml iyot çözeltisi damlatılıyor. İçinde nişasta çözeltisiyle 20 damla %80ʼlik glikoz çözeltisi bulunan bir bağırsak parçası bu kavanoza daldırılıyor. Bir süre sonra bu deney kabında aşağıdaki değişikliklerden hangisinin olması beklenir? M maddesi, M maddesini parçalayan enzim Ba€ırsak Su Bu gözlemlere dayanarak, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) X maddesi M enzimi ile parçalanır. A) Bağırsak dışındaki suyun maviye boyanması B) M maddesi bağırsak içerisinde yıkılır. B) Nişasta moleküllerinin bağırsak dışına çıkması C) X maddesi M maddesinin yapıtaşıdır. C) Bağırsak içinde su konsantrasyonunun azalması D) X maddesi bağırsak duvarını geçme özelliği taşır. D) Bağırsak dışındaki su konsantrasyonunun çoğalması E) M maddesinin molekül yapısı, X maddesininkinden büyüktür. E) İyot moleküllerinin bağırsak içine girmesi 136 8) D 9) E 10) D 11) C 12) A (1986–ÖYS) 15. I II MT M E (1987–ÖSS) III Bir canlının, aynı tip hücrelerden oluşmuş bir dokusunda bulunan iki hücresi arasında, aşağıdakilerden hangisi farklı olabilir? ATP A) Kromozomlarının sayısı F DP + P T B) Genlerinin sayısı C) Protein moleküllerinin yapısı M D) Sitoplazmalarının miktarı E) Enzimlerinin çeşidi Aktif taşımanın şekildeki gibi olduğu varsayılmaktadır. M, taşınan maddeyi; T, taşıyıcı maddeyi; E ve F, enzimleri göstermektedir. I, II ve III ile gösterilen yerler aşağıdakilerden hangisini temsil etmektedir? I II A) Hücreler arası sıvı Hücre zarı B) Hücre zarı III Sitoplazma Komşu hücre Sitoplazma C) Hücreler arası sıvı Sitoplazma Komşu hücre D) Sitoplazma Hücre zarı Hücreler arası sıvı E) Sitoplazma Komşu hücre Hücre zarı 16. (1987–ÖYS) Mikroskopta incelenmekte olan alyuvarların bulunduğu ortama aşağıdakilerden hangisinin verilmesi, onların hemolizine (şişerek parçalanmasına) neden olur? A) Karbonhidratları parçalama özelliğindeki bir maddenin B) Arı suyun C) Pıhtılaşmayı hızlandırıcı bir maddenin D) Tuz çözeltisinin E) Glikoz çözeltisinin 14. (1987–ÖSS) 17. Tatlı sularda yaşayan bazı bir hücrelilerdeki kontraktil kofulların (vurgan) temel işlevi aşağıdakilerden hangisidir? (1988–ÖSS) Gelişmiş organizasyonlu tipik bir bitki hücresinde aşağıdakilerin hangisinde verilenlerin her ikisi de bulunur? A) Karbondioksitin dışarı atılmasını sağlama B) Canlının suda hareket etmesini sağlama A) Kromoplast ve sentrozom C) Fazla suyu difüzyonun tersi yönünde boşaltma B) Ribozom ve mitokondri D) Madensel artıkların atılmasını sağlama C) Pinositoz cebi ve selüloz çeper E) Sindirim atıklarının atılmasını sağlama D) Lignin ve vurgan koful E) Glikojen ve lökoplast 13) A 14) C 15) D 16) B 17) B 137 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 13. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI (1989–ÖSS) 18. (1993–ÖYS) 21. Aşağıdakilerden hangisi, çok hücreli bir canlıdan alınmış ve mantar hücresi olmadığı belirlenmiş klorofilsiz bir hücrenin, bitki hücresi olup olmadığını kesin olarak gösterir? Bir enzimin, hücrede sentezinin başlamasından dışarıya salgılanmasına kadar geçen olaylarda, aşağıdaki yapı ve organellerden hangisinin doğrudan işlevi yoktur? A) Hücre zarının geçirgen olması A) Ribozom B) Hücrede lizozom bulunması B) Endoplazmik retikulum C) Hücrede nişasta bulunması C) Hücre zarı D) Sitoplazmadaki karbondioksit miktarının çok bulunması D) Lizozom E) Hücrenin oksijen kullanması E) Golgi aygıtı (1994–ÖSS) 22. Canlıların tümünde I. Enzim kullanabilme II. Mitokondriye sahip olma III. Nükleotidlere sahip olma özelliklerinden hangileri bulunur? (1991–ÖYS) 19. A) Yalnız I İnsanda alyuvarlara dönüşecek olan genç hücrelerde, hemoglobinin yapısında bulunan “globin” molekülü, bu hücrelerin aşağıdaki organellerinin hangisinde sentezlenir? A) Çekirdek zarı C) Lizozom B) Yalnız II D) I ve II C) Yalnız III E) I ve III B) Ribozom D) Çekirdekçik (1994–ÖSS) 23. E) Mitokondri Bir hücrenin bir molekülü pasif taşıma (difüzyon) ile içine alamamasının nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) B) C) D) E) Hücrede ATP miktarının az olması Hücrede ilgili enzimin bulunmaması Molekülün hücre içindeki derişiminin az olması Molekülün suda çözünebilir olması Molekülün yapısının büyük olması (1992–ÖYS) 20. 24. Bir hücrenin zar yapısına katılacak olan, glikolipid molekülünün oluşabilmesi için, aşağıdakilerden hangisi zorunlu değildir? (1994–ÖYS) Havuç bitkisinin kökünde; I. Kloroplast A) Aktivasyon enerjisi olarak ATP kullanılması II. Kromoplast B) Enzim sistemlerinin bulunması III. Lökoplast C) DNAʼnın protein sentezini yönetmesi isimli plastitlerden hangileri bulunur? D) Hücresel solunumun oksijenli olarak yapılması A) Yalnız I E) Hücrede bazı metal iyonlarının bulunması B) Yalnız II D) I ve III 138 18) C 19) B 20) D 21) D 22) E 23) E C) I ve II E) II ve III 24) E (1994–ÖYS) 28. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 25. (1996–ÖSS) Canlıdan alınan bir dokunun, canlılığını bir süre koruyabilmesi için, aşağıdaki ortamların hangisinde saklanması gerekir? Fotosentez yapan bir bakteride, A) Arı suda III. Sentrozom B) Glikojen içeren suda IV. Çekirdekçik I. Ribozom II. Klorofil C) Protein içeren suda oluşumlarından hangileri bulunur? D) İzotonik tuz çözeltisinde A) I ve II E) Alkol çözeltisinde B) I ve III D) II ve IV 26. C) II ve III E) III ve IV (1995–ÖSS) Suda çözünmeyen bir boya maddesi mikroskopta incelenmekte olan bir terliksi hayvanın bulunduğu ortama eklenmiştir. 29. Bir süre sonra, terliksi hayvanda boyanın, I. Boşaltım kofullarıyla dış ortama atılması (1996–ÖSS) Bir bitki hücresi, yoğunlukları birbirinden farklı olan, I, II, III, IV numaralı sıvı ortamlarına, her seferinde normal durumuna dönmesi sağlandıktan sonra konulduğunda gözlenen plazmoliz ve turgor durumlarındaki farklar aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. II. Besin kofuluna alınması III. Difüzyonla dış ortama atılması IV. Sitoplazmanın her yerine yayılması olaylarından hangileri gerçekleşir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) II ve III Boflluklar C) I ve IV Hücre özsuyu Sitoplazma Hücre özsuyu E) II ve IV Sitoplazma I. S›v› ortam› – Turgor II. S›v› ortam› – Plazmoliz Boflluklar 27. (1995–ÖSS) Hücre özsuyu Hücre özsuyu Canlılarda görülen, Sitoplazma Sitoplazma I. DNAʼsını eşleyerek kendine benzer organizmalar meydana getirme III. S›v› ortam› – Turgor II. Aldığı besini kendine özgü moleküller haline getirme IV. S›v› ortam› – Plazmoliz Aşağıdakilerin hangisinde bu sıvı ortamları hücre özsuyunun yoğunluğuna göre, az yoğundan çok yoğuna doğru sıralanmıştır? III. Hücredeki büyük organik molekülleri basit moleküllere ayrıştırma olaylarından hangileri hem çok hücreli organizmaların her bir hücresinde hem de bir hücreli organizmalarda gerçekleşir? A) I < III < Hücre özsuyu < IV < II A) Yalnız I D) III < I < Hücre özsuyu < IV < II D) II ve III B) Yalnız II B) I < III < Hücre özsuyu < II < IV C) II < IV < Hücre özsuyu < I < III C) I ve II E) IV < II < Hücre özsuyu < III < I E) I, II ve III 25) D 26) B 27) D 28) A 29) B 139 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI (1996–ÖSS) 30. 33. (1997–ÖSS) Aşağıdakilerden hangisi, hücrelerde birim zamanda üretilen ATP miktarı ile doğrudan ilişkili değildir? Tatlı sularda normal koşullarda yaşayan, kontraktil kofullu ökaryot bir hücrelide, I. ATP üretiminin azalması A) Lizozom II. Hücre içi madde derişiminin artması B) Sıcaklık D) Glikoz C) Mitokondri E) Enzim III. Sindirim artıklarının kofullarda birikmesi durumlarından hangileri, hücrenin aşırı su alarak patlamasına neden olamaz? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II 34. (1997–ÖYS) C) Yalnız III Aşağıda verilenlerden hangisi, kloroplast ve mitokondri organellerinde görülen ortak özelliklerden biri değildir? E) II ve III A) Çift zara sahip olma B) Bağımsız çoğalabilme C) Kendine özgü yönetici moleküllere sahip olma D) ATP sentezleyebilme E) Suyu ayrıştırabilme (1996–ÖYS) 31. Bitki köklerindeki emici tüyler ile çözünmüş madensel tuzların bulunduğu toprak sıvısı arasında, yoğunluk farkının olmaması halinde, bitkinin topraktan madde alabilmesini aşağıdakilerden hangisi sağlar? A) B) C) D) E) 35. Osmoz Kök basıncı Difüzyon Odun borularının kılcallığı Aktif taşıma (1998–ÖYS) Hücrelerinde; I. Polimerleri sindirebilme II. Temel amino asitleri sentezleyebilme III. Kromatitleri sentromerle bağlı tutabilme IV. Polisakkarit sentezleyebilme şeklindeki özelliklerden hangilerine sahip olma, çok hücreli bitki ve hayvanların ortak özellikleri arasındadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III (1997–ÖSS) 32. D) I, II ve IV E) I, III ve IV Birim molekülleri (monomerleri) geçirebilen bir bağırsak zarı, içine su, glikoz, protein, nişasta ve amino asit konulup bağlanmış ve izotonik tuz çözeltisi içinde bir süre bekletilmiştir. Bu sürenin sonunda, 36. I. glikoz, (1999–ÖSS İPTAL) II. protein, Tatlı su ortamında yaşayan bir hücreli organizmalar, III. nişasta, I. Solunum ürünü karbondioksitin dış çevreye atılması IV. amino asit, II. Enzimlerin sentezlenmesi V. çözünmüş tuz III. Dış çevrede iç çevreden daha az bulunan bazı minerallerin dışarıdan alınması moleküllerinden, bulunduğu ortamdan diğerine difüzyonla geçebilenler aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir? olaylarından hangilerini gerçekleştirebilmek için ATP enerjisi kullanmak zorundadırlar? A) I, II ve III A) Yalnız I B) I, III ve V D) II, III ve IV 140 C) I, IV ve V E) II, IV ve V 30) C 31) E B) Yalnız II D) I ve III 32) C 33) A 34) E 35) E C) I ve II E) II ve III 36) E 40. Belirli bir tür tatlı su alginde yaşadığı ortamda bulunandan 1000 kat fazla K+ bulunmaktadır. (2004–ÖSS) Bir osmoz deneyinde, bir patates yumrusundan alınan eşit ağırlıktaki dört parça, ayrı ayrı olarak, içinde eşit hacimde, ancak farklı derişimde tuz çözeltileri bulunan I, II, III, IV numaralı ölçekli kaplara konmuş ve kapların ağzı kapatılmıştır. Bu dört ortamda bulunan patates parçalarının ağırlıklarında t süresince saptanan değişmeler aşağıdaki grafiklerde gösterilmiştir. Bu tatlı su algiyle ilgili olarak, I. K+ dengesinin korunmasında ATP harcanır. II. K+ dengesinin korunmasında ilgili enzimler işlev görür. III. Algin canlılığını kaybetmesiyle K+ difüzyona uğrar. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III Patates parçasının a€ırlı€ı C) I ve III E) I, II ve III I.ortam Zaman t Patates parçasının a€ırlı€ı (2003–ÖSS) 38. III.ortam t Zaman II.ortam t Zaman Patates parçasının a€ırlı€ı IV.ortam t Zaman Bu grafiklere göre, deneyde kullanılan ortamların, derişimi en az olandan en çok olana doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir? Bir hücrede oksijenli solunum, protein sentezi, fotosentez olaylarının tümünün gerçekleşebilmesi için bu hücrede, I. II. III. IV. Patates parçasının a€ırlı€ı ribozom kloroplast mitokondri sentrozom A) I, III, II, IV C) III, I, IV, II B) II, I, IV, III D) III, IV, II, I E) IV, II, III, I organellerinden hangilerinin bulunması zorunludur? A) I ve II B) II ve III D) I, III ve IV C) I, II ve III E) II, III ve IV 41. (2004–ÖSS) 39. Hücrede gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi, enerji kullanılan bir metabolizma olayı değildir? Aşağıdakilerden hangisi, insanda hücre zarında yer alan protein moleküllerinin işlevlerinden biri değildir? A) B) C) D) E) A) Karbondioksit difüzyonu Hücre için özgül olan hormonlara cevap verme ATP sentezleme Hücre içine alınacak maddeleri seçme Diğer hücrelerle ilişki kurma Komşu hücreleri tanıma 37) E (2005–ÖSS) B) Glikozdan glikojenin oluşturulması C) ADPʼnin ATPʼye dönüştürülmesi D) Klorofil taşıyan bir hücrede glikoz oluşması E) Hücre zarında yıpranmış bölümlerin moleküler yapılarının yenilenmesi 38) C 39) B 40) B 41) A 141 ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI (2002–ÖSS) 37. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI (2005–ÖSS) 42. (2007–ÖSS Fen – 1) 45. Aşağıdaki tabloda I, II, III, IV olarak numaralandırılan bakteri, mantar, bitki ve hayvan hücrelerinin bazı yapısal özellikleriyle ilgili bilgiler verilmiştir. Glukoz çözeltisi + niflasta ‹yot çözeltisi M kolu N kolu Hücresel yapılar Hücreler Kloroplast Çekirdek zarı Hücre duvar ya da hücre çeperi I Yok Var Var II Var Var Var III Yok Var Yok IV Yok Yok Var Ba€ırsak zarı U şeklindeki bir borunun M ve N kolları bir bağırsak zarıyla şekildeki gibi ayrılmıştır. M koluna glukoz çözeltisiyle nişasta, N koluna ise iyot çözeltisi konmuştur. (İyot nişasta ayracıdır ve nişasta taneciklerini maviye boyar). Buna göre, I, II, III, IV numaralı hücrelerin ait olduğu canlılar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? Bakteri Mantar Bitki Hayvan A) I II IV III B) II III II IV C) III IV I II D) IV I II III E) IV II III I Bu deneyin sonunda aşağıdakilerden hangisi beklenmez? A) B) C) D) E) M kolunda çözelti yoğunluğunun değişmesi M kolunda nişasta miktarının aynı kalması N kolunda sıvı renginin maviye dönüşmesi N kolunda iyot yoğunluğunun azalması Kollardaki glukoz yoğunluğunun eşitlenmesi (2006–ÖSS Fen – 1) 43. Aşağıdakilerden hangisi turgor basıncı yüksek olan bir bitki hücresinin turgor basıncının azalmasını sağlar? A) Hücrenin izotonik bir ortama konması B) Hücrenin, sitoplazmasındaki çözünmüş maddeleri dış ortama atması 46. (2008–ÖSS Fen – 1) C) Hücrenin hipotonik bir ortama konması Hücre zarından madde alışverişiyle ilgili olarak, D) Hücrenin, ozmotik basıncı yüksek bir ortama konması I. moleküllerin, derişimlerinin az olduğu ortamdan çok olduğu ortama taşınması, II. hücredeki büyük moleküllü atık maddelerin dışarı atılması, III. difüzyonla alınamayacak kadar büyük moleküllerin hücre içine alınması, IV. suyun hipotonik ortamdan hücre içine geçmesi, V. moleküllerin kolaylaştırılmış difüzyonla hücre içine alınması E) Hücrenin ATP kullanarak suyu içine alması (2006–ÖSS FEN –1) 44. Normal çevre koşullarında, bitkilerin kloroplastlarında aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez? A) Enzimlerin kullanılması B) ATP üretimi C) DNAʼnın eşlenmesi D) Organik madde üretimi olaylarından hangilerinin gerçekleştirilmesi için enerjisi kullanılır? A) I ve V D) I, III ve IV E) Yağ depolanması 142 B) II ve IV 42) D 43) D 44) E 45) C 46) C C) I, II ve III E) II, III ve V ATP (2008–ÖSS Fen–2) 49. ÜNİTE – 2 CANLILAR DÜNYASI 47. (2010–YGS/ Fen) Hücre zarının, Endosimbiyotik hipotez, ökaryotlardaki mitokondri ve kloroplast organellerinin, prokaryotlardan köken aldığını savunur. I. elektrik yüklü olması, II. zar lipitlerinin iki tabakalı dizilmesi, Buna göre, aşağıdakilerden hangisi “Endosimbiyotik Hipotez”i desteklemek amacıyla kullanılamaz? III. zar lipitlerinin hareket hâlinde olması, IV. yüzey proteinlerine karbonhidratların eklenmesi A) Mitokondri ve kloroplastların halkasal DNA ya sahip olmaları özelliklerinden hangileri özgüllüğünü sağlar? A) Yalnız I B) Mitokondri ve kloroplastların çoğalma şeklinin bakterilerinkine benzerlik göstermesi B) Yalnız IV D) II ve III C) I ve III E) III ve IV C) Prokaryotlarla ökaryotların protein sentezinde aynı aminoasitleri kullanmaları D) Mitokondri ve kloroplast ribozomlarının, prokaryotların ribozomlarına benzerlik göstermesi E) Günümüzde bir hücreli ökaryot canlılarda simbiyotik olarak yaşayan prokaryot canlıların bulunabilmesi 48. 50. (2009–ÖSS Fen–1) (2010–LYS2/BİYO) Bir hücrenin, Ökaryotik bir hücrede, salgılanmak üzere sentezlenen bir protein aşağıdaki yollardan hangisini izler? I. ribozom, II. hücre duvarı, A) Golgi aygıtı – Granülsüz endoplazmik retikulum – Hücre zarı III. mitokondri B) Golgi aygıtı – Granüllü endoplazmik retikulum – Hücre zarı yapılarından hangilerine sahip olması ökaryot hücre olduğuna karar vermek için kullanılabilir? C) Granüllü endoplazmik retikulum – Hücre zarı – Golgi aygıtı A) Yalnız I D) I ve II D) Granüllü endoplazmik retikulum – Golgi aygıtı – Hücre zarı B) Yalnız II C) Yalnız III E) II ve III E) Granülsüz endoplazmik retikulum – Golgi aygıtı – Hücre zarı 47) C 48) D 49) B 50) C 143 ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası Mini Sınav Çözümleri Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Mini Sınav 1. 1 I. Glikoprotein Mini Sınav 1. a) Aktif taşıma ile alınabilecek maddeler: Glikoz ve B vitamini b) Pasif taşıma ile alınabilecek maddeler: Yağ asiti 2. 1) Sitoplazmadaki Na+ zarda kendine özgü proteine bağlanır. 2) ATP harcanması ile zardaki protein şekil değişikliğine uğrar. 3) Şekil değiştiren protein Na+ʼu hücre dışına bırakır. 4) Na+ʼu bırakan taşıyıcı protein hücre dışındaki K+ʼa bağlanır ve K+ʼun bağlanması proteinin yapısındaki fosfat grubunun ayrılmasını kolaylaştırır. 5) Fosfatını kaybeden taşıyıcı protein başlangıçtaki şekline geri döner. 6) Taşıyıcı proteinden ayrılan K+ hücre içine girer. 3. Bitki hücrelerindeki su alış verişine ait olan metindeki boşluklara gelecek anahtar kelimeler sırasıyla; hipertonik, plazmoliz, hipotonik, deplazmoliz, turgor ve ozmotik şeklinde olmalıdır. 4. Hücre zarının bir bileşeni olan glikoprotein molekülleri hücrelerin birbirini tanımasında, hücre zarının seçici geçirgenliğinde ve hormonların hücreye alınmasında görevlidir. ACTH ile ilgili glikoproteinler (reseptör) sadece böbrek üstü bezinin korteks kısmındaki hücrelerin zarlarında bulunduğundan, bu hormon sadece bu bölgede etkili olur. 5. a) I: Basit difüzyon II: Kolaylaştırılmış difüzyon III: Aktif taşıma b) Sıcaklığın sürekli artırılması II ve III numaralı taşıma biçimlerini olumsuz etkiler. Çünkü bu taşınımlar sırasında kullanılan enzim ve taşıyıcı proteinler yüksek sıcaklıkta denatüre olur ve görev yapamaz. c) I ve II II. Fosfolipit III. Kolesterol IV. Glikolipit V. Protein 2. s Pa if ta 2, 3 3. A k t if t a fl › fl› m a 4, 7 2 ma 1, 5, 6, 8 t1: Hipertonik t2: Hipotonik t3: İzotonik t4: Hipotonik 4. a) İ: Hidrofobik: Suyu sevmeyen kısımdır. Suya temas etmez. İİ: Hidrofilik: Suyu seven kısımdır. Suya temas eder. b) Fosfolipitlerin gliserol başları hidrofilik, yağ asitlerinden oluşan kuyrukları ise hidrofobiktir. c) D vitamini yağda çözündüğü için fosfolipit tabakasından geçebilir. C vitamini suda çözündüğü ve iki fosfolipit tabaka arasında su bulundamadığı için, fosfolipit tabakasından geçemez. 5. 1) Y, 2) D, 3) Y, 4) D, 5) D, 6. 1) Y, 2) Y, 3) D, 4) Y, 5) D 7. 6) Y a) I: Doku sıvısı II: Hücre zarı 6. III: Sitoplazma Su yo€unlu€u K hücresi L hücresi M hücresi b) Aktif taşıma c) E: Taşınacak maddenin (R) taşıyıcı proteine (T) bağlanmasını sağlayan enzim T: R maddesini taşıyan protein F: Taşınan maddenin taşıyıcı proteinden ayrılmasını sağlayan enzim 8. 1) X, 226 2) ✔, 3) ✔, 4) ✔, 5) X, 6) ✔ Zaman t1 7. II > IV > V > I > III 8. 1) D, 2) D, 3) Y, 4) Y, 5) D, 6) D ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası Mini Sınav Çözümleri Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Mini Sınav 1. 3 I. taşıma biçimi: Endositoz II. taşıma biçimi: Aktif taşıma III. taşıma biçimi: Ozmoz IV. taşıma biçimi: Difüzyon Mini Sınav 1. 4 a) 2 ve 6 b) 1, 4 ve 5 c) 2 2. Bitkilerin kök hücreleri ozmotik basıçları sayesinde topraktan aldıkları su ve mineralleri ksilem boruları ile yapraklara taşırlar. Yaprak hücreleri bu suyu fotosentezde kullanarak organik besinleri üretir ve bitki canlılığını devam ettirir. Birinci bitki bu işlemleri yapabildiği için canlı kalmıştır. İkinci bitkinin toprağına dökülen tuzlu su, toprağın ozmotik basıncını artıdığından, bitki köklerindeki su ozmozla toprağa geçer. Su kaybeden bitki fotosentez yapamadığı için bir süre sonra ölür. 3. Özellik Endositoz Ekzositoz d) 3 e) 1, 3, 4 ve 5 2. 1) D, 2) Y, 3) D, 4) D, 5) Y, 6) Y 3. t3 < t2 < t1 4. 1) D, 2) Y, 3) Y, 4) Y, 5) D, 6) D 5. X: Benedict çözeltisi Taşıma yönü Hücre içine Hücre dışına (Hücere içine/Hücre dışına) Taşıma molekül (Polimer / Monomer) Gerçekleştiği hücre çeşidi (Bitki / Hayvan) Hücrenin yüzey alanı (Artar / Azalır) Enerji harcanımı (Var / Yok) Polimer Polimer Hayvan Bitki ve hayvan Azalır Artar Var Var 4. a) A > B > C 5. A bölmesi: Glikoz, galaktoz, laktaz ve amino asit b) A ve B c) A d) M e) C B bölmesi: Glikoz, galaktoz, sükroz ve amino asit Y: Nişastayı monomerlerine sindiren enzimler C bölmesi: Glikoz, galaktoz, sükroz ve amino asit 6. Bir saat sonra fare ve insana ait hücrelerin proteinlerin karışık hale gelmesi, proteinlerin hücre zarındaki konumlarının sabit olmadığını kanıtlar. Proteinler hücre zarında hareket edebilmektedir. Bu durum “akıcı – mozoik” zar modelinin akıcı özelliğini gösterir. 7. Hü c re 1, 2, 6 8. 1) c, 2) g, H ü c re ç e p z ar › 3) a, 4 4) f, 1) D, 2) D, 3) D, 4) Y, 5) Y 7. 1) Y, 2) D, 3) D, 4) Y, 5) Y e ri 3, 5 5) b, 6. 6) e, 7) d 227 ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası Mini Sınav Çözümleri Bölüm 1 Hücre Zarı ve Madde Geçişi Bölüm 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri Mini Sınav b) Taşıma: Zar proteinleri bazı moleküllerin aktif ve pasif taşıma ile geçişini sağlar. Mini Sınav 1. P 1. 5 k ro a ry c) Sinyal iletimi: Bazı proteinler hormon gibi molekülleri tanıyıp, mesajları hücre içine iletir. Ö k a ry o t h ü ot h ü c re 5 1, 4, 6 1 cr e 2, 3, 7, 8 d) Hücreler arası bağlantı: Komşu hücrelerin birbirine tutunmasını sağlar. e) Hücrelerin birbirini tanıması: Zarda bulunan glikoproteinler komşu hücrelerin birbirini tanımasını sağlar. 2. f) Hücre iskeleti ve hücre dışı iskelete bağlanma: Bu proteinler hücrenin şeklinin korunmasını sağlar. 2. it d if ü z y o n 4. y l a fl t › r›l m › fl d if 1) D, 2) D, 2, 4 3) Y, 1, 5 4) Y, 5) D, 2) O, 8) K 3) M, 4) M, 5) O, 6) O 3. Volvoks kolonisinde üreme, fotosentez ve hareket gibi olaylardan sorumlu özelleşmiş hücre kümeleri bulunur. Hücreleri arasında iş bölümü (özelleşme) görüldüğü için tek hücreli ve çok hücreli canlılar arasında geçiş formu olarak kabul edilir. 4. 2–5–3–1–4 5. I: Lökoplast üz n 3, 6 3. K ola yo s Ba 1) K, 7) K, 6) Y a) M > N > K > L II: Kloroplast b)• K çözeltisi: İzotonik III: Kromoplast • L çözeltisi : Hipotonik • M çözeltisi: Hipertonik 6. 1) B, c) Havuç parçalarında kütle değişimine neden olan taşıma biçimi ozmozdur. L parçasının ağırlığı ozmozla su aldığı için artmış, M ve N parçalarının ağırlıkları ozmozla su kaybettikleri için azalmıştır. 7. I ve III a) Mavi 8. Verilen metindeki boşluklarara gelecek anahtar kelimeler sırasıyla; mitokondri, çift, krista, ETS, matriks ve DNA şeklinde olmalıdır. 9. 1) D, 7) Y, • N çözeltisi: Hipertonik 5. b) Yağ damlacıkları, safra suyu, glikoz, iyot ve benedikt çözeltisi 2) A, 3) B, 4) A, 5) B, 6) B c) Kırmızı 6. Plazmoliz → Deplazmoliz → Turgor → Hemoliz 228 2) Y, 8) Y 3) Y, 4) D, 5) D, 6) D ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası Mini Sınav Çözümleri Bölüm 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri Bölüm 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri Mini Sınav 1. 2 Hücre bölünmesi sırasında sentrozom organeli tarafından üretilen mikrotübüller kromozomların ayrılarak zıt kutuplara hareket etmesini sağlar. Kemoterapide kullanılan ilaçların bir kısmı sentrozomu işlevsiz hale getirerek, mikrotübül oluşumunu engeller. Böylece kanserli hücrelerin bölünmesi durdurulmuş olur. Mini Sınav 1. 2. 3 Bir bitki hücresine giren mozaik virüsünün üremesi ile oluşan yeni virüsler, hücre duvarında bulunan plazmodesmalar (geçitler) aracılığı ile komşu hücrelere geçebilir. a) II ve III b) I, II ve III 2. 3. Ribozom organeli ile ilgili olan metindeki boşluklara gelecek anahtar kelimeler sırasıyla; rRNA, protein, peptit, polizom, mitokondri, kloroplast, çekirdek zarı ve endoplazmik retikulum şeklinde olmalıdır. a) 6CO 2 + 6H 2 O Klorofil Ifl›k enerjisi c) I d) II 3. 1) ✔, 4. Lizozomlar yıpranan organelleri küçük bir sitozol parçası ile beraber yutarlar. Lizozom enzimleri yuttukları organelin etrafındaki zar ile içindeki polimerleri parçalayarak organik monomerleri açığa çıkarırlar. Böylece bu moleküllerin hücre tarafından tekrar kullanımını sağlamış olurlar. 5. 1) D, 2) Y, 7) D, 8) Y, 2) X, 3) X, 4) X, 5) ✔, 6) X Glikoz + 6O 2 b) Protista ve bitkiler c) I: Granum II: Stroma d) Granumda klorofil pigmenti bulunur. Bu pigment mavi ve kırmızı ışığı emerken, yeşil ışığı büyük oranda yansıtır. Bu nedenle granum yeşil renkli görünür. 4. I Kloroplast 3) D, 4) D, 5) D, 6) Y II Ribozom III Granüllü endoplazmik retikulum 5. IV Golgi cisimciği ★ Polizom: Protein sentezinin hızlı olduğu hücrelerde bir çok ribozomun yan yana dizilmesi ile oluşan yapıya denir. A tüpü: Gliserol, yağ asiti, amino asit, vitamin ve enzim ★ Otoliz: Yaşlanan ya da ölen hücrelerde lizozomların zarlarının parçalanması ile hücrenin kendi kendini sindirmesi olayıdır. 6. B tüpü: Glikoz, gliserol ve enzim ★ Granum: Kloroplast organelinde bulunan tilakoit zarların üst üste dizilmesi ile oluşan yeşil renkli yapıya denir. C tüpü: Glikoz, galaktoz, amino asit, yağ asiti ve enzim 6. 7. 1→ d 2→e 3→a 4→c 5→b a) Hücre zarının içeriye doğru yaptığı katlanmalar kalıtım materyalini çevreleyerek çekirdek zarını oluşturmuştur. b) Ökaryot bir hücrenin oksijenli solunum yapan mor bir bakteri yutması ve ortak bir yaşama birliği oluşturması sonucu mitokondri organeli oluşmuştur. c) Ökaryot bir hücrenin fotosentez yapan siyanobakteriyi yutması ve ortak bir yaşama birliği oluşturması sonucu kloroplast organeli oluşmuştur. 8. I – II – III ★ Sisterne: Golgi cisimciğini oluşturan yassılaşmış zarsı keseciklerdir. 7. 1) D, 7) D, 8. 2) Y, 3) Y, 4) D, 5) Y, 6) Y 8) D, 1. Granülsüz E.R 6. Mitokondri 2. Granüllü E.R 7. Hücre zarı 3. Sentrozom 8. Golgi cisimciği 4. Hücre iskeleti 9. Ribozom 5. Lizozom 10. Çekirdek 229 ÜNİTE–2 Canlılar Dünyası Mini Sınav Çözümleri 6. Bölüm 2 Hücre Organelleri ve Çeşitleri Mini Sınav tk Bi 4 i hü 1, 5 1. Lizozom enzimleri pHʼı 5 olan asidik ortamda faaliyet gösterir. Bir kaç lizozomun parçalanması ile serbest kalan enzimler nötral pHʼtaki (pH = 7) sitoplazmada etkinlik gösteremez. Bir hücredeki lizozomların tamamının parçalanması durumunda sitoplazmanın pH değeri düşeceği için etkinlik gösteren enzimler hücreyi parçalar. 8. 3. 4. 1) Y, 2) Y, 3) D, 4) D, 5) Y, 6) D, a) Sitoplazma ve mitokondri b) Ribozom ve kromozom c) Mitokondri ve sentrozom d) Ribozom, granüllü endoplazmik retikulum, golgi cisimciği e) Mikrotübül, mikrofilament, ara filament 5. 2, 4, 6 res i 3, 7 2–4–1–6–3–5 7. 2. H a yv a n h ü c cr e s i 1) Mitokondri ve kloroplastlarda bakteri gibi halkasal DNA bulunur. 2) Mitokondri ve kloroplast organelleri, bakteriler gibi iğ ipliği oluşturmadan bölünür. 3) Ökaryot hücrelerin ribozomları büyüktür (80S). Mitokondri, kloroplast ve bakteri ribozomları küçüktür (70S). 230 I. Golgi cisimciği IV. Lökoplast II. Mitokondri V. Kloroplast III. Ribozom VI. Granülsüz E.R a) 1 ve 2 b) 3, 4, 5 ve 6 d) 4 e) 3 ve 5 c) 1, 2, 3 ve 5
