BÖLÜM 3 File

Bölüm 3
Para Nedir?
Hazırlayan: Doç. Dr. Ahmet ÇALIŞKAN
1
Paranın Anlamı

Para (para arzı)—mal ve hizmetlerin
bedelinin ödenmesinde ya da borçların
geri ödemesinde kullanılabilecek olan her
türlü araçtır. Para bir stok değişkenidir.

Servet—değer depolamak için kullanılan
mal ve mülklerin toplamı. Servet de stok
değişkenidir.

Gelir—belirli bir zaman birimine düşen
kazanç akımı. Gelir bir akım değişkenidir.
2
Paranın Fonksiyonları

Değişim Aracı—mal ve hizmet alışverişi sırasında
harcanan zamanı en aza indirdiği için verimliliği arttırır.
İşbölümünü ve uzmanlaşmayı kolaylaştırır. İyi bir
değişim aracı








Herkes tarafından kabul edilmeli
Bir standardı olmalı
Bölünebilir olmalı
Taşınması kolay olmalı
Çabuk bozulan birşey olmamalı
Üretim maliyeti düşük olmalı
Hesap Birimi—varlıkların, mal ve hizmetlerin değeri
para birimi ile ölçülür.
Değer Depolama Aracı—alım gücünün zamandaki
noktalar arasında transferini sağlar. En likit aktif
kalemidir ancak enflasyon yüksek ise değer depolama
fonksiyonu zayıflar
3
Ödeme Sistemlerinin Gelişimi
Mal Para: Altın, Gümüş, Sigara, Taşlar,
vb.
 %100 kıymetli maden karşılıklı temsili
paralar (banknot)
 Karşılıksız (Kağıt) Para
 Çekler
 Elektronik Ödemeler (Elektronik Fon
Transferi)
 E-Para (ATM Kartı POS işlemi)

4
Para Tanımları

En likit (dar) tanımdan en az likit (geniş)
tanıma doğru M1, M2 ve M3 şeklinde ifade
edilir.



M1 = Kağıt P. + Bozuk P. + Vadesiz Mevduat
Hesapları + Seyahat Çekleri
M2 = M1 + Vadeli Mevduat Hesapları
M2Y = M2 + Döviz Tevdiat Hesapları
5
20
20
20
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
04
02
00
98
96
94
92
90
88
86
84
82
80
78
76
74
72
70
50
M2Y
1,000,000,000
100,000,000
10,000,000
1,000,000
100,000
M2Y
10,000
1,000
100
10
1
6
900000
800000
700000
600000
500000
M2Y (1987=100)
GDP DEFLATOR (1987=100)
400000
300000
200000
100000
0
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
7
Dollarization and Monetary Transmission in Turkey, Erdem BAŞÇI Vice Governor Central Bank of
Turkey
Para Politikası
90
ISE Bonds and Bills Market Benchm ark
Interest Rate (Com pound)
80
70
CBRT O/N Interest Rate (Com pound)
60
50
40
30
20
11.09.06
04.05.06
23.12.05
16.08.05
11.04.05
02.12.04
23.07.04
17.03.04
03.11.03
27.06.03
05.02.03
23.09.02
15.05.02
02.01.02
10
8
Aktif Dolarizasyonu
Döviz Tevdiat Hesaplarının Toplam Mevduata Oranı
%
43
41
39
37
35
33
31
29
Sep -0 6
Ju n - 0 6
M ar-0 6
D ec-0 5
Sep -0 5
Ju n - 0 5
M ar-0 5
D ec-0 4
Sep -0 4
Ju n - 0 4
M ar-0 4
D ec-0 3
25
Sep -0 3
27
Dollarization and Monetary Transmission in Turkey, Erdem BAŞÇI Vice Governor Central Bank of
Turkey, December 2006
9