sudden cardıac deaths ın young athletes - Trakya Üniversitesi

DENEY HAYVANLARININ
FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ
Dr. S. Arzu Vardar
Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fizyoloji AD
İÇERİK
Fizyolojik özelliklerin araştırma öncesi
değerlendirilmesi
Fizyolojik özelliklerin monitorizasyonu
Toplam kan miktarının fizyolojik önemi
Enjeksiyon bölgesi ve o bölgelere yapılabilecek en
fazla ilaç ya da madde hacmi
Alınan ve çıkarılan sıvı miktarının fizyolojik önemi
Türlere göre genel özellikler
FIZYOLOJIK ÖZELLIKLERIN ARAŞTIRMA
ÖNCESI DEĞERLENDIRILMESI
Mutlaka bilimsel koşullarda yetiştirilmiş
deney hayvanı kullanılmalıdır.
•Böylece genetik ve çevresel olarak benzer
özellikte hayvanlarla çalışılmış olur
 Hasta
deney hayvanı
belirlenmeli ve araştırma
dışı bırakılmalıdır.
cerrahi girişim
öncesi hematolojik ve
biyokimyasal
değerlendirme bilinmelidir.
 Önemli
Genel fizyolojik özelliklerin
varyasyon gösterebileceği bilinmelidir.
 Veriler genel eğilimi temsil
etmektedir.
Sıçanların
temel
fizyolojik
özellikleri
(Baker et al.
1979-Weihe
1987)
Yaşam Uzunluğu
Ağırlık
Erişkin
2-3,5 yıl
Doğumda 5-6 g
Erkek
300-800g
Dişi
250-400o
Tüylenme
9 gün
Göz açılması
12-14 gün
Kulak kanalının açılması
12-14 gün
Testislerin inmesi
15-50gün
Rektal ısı
38-39 C
Kalp hızı
320-480 atım
Kan basıncı
Diastolik 60-90 mmHg
Sistolik
75-120 mmHg
Solunum hızı
85 -110 soluk/dk
Tidal Volum
1.6 lt
Günlük yiyecek ihtiyacı
5g/100g
Günlük su ihtiyacı
8-10 ml/100g
Günlük idrar çıkışı
5.5 ml/100g
İdrar ozmolaritesi
1660 mOsm/kg Su
İdrar pH
7,5-8,5
Plazma volümü
3,08-3,67 ml/100g
Eritrosit
7-10 x 10 6 /mcl
Farelerin
temel
fizyolojik
özellikleri
(Fox et al.,
1984)
Yaşam Uzunluğu
Ağırlık
Erişkin
Genellikle
Doğumda
Erkek
Dişi
Hamilelik süresi
Yavru sayısı
Doğum ağırlığı
Göz açılması
Sütten kesme süresi
Kalp hızı
Kan basıncı
Diastolik
Sistolik
Solunum hızı
Tidal Volum
Dakika volümü
Eritrosit
Pıhtılaşma zamanı
PTT
Protrombin zamanı
1-3 yıl
5-6 g
20-40g
18-35 g
21-22 gün
4-12
1,0-1,5 g
12-13 gün
21 gün
310-840 atım/dk
102-110 mmHg
133-160 mmHg
163 soluk/dk
0,18 (0,09-0,38) ml
24 (11-36) ml/dak
8,7-10,5 x 10 6 /mcl
2-10 dak
55-110 sn
7-19 sn
 Büyük
deney hayvanlarının sıvı ve besin
alımı, anestezi öncesi 8-12 saat önce
kesilmelidir.
 Tavşan
ve daha küçük deney hayvanlarının
işlem öncesi aç bırakılması
önerilmemektedir.
FIZYOLOJIK ÖZELLIKLERIN
MONITORIZASYONU
Solunum sistemi:
Solunum hızı
Tidal volüm
Mukozaların rengi
Kardiyovasküler sistem:
Kalp atım hızı ölçümü
 İnvaziv ya da noninvaziv kan basıncı
ölçümü

İnvazif olarak kalp işlevinin
incelenmesi

Çeşitli yöntemler kullanılabilir
– Örn: Langendorff Yöntemi
Sol ventrikül basınç gelişimi
Kalp hızı
Vücut sıcaklığı

Küçük laboratuvar
hayvanları anestezi
sırasında çok hızlı ısı
kaybetmektedir.

Ortam sıcaklığı sabit
tutulmalı ve ısıtıcı pedler
kullanılmalıdır.
Isı kontrol sistemi
SOLUNUM ve KALP HIZI için; ilk bilinmesi
gereken, insana oranla çok yüksek olduğu
Türe göre değişir ancak hemen tamamında
solunum ve kalp hızı insanın 3-4 katıdır.
Sıçan
Solunum hızı
Kalp hızı
85 -110 soluk/dk
320-480 atım
Fare
Solunum hızı
Kalp hızı
163 (150-250) soluk/dk
310-840 atım/dk
Tavşan
Solunum hızı
Kalp hızı
32-65 soluk/dk
150-300 atım/dk
Hamster
Solunum sayısı
Kalp hızı
74 (33-127) soluk/dk
280-412 atım /dk
Kobay
Solunum hızı
Kalp hızı
42-104 soluk/dk
230-380 atım/dk
Kan ve sıvı kayıpları fizyolojiyi etkiler
Toplam kan miktarı özellikle deneyi
planlarken bilinmelidir.
Alınacak kan miktarı, türe, seçilen hayvanın
yaşına ve beden büyüklüğüne göre belirlenir.
Basitçe hayvan ağırlığının % 5-7’si olarak
hesaplanabilir.
TOPLAM KAN MİKTARI
 250
gr’lık erişkin bir sıçan için,
En az
250 x 5/100 = 12,5 ml
En çok
250 x 7/100 = 17.5 ml
KAN PARAMETRELERİ ve KRİTİK KAN ALMA MİKTARLARI (ml)
Erişkin
ortalama
volüm
Öldürülmeden
alınabilecek
en fazla volüm
Sakrifikasyonda
alınabilecek
en fazla volüm
Tür
Hemoglobin Hematokrit
g/dl
Fare
10.2-16.6
32-54
1.5
0,3
1,0
Sıçan
11.1-18.0
36-52
15.0
1,5
10,0
Tavşan
9.9-19.3
30-53
150.0
20,0
100,0
Ayrıca kanın diğer fizyolojik özellikleri
hakkında da bilgi sahibi olunmalıdır.
En önemlisi hematokrit düzeyi
Deney hayvanlarında eritrosit sayısı
fazla ve htk yüksek olduğu için insanda
olduğundan daha az serum elde edilir.
ENJEKSİYON BÖLGESİ ve
YAPILABİLECEK İLAÇ YA DA MADDE
HACMİ
Verilecek ilaç ya da madde hacmi fizyolojik
dengeleri etkilememelidir.
Maksimum sıvı hacmi ve enjeksiyon şekli iyi
belirlenmeli.
Deney hayvanına serum verilecekse, ense ya
da sırt bölgesinden subkutan ve yavaş uygulanır.
UYGUN ENJEKSİYON BÖLGELERİ VE VERİLEBİLECEK
SIVI MİKTARLARI (ml)
Tür
Subkutan
İntra-muskuler
İntra-peritonal
İntra-venöz
İntra-dermal
Fare
1-3
0.05
2-3
0,2
0.05
Sıçan
5-10
0.03
5-10
0,5
0.05
Tavşan
30-50
0.5-1.0
50-100
1-5
0.1
GÜNLÜK İDRAR MİKTARLARI
Hayvanların sağlıklarını takip etmede en iyi ipucudur.
En önemli nokta idrar ölçümünün güvenli yapılıp
yapılmadığıdır.
Bu amaçla idrar özel metabolik kafeslerde
toplanabilir.
Metabolik kafes
GÜNLÜK TÜKETİLEN SU MİKTARI ve
Fizyolojik Önemi
Türe ve büyüklüğe göre farklıdır.
Günlük su tüketimindeki azalma ya da artış
hayvanın sağlığı konusunda şüphe
duyulmasına neden olur.
Ancak en önemli nokta şişelerin su akıtıp
akıtmadığının iyice kontrol edilmesidir.
İÇME SUYUNA MADDE KONACAK İSE
İçme suyu + madde (dozun alındığından
kesinlikle emin olmak gerekir)
Genel bilgiler incelenmeli ve ya bir hafta önce ve
sonrasında hayvanların içtikleri su miktarı
ölçülmelidir.
Verilen madde suyun tadını değiştirebilir.
GÜNLÜK YEM TÜKETİMİ FİZYOLOJİYİ
ETKİLER
Tüketilen yem miktarı değişikliği sağlıksızlık
göstergesidir.
Bazı maddeler yem içine katılabilir. Tavşanlarda
en iyi hiperkolesterolemi modeli yemlerine % 2
oranında kolesterol katılarak oluşturulur.
DIŞKI ÖZELLİKLERİ DEĞİŞMİŞ İSE
FİZYOPATOLOJİK DEĞİŞİM ???
Dışkı katı formda, çoğu pellet tarzındadır. Türlere göre
renkleri farklı olabilir. Örn: Fare koyu kahve, tavşan yeşil.
Dışkı sıvı forma dönerse hayvan gözetime alınmalı ve
besinleri çok iyi kontrol edilmelidir.
FİZYOLOJİK DEĞERLENDİRMEDE
SİSTEMATİK ÖZELLİKLER DİKKATE ALINIR
Tür bazında düşünme
Soy bazında düşünme
Her soy her çalışmaya uygun değilidir.
Bazı soylarda kendiliğinden hastalık oluşur.
SHR: Spontan hipertansiyon
Çıplak fare (Nud mause): Timus yok
DENEYSEL AMAÇLI
OLARAK
EN SIK KULLANILAN
TÜRLERDEKİ
FİZYOLOJİK ÖZELLİKLER
Farelerin
temel
fizyolojik
özellikleri
(Fox et al.,
1984)
Yaşam Uzunluğu
Ağırlık
Erişkin
Genellikle
Doğumda
Erkek
Dişi
Hamilelik süresi
Yavru sayısı
Doğum ağırlığı
Göz açılması
Sütten kesme süresi
Kalp hızı
Kan basıncı
Diastolik
Sistolik
Solunum hızı
Tidal Volum
Dakika volümü
Eritrosit
Pıhtılaşma zamanı
PTT
Protrombin zamanı
1-3 yıl
5-6 g
20-40g
18-35 g
21-22 gün
4-12
1,0-1,5 g
12-13 gün
21 gün
310-840 atım/dk
102-110 mmHg
133-160 mmHg
163 soluk/dk
0,18 (0,09-0,38) ml
24 (11-36) ml/dak
8,7-10,5 x 10 6 /mcl
2-10 dak
55-110 sn
7-19 sn
Sıçanların
temel
fizyolojik
özellikleri
(Baker et al.
1979-Weihe
1987)
Yaşam Uzunluğu
Ağırlık
Erişkin
2-3,5 yıl
Doğumda 5-6 g
Erkek
300-800g
Dişi
250-400o
Tüylenme
9 gün
Göz açılması
12-14 gün
Kulak kanalının açılması
12-14 gün
Testislerin inmesi
15-50gün
Rektal ısı
38-39 C
Kalp hızı
320-480 atım
Kan basıncı
Diastolik 60-90 mmHg
Sistolik
75-120 mmHg
Solunum hızı
85 -110 soluk/dk
Tidal Volum
1.6 lt
Günlük yiyecek ihtiyacı
5g/100g
Günlük su ihtiyacı
8-10 ml/100g
Günlük idrar çıkışı
5.5 ml/100g
İdrar ozmolaritesi
1660 mOsm/kg Su
İdrar pH
7,5-8,5
Plazma volümü
3,08-3,67 ml/100g
Eritrosit
7-10 x 10 6 /mcl
Tavşanların
temel
fizyolojik
özellikleri
(Harkness
and Wagner;
(1989);
Williams,
(1976);
Weisbroth et
al., (1974).)
Yaşam
Ağırlık
5-10 yıl
Doğumda 30-100 g
Erişkin
2,5-5 kg
Büyüme hızı
15-20g/gün-8 haftaya kadar
100-150 g/hafta 26 hafta
Hamilelik
31-32 gün
Yavru sayısı
4-10
Vücut ısısı
38-40 C
İskelet ağırlığı
Total vücut ağırlığının % 7-8’i
Kalp hızı
150-300 atım/dk
Kan basıncı
Diastolik 60-90 mmHg
90-130 mmHg
Sistolik
Kan volumü
45-75 ml/kg
Solunum hızı
32-65 soluk/dk
Tidal Volum
20 (4-6 ml/kg) ml
Hct
%30-50
Kobayın
Temel
Fizyolojik
Yaşam Uzunluğu
Ağırlık
Doğum Kilosu
Özellikleri Vücut Sıcaklığı
Yaşam Süresi
Noonan
D. (1994) Besin Tüketimi
Solunum hızı
Kalp hızı
Kan basıncı
Kan volumü
Tidal Volum
Hb
Dişi
Erkek
Diastolik
Sistolik
5-10 yıl
900-1200 gr
700-900 gr
70-100 gr
37.2-39.5
4-5 yıl
6gr/100 gr/gün
42-104 soluk/dk
230-380 atım/dk
55-58 mmHg
80-94 mmHg
69-75 ml/kg
2.3-5.3 ml/kg
11-15 g/100 ml