BULAŞICI HASTALIKLAR VE BİLDİRİMİ

BULAŞICI HASTALIKLAR
HEMŞİRELİĞİ
Hazırlayan
Öğr.Gör.Sibel Serap CEYLAN
1
Dersin Tanımı: Bu ders, bulaşıcı hastalıkların tanımını, epidemiyolojik ve
klinik özelliklerini, bulaşıcı hastalıklardan korunma, kontrol ve tedavi
yöntemleri ile hemşirelik bakım ilkelerini içerir.
Dersin Amacı: Bu derste öğrenciye, toplumun sağlığını koruyucu ve geliştirici
önlemleri planlamak, bulaşıcı hastalıkların klinik özellikleri, tedavisi, kontrolü
ve hemşirelik bakımı hakkında bilgi kazandırmaktır.
Dersin Programdaki Yeri Ve Süresi: Bulaşıcı Hastalıklar Hemşireliği dersi,
2 yılın güz döneminde yer alır. Ders haftada 2 saat olmak üzere toplam 28
saatlik sürede verilir.
Derse Devam ve Değerlendirme: Öğrencinin derslerin %40’una devam
etmeme hakkı vardır. Pamukkale Üniversitesi Lisans Eğitim, Öğretim ve Sınav
Yönergesine göre yapılır.
Dersin değerlendirilmesinde 1 ara sınav ve bir genel sınavla yapılır. Geçme
notuna ara sınavın ve genel sınavın %50’si etki eder.
2
KONU
Derse giriş
Bulaşıcı hastalıklarda kullanılan terimler
Bulaşıcı hastalıklarla savaşta sağlık ekibinin yetki ve sorumlulukları
Enfeksiyonlara ait temel özellikler
Hastane enfeksiyonları ve Enfeksiyon Kontrol Hemşireliği
Enfeksiyon kontrolü ve korunma önlemleri
Bağışıklama
Solunum yolu ile bulaşan hastalıklar ve Hemşirelik Bakımı
Sindirim yolu ile bulaşan hastalıklar ve Hemşirelik Bakımı
AIDS
HEPATİTLER
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar ve Hemşirelik Bakımı
Deri ve temas yolu ile bulaşan hastalıklar ve Hemşirelik Bakımı
Paraziter enfeksiyonlar ve Hemşirelik Bakımı
3
BULAŞICI HASTALIKLARDA
KULLANILAN TERİMLER
4
ENDEMİ
Bir enfeksiyon etkeninin veya hastalığın
belirli bir coğrafyada veya toplulukta
sürekli görülmesi durumudur.
5
EPİDEMİ (salgın)
Bir hastalığın veya sağlıkla ilişkili spesifik bir
durumun belirli bir coğrafyada veya toplulukta
beklenenden daha fazla sayıda görülmesidir
 Geçmişteki deneyimler
 Hastalığın bölgede daha önce görülmemiş olması
 Olayın ortaya çıktığı yer ve zaman
6
PANDEMİ
Belirli aralıklarla görülen kıtalar arası ölümcül
salgındır.
1918-1919 ispanyol gribi -> 50-100 milyon kişi
1957 asya gribi -> 1 milyon kişi
1968 hongkong gribi -> 750 bin kişi
7
SÜRVEYANS
Verilerin
sistematik
olarak
toplanması, biriktirilmesi ve özellikle elde
edilen sonuçlara göre harekete geçecek
kişiler başta olmak üzere bu sonuçlara
ihtiyacı olan birimlere hızla geri bildirimini
sağlamak
üzere
verilerin
değerlendirilmesi sürecidir
8
Sürveyans;
Bir toplulukta bir hastalığın oluşma
riskini artıran ve azaltan koşulların
görülüşü ve sıklığını belirlemeye yönelik
olarak sistematik, aktif ve sürekli olarak
yapılan gözlemler olarak tanımlanmaktadır.
9
ETKİLİ BİR SÜRVEYANSIN AŞAMALARI
• Olgu/salgını saptama
• Sahaya bilgi verme
• Kaydetme
• Kontrol önlemlerinin
alınması
• Doğrulama
(epidemiyolojik/lab)
• Program kararları
• Bildirim (erken/rutin)
• Politika ve planlarda
değişiklik
• Analiz ve yorumlama
(yer/ zaman/ kişi özellikleri)
• Değerlendirme ve izleme
10
ELİMİNASYON
Bir enfeksiyon etkeni yeryüzünden yok
edilemese bile neden olduğu hastalığın
görülmemesinin sağlanmasıdır
11
ERADİKASYON
Hastalığın
etkeni
ile
yeryüzünden yok edilmesidir.
birlikte
Bir ülkede yada bölgede endemik olan
bir hastalığın, kökünün kazınması anlamına
gelir.
12
SANİTASYON
Bir çevresel ortamdaki mikrobiyal
kolonizasyonu halk sağlığı amaçlarına
karşılık gelecek ölçüde yeterli düzeylere
indirme veya ortadan kaldırmadır.
13
SPORADİ
Enfeksiyon hastalıklarının bir bölgede
oldukça seyrek, dağınık vakalar halinde
görülmesi durumudur.
14
FİLYASYON
Hastalığın nereden kaynaklandığını
bulmak için yapılan geriye yönelik
çalışmalara Filyasyon denir.
Kaynağın bulunması, yeni bulaşmaları
önlemek açısından önemlidir.
15
Hava yoluyla ve vektörler aracılığıyla
bulaşanlarda ve Zoonozlarda kaynağa
ulaşmak oldukça güçtür
Su ile bulaşan hastalıklarda kaynağın
bulunması önemli güçlükler yaratır, yine de
gelişmiş toplumlarda başarılma olasılığı
yüksektir.
16
Bulaşma aracı besin maddeleri ise
daha kolay bulma olanağı vardır.
Eğer hastalık cinsel ilişkiyle bulaştıysa
kaynağın bulunması zorunludur, çünkü bu
tür hastalıklarla savaşımın tek yolu budur.
17
Kaynak aranırken başvurulacak yöntem,
öncelikle çok güvenilir bir öykü almaktır
Burada hastalığın kuluçka dönemi önem
kazanır
Bulaşma yolu gözönüne alınarak, kişinin
hastalığın kuluçka dönemi içerisinde enfekte
olabileceği tüm araçlar konusunda bilgi toplanır.
18
Elde edilen bilgi rapor halinde yazılır
ve bulaşıcı hastalık bildirge formu ile
birlikte Sağlık Müdürlüğü'ne gönderilir.
19
Filyasyonun amacı önlem alınmasıdır
20
Bulaşıcı Hastalıkların Toplum
Üzerine Etkileri
Toplumun huzurunun kaçması
Sağlık Hizmetlerinin aksaması
Ölüm ve sakatlıklar
Ekonomik kayıplar
Hastalıkların dünya çapında yayılması
21
Bulaşıcı Hastalıkları Etkileyen
Faktörler
22
Bireysel etmenler
 Sağlam insanın derisinin yapısı
 Genetik faktörler
 Beslenme durumu
 Kişisel davranışlar
 Yaş
 Cins
 İmmun sistem
23
Toplumsal Etmenler
Çevre
Kültürel yapı
Yerleşim yeri
Sağlık imkanlarından faydalanma durumu
Toplumun sosyo ekonomik düzeyi
24
Enfeksiyon Etmenine Bağlı
Etmenler
Bulaşma yolu
Konakçıya ait özellikler
Kaynağa yönelik özellikler
25
Bulaşıcı Hastalıklarla Savaşta Sağlık
Ekibinin Yetki ve Sorumlulukları













Planlama
Programlama
İşbirliği
Görevlendirme
Denetleme
Yönlendirme
Uygulama(filyasyon, sürveyans, prevelans, ihbar vb)
Değerlendirme
Bildirme
Tedavi edici ve koruyucu sağlık hizmetleri
Afet planlaması
Çevre sanitasyonu
Proje ve araştırmalara katılmak
26
Bulaşıcı Hastalıkların Bildirimi
İlk adım hastalığın çabuk tanınmasıdır
Tüm enfeksiyon hastalıklarının bildirimi
gizlilik içinde, en hızlı haberleşme
araçları ile yapılır
27
Bildirimin Amacı
hastalığın
erken dönemde tanılanmasını sağlamak
ve
hastalık konusunda ilgilileri uyarmak
ve
önlem alınmasını sağlamaktır.
28
Bildiri Aşamaları
1. aşama: Hastalığın görüldüğü yerde yerel
topluluklarda temel istatistik verilerinin
toplanması
2. aşama: İlçe, eyalet veya il düzeyinde verilerin
birleştirilmesi
3. aşama: Elde edilen bilgilerin ulusal kapsamda ele
alınması
4. aşama: Ulusal sağlık yetkilisince belirli
hastalıkların DSÖ’ne bilgilendirilmesi
29
Bildirimi Zorunlu Hastalıklar
30
YENİ BİLDİRİM SİSTEMİNDE YER ALAN HASTALIKLAR
GRUP A
GRUP B
 AIDS
 AKUT KANLI İSHAL
 BOĞMACA
 BRUSELLOZ
 DİFTERİ
 GONORE
 HIV ENFEKSİYONU
 KABAKULAK
 KIZAMIK
 KIZAMIKÇIK
 KOLERA
 KUDUZ/KUDUZ RİSKLİ TEMAS
 MENİNGOKOKSİK HAST.
 NEONATAL TETANOZ
 POLİOMİYELİT
 SİFİLİZ
 SITMA
 ŞARBON
 ŞARK ÇIBANI
 TETANOZ
 TİFO
 TÜBERKÜLOZ
 AKUT VİRAL HEPATİTLER
GRUP C
 AKUT HEMORAJİK ATEŞ
 CREUTZFELDT-JAKOB H.
 EKİNOKOKKOZ
 H. INFLUENZA Tip b (Hib) ENF.
 İNFLUENZA
 KALA-AZAR
 KONJENİTAL RUBELLA
 LEJYONER HASTALIĞI
 LEPRA
 LEPTOSPİROZ
 ŞİSTOZOMİYAZ
 TRAHOM
 TOKSOPLAZMOZ
 TULAREMİ
GRUP D
 CAMPYLOBACTER JEJUNI
 CHLAMYDIA TRACHOMATIS
 CRYPTOSPORIDIUM SP
 ENTAMOEBA HISTOLYTICA
 ENTEROHEMORAJİK E.COLI
 GIARDIA INTESTINALIS
 SALMONELLA SP.
 SHIGELLA SP.
 LISTERIA MONOCYTOGENES
• ÇİÇEK
• SARI HUMMA
• EPİDEMİK TİFÜS
• VEBA
31
A Grubu
Ülke genelindeki resmi ve özel bütün sağlık
kuruluşlarından ve özel hekimlerden bildirimi
yapılacak olan hastalıklar
B Grubu
Ülke genelindeki resmi ve özel bütün sağlık
kuruluşlarından ve özel hekimlerden tespit edildiği
anda rutin bildirim sürecini beklemeden en acil
şekilde ihbarının yapılması zorunlu olan
hastalıklar.
32
C Grubu
Ülke genelindeki bütün sağlık kuruluşlarından
değil, sadece seçilmiş olan merkezlerden
bildirimi yapılacak olan hastalıklar
D Grubu
Ülke genelindeki seçilmiş olan
laboratuvarlardan (tüm kamu kurum ve
kuruluşlarına ait laboratuvarlar) bildirimi
yapılacak olan hastalıklar
33
ENFEKSİYONLARA AİT
TEMEL ÖZELLİKLER
34
ENFEKSİYON
Bir mikroorganizmanın duyarlı konakçı
dokusuna girip üremesi, çoğalması ve
koloniler oluşturmasıdır.
35
Bir Enfeksiyonun Olası Etkileri
 Hastalık oluşmaması
 Klinik enfeksiyon
 Ölüm
 Bağışıklık
 Taşıyıcılık
 Bağışıklık oluşmaması (iyileşme)
 Subklinik enfeksiyon
 Bağışıklık
 Taşıyıcılık
 Bağışıklık oluşmaması
 Taşıyıcılık
36
ENFEKSİYON HASTALIĞI
Konakçıda hastalık belirtileri veya doku
travması şeklinde fizyolojik yanıt
oluşmasıdır
Her enfekte kişi hasta değildir, tedaviye
gerek duymayabilir
37
İNKÜBASYON PERİYODU
(KULUÇKA DÖNEMİ)
Bir infeksiyöz ajanın vücuda girişinden
hastalık belirtilerinin ortaya çıkışına kadar
geçen süredir.
Kuluçka dönemi etkenin türüne, sayısına,
enfeksiyon hastalığı yapma gücüne, konağa
giriş ve yerleşme yerleri arasındaki
uzaklığa ve konak direncine bağlıdır.
38
BULAŞTIRICILIK SÜRESİ
Bir infeksiyon hastalığının seyrinde
hastalığın bir başkasına bulaştırabildiği
süreyi ifade eder.
39
TAŞIYICI (PORTÖR)
Yalnızca enfekte olan, hastalığı
bulunmayan kişilere denir.
Hastalara oranla etkeni daha fazla
yayarlar.
40
NORMAL FLORA
İnsan vücudunda bulunan ve yer
değiştirmedikçe hastalık yapmayan
mikroorganizmalar topluluğuna denir
41
ENFEKSİYON ETKENLERİ
Tek hücreli, karmaşık enzim yapısına sahip çok
küçük canlılara mikroorganizma denilmektedir. Her
zaman hastalık yapmazlar hatta bazen yaşamsal öneme
sahiptirler.
Enfeksiyon etkenleri konağa girip çoğaldıktan sonra
 immünolojik (romatizmal ateş),
 inflamatuar (ateş, halsizlik), ve
 dejenaratif (ölüm) olaylar gibi çeşitli yanıtlara neden
olmaktadır.
42
Mikroorganizmalar canlılarda 3 türlü
bulunabilirler;
Saprofit
Simbioz
Parazit
KOMMENSAL
PATOJEN
43
Başlıca enfeksiyon oluşturan
etkenler
bakteriler
viruslar
mantarlar
riketsiyalar
protozoolar
helmintler olarak sınıflandırılır.
44
ENFEKSİYON OLUŞUM ZİNCİRİ
Enfeksiyon zinciri
Mikroorganizmanın enfeksiyon
oluşturabilmesi için belirli aşamalardan
geçmesi gerekir, bu aşamalar zincirine
denir.
45
46
ETKEN
Bakteri, virüs, mantar, parazit olabilir.
 Tüm mo lar tehlikeli değildir.
 Patojen olmayan mo lar vücut için yarar sağlar
 Ör; barsakta patojen olmayan mo lar B12 vitamini, K
vitamini ve folik asit sentezine yardım ederler.
47
İnsanda enfeksiyon oluşabilmesi için etkene ait
özellikler:
 Etken insan için patojen olmalı
 Etken, enfeksiyon hastalığını meydana getireceği doku
veya organda bulunmalı
 Etken, enfeksiyon hastalığını oluşturabilecek serotipte
olmalı
 Etkenin patojenitesi veya enfeksiyozitesi
(mikroorganizmanın hastalık yapabilme veya bir çok
insanı hastalandırma yeteneği) yüksek olmalı
 Etkenin invazyon gücü yüksek olmalı
 Etkenin sayısı fazla olmalı
48
REZERVUAR (ENFEKSİYONUN KAYNAĞI)
İnsanda
enfeksiyon
yapan
etkenlerin
yaşayıp
çoğaldıkları canlı yere enfeksiyon kaynağı denir.
Başlıca enfeksiyon kaynakları insanlar, hayvanlar ve
cansız nesneler (su, toprak) dir.
Kaynaklar ikiye ayrılır:
- Endojen kaynaklar: Deri ve mukoza yüzeyinde bulunan
organizmalardır.
- Eksojen kaynaklar: Diğer insanlar, hayvanlar, toprak,
su, intravenöz sıvılar ya da kontamine olmuş araçlardır.
49
Enfeksiyonlu hastalar: Enfesiyon etkenini
aldıktan ve kuluçka dönemi geçtikten
sonra hastalık belirtileri gösteren insanlardır.
Taşıyıcılar: Portörler
 Kuluçka dönemi taşıyıcıları
 Hastalık sonrası dönemi t.
 Hastalık nöbetleri arası t.
 Hastalanmayan taşıyıcılar
Enfeksiyon
spekturumu
Enfeksiyonlu hayvanlar
Kaynak ne kadar fazla yer değiştirirse enfeksiyon
hastalığı spekturumu o kadar geniş ve büyük olur.
Kaynakta etken ne kadar fazla yerleşir, ürer ve çoğalırsa
enfeksiyon şiddeti o kadar fazla olur.
50
KAYNAKTAN ÇIKIŞ YOLU
Etkenler sıklıkla enfeksiyonlu kişilerin vücudundan
enfeksiyon oluşturdukları doku veya organ yolu ile çıkarlar.
Bazı enfeksiyon hastalıklarında ise etken kaynaktan
çıkamaz, sadece o kaynakta kalır.
Başka kişi veya kaynağa geçemez.
(Ör; botilusmus, tetanoz)
İnsanlarda; solunum sistemi, boşaltım sistemi, sindirim
sistemi ve deri bütünlüğünün bozulduğu yerlerdir.
Örneğin: mikroorganizma balgam, tükrük, dışkı, idrar, kan
vs ile vücut dışına çıkar.
51
• Epidemiyolojik açıdan etkenlerin çıkış kapıları
değerlendirildiğinde en önemli çıkış yolu oral yada
solunum yoludur. Kontrolü zor bir yoldur, toplu bulunulan
yerlerde salgınlar oluşturur.
• Etkenlerin dışkı, idrar yara akıntıları ile çıkışlarında ise
bulaşma olasılığı ve bulaştırıcılık daha azdır.
52
BULAŞMA
Yeni bir enfeksiyon oluşması için kaynaktan
çıkan enfeksiyon etkenlerinin duyarlı bir
konakçıya taşınmasına bulaşma denir.
Bulaşıcı hastalıklar 2 şekilde bulaşır
• Doğrudan Bulaşma: Etken beklemeden duyarlı
kişiye yakın temas veya solunum yolu ile geçer.
Örneğin; öpme gibi doğrudan temasla
(stafilokok), cinsel ilişki ile (gonore, HIV), fekaloral yol ile (hepatit A, sigella) ve öksürük ve
hapşırıktaki damlacıklarla (influenza, Tbc),
53
• Dolaylı Bulaşma: Etken hava ile, vektörlerle ve araçlarla
taşınır.
Canlı araçlar
* Mekanik taşıma: Böceklerin ayağı, kanadı ile
dolaştıkları yerlerden enfeksiyon etkenlerini hiçbir
değişime uğratmadan yeni konakçıya taşımasıdır.
Biyolojik taşıma: Etkenin alındığı canlıda hastalık
evrimini tamamlayıp yeni konakçıya taşınmasıdır.
Biyolojik taşımayı yapan canlıya VEKTÖR denir.
Cansız araçlar
(Eşyalar, yiyecekler, içecekler, hava, toz, eller, toprak,
su)
*
54
YENİ KONAKÇIYA GİRİŞ
 Solunum yolu
 Sindirim yolu (ağız)
 Deri ve mukoza çatlakları
 Parenteral enjeksiyonlar
 Plesenta
55
Orgonotropizm: Bazı etkenler yeni konakçıya
nereden girerse girsin her zaman aynı organa
gider Buna orgonotropizm denir. Örneğin kuduz
etkeni her zaman beyne gider.
Lokal Yayılım: Etken giriş kapısına yerleştikten
sonra buradan komşu dokulara veya lenf yoluyla
çevreye yayılır. Buna lokal yayılım denir. Lokal
yerleşip üreyen etken kan yoluyla tüm
organizmaya yayılır veya giriş kapısından uzak bir
yerde hastalık belirtisi verir (menenjit, çiçek gibi)
56
DUYARLI KONAKÇI
Mikroorganizmayı vücudunun üzerinde veya
içinde barındıran, insan veya hayvandır.
 vücut direnci azalmış,
 kronik hastalığı olan,
 dengesiz beslenen,
 aşırı yorgun,
 alkol / sigara bağımlılığı olan,
 bağışıklık sisteminin yetersiz olduğu kişiler,
uygun konakçıdır.
57
Konakçının duyarlılığını etkileyen faktörler
Konak ve çevresi ile ilgili faktörler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yaş
Cinsiyet
Beslenme
Hormonlar
Aşırı yorgunluk
Uzun süre soğuk /sıcakta kalma
Uykusuzluk
Aşırı alkol alımı
Enflamatuar yanıt
Ateş
58
KONAK SAVUNMASI
Nonspesifik
mekanizmaları
savunma Spesifik
savunma
mekanizmaları
- Deri ve mukoza bütünlüğü
- Vücut sıvısındaki bakterisidal
maddeler
- Normal vücut floraları
- Kompleman sistemi
- Opsonizasyon
- Lökositlerin aktivasyonu
- Hedef hücrelerin lizisi
- Fibronektin
- Fagositoz
- Polimorf nüveli lokositler
- Monositler
- Makrofajlar
- Hücresel
immün
yanıt
- Humoral yanıt
59
Vücut sıvısındaki bakterisidal maddeler
• Derideki yağ asitleri
• Mukoza salgıları
• Solunum yollarındaki sillialar, öksürme aksırma
refleksleri
• Vücut sekresyonları, gözyaşı, mide suyu
• Anne sütü
60
Opsonizasyon
• Bakteri veya antijenlerin makrofaj ve nötrofiller
tarafından fagasitozunu kolaylaştırmak için
antikor veya kompleman gibi opsonin denilen
maddelerle bağlanması olayıdır.
61
İmmünglobulinler ve Özellikleri
Sınıfı
Toplam Özellikleri
oranı %
IgG
75
IgG plasenta yoluyla anneden fetüse geçebilen tek Ig'dir. IgG uzun
ömürlü bir antikor olup, özellikle sekonder bağışık yanıtta çok
yüksek miktarlara ulaşır.
IgA
10-15
IgA salgılarda bulunan temel Ig'dir. Solunum, sindirim ve genital
sistem salgıları ile gözyaşı, tükrük, kolostrum ve sütte IgA bulunur.
dışarıdan giren mikroorganizmaların mukoza hücrelerine
bağlanmalarına, burada yerleşmelerine ve infeksiyon
oluşturmalarına engel olur.
IgM
5-10
İnfeksiyon hastalıklarının akut döneminde IgM serum düzeyinde
önemli artış görülür. her türlü antijenik uyarımda (infeksiyon, aşı,
v.b) ilk ve en erken sentezlenen Ig dir.
IgD
<1
İşi tam olarak bilinmemektedir.
IgE
<0,1
Ani hipersensivite den sorumludur. Mast hücreleri ve bazofillerde
bulunur.
62
ENFEKSİYON HASTALARINDA SÜREÇ
• Kuluçka dönemi
• Akut hastalık dönemi
• Nekahat dönemi
63
Enfeksiyon Tipleri
• Lokal enfeksiyon: Belli bir alanda enfeksiyon
olmasıdır.
• Sistemik enfeksiyon: Bir yerden organizmaların
tüm vücut, doku ve organlara yayılmasıdır.
• Primer enfeksiyon: Kişinin ilk aldığı organizma ile
enfeksiyondur.
• Sekonder enfeksiyon: Enfekte kişinin bu süreçte
başka bir enfeksiyon ajanı ile enfekte olmasıdır.
64
• Akut enfeksiyon: Enfeksiyonun 15 günden kısa
sürmesidir.
• Kronik enfeksiyon: Enfeksiyonun 15 günden
uzun sürmesidir.
• Bakteriyemi: Kanda bakteri bulunmasıdır.
• Septisemi: Kanda bakterinin varlığı ile birlikte
kişide ateş, titreme, üşüme ve hipertansiyon gibi
semptomların görülmesidir.
• Toksemi: Bakteri toksinlerinin kandaki
konsantarasyonunu gösterir.
65
ENFEKSİYON HASTALIKLARINDA
GENEL BELİRTİLER
Ateş
Taşikardi
Hipotansiyon (Ör: bakteriyemi)
Boğaz ağrısı (Ör: difteri, tonsilit)
Burun akıntısı (Ör: ÜSYE, kızamık, kızamıkçık)
Öksürük (Ör: Boğmaca, tüberküloz)
Hızlı ve derin solunum
Yardımcı solunum kaslarının kullanılması
Stridor (Ör: larenk difterisi, tetanoz)
Çilek dili (ahududu dil) görünümü (Kızıl)
66
Paslı dil (Ör: tifo)
İştahsızlık
Mide bulantısı-Kusma (Ör: paratifo, kolera)
İshal
Dışkıda kan (Ör: dizanteri)
Dışkının beyaz, pirinç suyu görünümü (kolera)
Deri/gözlerde sarılık (hepatitler)
Parotis bezlerinin şişmesi (kabakulak)
Lenfadenopati (Ör: kızamık, hepatit, AIDS tbc,
sifiliz)
Anemi
67
Enantem (mukozadaki döküntüler)
Ekzantem (derideki döküntüler)
Enfekte deri/yara
Vücutta kaşıntı ve deride soyulma
Gözlerde kızarıklık
Stomatit
Laterji
Baş ağrısı
Ense sertliği (menenjit)
İritabilite
68
Enfeksiyon tanısında kullanılan testleri
• Lökosit sayımı
• Eritrosit sedimantasyon
• Etkenin doğrudan mikroskopta
incelenmesi yada kültür yapılması
• Antikor testleri
• Deri testleri
69
Enfeksiyonsuz Sağlıklı Günler
70