Sağlık Çalışanlarının Hasta Hakları karşısında Etik Yükümlülükleri
advertisement
Hasta – Sağlık Çalışanı İlişkisinde Etik Yükümlülükler Prof. Dr. Nermin ERSOY Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 1 Hasta Sağlık çalışanı Değerler İlkeler Kurallar Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 2 Yasal yükümlülükler / Etik yükümlülükler Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 3 Tıpta yükümlülüklerin felsefi temelleri • Değerler (adalet, özgürlük, saygı, güven) • Erdemler (adalet, güvene sadakat, dürüstlük) • İlkeler (özerklik, zarar vermeme, yararlılık, adalet) • Haklar Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 4 Etik İlişki • • • • Kişilerin birbirlerine saygı duyması, Karşılıklı hak ve özerkliklerini korumaları, Paylaşılan sırları saklamaları, Birbirlerine güven duyması beklenir. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 5 Hasta – Sağlık çalışanı ilişkisinde; • • • • • Güven ilişkisini koruma Güçlünün-güçsüzü koruması Tıbbın değerlerini koruma Etik ilkeleri gözetme Ulusal ve uluslar arası etik kodlara uygun davranma Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 6 Tıbbın Temel Etik İlkeleri 1) Özerklik İlkesi: • Bireyin özerkliğine saygı gösterme 2) Yararlılık İlkesi: • Yararlı olma, yarar-zararı dengeleme 3) Zarar Vermeme İlkesi: • Zararı önleme, zarar vermekten kaçınma, 4) Adalet ilkesi: • Hakkaniyetli olma, tıbbi kaynakları adil paylaştırma. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 7 Etik ilkelerin yüklediği etik ödevler - 1 1) Özerkliğe Saygı İlkesi: • Bireyin kendi hakkında karar vermesine olanak tanıma ödevi, • Özerkliğini koruma/yükseltme ödevi, • Hastalığı ve tedavisi hakkında aydınlatma ödevi, • Gönüllülüğü gözetme ödevi. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 8 Etik ilkelerin yüklediği etik ödevler - 2 2) Zarar Vermeme İlkesi: • Zarardan kaçınma ödevi, • Zararı önleme ödevi, • Olası zararları öngörme ve ortadan kaldırma ödevi, Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 9 Etik ilkelerin yüklediği etik ödevler - 3 • • • • 3) Yararlılık İlkesi: Yararlı olma ödevi, Yararlı olanı gözetme ödevi, Elde edilecek yarar ile verilecek zarar tarafsızca tartma, dengeleme ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 10 Etik ilkelerin yüklediği etik ödevler • • • • • 4) Adalet İlkesi: Adil olma, Doğru olanı yapma, Tıbbi kaynakları adil paylaştırma, Tıbbi kaynakları etkin kullanma (nafile kullanılmasını önleme) Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 11 Hasta Hakları • Hasta hakları: Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını, ifade eder. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 12 Hasta Hakları Yönetmeliği, 1998 • “Personel: Hizmetin, resmi veya özel sağlık kuruluşlarında veya serbest olarak sunulmasına bakılmaksızın, sağlık hizmetinin verilmesine iştirak eden bütün sağlık meslekleri mensuplarını ve sağlık meslekleri mensubu olmasa bile sağlık hizmetinin verilmesine sorumlu olarak iştirak eden kimseleri” ifade eder. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 13 Temel İlkeler a) Bedeni, ruhi ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde yaşama hakkının en temel insan hakkı olduğu, hizmetin her safhasında daima göz önünde bulundurulur. b) Hastaya insanca muamelede bulunulur. c) Sağlık hizmeti ayrımcılık yapılmaksızın sunulur, herkesin kolayca ulaşabileceği şekilde planlanıp düzenlenir. d) Tıbbi zorunluluklar ve kanunlarda yazılı haller dışında, rızası olmaksızın kişinin vücut bütünlüğüne ve diğer kişilik haklarına dokunulamaz. e) Kişi, rızası ve Bakanlığın izni olmaksızın tıbbi araştırmalara tabi tutulamaz. f) … Hastanın özel hayatının ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 14 Etik Ödevler Yaratan Etik Haklar 1) Sağlık kaynaklarından yararlanma hakkı 2) Tedavi hakkında karar verme hakkı 3) Aydınlanma hakkı 4) Sırlarının korunmasını bekleme hakkı, 5) Mahremiyetinin korunmasını dileme hakkı, 6) Sağlık hizmetlerinden eşit yararlanma hakkı, 7) Kaynaklardan adil pay alma hakkı 8) Hakkaniyetli /Tarafsız - Önyargısız davranılmayı bekleme hakkı, gibi. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 15 1) Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı Hasta, adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde, sağlık hizmetlerinden ihtiyaçlarına uygun olarak faydalanma hakkına sahiptir. • Etik ödev: Sağlık hizmetlerinden faydalanmasına fırsat verme; adil pay almasına olanak tanıma ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 16 2) Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi Alma Hakkı Her bir kişi: • Hastalığı, • Uygulanacak tanı yöntemleri, • Önerilen tıbbi müdahale/ tedavi, • Bunun yararı, riskleri ve olası tehlikeleri, • Eğer varsa başka bir tıbbi müdahale yöntemi, Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 17 Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi Alma Hakkı-2 • Bunun da yararları, tehlikeleri, • Tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek olası sonuçları ile • Hastalığın seyri ve sonucu hakkında sözlü veya yazılı olarak bilgi istemek hakkına sahiptir. • Etik Ödev: Hastayı aydınlatma ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 18 3) Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tabi Tutulmama Hakkı • Kanunda gösterilen istisnalar dışında, kimse, onamı /rızası olmaksızın ve verdiği onama uygun olmayan bir şekilde tıbbi uygulamaya tabi tutulamaz. • Etik Ödev: Kendi hakkında karar verme hakkını kullanmasına olanak sağlama ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 19 4) Tedaviyi Reddetme veya Durdurma Hakkı • Kanunen zorunlu olan haller dışında ve doğabilecek olumsuz sonuçların sorumluluğu hastaya ait olmak üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan ya da uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek/ durdurulmasını istemek hakkına sahiptir. • Etik ödev: Hastanın tedaviyi reddetme kararına saygı gösterme ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 20 5) Hastanın Tedavisiyle ilgili Bilimsel Çalışmalara Katılma/ Katılmama Hakkı • Klinik veya laboratuar muayeneleri sonucunda bilinen klasik tedavi yöntemlerinin hastaya faydalı olamayacağı kesin olduğu durumda; • Yeni yöntemin faydalı etkilerinin anlaşılması için hasta bilimsel çalışmalara katılabilir. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 21 Hastanın Tedavisiyle ilgili Bilimsel Çalışmalara Katılma/ Katılmama Hakkı • Ancak hastanın gerçek aydınlatılmış onamının bulunması şartı yerine getirilmiş olmalıdır. • Etik ödevler: Aydınlatılmış onamını elde etme-gönüllülüğü gözetme ve • zarar vermekten kaçınma ödevleri Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 22 6) Hastanın Tıbbi Kayıtlarını İnceleme Hakkı • Hasta, sağlık durumu ile ilgili bilgiler bulunan dosyayı ve kayıtları, doğrudan veya vekili /kanuni temsilcisi vasıtası ile inceleyebilir ve bir suretini alabilir. • Bu kayıtlar, sadece hastanın tedavisi ile doğrudan ilgili olanlar tarafından görülebilir. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 23 Hastanın Tıbbi Kayıtlarını İnceleme Hakkı • Etik Ödev: Kendisi hakkında bilgi edinme, • yapılanları kontrol ettirmesine olanak tanıma, • farklı görüş alma ve • mahremiyetinin korunmasını bekleme haklarının yarattığı etik ödevler. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 24 7) Mahremiyete Saygı Gösterilmesini Bekleme Hakkı • Hastanın, mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Hasta mahremiyetinin korunmasını açıkça talep de edebilir. • Her türlü tıbbi müdahale; hastanın mahremiyetine saygı gösterilmek suretiyle yapılır. • Etik Ödev: Mahremiyeti koruma ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 25 8) Bilgilerin Gizli Tutulması • Sağlık hizmetinin verilmesi sebebiyle edinilen bilgiler, kanun ile müsaade edilen haller dışında, hiçbir şekilde açıklanamaz. • Etik Ödevler: Mahremiyete saygı gösterme ödevi, • Sırrı koruma ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 26 9) Tıbbi Araştırmalar: Tıbbi Araştırmalarda Onam/Rıza • Hiç kimse, bakanlığın izni ve bireyin onamı bulunmaksızın, deney, araştırma veya eğitim amaçlı tıbbi müdahaleye sokulamaz. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 27 Tıbbi Araştırmalar: Tıbbi Araştırmalarda Onam/Rıza • Tıbbi araştırmalardan beklenen tıbbi fayda ve toplumsal yarar, üzerinde araştırma yapılmasına rıza gösteren gönüllünün hayatından ve vücut bütünlüğünden üstün tutulamaz. • Etik Ödevleri: İnsana/bireye saygı ödevi, aydınlatılmış onam elde etme ödevi, • bireyin yararını koruma ödevi, zarar vermeme ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 28 10) Hastanın Güvenliğin Sağlanmasını Bekleme Hakkı • Herkesin, sağlık kurum ve kuruluşlarında güvenlik içinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı vardır. • Etik Ödev: Kötü davranmama ödevi, • Olası zararları önleme ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 29 11) Değerlerine Saygı Gösterilmeyi Bekleme Hakkı • Hasta, kişilik değerlerine uygun bir şekilde ve ortamda sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkına sahiptir. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 30 Değerlerine Saygı Gösterilmeyi Bekleme Hakkı: • Sağlık hizmetlerinde görev alan bütün personel; hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güler yüzlü, nazik, şefkatli ve sağlık hizmetleri ile ilgili mevzuat ve bu Yönetmelik hükümlerine uygun şekilde davranmak zorundadır Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 31 12) Ziyaret Edilmeyi Bekleme ve Refakatçi Bulundurma • Hasta ziyaretçilerinin kabul edilmesi, kurum veya kuruluşça belirlenen usul ve esaslara uygun olarak gerçekleştirilir ve bu konuda gereken tedbirler alınır. • Etik Ödev: Hastanın yararını gözetme ödevi Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 32 13) Dini Gerekleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma Hakkı • Kurum hizmetlerinde aksamalara neden olmamak, başkalarını rahatsız etmemek ve yürütülen tıbbi tedaviye hiç bir şekilde müdahalede bulunulmamak şartı ile onları manevi yönden desteklemek üzere istekleri halinde, dini inançlarına uygun din görevlisi davet edilir. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 33 Dini Gerekleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma Hakkı • Etik Ödev: Hastanın kendi hakkında karar vermesine olanak tanıma ödevi, • hastanın bütünlüğünü koruma ödevi, • değerlerine saygı gösterme ödevi. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 34 14) Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı • Hastanın ve hasta yakınlarının, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakları vardır. • Etik ödev: Bu hakkını kullanmasına olanak tanımakla ilgili bireysel ve kurumsal ödev bulunmaktadır. Ersoy N. 8 Nisan 2008. Hasta Hakları Konferansı, Kocaeli Devlet Hastanesi 35
