Slayt 1
advertisement
Telomer Ökaryotik Kromozomlar • Mitoz metafazında kromozomlar mikroskop altında görülebilir • Kromozomların uçlarında telomer denilen yapılar vardır, bu yapıların görevi kromozomu korumaktır • Ortaya yakın bir bölgede sentromer vardır, görevi bölünmeler sırasında iğ ipliklerine tutunmak ve doğru segregasyonu sağlamaktır. • Telomerler and sentromerler özel DNA dizilerine sahiptirler ve özel proteinlerle ilişkilidirler. • Telomerler geri kalan genomdan farklı bir şekilde replike olurlar. • Özel boyalar kromozomların değişik bölgelerini boyar ve hepsinin ayrı bir karakteristik şablonu vardır. Ökaryotik Kromozom Yapısı Genler, tekrarlı diziler, Replikasyon originleri (çoğunlukla ökromatin) Sentromer (heterokromatin) Telomerler (heterokromatin) Yaşlanmanın Moleküler Teorileri • • • • Gen Anlatımında Değişim Telomer kısalması Birikmiş DNA hasarı Mitokondrial mutasyonlar... Yaşlanma Üzerine Yapılan Araştırmalar Niçin Önemlidir? 1.Ortalama İnsan Ömrü uzamaktadır: • 21. yüzyılın ortasında, Amerika’da 65 yaşın üzerindeki insan sayısı bugünkünün 2 katı, 85’in üzerindekilerse 5 kat artacaktır. 2. Birçok Hastalık Yaşlanma İle İlgilidir, Özellikle tedavisi pahalı hastalıklar: kardiovaskular ve nörodejeneratif bozukluklar 3. Yaşlanan toplum Ekonomiye Büyük Yük Getirecektir • Amerika’da, Alzheimer hastalığı tek başına yaklaşık yılda 100 milyar Dolar’a mal olmaktadır. Yaşlanma Aktif bir Süreç midir? 1. Tek genetik yol veya multipl genetik yollar 2. Programlanmış veya Hata Teorileri Yaşlanma Süreci Manipule Edilebilir mi? 1. Çevresel Faktörlerin kontrolu ile: Sağlıklı yaşam stili: diet ve spor 2. Genetik faktörlerin kontrolu ile: • Ömrü uzatan ya da kısaltan genlerin bulunması ve aktivetelerinin kontrolu ile Yaşlanma Teorileri Hücre Senesensi ya da Telomer Teori Senesens hücre bölünmesi sayısının sınırlı olmasından ileri gelir. • Senesens telomerlerin kısalmasından ileri gelir Yaşlanma Teorileri Hücre Senesensi ya da Telomer Teori Destekleyici Kanıt: a. Telomeraz overekspresyonu primer insan hücresi kültürlerinin ölümsüz olmasına yol açmıştır.. b. Bütün kanser hücreleri, normal kök hücreleri, eşey hücreleri telomer uzunluğunu bölünmeler boyunca sabit olarak korumaktadır Ökaryotlarda Telomerik Tekrar Dizileri Grup Organizma • Vertebrates • Filamentli İnsan, fare, Xenopus Mantarlar Neurospora Physarum, Yüksek Bitkiler • Böcekler • Nematodlar • Algler Didymium Dictyostelium Arabidopsis Bombyx mori Ascaris lumbricoides Chlamydomonas Telomerik Tekrar TTAGGG TTAGGG TTAGGG TTTAGGG TTAGG TTAGGC TTTTAGG Telomerik Fonksiyonlar • Telomer kromozomları parçalanmaktan ve istenmeyen birleşmelerden korur • Kromozom uçlarının replikasyonunda görevlidir. • Kromozomların nukleus içindeki yerleşimine yardımcı olur. Telomer “şapkalar” korunmuş G zengin tekrarlı diziler içerirler Bitkiler Nematod İnsan fare (TTTAGGG)n (TTAGGC)n (TTAGGG)n (TTAGGG)n (AATCCC)n 3’ 5’ • İnsanda bütün Telomer 15 kb uzunluğundadır Telomeraz: Telomerlerdeki tekrar dizilerini kromozomların uçlarına ekleyen enzim Bir RNA kalıbına sahip Revers Transkriptaz (Ribonukleoprotein Kompleksi) Telomerler kısalırsa genetik bilgi kaybolabilir ve hücre ölüme gidebilir (senesens) Telomer Replikasyonundaki Problem Yeni Zincir Kalıp Degredasyon Telomer Replikasyonu Ucu katlanmaz Telomeraz dGTP dTTP Tekrar katlanma: sıradışı G-G baz eşleşmesi Polimeraz boşlukları Doldurur Kanser ve Telomerler • Somatik Hücreler sadece birkaç kez bölünmek için programlanmıştır • Somatik hücreler normal olarak yaşlanır, bu arada telomerler kısalır, telomeraz aktivitesi düşer, • İnsan tümörlerinde, telomeraz aktivitesi normalin çok üstündedir ve hücre bölünmesi ve proliferasyona yol açar. Normal ve Anormal Telomer Fonksiyonu Normal ya da Kanser Hücresinde: Hücreler Nasıl Ölümsüz Olurlar? • Telomeraz sayesinde • Tümör Hücrelerinde Telomeraz aktivitesi durdurulursa hücreler ölür • Telomerazı kodlayan gen normal hücrelerde de vardır fakat anlatımı azdır. Telomerlerin kaybı bir Tümör Baskılayıcı Mekanizma mı? Hücre döngüsü çıkışı, apoptoz senesens Telomeraz İnaktif Kısalmış telomerler Hücre ölümü Yaşlanma Aktif stabil telomerler hücre yaşar Kanser
