uluslararası iktisat

ULUSLARARASI İKTİSAT
Doç.Dr.Dilek Seymen
DEÜ.İİBF
İktisat Bölümü
Uluslararası Đktisat
Uluslararası Para (Finans)
Uluslararası Ticaret
Açık Ekonomi Mikro Đktisadı
(Ödemeler Bilançosu, Döviz
Piyasası vb.)
Uluslararası Ticaret
Politikası
Uluslararası Ticaret
Teorisi
(Reel, Pür, Soyut)
Pozitif
Normatif
(Dış ticaret politikasının
amaç ve araçları,
uluslararası ekonomik
kuruluşlar, uluslararası
ekonomik entegrasyon
ve etkileri vb.)
Uluslararası Parasal Teori
Açık Ekonomi Makro
Đktisadı
Uluslararası Parasal
Politika
Uluslararası Makro
Đktisat Politikası
International Economics
International Money (Finance)
International Trade
Open Economy Microeconomics
(Balance of Payments, Foreign
Exchange Markets etc.)
International Trade
Policy
International Trade
Theory
(Real-Pure Theory)
Positive
Normative
(Aims and tools of
foreign trade policy,
international economic
organizations, economic
integration, etc.)
International Monetary
Theory
Open Economy
Macroeconomics
International Monetary
Policy
International
Macroeconomic Policy
Giriş ve Temel Kavramlar
Ülkeler niçin ticaret yaparlar?
Đktisadın alt bölümleri ve bunlar
arasında dış ticaretin yeri
Reel-pür-soyut ticaret teorisi
Moneter dış ticaret teorisi
Pozitif-normatif dış ticaret teorisi
Dış ticaret politikası
Đlk Kent Devlet olarak Bayraklı Smyrna, Akurgal 1993.
Ülkeler Neden Ticaret Yaparlar?
Uluslararası iktisadi faaliyetleri, ülke içi iktisadi
faaliyetlerden ayıran nedir?
Farklı ulusların varlığı;
-farklı ulusal paraların varlığı,
-ekonomik sistem farklılığı
-farklı dil, kültür, din ve tarihi değerler…
-gelişmişlik farklılıkları (teknoloji, vasıflı işgücü..)
-uluslararası fiyat farklılıkları
-uluslararası mal farklılaşması
Üretim faktörlerinin ülkelerarasında mobil olmayışı bu
faktörlerle üretilen mal ve hizmetlerin nispeten mobil oluşu
Yerli üretimin yetersizliği;
- doğal kaynakların yeryüzünde dengesiz dağılımı,
- teknik bilgi ve uzman işgücü yetersizliği
Coğrafi uzaklık ve ulaştırma masrafları
Merkantilizm
1450 –1750 Ortaçağ Sonrası- Sanayi devrimine kadar
Đlk Đktisat Doktrini ve Politikası (Ticari Kapitalizm)
Ortam:Feodalizmin yıkılışı ve milli devletlerin kuruluşu
Coğrafi Keşifler ve yeni buluşlar, Avrupa ticaretinin
gelişmesi
Güçlü devletlerin kurulması yönünde merkantilistlerin
görüşleri:
-Tüccarın çıkarı ile ulusal çıkarlar çakışmaktadır; Ticari
Merkantilizm, ticari kapitalizm
-Güçlü nüfus; güçlü donanma, sanayi (imalat) için ucuz
emek,
nüfus artışı
-Para (altın ve gümüş); mevcut rezervlerin artırılması,
ihracat yoluyla altın arzı artışı, sömürgecilik…
-Aktif ticaret bilançosu; ihracat desteklenmeli, ithalat
kısıtlanmalı
-Devlet müdahalesi, iktisadi milliyetçiliğin temelleri…
-Đmalat sanayiinin gelişimine destek, tarım ihmal edilmiştir.
Merkantilizme Yöneltilen Eleştiriler;
Aktif
ticaret
bilançosu
görüşündeki
çelişkiler: ülkede üretim ve tüketim malları
kıt iken, altın ve gümüş bolluğu, enflasyon
(J.Bodin),
ithalata
getirilen
aşırı
kısıtlamalar,
Tarım
ihmal
edilmiştir
(sanayinin
hammaddesi)
Sanayileşme ve aktif ticaret bilançosu
çelişkisi: sanayileşme belli ölçüde yatırım
malı ithalatını zorunlu kılmakta
Fizyokrasi
Merkantilizme tepki olarak doğmuştur.
Đnsan tabiatın bir parçasıdır ve tabiat kanunları onun için de
geçerlidir,
Servetin kaynağı toprak ve tarımsal üretimdir,
Net hasılayı yaratan tek faaliyet tarımdır,
Toplum üç sınıfa ayrılır: toprak sahipleri, sanayici ve
tüccarlar, çiftçiler
Tek vergi politikası uygulanmalıdır,
Diş ticaretin başlıca görevi tarım ürünlerine dış alemde yeni
mahreçler bulmak ve bunların ihracatını arttırmaktır,
Ülkeye avantaj kazandıran sanayi malları ihracatı değil, tarım
ürünlerinin ihracatıdır.
Bu nedenle tarım ürünlerinin satışını sınırlayan engeller
kaldırılmalıdır.
Ticaretin amacı tarımsal fiyatları düşürmek değil, yükseltmek
olmalıdır.
Fizyokrasiye yöneltilen eleştiriler;
Zamana ve mekana bağlı olmayan evrensel iktisat
kanunları geliştirmeye uğraşmışlardır,
Üretimi net hasıla yaratmak olarak tanımlamıslardır.
İktisat politikalarında aşırı liberal davranmışlardır,
Tek vergi politikası devletin masraflarını sadece bir
kesimin üzerine yüklemişlerdir.
Dünya Ticareti Đle
Đlgili Temel
Değerlendirmeler
Tablo 1: Dünya Đhracatının Dünya GSYĐH’sı
Đçindeki Payı
Kaynak: Krugman, Obstfeld ve Melitz, (2012), International Economics Theory and Policy, Pearson.
Şekil 1: Dünya Ticaretinin Dünya
GSYĐH’sine Oranı, 1980-2012
Kaynak: DTÖ, www.wto.org, [24.09.2013].
Şekil 2: Dünya Mal Đhracatı ve GDP, 1960-2008
Şekil 3: Dünya Ticaretindeki ve GSYĐH’ndaki Artış, 20002012 (Yıllık Yüzde Değişim)
Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü, World Trade Report 2013, s.20.
Şekil 4: Dünya Ticaret Hacmi ve Reel
GSYĐH, 1980-2011 (Yıllık % Değişim)
Ürün Bazında Dünya Mal Ticareti, 2011
Toplam Mal Ticareti 17,816 Milyar US$
Mamul Mallar 11,510 Milyar US$
Yakıt ve Madencilik Ürünleri 4,007 Milyar US$
Tarımsal Mallar 1,659 Milyar US$
Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü, World Trade Report 2013, s.110.
Şekil 5: Dünya Ticaret Hacmi Đçinde
Ürünlerin Payları, 1900-2011
n.e.s.: not elsewhere specified.
Şekil 6: Gelişmekte Oaln Ülkelerin Đhracat
Kompozisyonundaki Değişme
Kaynak: United Nations Council on Trade and Development
Şekil 7: Đhracat ve Đthalatın Ortalamasının
Milli Gelir Đçindeki Payı, 2011
50
45
40
35
30
Türkiye
Çin
25
Almanya
Hindistan
20
ABD
15
10
5
0
Kaynak: Dünya Bankası veritabanından alınan verilerden yararlanarak tarafımızdan oluşturulmuştur.
Şekil 8: Türkiye’de Đhracat ve Đthalatın
GSYĐH Đçindeki Payı (%), 1970-2011
35
30
25
20
Đhracatın GDP Đçindeki Payı
15
Đthalatın GDP Đçindeki Payı
10
5
0
Kaynak: Dünya Bankası veritabanından alınan verilerden yararlanarak tarafımızdan
oluşturulmuştur.
Tablo 2: 19. ve 20. Yüzyıllardaki Küreselleşme Dalgası
Tablo 3: GSYĐH ve Bölgelere Göre Ticaret, 2010-2012 (Yıllık
Yüzde Değişim)
Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü, World Trade Report 2013, s.24.
Tablo 4: Lider Đhracatçı ve Đthalatçı Ülkeler (2012)
Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü, World Trade Report 2013, s.33.
Şekil 9: Dünya Ticaret Hacmi, 1990-2012 (1990=100)
Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü, World Trade Report 2013, s.23.
Şekil 10: AB Ülkelerinde Reel GSYĐH ve Ticaret Artışı, 2008-2011
Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü, World Trade Report 2012, s.21.
Tablo 5: Seçilmiş Bazı Ürünlerin Dünya Fiyatları
(Yıllık Yüzde Değişim, varil başına ABD Doları)
Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü, World Trade Report 2013, s.25.