Haftanın Ortası 28 Aralık 2016 / ABD

Haftanın Ortası
Güncel konularla her Çarşamba
28 Aralık 2016
Küreselleşmenin ABD’deki
mağdurlarının elbirliğiyle dünyanın
tepesine yerleşen makyavelist işadamı
Trump kendine özgü yaklaşımlarıyla
küreselleşmeyi ameliyat masasına
ABD-Çin’in ilişkileri saatli bomba!
Her G20 toplantısı öncesi dünyanın değişik şehirlerinde yapılan
yaygın ve şiddetli protesto eylemleri, ardından gelen “Occupy”
yatırmaya hazırlanıyor. Trump’ın bu
ve benzeri gösteriler, küreselleşmenin olumsuz etkilerine karşı
doğrultuda atacağı adımlar; en iyi
yükselen memnuniyetsizliğin habercisi oldular. Özellikle finansal
olasılıkla güncellenmesi olası ticaret
küreselleşmenin bir sonucu olan 2008 krizinden bu yana liderler
kuralları ya da en kötü olasılıkla ticaret
savaşları/savaşlar üzerinden ekonomik
Şekil 1: ABD-Çin Ticareti Masaya Gelecek
büyümeye etki ederek her birimizin
hayatına dokunma potansiyeli taşıyor.
Küreselleşmenin bugün vardığı aşamada
ABD’de bayrağı devralan Trump’ın yola
“hemen bugün” ABD çıkarları ekseninde
dünyayı değiştirmek üzere yola çıktığını
da hiç unutmamak gerekiyor.
2017 başlarında biz Türkiye’de başkanlık
üzerinden fikir alışverişi içermeyen
kavgalara gömülüyüz. Kafamızı ilk
kaldırdığımızda Çin-ABD ticaret
savaşının çoktan başladığı bir ortamda,
ülkeyi yeni bir şok içinde bulabiliriz. Bu
açıdan, yeni ABD Başkan’ının adımları
Kaynak: Lee Woodgate/Getty Images , Egeli & Co.
konusunda gelişmelerden kopmadan
izlemek çok önemli.
1
aranan sistemsel iyileştirme konusunda yapıcı bir ortak nokta yakalayamadıkça, ekonomik
sıkıntıların politik yansımaları kaçınılmaz hale geldi.
Ve işte bugün, küreselleşmenin ABD’deki mağdurlarının elbirliğiyle dünyanın tepesine
yerleşen makyavelist işadamı Trump kendine özgü yaklaşımlarıyla küreselleşmeyi
ameliyat masasına yatırmaya hazırlanıyor. Göreve başlamasına bir aydan biraz kısa bir
süre kalan Trump’ın bu doğrultuda atacağı adımlar; en iyi olasılıkla güncellenmesi olası ticaret
kuralları ya da en kötü olasılıkla ticaret savaşları/savaşlar üzerinden ekonomik büyümeye etki
ederek her birimizin hayatına dokunma potansiyeli taşıyor.
Trump’ın seçim kampanyası boyunca ABD ekonomisinin “ırzına geçmekle” suçladığı Çin
ile ABD’nin ilişkileri gerilimin başlama noktası olacağı da çoktan netleşmiş durumda.
Trump’ın tüm tartışmalı söylemleri içinde, Çin menşeili mallara %45 gümrük vergisi uygulayarak
ABD’nin imalat sanayisini yeniden canlandıracağı sözleri ABD seçim kampanyasını izleyenlerin
hemen hatırlayacağı vaatlerinden birisiydi. Yeni Başkan daha koltuğuna oturmadan hızlı bir giriş
yaptı konuya. Aralık ayı başında yine beklenmedik bir manevrayla Washington'un 1979'dan bu
yana devam ettirdiği Tayvan'ı tanımama politikasına bir anlamda son verdi. Çin’le pazarlıklara
başlamadan önce muhtemelen elinde koz olması amacıyla ABD’nin “Tek Çin” doktrinini kenara
atarak, Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen ile telefonda görüştü. Hemen ardından da tepkilerini
kontrollü vermekle ünlü Çin Dışişleri Bakanlığı ABD'ye protesto notası çekti.
Artık karşı bir manevra olarak mı bilinmez; Güney Çin Denizi’nin tümünü kendine ait gören Çin,
uluslararası normlar dâhilinde Filipinler açıkları denebilecek sularda ABD'ye ait “araştırma yapan”
bir denizaltı aracına geçen hafta el koyduğunu açıkladı. Ve Trump dönemin belirleyici iletişim
modeli hale geleceğinden korkulduğu şekliyle taze Başkan, Twitter üzerinden Çin'i hırsızlıkla
suçladı ve çalınan insansız su altı aracını geri almayacaklarını açıkladı.
Ve Trump’ın Çin karşıtlığı ile ün salmış, bu konuda kitap yazmış film de çekmiş akademisyen
Navarro’yu kabinesinde yeni oluşturulan “Ulusal Ticaret Konseyi”nin başına getirerek, dış ticaret
danışmanı yapması artık işin rengini iyice belirlemiş oldu. Trump’ın seçim kampanyası boyunca
28 Aralık 2016
2
danışmanlığı da yapan Navarro, uzunca bir süredir ABD’nin Tayvan ve Hong Kong politikalarını
değiştirerek Çin’e baskı yapılmasını öneren de kişi aynı zamanda.
Aradaki gerginliğin köklerini ekonomik verilerden yakalamak mümkün. Bilindiği üzere
ABD bugün dünyanın en büyük ekonomisi. Hemen ardından da 1,4 milyar nüfusuyla Çin geliyor.
İki ülkenin ilişkileri bugün dünyadaki en önemli jeopolitik çerçeveyi oluşturuyor. ABD’ye sattığı
mallar Çin ekonomisinin %4’ünü oluştururken; ABD’nin Çin’e sattığı mallar ekonomisinin %
0,7’sine ancak karşılık geliyor. İki dev ekonominin arasındaki bu dengesizlik sonucunda da ABD
ekonomisinin ticari açık verdiği en büyük ülke Çin haline geliyor. Hem uzun süredir bu durum
böyle hem de uzun süredir bu açık artan bir eğilimde. 2015 sonu rakamlara bakınca işin ciddiyeti
de ortada zaten: ABD’nin Çin’e sattığı malların toplam değeri 116,2 milyar dolarken Çin’in aynı
2015’te ABD’ye sattığı malların değeri 481,9 milyar dolar toplamda. Oluşan açık da tabi bu
Şekil 2: ABD’nin Çin ile Ticaret Açığı Sürekli Artıyor
Kaynak: Nextbigfuture, Egeli & Co.
28 Aralık2016
3
durumda 365,7 milyar dolar gibi devasa ve yeni bir rekor seviye. Navarro’ya göre 1947-2001
arasında %3,5 ortalama büyüme elde eden ABD; Çin’in Dünya Ticaret Örgütüne kabulünün
ardından 2002-2015 arasında yıllık sadece %1,8 büyüyebildi. Ve Navarro’ya göre ABD’nin
büyümesindeki yavaşlamada bütün suçlu da Çin.
ABD’nin Çin’e sattığı mallar içinde öne çıkanlar sanayi malzemeleri, gıda, uçak, otomobil ve makine
parçaları.
ABD’nin Çin’den satın aldığı malları da üç başlıkta toplamak mümkün. Elektronik tüketim ürünleri,
giyim ve makine. Bu malların birçoğunun hammaddesi ABD’den Çin’e gidiyor, orada düşük
maliyetlerle bir araya getirildikten sonra da yeniden ABD’ye satılıyor. Katma değerin büyük kısmı
da dolayısıyla ABD’li şirketlerin cebine giriyor. Çin’in ABD kaynaklı parçaları bir araya getirirken
düşük maliyetlerle çalışabilmesinin nedeni de tabi yuanın kısmen dolara endeksli olması, gelir
düzeyinin Çin’de daha düşük olması, demokrasinin az gelişmişliği sonucunda da işçi haklarının
yetersizliği.
Önemli bir not, Çin’in ekonomik büyümesini imalat sanayiinden hizmet sektörüne kaydırma
aşamasında “Made in China 2025” hedefleri çerçevesinde artan oranda kendi teknolojisini ve
ürünlerini geliştirmeye odaklanmış oluşu. Orta ve uzun vadede iki ülke arasındaki ticari
dengesizliğin bir ölçüde gerileyeceğinin habercisi bu hedef aynı zamanda. Üstelik, Çin imalattan
tüketime dayalı bir ekonomiye döndükçe ABD’den satın alacağı mallar da zaman içinde artacak.
Fakat, tabi Trump kısa vadede, kendisine ikinci dört seneyi garantileyecek şekilde adımların
peşinde.
Şimdi ise eğer Trump bir anda Çin’e %45 gümrük vergisi uygulamaya başlarsa -ki asında kanunen
mümkün de değil- Amerikalılar bir anda çok daha yüksek maliyetlerle üretilen “made in USA”
ürünleriyle karşılaşacaklar ve enflasyonda ani ve yüksek bir sıçrama oluşabilecek. Bu bile aslında
Trump’a seçim kazandıran vaatlerinden belki de en dikkat çekici olanının kolay kolay
gerçekleşemeyeceğini anlatıyor aslında.
28 Aralık 2016
4
Şekil 3: Çin’in ABD’ye Sattıkları
Kaynak: BloombergView , Egeli & Co.
Yine de, ABD-Çin Ekonomik ve Güvenlik Konseyi’nin son raporunda yazanlar ABD’nin bir
süredir Çin’e karşı tavır değiştirmeye hazırlandığını gösteriyor. Trump’ın %45 gümrük
vergisi söylemi ise bu hazırlığın hızla sembolleşmiş hali gibi de bakılabilir aslında. Her iki parti
tarafından ortak hazırlanan söz konusu raporda Çin’den kalkacak balistik füzelerin artık “ABD’nin
Pasifik’teki adası Guam’a ulaşma gücüne eriştiği” vurgulanırken, Çin’li istihbarat birimlerinin ABD
güvenlik kuruluşlarına da sızabildiği yazılmakta. Kısaca, iki ülke arasındaki gerginlik sadece dış
ticaret açığı kaynaklı da değil yeni de değil.
Fakat yeni olan, Trump’in kabinesinde görev yapacak Navarro ve yine Çin karşıtlığı ile
bilinen mülti-milyarder Hazine Sekreteri Ross’un ortak vizyonu ile yeni dönemde
ABD’nin Çin ile olan ilişkilerinin hızla yeniden şekillendirilmeye başlanacağı. Clinton
başkanlığında “ucuz ve zararsız bir üretim üssü” olarak faydalanılması düşünülen
28 Aralık 2016
5
Pekin’in bugün “ABD’nin çıkarlarına karşı” olarak algılanması büyük bir değişim
anlamına geliyor.
ABD’nin seçenekleri neler?
Hiç kuşkusuz ABD Balkanı Trump’ın tarzıyla, Çin’in lideri Xi’nin tarzları arasında dağlar kadar fark
var. Twitter üzerinden dış politikaya da açıkça ayar veren yeni Amerikan başkanının karşısında
mimikleri bile hesaplı ve asla açık açık hamlelerini belli etmeyecek bir Çin yönetimi var. Beklenen
gerginliğin alacağı şekli de büyük ölçüde bu çok farklı iki tarz belirleyecek gibi görünüyor.
Trump’tan beklenen, Tayvan örneğinde olduğu gibi açıktan açıktan Çin’i kırmızıçizgileri üzerinden
tahrik edici hareketler yapması.
Bu tür provokasyonlara ise Çin gibi bir rejimin yönetiminin tepki vermemesi zaten düşünülemez.
ABD’nin insansız deniz aracına el konulması çok basit bir örnek. Çin çok daha derinlerden, ABD’li
Şekil 4: ABD Tahvilleri En Çok Japonya ve Çin’de (Ekim 2016)
Kaynak: Bloomberg , Egeli & Co.
28 Aralk2016
6
şirketlerin Çin topraklarındaki yatırımlarında zorluklar çıkartarak işi yokuşa sürebilir. Yeni
yönetmelikler, denetimler ve bürokrasi üzerinden ABD’li şirketlerin Çin’deki üretim faaliyetlerini
katlanılmaz hale getirebilir.
Ya da işler iyice kızışırsa, ABD Hazinesine ait tahvil stokunun %30’unu yuanın değerini korumak
için satın alan Çin’in gemileri yakma noktasında dünya ekonomisini alt üst edecek bir büyük
kaldıraca sahip olduğunu da bilmek gerekir.
Peki, başta Çin olmak üzere ABD’nin bütün ticari anlaşmalarını yenileyeceği vaadiyle
yola çıkan Trump ve şahin ekibinin, Çin’le ilişkileri düzenlemekte önlerindeki seçenekler
gerçekten nedir?
Aslında çok da fazla değil.
Yeni ABD yönetimi ya çok konuşmaya devam edecek ve esasta pek bir şey
değiştirmeyecek. Ya Çin’le karşılıklı gümrük vergilerini dengelemek üzere masaya
oturacak. Ya da %45 gümrük vergisi vaadini devreye sokarak ABD dâhil bütün dünya
ekonomisini ateşe atacak.
Mevcut düzende ABD’ Çin’den gelen tarım dışı mallara %2,9, tarımsal mallara da %2,5 vergi
uyguluyor. Çin’in ABD’den gelen mallara aynı kategorik sıraya göre uyguladığı vergi oranları ise
sırasıyla %5 ve %9,7. Dengesizlik ortada. Ancak Çin’in Dünya Ticaret Örgütü’ne 2001’de
kabulünden bu yana ABD’ye uyguladığı vergi oranlarının %14’lü seviyelerden buraya kadar
gerilediğini ve önümüzdeki yıllarda kademeli olarak zaten geri çekilmekte olduğunu da eklemek
gerek. Başka bir ifadeyle eğer Trump müdahale etmese, çok daha yavaş bir tempoda ABD’nin
Çin’de karşılaştığı göreceli yüksek vergi oranı aşağıya inecek. Eğer iki ülke arasında vergi
oranlarında bir değişiklik yapılmazsa, Amerikalı tüketicilerin Çin’den satın aldıkları giyim ve
elektronik ürünlerinden şok fiyat artışları olmayacak ve üstelik 2020’de 4 trilyon dolara ulaşması
beklenen Çin tüketim talebinden ABD’li firmalar kolayca fayda sağlayabilecekler.
28 Aralık 2016
7
Fakat Trump ve dünyanın en zengin kabinesi olan yol arkadaşlarının durup
bekleyeceğini düşünmek son birkaç ayın bilgileriyle pek gerçekçi değil. ABD-Çin arasında
bir ticaret savaşı önemli bir tehdit olarak görünse de, Trump ve ekibinin öncelikli olarak masaya
oturmayı tercih etmesi daha olası. Ki karşılıklı ticaret anlaşmaları üzerinden bir güncelleme
Şekil 5: Çin’den Sermaye Çıkışları Yuanı Baskı Altına Sokuyor
Kaynak: SAFE, CEI C, SG Cross Asset Research/ Economics , Egeli & Co.
yapılması gereği aslında uzun zamandır da tartışılan bir konu. Böylesi bir pazarlıkta ya ABD Çin’e
uyguladığı vergileri yükseltecek, ya da Çin ABD’ye uyguladığı veri oranının düşürecek. Ya da iki
adım da aynı anda atılacak ve mevcut %2,5-9,7 arasında bir orta noktada buluşulacak. Tabi
böyle bir anlaşmaya varılmasının yıllar süreceğini de eklemek gerek.
Eğer Trump %45 gümrük vergisi derken blöf yapmıyorsa ve gerçekten seçim vaadini
uygulamayı denerse, cehennemin kapıları açılacak. Bu en radikal adım, hem ABD’li
üreticileri hem de tüketicileri olumsuz etkileyecek; Çin’in hızına sert olumsuz etkileri ve dolayısıyla
küresel büyüme hızına da kaçınılmaz etkileri üzerinden her birimize kadar dokunacak. ABD’nin
Çin’e kaybettiği üretim ABD yerine Asya’da Vietnam gibi başka ucuz emek merkezlerine kaçarken
ABD vatandaşları işlerini geri kazanamayacakları gibi büyük bir enflasyon şokuyla karşılaşacaklar.
Diğer yandan, ABD’de Dünya Ticaret Örgütü ile tam anlamıyla boğaz boğaza gelecek.
28 Aralık 2016
8
Şekil 6: Çin ve ABD’nin Ticaret İlişkileri
Kaynak: Visual New s , Egeli & Co.
28 Aralık 2016
9
Akla yakın olan, yeni ABD yönetiminin Çin ile bir ticaret savaşı başlatmadan karşılıklı
ortak zemine yakalama çalışmalarına hız vermesi ve tabi iki en büyük ekonomi olarak
birbirlerinin pazarlarına yönelik üretim yoluyla istihdam yaratmayı ön sıraya koyması.
Fakat dünyada son zamanlarda olanlar yapılan tercihlerde aklın ve sağduyunun pek de hâkim
olmadığını çok güzel anlatıyor. Bu açıdan Trump’ın Çin-ABD ilişkilerini oluruna bırakacağını
sanmak mümkün değil. Zaten kabine tercihleri, Tayvan “açılımı” ve sualtı aracının Çin tarafından
el konulmasına verdiği cevap suyun çoktan akmaya başladığının habercisi.
Fakat Trump gibi bir kişiliğin Çin-ABD ticaret savaşları üzerinden dünya ekonomisini
ateşe atmayı göze alması; zor görünse de olasılıklar dâhilinde. Üstelik küreselleşmenin
bugün vardığı aşamada değişimin öncüsü olarak ABD’de bayrağı devralan Trump’ın yola “hemen
bugün” ABD çıkarları ekseninde dünyayı değiştirmek üzere yola çıktığını da hiç unutmamak
gerekiyor.
2017 başlarında Türkiye’de başkanlık üzerinden fikir alışverişi içermeyen kavgalara gömülüyüz.
Kafamızı ilk kaldırdığımızda Çin-ABD ticaret savaşının çoktan başladığı bir ortamda, ülkeyi yeni bir
şok içinde bulabiliriz. Bu açıdan, yeni ABD Başkan’ının adımları konusunda gelişmelerden
kopmadan izlemek çok önemli.
İletişim:
Güldem Atabay Şanlı
Direktör, Araştırma ve Strateji
+90 532 347 82 06
[email protected]
Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. (“Egeli & Co.“ Mersis No: 0-3254-1422-0400018) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK
düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim
şirketidir. (Yetki belgeleri: 03.11.2010 PYS./PY. 35/946 ve 03.11.2010 PYS./YD. 15/946). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti
veren Egeli & Co. 2002 yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel
bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma
becerisinden gelmektedir. Egeli & Co.’yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli &
Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için
uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır.
YASAL UYARI:
Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne
şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan,
yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle
birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir
yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu
belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan
(ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan
dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil
ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor
hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz.
28 Aralık 2016
10