Tekstil-Hazır Giyim

Tekstil-Hazır Giyim
Gülay Dincel
TSKB Ekonomik Araştırmalar | [email protected]
Kasım 2014
Tekstil ve Hazır Giyim | Temmuz 2014
Sektöre Bakış
Tekstil ve hazır giyim sektörleri, GSYH içinde sırasıyla %4 ve %3 paya sahiptir. Her iki sektör de düşük
teknolojili kabul edilmektedir, ancak tekstilin hazır giyime göre sermaye yoğunluğu ve teknoloji
düzeyi daha yüksektir. Ayrıca tekstil, teknoloji düzeyi yüksek alt sektörler de ihtiva etmektedir. Hazır
giyimde de tasarım ve markalaşma konusunda öne çıkan alt sektörler ve firmalar bulunmaktadır.
Sektörlerin imalat sanayi katma değeri içindeki payları, üretim değeri içindeki paylarının üzerinde
olup iki sektör de imalat sanayi ortalamasından daha yüksek verimliliğe sahiptir. Bu durum, enerji ve
ithal hammadde bağımlılığının görece düşüklüğü, Avrupa pazarına yönelik üretim, orta-yüksek
teknolojili ya da niş ürünler üreten alt sektörlerin varlığı gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır.
Emek-yoğun iki sektörün hem toplam istihdam hem de imalat sanayi istihdamı içindeki payı yüksektir.
Tekstil sektörünün imalat sanayi istihdamı içindeki payı %13, hazır giyimin ise %14 civarında olup,
imalat sanayi içinde en fazla istihdam sağlayan iki sektör konumundadırlar. Ayrıca her iki sektör kadın
istihdamında da ilk iki sırada yer almaktadır.
İmalat sanayi sektörleri içinde en fazla ihracat yapan 2. ve 3. sektörler de yine hazır giyim ve tekstildir.
Ayrıca otomotiv sektöründen sonra, ihracatın üretim içindeki payının en yüksek olduğu sektörlerdir.
Tekstil üretiminin %44’ü, hazır giyim üretiminin ise %71’i ihracata yöneliktir. Hazır giyim sektörü
imalat sanayi sektörleri içinde rekabet gücü sıralamasında (RCA) ilk sırada yer alırken, tekstil sektörü
de 4. sırada yer almaktadır.
Üretim ve KKO
Tekstil üretimi 2005-2013 döneminde yıllık ortalama %0,3 daralmıştır. Gerilemede 2007 öncesinde
değerli TL ve Asya ülkelerindeki düşük fiyatların etkisiyle ara malı ithalatındaki artış önemli rol
oynamıştır. 2007-2009 döneminde ise önce ABD, ardından da Avrupa pazarlarına yapılan ihracatta
keskin düşüş yaşanmıştır. 2010-2013 döneminde üretim düzenli olarak artmıştır. Ancak 2011 yılından
bu yana uygulanan ithalat vergileriyle sektöre kısmi koruma sağlanmış olmasına rağmen sektör 2005
seviyesine ancak 2014 yılında ulaşabilmiştir. İhracat ise 2009 haricinde düzenli olarak artmış, 20052013 ortalama ihracat artışı %7,7 olmuştur. Tekstil sektörünün 2005 yılında %81 olan KKO düzeyi,
2009 yılında %71’e kadar gerilemiş, 2013 yılında ise %78 civarına ulaşmıştır.
Tekstil Üretim ve İhracat Endeksi Gelişimi
Üretim Endeksi
100.0
114.7
130.9
136.6
88.9
100.0
101.7
101.0
2005
2006
2007
110.6
2008
İhracat Endeksi
158.6
159.5
170.7
185.0
130.7
78.2
86.5
88.3
92.1
95.3
100.2
2009
2010
2011
2012
2013
2014 OcakAğustos
Kaynak: TÜİK
Hazır giyim üretimi 2005-2013 döneminde yıllık ortalama %0,5 artış göstermiştir. Söz konusu
dönemde hazır giyim ithalatı da artmış olmakla beraber tekstile kıyasla daha düşük bir ithalat düzeyi
bulunmaktadır. Hazır giyim performansında esas olarak Avrupa pazarındaki daralmaya bağlı olarak
2
Tekstil ve Hazır Giyim | Temmuz 2014
2008-2009 yıllarındaki ihracat gerilemesi belirleyici olmuştur. 2005-2013 döneminde hazır giyim
ihracat artışı yıllık ortalama %3 civarında kalmıştır. Hazır giyim sektöründe de üretimin hâlâ düşük
seviyelerde olmasına bağlı olarak KKO da henüz eski seviyesine dönmemiştir. 2005 yılında %82 olan
KKO, 2013 yılında %78 civarındadır. 2014 yılının ilk 8 ayında ise ihracattaki artışa rağmen, üretim
gerilemiştir. Kredi kartı taksit sınırlandırması başta olmak üzere BDDK’nın tüketici kredilerine yönelik
sınırlandırmalarının giyim harcamaları üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. Ayrıca Suriye, Irak,
Rusya gibi ülkelere gerçekleştirilen ve büyük bölümü iç satışlar olarak görülen bavul ticaretindeki
gerilemenin de bu düşüşte etkili olduğu tahmin edilmektedir.
Hazır Giyim Üretim ve İhracat Endeksi
Üretim Endeksi
113.5
100.0
102.0
100.0
97.5
103.1
2005
2006
2007
111.1
93.3
2008
93.8
85.4
2009
İhracat Endeksi
124.6
138.5
114.2
115.0
95.6
94.5
100.3
102.0
97.4
2010
2011
2012
2013
2014 OcakAğustos
103.6
Kaynak: TÜİK
2014 yılında hazır giyimde daha dikkat çekici olmakla birlikte iki sektörde de üretimle ihracat gelişimi
arasında bir makas oluştuğu görülmektedir. Özellikle TL’nin değer kaybetmesi ve Avrupa pazarlarına
yönelik ihracatın artmasıyla belirginleşen bu makasın birim değeri daha yüksek ürünlerin ağırlığının
artmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Ek olarak euro/dolar paritesinin seyri, dolar bazında
ihracatta fiktif artış oluşmasına yol açmaktadır. Türkiye’de pamuk fiyatlarının dünya ortalamasının
üzerinde seyretmesinin fiyatların yukarı yönlü hareketinde etkisi olduğu düşünülmektedir.
Dış Ticaret Dengesi: Tekstildeki açığı hazır giyim kapatıyor
Hazır giyim sektörü net ihracatçıdır, tekstil sektörünün ise pamuk ithalatı da dahil edildiğinde dış
ticaret açığı bulunmaktadır. Ancak tekstil ithalatının bir bölümü hazır giyim sektörünün üretimine
yönelik ara malı ithalatıdır. 2011 yılından itibaren iplik, kumaş ve hazır giyim ürünleri için
uygulanmaya başlanan ek ithalat vergilerinin ara mal ve nihai ürün ithalatını sınırlandırdığı ancak
gerilemenin beklentilerin altında kaldığı görülmektedir. Tarım ürünlerinin fiyatlarındaki
dalgalanmalara bağlı olarak pamuk üretiminde yaşanan iniş çıkışlar da ithalatta artışa yol açmaktadır.
Tekstil ihracatının %34'ü dokuma kumaşlardan, %21'i ipliklerden, %20'si de örme kumaşlardan
oluşmaktadır. Hazır giyimde ise ihracatın %20'si tshirt-atlet vb, %15'i erkek ve kadınlar için dokuma
takım, ceket, pantolon vb, %9'u kazak, hırka vb ürün gruplarından oluşmaktadır. Tekstilde toplam
ihracat içindeki payı %18'e ulaşan teknik tekstil kategorisi altında yer alan ürünler, hazır giyimde ise
çorap öne çıkan ürün gruplarıdır.
2014 yılının ilk 6 ayında tekstil ihracatının %47,4’ü, hazır giyim ihracatının ise %75,5’i AB üyesi 28
ülkeye yapılmıştır. 2013 yılına göre AB üyesi ülkelerin ihracat payında artış olduğu görülmektedir.
Rusya ve Ukrayna ihracatlarındaki gerileme AB ülkelerinin payının artmasına yol açmıştır.
3
Tekstil ve Hazır Giyim | Temmuz 2014
Tekstil İlk 10 İhracat Pazarı - 2014 Ocak-Haziran
Pay %
Değişim 2014/2013 %
İtalya
10.7
15.9
Rusya
8.7
-27.7
Almanya
5.2
9.1
İngiltere
4.1
21.9
Romanya
4
15
ABD
3.5
1.6
Ukrayna
3.4
18.5
Bulgaristan
3.2
4.2
Polonya
3.2
12.7
İran
3.2
41.1
Diğer
50.8
13,8
Hazır Giyim İlk 10 İhracat Pazarı - 2014 Ocak-Haziran
Pay %
Değişim 2014/2013 %
Almanya
21.6
10.8
İngiltere
12.6
17.7
İspanya
8.5
17.6
Fransa
6.3
5.9
Hollanda
5.4
8.9
İtalya
4
0
Irak
3.4
26.7
Danimarka
2.9
13.7
Belçika
2.3
10
Polonya
2.3
49.9
Diğer
30.7
9.7
Kaynak: İTKİB
Kur ve Enflasyon Etkisi
Tekstil sektöründe maliyetlerin %33'ü hammadde ve ara mamuller, %9'u enerji giderlerinden
oluşmaktadır. Hammadde ve ara mamullerin yaklaşık üçte ikisi ithal edilmektedir. Enerji ve ithal
edilen yardımcı maddeler de eklendiğinde maliyet unsurlarının %35'ine kur hareketlerinin doğrudan
yansıması olmaktadır. İhracatçı firmalar TL'nin değer kaybından avantajlı, ithalatlarının dolar,
ihracatlarının euro ağırlıklı olmasından ötürü euro/dolar parite değişiminden dezavantajlı
durumdadır.
Hazır giyim sektöründe ise maliyetlerin %47'si ana madde, %10'u yardımcı maddelerden oluşmakta,
maliyet içinde ithalatın payı %35 civarında tahmin edilmektedir. Hazır giyim sektörünün Avrupa
ihracatının yüksek oluşu da göz önüne alındığında, euro/dolar parite değişiminden tekstil
sektöründen daha dezavantajlı olduğu görülmektedir.
Yerli girdiler ve işgücü üzerindeki enflasyon etkisinin ise ihracattaki artışla karşılanabileceği
düşünülmektedir.
4
Tekstil ve Hazır Giyim | Temmuz 2014
Borçluluk
Bankaların bireysel ve finans kurumları hariç kullandırdığı nakdi krediler içinde, tekstil ve hazır giyim
sektörlerinin payı %3,5’tir. 2013 yılında 2012’ye göre %44’lük artışla 37 milyar TL’ye ulaşan nakdi
krediler, 2014 yılının ilk 8 ayında %12,2’lik artışla 41,7 milyar TL’ye ulaşmıştır. Sektörlerin ihracat
yapısı göz önüne alındığında döviz kredilerin riski düşük görünmekle birlikte kısa vadeli kredilerin
toplam içindeki payının %52’ye ulaşmış olması bir risk olarak dikkat çekmektedir.
Tekstil ve hazır giyim sektörlerinin toplam cirosunun 2013 yılında 45-50 milyar dolar aralığında olduğu
tahmin edilmektedir. Borç stokunun artış hızı ve vade yapısı dikkat çekmekle birlikte, kısa vadeli
borçların bir bölümünün işletme sermayesi ihtiyacı ile dış ticaret operasyonlarından kaynaklandığı
düşünülmektedir.
Beklentiler
Avrupa ekonomilerine, özellikle de Almanya ekonomisine ilişkin yavaşlama sinyalleri ve bu
doğrultuda aşağı yönlü revize edilen beklentiler 2015 yılında tekstil ve hazır giyim sektörleri açısından
risk oluşturmaktadır. Rusya, Ukrayna, Irak gibi pazarlardaki kayıplara ana pazar Almanya’daki
yavaşlama da eklendiğinde 2015 yılında tekstil ve hazır giyim ihracatında %5-10 aralığında gerileme
olabileceği tahmin edilmektedir. İç pazarda da GSYH beklentisi göz önüne alındığında 2014 düzeyinin
aşılamayacağı ve her iki sektörün üretiminde de gerileme olabileceği düşünülmektedir.
SWOT
Güçlü Yönler

Üretimin yarıdan fazlasının ihracata yönelik olması, rekabet gücünün yüksekliği

İthalat bağımlılığının orta seviyelerde olması

Sermaye yoğun ve ileri teknoloji düzeyinin yakalandığı alt sektörlerin bulunması

2009 sonrası üretimin düzenli olarak artması
Zayıf Yönler

Hazır giyimde küçük ölçekli firmaların yoğun olması

Kayıtdışılığın yüksek olması
Fırsatlar

ABD pazarına yönelik ihracatın artma potansiyeli

Teknik tekstil gibi inovatif ve kârlılığı yüksek alt sektörlerde gelişme potansiyeli
Tehditler

Rusya, Ukrayna, Irak, Suriye gibi pazarlara ek olarak Almanya başta olmak üzere Avrupa
pazarlarına yönelik ihracatın da düşmesi
5