Antimalaryal İlaçlar

Antimalaryal İlaçlar
Doç.Dr.M.Kemal YILDIRIM
SITMADA TEMEL TEDAVi VE
PROFİLAKSl YAKLAŞIMLARI

Kozal (nedene-dönük) profilaksi:
Anofelden gelen sporozoitlerin ve pre-eritrositik
parazitlerin yok edilmesini amaçlar. Primakin kozal
profilaksi (özellikle falciparum malaryasında)
sağlayabilir: ancak ciddi yan tesirlerinin oluşu bu
bakımdan değerini azaltır. Proguanil ve pirimetamin,
falciparum malaryasında başarılı bir kozal profilaksiye
olanak verirler; fakat vivax malaryasında etkinlikleri
düşüktür.
SITMADA TEMEL TEDAVi VE
PROFİLAKSl YAKLAŞIMLARI

Süpresif tedavi (profilaksi):
Bu, eritrositik dönemdeki parazitlerin yok edilmesini
amaçlayan tedavi şeklidir. Hastalığın nöbetlerini
ortadan kaldırır.
SITMADA TEMEL TEDAVi VE
PROFİLAKSl YAKLAŞIMLARI

Radikal tedavi:
Sadece eritrositik dönemdeki değil, fakat ilave olarak
doku dönemindeki parazitlerin yok edilmesi ile sıtma
etkeninden vücudun tamamiyie temizlenmesidir.
SITMADA TEMEL TEDAVi VE
PROFİLAKSl YAKLAŞIMLARI

Antigametositik tedavi:
İnsan kanındaki gametositlerin yok edilmesini ya da
onların sivrisinekte döllenme yeteneklerini ortadan
kaldırmayı amaçlayan tedavidir.
ANTİMALARYAL İLAÇLARIN ETKİ
MEKANİZMALARI ve REZİSTANS
GELİŞMESİ


Kinin, 4-aminokinolin türevleri, 8- aminokinolin
türevleri ve akridin türevleri hücre çekirdeğine etki
yaparlar ve orada DNA metabolizmasını bozarlar. Bu
gruptaki ilaçlar hızlı şizontosid etki gösterirler,
parazitte rezistans gelişmesi olasılığı azdır.
Proguanil ve pirimetamin plasmodium'da PABA'dan
tetrahidrofolat sentezi ile ilgili biyokimyasal olay
zincirini etkilerler. Dihidrofolat redüktaz enzimini
inhibe ederek dihidrofolik asidin tetrahidrofolik aside
dönüşmesini engellerler. Bu ilaçların şizontosid etkisi
yavaştır ve etkilerine karşı rezistans gelişmesi
olasılığı fazladır.
KLOROKİN FOSFAT

4-Aminokinolin türevidir.

En çok kullanılan antimalaryal ilaçtır.

Şizontosid bir ilaçtır.


P. vivax‘ın eritrositik şekillerine karşı kinin ve
mepakrinden daha güçlü etki yapar.
Klorokine duyarlı falsiparum suşlarına karşı da
yukarıda sayılan ilaçlardan daha etkilidir.
KLOROKİN FOSFAT



Parazitin doku şekilleri üzerinde etkisizdir.
Antimalaryal etkisi, parazitin DNA'sında baz-çiftleri
arasına bağlanmak (intercalation) suretiyle
replikasyonu bozmasına bağlıdır. Parazitli
eritrositlerde birikme eğilimi gösterir.
Antimalaryal etkisinden başka etkileri de olan çok
yönlü bir ilaçtır. Antiamibik ilaç olarak ve
antiinflamatuvar ilaç olarak da kullanılır. Kinidin
benzeri antiaritmik etkisi de vardır. Yan tesir olarak
retinopati yapabilir.
KLOROKİN FOSFAT




Ağız yolundan alındığında mide-barsak kanalından tama
yakın bir derecede ve çabuk absorbe edilir.
Karaciğer ve ayrıca dalak, böbrek, akciğerler ve
lökositlerde de depolanır.
Gözde, korneada opasite ve uzun süreli tedavi sonucu
irreversibl retinopati yapabilir.
G6PD eksikliği olanlarda hemolize neden olabilir.
KİNİN




Kınakına alkaloidi olan doğal kaynaklı bir ilaçtır.
Klorokin gibi şizontosid bir ilaçtır; bu etkisi
klorokininkinden daha zayıftır.
Parazitlerin sporozoitleri veya doku şekilleri üzerinde
etkisizdir.
P. vivax ve P. malariae gametositlerini yok edebilir;
fakat P. falciparum gametositleri üzerinde etkisizdir.
KİNİN


Bugün kinin'in malarya tedavisindeki tek önemi,
klorokine-rezistan P. falciparum sıtmasının
tedavisinde bazı ilaçlarla birlikte ağızdan veya bu tip
sıtmalı ağır olguların tedavisinde intravenöz yoldan
kullanılmasıdır.
Bazı kimseler bilinmeyen nedenlerden ötürü, kinine
aşırı duyarlık gösterirler. Bunlarda kinin ufak dozda
alındığında bile çinkonizm denilen geçici bir sendroma
neden olur. Bunun belirtileri ciltte döküntü, kaşıntı ve
kızarma (flushing), kulak çınlaması ve işitme
bozukluğu, renk görmede bozukluk, karın ağrısı, ateş
yükselmesi ve dispnedir.
PRİMAKİN




8-Aminokinolin türevidir.
Bu grupta bulunan ilaçlar primakin, pamakin, pentakin
ve izopentakin'dir. Bunlar içinde en çok kullanılan
primakin'dir.
Şizontosid olarak değerleri yoktur.
P. vivax ve P. malariae'nin primer ve sekonder doku
şekillerini, P. falciparum'un primer doku şeklini, P.
falciparum'un olgun gametositlerini yok ederler.
PRİMAKİN



Primakin'in tek klinik kullanılış yeri P.vivax ve P.ovale
sıtmasında klorokin ile yapılan şizontosid tedaviden
sonra bu plasmodyumlarm karaciğerdeki eksoeritrositik şekillerinin eradikasyonudur.
Falsiparum sıtmasında eksoeritrositik şekiller
bulunmadığı için primakin kullanılmaz.
Primakin ve diğer 8-aminokinolin'ler, özellikle
alyuvarlarında G6PD eksikliği olan kimselerde, akut
hemolitik anemiye neden olabilirler.
PİRİMETAMİN



Pirimetamin, diaminopirimindin türevdir. Yapıca,
antibakteriyel bir ilaç olan trimetoprim‘e benzer.
P. vivax'in duyarlı suşlarının eritrositik şekilleri
üzerinde etkilidir, güçlü bir şizontosid olarak kabul
edilebilir, fakat doku şekilleri üzerinde etkisizdir. P.
falciparum'un duyarlı suşlarının eritrositik şekilleri ile
primer doku şekillerini yok edebilir.
Şizontosid etkisi yavaş geliştiğinden gerek vivax ve
gerekse klorokine-duyarlı falciparum sıtmasında akut
hecmelerin tedavisinde klorokine bir üstünlüğü yoktur.
PİRİMETAMİN


Sulfonamidler ve sulfonlar eritrositik parazitler
üzerinde pirimetamin'in öldürücü etkisini potansiyalize
ederler ve onunla kombine halde kullanılırlar.
Primetamin, antimalaryal ilaç olarak artık tek başına
kullanılmaz. Bir sulfonamid veya sulfon ile kombine
preparat şeklinde kullanılır. Bunlardan biri tablet
içinde 25 mg pirimetamin ve 500 mg sulfadoksin (uzun
etkili bir sulfonamid) içeren Fansidar ve diğeri. 12.5
mg pirimetamin ile birlikte 100 mg dapson (bir sulfon)
içeren Maloprim adlı müstahzardır.
SULFONAMİDLER VE SULFONLAR




Antimalaryal olarak sulfonamidlerden sulfadoksin ve
sulfadiazin ve sulfonlardan dapson kullanılır.
Plasmodiunrlarda tetrahidrofolat sentezinde ardışık
blok yapmak için pirimetaminle kombine edilirler;
kombinasyona giren ilaçlar sinerjistik etkileşirler.
Sadece eritrositik şekillere etkilidirler.
En önemli kullanış yeri klorokine-rezistans falciparum
sıtmasının akut nöbetlerinin tedavisidir.
PROGUANİL



Proguanil (kloroguanid) biguanid türevleri arasında en
çok kullanılan ilaçtır.
Bir ön-ilaç olup karaciğerde CYP2C19 adlı sitokrom
P450 enzimi tarafından etkin şekli olan sikloguanil e
dönüştürülür. Sikloguanil güçlü bir şizontosiddir
Falsiparum sıtmasına karşı tek başına sadece
profilaksi amacıyla kullanılır.
MEFLOKİN




Rezistans P. falciparum suşlarına karşı etkili,
kinolinmetanol türevi yeni bir sıtma ilacıdır. Yapıca
kinin'e kısmen benzer
Şizontosid bir ilaçtır.
P. vivax'a karşı süpresif tedavi sağlar, klorokine rezistan vivax'a karşı da etkilidir. Radikal tedavi
gerekirse, primakin ile birlikte uygulanır.
Klorokine-rezistan sıtmanın bulunduğu bölgelerde
süpresif tedavi (önleme) için en tercih edilen ilaçtır.
TETRASİKLİNLER VE
KLİNDAMİSİN



Tetrasiklinler, plazmodyumların primer doku
dönemindeki şekillerini öldürürler. Ancak bu etkileri
geç ortaya çıkar. Bu nedenle çabuk etki yapan kinin ile
kombine edilerek mültirezistan P. falciparum
sıtmasının akut hecmelerinin tedavisinde kullanılırlar
P. falciparum sıtmasında günde 100 mg dozunda alınan
doksisiklin, haftada bir kez 500 mg dozunda alınan
klorokine göre, daha başarılı bir profilaksi sağlar.
Tetrasiklin için belirtilen endikasyonlarda Klindamisin
de kullanılabilir.