Limanların Önemi - Doç.Dr. Soner ESMER

Limanların Önemi
Yrd. Doç. Dr. Soner ESMER
DEÜ Denizcilik Fakültesi
Knidos, Efes, Bergama, Assos, Teos,
Pagos (Kadifekale), Urla…
Knidos
Knidos
Marmaray..
OSMANLI DÖNEMİNDE LİMANLARIMIZ
Osmanlı İmparatorluğunda deniz ticaretinin zayıf
olması nedeniyle yapılan liman sayısı çok sınırlı
kalmıştır.
Limanların yapımı çoklukla yabancılar tarafından
finanse edildiği için liman işletmesini de yabancılar
yapmıştır (Kasaba,i R; 1994)
En önemli limanlar:
•1876 yılında bitirilen İzmir’deki Pasaport limanı,
•1892’de yapılan İstanbul Salıpazarı eski rıhtımı
•1903’te Haydarpaşa önlerinde yapılan eski limandır.
16.yy’da İzmir Limanı
18. ve 19. yy’da İzmir Limanı
• Osmanlı dış ticaretindeki gelişmelerin etkisiyle İzmir limanı
daha o dönemde ihracat limanı olma özelliği kazanmıştır.
• 19.yy’ın son çeyreğinde İzmir limanı Osmanlı’nın en önemli
ihracat limanı olmuştur.
• İthalatta ise İstanbul limanından sonra gelmektedir.
• 1867'de başlayan İzmir Limanı inşaatının bir bölümünü
oluşturan Pasaport Rıhtımı, 1876'da Fransız Gifre (Guiffray)
Şirketi tarafından ve İngiliz mühendislerin projelerine göre
bitirilmişti.
• Pasaport ve Konak rıhtımlarını 1884 yılında aldığı imtiyazla
49 yıl işleten Fransız uyruklu Gifre şirketi imtiyazını, 1933
yılında Türkiye Cumhuriyeti’ne devretmiştir (Hergüner, M;
2003).
İstanbul limanı..
• Dünya deniz ticaretinin en eski ve önde gelen
uğraklarından birisidir.
• Özellikle 19.yy’ın son çeyreğinde batılı
limanlar arasında Londra’dan sonra en yoğun
liman olmuştur.
Liman Adı
1887 Yılı (ton)
Londra
12.307.000
İstanbul
8.666.000
Liverpool
7.940.000
Hong Kong
6.550.000
New York
6.087.000
Kaynak: Wiener W.M (1998),
Bizanstan Osmanlıya İstanbul Limanı
Cumhuriyet Dönemi Limanları
•Kapitülasyonların kaldırılması ve kabotaj yasasının
yürürlüğe girmesi Türk limancılığı için çok önemli bir
adımdır.
•İkinci dünya savaşı yıllarında savaş ekonomisi
koşullarının elvermemesi nedeniyle limancılık konusunda
yatırlımlar çok sınırlı kalmıştır.
•1954 yılında yürürlüğe giren “Limanlar İnşaatı Hakkında
Kanun” ulusal liman altyapısının oluşumuna öncülük
etmiştir.
•Limanlarımızın çoğu 1950-1960 yılları arasında hizmete
girmiştir.
1946 yılında çok sınırlı olanaklarla Ereğli, Trabzon, İnebolu,
Amasra ve Zonguldak limanlarının yapımına girişilmiştir.
Trabzon Limanı
• 1950
yılının
ilk
yarısında
Samsun,
Haydarpaşa, Salıpazarı, Alsancak ve Mersin
limanlarına başlanmış, 50’li yılların ikinci
yarısında bu limanlar faaliyete geçmiştir.
Diğer gelişmeler…
•
1967- Giresun ve Bartın Limanları yapılmıştır.
•
1963 - İskenderun Limanı'nın genişletilmesine, Hopa, Bandırma ve
Antalya limanlarının inşasına başlanmıştır.
•
1970’li yıllar - Demir-çelik fabrikaları, rafineriler, kağıt fabrikaları ve
petrokimya tesisleri kendi iskelelerini kurmuşlardır. (İzmit ve Nemrut
Körfezi)
•
1978 - İzmir limanının tevsi inşasına başlanmış, Haydarpaşa Limanı yeni
bir mol ilave edilerek genişletilmiştir.
•
1987 – Türkiye’nin ilk özel limanı GEMPORT kurulmuştur.
•
1997 – Kamu limanlarının (TDİ – TCDD) özelleştirilme süreci başlamıştır.
30 yıl süreli ve “İşletme Hakkı Devri” yöntemiyle özelleştirilen
TDİ Limanları
Özelleştirme Sürecindeki TCDD Limanları
İzmir Alsancak Limanı
• 1950’li yılların ilk yarısı – Liman inşasına başlanmıştır.
• 1957 – Bakanlar Kurulu kararı ile TCDD’ye
devredilmiştir.
• 1959 - Alsancak beton iskelesinin işletmeye açılmıştır.
• 1960 - Denizcilik Bankası TAO’na devredilmiştir.
• 1988 - Yüksek Planlama Kurulu kararı TCDD’ye tekrar
devredilmiştir.
• 2007 – Özelleştirme ihalesi yapılmış fakat devir
gerçekleştirilememiştir.
• 2009 – 10 milyon ton elleçlemiş ve 96,4 milyon TL kar
etmiştir.
Türkiye Limanları
© Soner ESMER
TÜRK LİMANLARI MEVCUT KAPASİTE
2008 Yılında Yük Gruplarına Göre İlk 5 Liman
Konteyner taşımacılığında dünyada ilk 100 liman içinde
Ambarlı 48., İzmir 85. ve Mersin 86. sıradadır (2008)
Yıllar İtibariyle Limanlarımızda Toplam Yük
Elleçlemeleri
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Kabotaj
37.150.155
26.281.398
28.779.030
29.204.041
29.881.351
28.068.537
30.604.004
35.728.923
39.059.185
37.791.767
%
20%
16%
15%
15%
14%
13%
13%
12%
12%
12%
Transit
30.770.006
28.723.744
28.541.114
11.217.198
5.491.810
5.621.659
11.144.059
28.486.106
50.744.950
58.012.586
%
17%
17%
15%
6%
3%
3%
5%
10%
16%
19%
Dış Ticaret
118.113.190
113.414.358
132.832.579
149.485.514
176.161.939
180.663.331
202.718.284
222.059.619
224.798.927
213.632.353
• 2008 yılı dünya toplam deniz taşımacılığının % 3,8’i
• 2008 yılı dünya toplam konteyner taşımacılığının % 1’i
%
Genel Toplam
63% 186.033.351
67% 168.419.500
70% 190.152.723
79% 189.906.753
83% 211.535.099
84% 214.353.527
83% 244.466.347
78% 286.274.648
71% 314.603.062
69% 309.436.706
Bölgeler Bazında Yük Elleçlemeleri 2009
Kabotaj
AKDENİZ
Transit
Dış Ticaret
Toplam
6.302.445
57.690.120
53.818.335
117.810.900
20.956.663
301.111
94.548.805
115.806.579
EGE
5.361.844
11.302
44.596.328
49.969.474
KARADENİZ
5.170.815
10.053
20.668.886
25.849.754
37.791.767
58.012.586
213.632.354
309.436.707
MARMARA
Genel Toplam
Dış Ticarette Ulaştırma Modların Kullanım Oranı
Kabotaj taşımacılığında Ulaştırma Modların Kullanım Oranı
• 2009 yılı yurt içindeki yük taşımacılığında:
– % 90.4 karayolları
– % 5.4 demiryolları
– % 2.8 denizyolları
– % 1.4 boru hatları kullanılmaktadır.
• Yolcu taşımacılığındaki payı % 1’in altındadır.
Sonuçlar..
• Kabotaj kanunu Türk limancılığı için çok önemli
bir ilk adımdır.
• Türkiye limancılık altyapısı zaman içinde çok
gelişmiştir.
• Ancak kabotaj taşımalarımız yetersiz kalmıştır.
• Karayollarına göre yaklaşık 7,5 kat daha ucuz
olan denizyolunu kullanmak ülkemiz menfaatine
olacaktır.