Kan Basıncı Ölçümü

KAN BASINCININ ÖLÇÜLMESİ
(Oskültasyon Metodu İle)
Damar sistemi içerisindeki kan basıncı değişik yöntemlerle saptanabilmektedir.
İnsanlarda en kolay yöntem oskültasyon yöntemidir.
Yöntem temel olarak; dışardan uygulanan ve civalı bir manometreye bağlanmış olan
bir manşet ile kola basınç uygulanması ve dirsekte brakial arter üzerine yerleştirilen steteskop
ile kan akımının durmasının ve başlamasının ses ile anlaşılmasına bağlıdır.
Kan, damarların içinde belli bir basınç ile ileri doğru haraket ettirilirken, kalbin sistolü
ile büyük, diastölü ile küçük tansiyon meydana gelir.
Gerekli olan malzeme:
Tansiyon Ölçme Cihazı,
Steteskop
Tansiyon Ölçme Cihazı: Tansiyon cihazı üç bölümden oluşmuştur (Şekil 30).
Şekil 30: Tansiyon ölçme cihazı (sfigmomanometre)
(A) Manşet; kol üzerine takılan, içine hava pompalanabilen bir yastıktır.
(B) Pompa; manşet içerisine hava basmaya yarar.
(C) Manometre; manşet içindeki hava basıncını mmHg (milimetre civa basıncı)
olarak gösterir.
14.1. Ölçümün Yapılması
Tansiyonu ölçülecek kişi sandalyeye oturarak (sol/sağ) kolunu masa üzerine koyar.
Kolunun üzerinde kan dolaşımını engelleyebilecek sıkı bir giysi olmamalıdır. Tansiyon aletinin
manşeti, dirseğin 1-2 parmak üst tarafına ne çok sıkı ne de çok gevşek olacak şekilde sarılır.
Ölçüm sırasında manşet kalbin hizasında olmalıdır. Steteskop, dirseğin iç tarafında kol atar
damarı üzerinde tutulur (mümkünse elle tutulur). Pompanın musluğu kapatılır ve hızlı bir şekilde
manşete hava basılmaya başlanır. Manometreden, basılan hava izlenir. 150-180 mmHg basıncı
civarına geldiğinde pompalama işlemi durdurulur ve musluk açılarak manşet içindeki hava yavaş
yavaş düşürülür.
İlk önce steteskoptan herhangi bir ses
duyulmaz. Ancak basıncın düşmesi ile vurma
şeklinde bir ilk ses duyulur. Bu sesin ilk
duyulduğu yer büyük tansiyonu (sistolik
basıncı) verir.
Manşet içerisindeki hava yavaş yavaş
boşaltılmaya devam edildiğinde vurma sesi
gittikçe kuvvetlenir ve bir noktada çok azalır ve
duyulmaz olur. Bu noktada küçük tansiyonu
(diastolik basıncı) verir.
Şekil 31:Kan basıncının ölçülmesi.
Ölçümün kısa bir sürede bitirilmesi gereklidir. Çünkü damar üzerine uygulanan uzun
süreli basınç arterlerde daralma oluşturacağından, sistolik basınç normalden daha yüksek
çıkabilir.
14.2. Tanım ve Tanısal Değerlendirme
Hipertansiyon, kan basıncının (beyin, kalp, retina ve böbreklerin damarlarında hedef
organ hasarı oluşma riskini arttıran düzeylere) yükselmesidir. Kan basıncı düzeyi yükseldikçe
aterosklerotik kardiyovasküler hastalık, serebrovasküler hastalık, kalp yetmezliği ve böbrek
yetmezliği gibi hastalıklara bağlı morbidite ve mortalite riski de artar. Riski arttıran düzey her
bireyde farklı olabilir, ancak genel toplum ele alındığında; sistolik kan basıncının 140 mmHg,
diyastolik kan basıncının da 90 mmHg üzerinde olması hipertansiyon olarak tanımlanmaktadır.
Tüm hipertansiyonların %90 kadarı primer (esansiyel), %10 kadarı da sekonder
hipertansiyondur. Primer hipertansiyon gelişiminde çok çeşitli mekanizmalar ileri sürülmekte ve
kesin patojenezi bilinmemekle birlikte, subklinik düzeyde renal fonksiyonel defektlere bağlı
olduğunu gösteren güçlü kanıtlar vardır. Hipertansiyonların %7-8’i renal parankimal ve
renovasküler hastalıklara, geri kalan %2 kadarı ise diğer sebeplere bağlıdır (Endokrin sebepler,
aorta koarktasyonu, oral kontraseptif kullanımı vb).
14.3. Kan Basıncı Ölçümü ve Sınıflaması
Kan basıncının hasta stresden uzak bir durumda iken (akut bir hastalık ya da ateş yokken
ve boş mesane ile) ve tekrar tekrar ölçülmesi, doğru tanı açısından son derece önemlidir. Hedef
organ hasarının klinik kanıtları mevcut değilse ve kan basıncı 180/110 mmHg üzerinde
bulunmamışsa, tek bir ölçümle hipertansiyon tanısı konulmamalıdır. Kan basıncı 140/90
mmHg’nın üzerinde bulunan hastalarda, dört hafta içinde en az üç kez tekrar ölçümler yapılarak
tanı kesinleştirilmelidir.
Hasta kan basıncı ölçümünden önce en az 5 dakika dinlenmeli, oturur durumda, kolu kalp
seviyesinde ve alttan desteklenmiş durumda olmalıdır. Kan basıncı 5-10 dk ara ile iki kez
ölçülmelidir. İki ölçüm arasında 5 mmHg’dan daha fazla fark varsa ölçüm tekrarlanmalıdır. İlk
değerlendirme sırasında her iki koldan da ölçüm yapılmalı, kan basıncı hangi tarafta daha
yüksekse daha sonraki ölçümler o koldan yapılmalıdır. Aletin kalibrasyonu yapılmış olmalı,
manşon hastanın kol çevresinin en az %80’ini ve uzunluğunun 2/3’sini sarmalıdır. Radyal arterin
nabzı palpe edilerek manşon, sistolik kan basıncının 20-30 mmHg üzerine kadar şişirilmeli ve 3
mmHg/saniye hızla indirilmelidir.
Özellikle yaşlı hastalarda sert, komprese olmayan damarlara bağlı psödohipertansiyon
mutlaka akla getirilmelidir. Bu durumun saptanması için, aletin manşonu şişirildikten sonra
palpe edilebilen arterin varlığı araştırılmalıdır. Kan basıncının, hastanede ve hekimler tarafından
yapılan ölçüm sırasında yüksek, bunun dışında normal olması (beyaz önlük hipertansyonu)
olasılığı da evde kan basıncı ölçümleri ile dışlanmalıdır. Son zamanlarda kan basıncı
düzeylerinin daha doğru bir şekilde saptanması, tedavinin etkinlik ve güvenilirliğinin yeterli
izlenebilmesi ve hipertansiyonun hedef organ hasarı ile daha iyi korelasyon göstermesi
bakımından 24 ya da 48 saatlik ayaktan kan basıncı izlemi (ambulatory blood pressure
monitoring) de yaygın bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır.
Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH), Joint National Committee VI. raporunda
bildirilen, 18 yaş ve üzeri bireylerde kan basıncı düzeylerinin sınıflaması Tablo 3’de
gösterilmiştir. Bu raporda, ideal kan basıncı düzeyi 120/80 mmHg’nın altı olarak belirtilmiştir.
Tablo 3. Kan basıncı düzeylerinin sınıflaması (18 yaş ve üzeri erişkinlerde).
Kategori
Sistolik (mmHg)
Diyastolik (mmHg)
İdeal
<120
ve
<80
Normal
<135
ve
<85
Yüksek normal
135-139
veya
85-89
Evre 1
140-159
veya
90-99
Evre 2
160-179
veya
100-109
Evre 3
180
veya
110
Hipertansiyon
Sistolik ve diyastolik kan basınçları ayrı kategorilerde ise daha yüksek olanın
kategorisinde kabul edilir (örnek: 160/95: Evre 2 hipertansiyon; 175/120: Evre 3 hipertansiyon).
Sistolik kan basıncı 140 mmHg ve diyastolik kan basıncı <90 mmHg ise izole sistolik
hipertansiyon olarak tanımlanır (örnek: 170/80: Evre 2 izole sistolik hipertansiyon).
Hipertansiyon tanısı için iki ya da daha fazla vizitte ölçülen ikişer veya daha fazla
ölçümün ortalamaları alınmalıdır.
Tablo 4. Hipertansif hastalarda risk tabakalanmasında kullanılan kardiyovasküler risk
faktörleri ve hedef organ hasarı kanıtları.
Major risk faktörleri
Sigara içme
Dislipidemi
Diabetes mellitus
Yaş>60
Cins (erkek ve postmenapozal kadın)
Aile öyküsü (65 yaş altı kadın ve 55 yaş altı erkeklerde)
Hedef organ hasarı ve klinik kardiyovasküler hastalık
Kalp hastalığı
Sol ventrikül hipertrofisi
Angina/Geçirilmiş miyokard infarktüsü
Geçirilmiş koroner revaskülarizasyon
Kalp yetmezliği
İnme veya geçici iskemik atak
Nefropati
Periferik arter hastalığı
Retinopati
KAN BASINCI ÖLÇÜMÜ BECERİSİ EĞİTİM REHBERİ:
1.
Hastanın mümkünse mutlaka oturuyor olması.
2.
Hastanın ölçüm yapılacak olan kolunu sıkmayacak şekilde giyinmiş olması.
3. Kolu alttan (bitişik bir masada ya da destek teşkil edecek başka bir yerde)
destekleme.
4.
Tansiyon aletinin manşonunu dirsekten 2-3 cm yukarıda kalacak şekilde kola
5.
Tansiyon aletinin manşonunu sabitleme.
6.
Tansiyon aletinin pompasının anahtarını kapama.
7.
Steteskopu boyuna koyarak hazırlama.
sarma.
8. Ön dirsek çukurunda A.brachialis'in nabız atışını sol elin işaret, orta ve yüzük
parmakları ile hissetme.
9.
A. brachialis 'in atışının hissedildiği yere steteskopun tamburunu yerleştirme.
10. Steteskopun kulaklıklannı kulağa yerleştirme.
11. Tansiyon aletini pompalayarak şişirme.
12. Tansiyon aleti pompasının anahtarını gevşeterek boşaltmaya başlama.
13. Boşaltırken kalp atım seslerinin başladığı noktayı tespit etme.(sistolik basınç)
14. Seslerin duyulduğu anda, tansiyon aletinin skalasının gösterdiği basınç düzeyini
okuma.
15. Boşaltma devam ederken seslerin ilk kaybolduğu noktayı tespit etme.(diastolik
basınç)
16. Seslerin kaybolduğu anda tansiyon aletinin skalasının gösterdiği basınç düzeyini
okuma.
17. Manşonun havasını hızla boşaltma.
18. Steteskopun tamburunu serbestleştirme ve kulaklıkları kulaktan çıkarma.
19. Tansiyon aletinin manşonunu açma ve çıkarma.
20. Hastanın giyinmesini sağlama.
21. Hastaya kan basıncı sonucunu bildirme.
22. Tansiyon aletini kutusuna yerleştirerek yerine kaldırma.
DENEY SONUÇLARI
KAN BASINCI ÖLÇÜLEN KİŞİNİN ADI
YAŞI VE CİNSİYETİ
NORMAL DEĞERLER
BULUNAN DEĞERLER
SİSTOLİK BASINÇ (mmHg)
120 mmHg
DİASTOLİK BASINÇ (mmHg)
90 mmHg
KAN BASINCI VERİ RAPORU
Öğrencinin
Adı Soyadı:
Tarih :
Veriler ve Hesaplamalar
Denek Profili Adı:
Yaş :
Boy :
Ağırlık:
Cinsiyet: Erkek / Kadın
1. Sistolik basıncı oluşturan güç nedir? Açıklayınız
2. Diyastolik basıncı oluşturan güç nedir? Açıklayınız
3. Bulunan değerler ile Ortalama Arteriyel Kan Basıncını (OAKB) hesaplayınız.
4. Bulunan değerler ile Nabız Basıncını hesaplayınız.
5.Yetişkin bir insanda hipertansiyon var diyebilmek için, sistolik ve diyastolik basınçlar
kaç mmHg 'nın üzerinde olmalıdır?
6. Esansiyel hipertansiyonun tarifini yaparak tüm hipertansiyonlar içinde % kaç yer
kapladığını yazınız.
7.Hipertiroidide görülen hipertansiyonu tarif ediniz.
8. Tansiyon ne normal değer aralıkları nedir, küçük tansiyon ve büyük tansiyonu
açıklayınız.
9. Tansiyon hangi damarlardan ölçülür.
10. Tansiyon ölçerken nelere dikkat edilmelidir.
11. Hipertansiyona neden olan durumlar nelerdir, bir hastada hipertansiyon var
diyebilmek için hangi kriterlerin bulunması gereklidir.
12. Uygulama esnasında ölçtüğünüz tansiyon kaçtır ve hakkında ne söyleyebilirsiniz.