SLAM M RAS HUKUKUNUN (FERA Z)

İSLAM MİRAS HUKUKUNUN (FERAİZ) BİLİNMESİ GEREKEN KURALLARI
İslam miras hukukunun (feraiz) Müslüman halkımızca bilinmesi gereken
kuralları aşağıda özet halinde belirtilmiştir.
Kutsal kitabımız kurânı kerimde ;bizzat yüce ALLAH (c.c) tarafından
Müslümanların nasıl miras paylaşması gerektiği açıklanmıştır.(nisa suresi
11,12,176 ncı ayeti kerimelerde ).
Bizde Müslüman olan halkımızın bir nebze olsun bu konuda bilgi sahibi
olmasını arzu ettik.
FERAİZ diye bilinen İslam miras hukukunun önemli bazı kuralları
maddeler halinde aşağıda belirtilmiştir.
Emeviler, Abbasiler ve Osmanlılar döneminde Müslümanlar ölen kişinin
yani murisin mirasını FERAİZ ilmine göre paylaştırırlardı.
Feraiz ilminin kaynakları;
Kur’an-ı kerim, hadis-i şerifler ve icma-ı ümmet yani Eshab-ı kiramın ve
müctehid alimlerin sözbirliğidir.. Nisa süresi 7 ila 13. ayetleri ile 33 ve 176. ayetleri,
miras taksimindeki hak sahiplerini açıklamaktadır.
Bakara suresi 180 ila182. ve 233 ile 240. ayetleri ve Maide suresi 106 ila108.
Ayetleri ve Enfal suresi 72 ila75. Ayetlerinde; miras hukukunun genel hükümleri
açıklanmaktadır.
Bu ayet-i kerimelerde miras ve paylaştırma mealen şöyle belirtilmektedir.
Ana ve baba ile yakın hısımların bıraktıklarından erkeklere, ana ve baba ile yakın hısımların
bıraktıklarından kadınlara farz edilmiş birer nasip olarak, hisseler vardır. (Nisa suresi: 7)
Cahiliyet devrinde kızlar, kadınlar ve çocuklar, miras alamazlardı. O hak, ancak harpten
ganimet alan, yaşadıkları yerleri savunan kimselere ait idi.
Bu ayet-i kerimenin nüzulüyle, inmesiyle kadın ve kızların mirastan men edilme âdeti
kaldırılmış oldu.
Miras taksim olunurken (varis olmayan) hısımlar, yetimler, yoksullar da hazır bulunursa,
kendilerine ondan bir şeyler vererek nasiplendirin, gönüllerini alarak güzel sözler de söyleyin.
(Nisa suresi: 8)
İrs nedir ve ne demektir:
Miras. Vefat eden bir kimsenin geriye bıraktığı terekesinden (malından) evlât ve
akrabasından sağ kalanlara düşen hisse, pay. Demektir.
İrs, karabete (soy ile veya nikâh ile olan akrabalığa, hısımlığa) dayanır.
Ölenin yani murisin Böyle bir yakını, akrabası bulunmazsa, , vasiyetinden
artan malı Beyt-ül-mâle (devlet hazinesine) kalır.
İrsin rükünleri üçtür :
1. Muris :
Öldükten sonra geriye miras ve vâris bırakan kimseye denilir. İslâm
fıkhında hakikaten ya da hükmen ölen kimse hakkında bu tarif kullanılmıştır.
Hakikaten ölmek, ya eceliyle ya da bir kaza neticesi öldüğü kesin olarak bilinen
kimseyle ilgilidir.
Hükmen ölmek, uzun yıllar ortadan kaybolup nerede bulunduğa, sağ veya
ölü olduğu bilinmeyen kimse hakkında hâkimin ölmüş kabul ederek verdiği
kararla belirlenir.
2. Vâris
Ölenin baba ve ana tarafından yakınıdır ki irsi, şer'î delil ile sabit olan kimse
hakkında yaygındır.
3. Miras. Ölenin geriye bıraktığı mal ve servettir. Teçhiz ve tekfin masrafı
yapıldıktan, borçlar ödendikten ve vasiyeti yerine getirildikten sonra kalan
mirasın, verese arasında taksim edilmesidir.. 1
İrse Mani' Olan Sebepler :
İrs'în Şartlan Üçtür :
1 — Murisin ölmesi,
2 — Vârisin hayatta bulunması,
3 — İrs cihetinin bilinmesi..(soy veya kan bağının bilinmesi)
İrsin Sebepleri Üçtür :
1 — Rahm,(hısımlık,akrabalık,karabet,acımak,şevkat etmek,korumak)
2 — Nikâh,(evlilik birliği)
3 — Velâ'
Şerh:
"Velâ",
bir fıkıh kavramı olarak efendisinin, azat ettiği köle ve cariyesi ile olan
münasebeti ve onlar üzerindeki hakkı demektir
1 — Riddet, Mürted : (dinden dönmek),
2 — Rık (kölelik),
3 — Murisini öldürmek,
4 — İhtilâf-i dar, İhtilâf-i din..(memleket ayrılığı ve din ayrılığı)
Not: mürted yani dinden dönen kişi kadın ise mirası yani mal varlığı bütün
Müslümanlara kalır.
Murisin Ölümünün Tespiti :
1. Hakiki ölüm,
Sahicilerle resmî belgelerle sübut bulur.
2. Hükmî ölüm,
Gaiplere karışıp nerede olduğu bilinmiyenin hâkim tarafından Öldüğüne
hükmedilmesi. Bunun da ölü olarak kabul edilmesi görüldüğü gibi hâkimin
Mirastan mahrum olma halleri :
Murisin Ölümünün Tesbiti :
Mûrîs'in ölümü şu üç halden biriyle gerçekleşir :
1. Hakiki ölüm,
Sahicilerle resmî belgelerle sübut bulur.
2. Hükmî ölüm,
Gaiblere karışıp nerede olduğu bilinmiyenin hâkim tarafından Öldüğüne
hükmedilmesi. Bunun da ölü olarak kabul edilmesi görüldüğü gibi hâkimin
hükmüyle sübut bulur.
3. Takdîr-i Ölüm.
Ecel bir an gecikmez ve vaktinden önce de gelmez." [Araf, 34]
"Ölüm zamanını takdir eden ancak Allah’tır." [Enam 2]
"Aranızda ölümü takdir eden biziz." [Vakıa, 60]
Vârislerin Diri Olması :
Vârislerin diri olması iki şekilde gerçekleşir :
1. Hakiki hayât,
2. Takdiri hayat,
Doğan Çocuğun Diri Olması :
Doğan çocuğun diri olması bir takım belirtilerin ortaya çıkmasıyla gerçekleşir:
Doğduğunda ağlamak, bağırmak, aksırmak, gülmek, el ayak, baş gibi bir
organını hareket ettirmek bu cümledendir. 2
Terekeyle İlgili Hükümler :
Ölenin geriye bıraktığı mal ve servete sırasıyla dört hak taalluk eder :
1. Tekfin ve teçhiz masrafı,(ölenin defin yani gömülme masrafları )
2. Kullara olan borçları,
3. Vasiyetinin yerine getirilmesi,
4. Geri kalan malın vârisler arasında taksimi..
Tekfin Ve Teçhiz :
Tekfin ve teçhiz, ölen kimseyi kefenleyip defnetmek masraflarıdır. Bıraktığı
maldan -başkasının hakkı taallûk ettiği aynlardan başka- terekesinin
tamamından; önce tekfin ve teçhiz masrafı çıkarılır Hatta kendisinden bir an
evvel ölüp de nafakası vacip olan kimselerin de tekfin ve teçhiz masrafları
çıkarılır.
Ölen kimsenin bıraktığı mal, tekfin ve teçhiz masrafını karşılamadığı takdirde,
nafakası kimin üzerine vacipse, teçhiz masrafı da ona ait olur. Hiç kimsesi yoksa
bu masraf Beytü'l-Maldan = Devlet hazinesinden karşılanır.
Ölenin terekesinde ayn olarak başkasının hakkı varsa, o takdirde onlar terekeye
dahil edilmez, sahiplerine verilmek üzere bir tarafa konulur.
Murisin borçlarının ödenmesi :
Tekfin ve teçhiz masrafı yapıldıktan sonra kalan mal, ölenin borcu varsa
alacaklılara ödenir. Alacaklı birden fazla ise, borç nisbeti dikkate alınarak
aralarında âdilâne taksim edilir. Ölenin terikesi borcuna yeterse olduğu gibi
borcuna yatırılır. Yetmediği takdirde, ona göre dağıtılır
Hiç Mal Bırakmadan Vefat Ederse :
Adam hiç mal bırakmadan borçlu bir halde vefat ederse, o takdirde alacaklılar
onun vârislerine alacaklarının ödenmesi için müracaat edemezler. Çünkü onlara
intikal eden bir mal ve para mevcut değildir. Ancak vârisler murislerini kul
borcundan kurtarmak isterlerse o takdirde büyük sevap kazanırlar.
Vasiyetin Yerine Getirilmesi :
Ölen kimsenin teçhiz ve tekfini yapıldıktan ve borçları ödendikten sonra geriye
kalan malından -üçte birini geçmediği takdirde va-siy yeti yerine getirilir.
Hiç Varis Bırakmadan Ölen Kimse :
Hiç vâris bırakmadan ölen kimse ölmeden önce malının tamamını vasiyet
edebilir. Bunun gibi, karısından veya kocasından başka vârisi olmayan kişi de
malının tamamını karısına ya da kocasına vasiyet edebilir. O takdirde Beytü'1Mal emini ölenin malına gelip müdahale edemez, çünkü tamamını vasiyet hakkı
vardır ve bu hakkım • kullanmıştır. 3
‘’İslam dinini kabul ederek ben müslümanım diyen
herkesin feraiz ilmini öğrenip bu ilimle amel etmesi
gerekir kanaatindeyim. çünkü yüce ALLAH’IN (C.C)
emridir’’
Mustafa korkmaz
Araştırmacı_yazar