ŞİZOFRENİDE YASAL KONULAR

DUYGUDURUM
BOZUKLUKLARI
Dr.Aslıhan Polat
KOÜTF
Psikiyatri AD
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
1
DSM-IV Sınıflandırması
 Depresif Bozukluklar
Majör Depresif Bozukluk
Distimik Bozukluk
BTA Depresif Bozukluk
 İkiuçlu Bozukluklar
İkiuçlu bozukluk Tip I
İkiuçlu bozukluk Tip II
Siklotimik bozukluk
BTA Duygudurum bozukluğu
Genel tıbbi duruma bağlı
Madde kullanımın yol açtığı
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
2
DSM-IV Sınıflandırması
 En son dönemi tanımlayan belirleyiciler
Hafif, orta, ağır
Psikotik
Süreğen
Katatonik
Melankolik
Atipik
Doğum-ardı başlangıçlı
 Yineleyen dönemlerin gidişini tanımlayan belirleyiciler
Mevsimsel
Hızlı döngülü
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
3
ÇÖKKÜNLÜK (Depresyon) DÖNEMİ
Çökkünlük, derin üzüntülü, bazen de hem üzüntülü
hem bunaltılı bir duygudurumla birlikte düşünce,
konuşma, devinim ve fizyolojik işlevlerde
yavaşlama, durgunlaşma ve bunların yanı sıra
değersizlik, küçüklük, güçsüzlük, isteksizlik,
karamsarlık duygu ve düşünceleriyle belirli bir
sendromdur.
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
4
Belirtiler ve Bulgular-1
 Genel görünüm ve dışa vuran davranış
Belirgin yüz çizgileri
Omuzlar çökük
Kendine bakımda azalma
Durgunluk, yavaşlama
Sıkıntı ve tedirginlik/yerinde duramama
 Konuşma ve ilişki kurma
Alçak sesli ve yavaş konuşma
 Mutizm (ağır durumlarda)
Duygusuz gibi görünme (Duygusal donukluk)
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
5
Belirtiler ve Bulgular
-2
 Duygulanım
Çökkün duygudurum (derin üzüntü, iç acısı)
Sık ve kolay ağlama
Bunaltı (öz. sabahları)
Tedirginlik
Sinirlilik
İsteksizlik ve zevk alamama (Anhedoni)
 Bilişsel yetiler
Bilinç açık
 Ağır durumlarda uyuşukluk (stupor)
Yönelim tam
Dikkat ve konsantrasyonda azalma
Unutkanlık (psödodemans)
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
6
Belirtiler ve Bulgular-3
 Algı
Genelde olağan
Ağır durumlarda varsanılar (gn duygudurumla uyumlu),
depersonalizasyon, derealizasyon
 Düşünce süreci ve içeriği
Yavaşlamış
Çaresizlik, umutsuzluk, karamsarlık, suçluluk
Değersizlik (özsaygıda azalma)
Özkıyım düşünceleri
Ağır durumlarda sanrılar(duygudurumla uyumlu/uyumsuz)
Hipokondriyak uğraşlar ve bedensel yakınmalar
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
7
Belirtiler ve Bulgular-4
Devinim
Psikomotor yavaşlama (retardasyon)
Aşırı tedirgin hareketlilik, yerinde duramama
(psikomotor ajitasyon)
Bedensel ve fizyolojik belirtiler
Enerji azlığı, çabuk yorulma
Uyku bozukluğu
İştah değişikliği
Cinsel isteksizlik
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
8
Tanı (DSM-IV)
Çökkün duygudurum veya anhedoninin de içinde
bulunduğu en az beş belirti
Sosyal ve mesleki işlevsellikte bozulma
En az iki hafta
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
9
Özel gruplar
 Bedensel hastalıklarda çökkünlükler
Sıklıkla atlanır
Psikolojik belirtilere dayanarak tanı konur
Karamsarlık, sık ağlama, toplumdan çekilme
 İleri yaşta çökkünlükler
Zor tanınır
Süreğen hastalarda ve özürlülerde sık
Özkıyım riski yüksek
Bunamayla karışabilir (psödodemans)
 Ergen ve çocukluk dönemindeki çökkünlükler
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
10
Ayırıcı Tanı
 İkincil Çökkünlükler
 İlaçlar
 Bedensel hastalıklar










Bunama
Yas
Şizofreni/Şizoafektif Bozukluk
İki uçlu Bozukluk
Alkol-madde kullanım bozuklukları
Bunaltı (anksiyete) bozuklukları
Yeme Bozuklukları
Uyum Bozuklukları
Kişilik Bozuklukları
Uzun süreli mutsuzluk
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
11
Çökkünlüğe Yol Açan İlaçlar
 Antihipertansifler (reserpin, alfa-metil dopa, beta blokörler)
 Doğum kontrol ilaçları
 Kortikosteroidler
 Benzodiazepinler
 Histamin2 reseptör antagonistleri (simetidin, ranitidin)
 Kemoterapötikler (vinkristin, vinblastin, prokarbazin, L-Asparginaz,
amfoterisin B, interferon)
 Psikoaktif maddeler (alkol-opiyat bağımlılığı, amfetamin-kokain
kesilmesi)
 Anabolik steroidler
 Antipsikotikler
 Kolinesteraz inhibitörleri
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
12
Çökkünlüğe Yol Açan Hastalıklar





















İnme
Parkinson hastalığı
Multiple skleroz
Epilepsi
Huntington hastalığı
Kafa travması
Hiper/Hipotiroidi
Cushing sendromu
Hiperparatiroidizm
Addison hastalığı
Diabetes mellitus
Kanser (pankreas, orofarenks, meme ca)
HIV
Paraliz jeneral (sifliz)
Toksoplazmozis
Viral hepatit
Enfeksiyöz mononükleoz
Romatoid artrit
SLE
Pellegra
Pernisyöz anemi
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
13
Bunama
Tanıma yetisi bozuk
Afazi (İsimlendirememe)
Bir çaba içerisindedir
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
14
Yas
2-6 ay sürebilir
Özsaygı korunur
Çevrede olup bitenlere olumlu duygulanım
ile karşılık verebilirler
Psikomotor yavaşlama göstermez
Suçluluk duygusu yoktur
İntihar eylemleri çok seyrek
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
15
Şizofreni/Şizoafektif Bozukluk
Uzunlamasına hastalık öyküsü kesitsel klinik
tablodan daha önemli.
Acayip davranış, duygudurumla uyumsuz
sanrı/varsanılar, yapısal düşünce bozuklukları
Şizoafektif B: 2 haftalık non-afektif psikotik
dönem
Post-psikotik çökkünlük
Katatoni
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
16
Alkol-madde kullanım bozuklukları
Detoksifikasyondan 1 ay kadar sonra, depresyon
belirtilerinin düzelmesi beklenir
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
17
MANİ DÖNEMİ
Mani, çökkünlük durumunun tam tersi, aşırı neşe,
bazen de öfkeli, coşkulu bir duygudurum içinde
düşünce, konuşma, devinimde hızlanma, benlik
kabarması, aşırı güçlülük, büyüklük duyguları ve
sanrıları ile belirli genel bir kabarma, taşkınlık,
coşma ile giden bir dönemdir.
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
18
Belirtiler ve Bulgular-1
 Genel görünüm ve dışa vuran davranış





Canlı, çok hareketli, aşırı güvenli
Abartılı, renkli giyim
Öfkeli (irritabl)
Para harcama
Ağır durumlarda aşırı hızlanma yüzünden dağınık ve bitkin olabilir
 Konuşma ve ilişki kurma
 Yüksek sesli, hızlı ve artmış konuşma ( Lögore)
 Daldan dala atlama (Düşünce uçuşması)
 Basınçlı konuşma
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
19
Belirtiler ve Bulgular
-2
 Duygulanım
Taşkın, coşkulu duygudurum
Coşku, aşırı neşe (öfori)
Bulaşıcı neşe
Oynak (labil) duygulanım
Sinirli, saldırgan(irritabilite)
 Karma dönem (disfori)
 Bilişsel yetiler
Bilinç açık
 Aşırı yorgunluk ve beslenememeye bağlı konfüzyon olabilir
Yönelim tam
Spontan dikkat artar, iradi dikkat azalır
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
20
Belirtiler ve Bulgular-3
 Algı
Yanılsamalar artar
Ağır durumlarda varsanılar (gn duygudurumla uyumlu)
 Düşünce süreci ve içeriği
Hızlanmış ve artmış
İyimser, coşkulu
Fikir uçuşması
Clang çağrışım (uyaklı konuşma)
Benlik kabarması (grandiyozite)
Sanrılar(duygudurumla uyumlu/uyumsuz)
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
21
Belirtiler ve Bulgular-4
Devinim
Psikomotor hızlanma
Taşkınlık (eksitasyon)
Nadiren katatoni
Bedensel ve fizyolojik belirtiler
Enerji artışı
Uyku bozukluğu (ihtiyaçta azalma)
İştah değişikliği (artar ancak kilo verebilir)
Cinsel istekte artış
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
22
Tanı
Taşkın ya da kabarmış duygudurumun da içinde
bulunduğu en az dört belirti (duygudurum
irritabl ise beş belirti)
Sosyal ve mesleki işlevsellikte bozulma
En az bir hafta
(hastane yatışı gerekliyse daha kısa)
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
23
Ayırıcı Tanı
Şizofreni
Şizoafektif Bozukluk
Yalancı psikoz
Toksik-organik nedenlere bağlı ruhsal
bozukluklar
Dikkat eksikliği hiperaktivite ya da davranım
bozuklukları
Alkol-madde kullanım bozuklukları
Kişilik Bozuklukları
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
24
Şizofreni
Acayip davranış, duygudurumla uyumsuz
sanrı/varsanılar, yapısal düşünce bozuklukları
Schneider belirtileri(düşünce okunması/sokulması)
Katatoni
Sinsi başlangıç
Uzunlamasına hastalık öyküsü kesitsel klinik
tablodan daha önemli.
Karma episodla daha çok karışır
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
25
Şizoafektif Bozukluk
Uzunlamasına hastalık öyküsü kesitsel
klinik tablodan daha önemli.
İki haftalık non-afektif psikotik dönem
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
26
Yalancı Psikoz
Deliliği oynama, abartma
Akut ruhsal travmayı takiben
Hızlı yatışır
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
27
Toksik-organik nedenlere bağlı
ruhsal bozukluklar
İlaç öyküsü (alkol, kokain, amfetamin,
steroid,LSD, anti-tbc, fensiklidin, halusinojenler
kullanımı veya kesilmesi)
Deliryumda bilinç, yönelim ve algı bozukluğu
baskındır.
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
28
Dikkat eksikliği hiperaktivite ya da
davranım bozuklukları
DEHA veya DB tanısı almış ergenlerde takipte
dikkat.
Uykuda azalma, güven artışı, büyüklük
düşünceleri nadir.
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
29
Alkol-madde kullanım bozuklukları
İkiuçlu bozuklukla %50 ya da daha yüksek
komorbidite.
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
30
Kişilik Bozuklukları
Hızlı döngülü duygudurum bozukluğu olan genç
kadınlarda sınırda (borderline) kişilik bozukluğu
tanısı sık.
Haz yönelimli ve riskli davranışlar antisosyal
kişilik bozukluğuyla karışabilir.
İkiuçlu bozukluk ve kişilik bozukluğu
komorbiditesi sık.
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
31
Tanımlar-1
İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu Tip I
Manik ya da karışık epizod geçirmiş olma
İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu Tip II
Depresif ya da hipomanik epizod geçirmiş olma
Tekuçlu (yineleyici) Çökkünlük
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
32
Tanımlar-2
Hızlı döngülü İkiuçlu Bozukluk
Yılda en az 4 episod
Hipotiroidi, uzun süreli/yüksek doz
antidepresan kullanımı risk faktörü
Kadınlarda daha sık
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
33
Tanımlar-3
Distimik Bozukluk
En az iki yıl hafif çökkünlük
İki aydan uzun iyilik hali yok
Çifte Depresyon (distimi+depresyon)
Siklotimik Bozukluk
Hafif ve kısa süren çökkünlük ve taşkınlık
durumları
En az iki yıl
İki aydan uzun iyilik hali yok
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
34
Sıklık ve Yaygınlık-1
En sık ruhsal bozukluk: Ruhsal çökkünlükler
Dünya Sağlık Örgütü:
Ruhsal çökkünlükler en acil 4. halk sağlığı sorunu
Yeti yitimine yol açma açısından birinci
Bütün özkıyımların %50-70’i duygudurum
bozukluğuna bağlı
Çökkünlüklerin %40’ı uygun tedavi görmekte
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
35
Sıklık ve Yaygınlık-2
Yaşam boyu yaygınlık
Çökkünlük: %9-20 (K:%10-25; E:% 5-12)
Distimi:%6
İkiuçlu Bozukluk Tip I: %1 (K=E)
İkiuçlu Bozukluk Tip II:%0,5
Siklotimi: %0,4-1,0
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
36
Çökkünlük için Risk Faktörleri
•Kadınlar
•Gençler
•Sosyoekonomik durumu düşük olanlar
•Evli olmayanlar
•Ailesinde MDB öyküsü olanlar
•Büyük kentlerde yaşama
•Güvenilebilecek bir arkadaş olmaması (kadınlarda daha önemli)
•Yaşam olaylarına bağlı zorlanmalar
•Erken yakın kaybı ve tahripkar bir ortamda büyüme
•Irk ve etnik grup, MDB riski taşımazlar
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
37
Çökkünlükte ve Tekuçlu Bozuklukta
Gidiş ve sonlanış-1
Sinsi başlangıç
Bedensel yakınmalar, halsizlik, iştahsızlık
Psikiyatri-dışı başvuru
Tedavisiz özkıyım oranı %15 (psikotikse x5)
İlk episod sonrası tekrarlama %50-60, ikinciden
sonra %70, üçüncüden sonra %90.
İki episod sonrası süreğenleşme %10-20.
Ortalama episod süresi 6 ay.
İzlemde %20 ikiuçlu bozukluğa dönüşür
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
38
Çökkünlükte ve Tekuçlu Bozuklukta
Gidiş ve sonlanış-2
 Olumlu Gidiş Göstergeleri
Hastalık öncesi iyi işlevsellik
Olumlu aile, iş ve uğraşı olanakları
Erken tedavi
Seyrek hastalık, uzun iyilik dönemleri
Kısa çökkünlük dönemleri
 Olumsuz Gidiş Göstergeleri
Kişilik bozukluğu
İleri yaş
Alkol-madde kullanmı
Ektanılar
Olumsuz çevre koşulları
Sık yineleme
Psikotik belirtiler
Çifte depresyon
İyileşme çabasının olmaması
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
39
Manide ve İkiuçlu Bozuklukta Gidiş ve
sonlanış-1
Ani başlangıç
Ortalama 4-6 hafta sürer
Tek episodla kalma olasılığı çok düşük
20li yaşlarda başlangıç
60 yaş üstü başlayanlarda organisite?
Kalıntı belirtiler ve komorbidite (bunaltı boz,
yeme boz, alkol-madde) yinelemenin en güçlü
yordayıcısı
Yaşam boyu özkıyım %50 (yarısı çökkünlük
döneminde)-ölümle sonuçlanan %15
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
40
Manide ve İkiuçlu Bozuklukta Gidiş ve
sonlanış-2
 Olumlu Gidiş Göstergeleri






Mani dönemlerinin baskın olması
Tedavi uyumu (hasta ve ailesi)
Olumlu aile, iş ve uğraşı olanakları
Erken tedavi
Uzun iyilik dönemleri
Ailede düşük duygu dışavurumu

















Erken başlangıç
İleri yaş
Ara dönemlerde kalıntı belirtiler
İlk episodun mani ya da karma dönem olması
10’dan fazla mani dönemi
Karma dönemler
Çökkünlük dönemlerinin uzun sürmesi
Hızlı döngülülük
Alkol-madde kullanmı
Ektanılar
Olumsuz çevre koşulları
Sık yineleme
Psikotik belirtiler
Kişilik bozukluğu
İyileşme çabasının olmaması
Ailede yüksek duygu dışavurumu
Ailede madde kullanm öyküsü
 Olumsuz Gidiş Göstergeleri
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
41
Etiyoloji-1
Çökkünlük
 Biyolojik Etkenler
Kalıtım
• %30-40 genetik geçiş
• risk x2-3
Beyin görüntüleme
Endokrin dizge
Hipotalamus-hipofiz-böbreküstü bezi Ekseni
Hipotalamus-hipofiz-tiroid bezi Ekseni
Biyokimyasal etkenler
Nörofizyolojik çalışmalar
 Ruhsal-Toplumsal Etkenler
 Premorbid kişilik
 Psikanalitik görüş
 Bilişsel görüş
 Davranışçı görüş
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
42
Etiyoloji-2
İkiuçlu Bozukluk
Kalıtım
• %45-75 genetik geçiş
• ikiuçlu riski x8-18, tekuçlu riski x2-10
Beyin görüntüleme
Endokrin dizge
Hipotalamus-hipofiz-böbreküstü bezi Ekseni
Hipotalamus-hipofiz-tiroid bezi Ekseni
Biyokimyasal etkenler
Nörofizyolojik çalışmalar
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
43
KAYNAKLAR
Ruh Sağlığı ve Bozuklukları
O.Öztürk & A.Uluşahin, 2008
Comprehensive Textbook of Psychiatry
Sadock & Sadock, 2005
Textbook of Mood Disorders
Stein, Kupfer & Schatzberg, 2006
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
44
Katıldığınız için teşekkürler
Dr.Aslıhan Polat,
KOÜTF Psikiyatri AD
45