gömülü dişler üzerine retrospektif bir çalışma

Cumhuriyet Üniversitesi
Dişhekimliği Fakültesi Dergisi
Cilt 5, Sayı 2, 2002
GÖMÜLÜ DİŞLER ÜZERİNE RETROSPEKTİF BİR ÇALIŞMA
Dr.Dt.Semih YAZICI*,
Dr.Dt.Ayça KÖKDEN*,
Dt.Aydın TANK*
ÖZET
Bu çalışmada, gömülü diş şikayeti bulunan hastalarda
gömülü diş sınıflamaları yapıldı. 764 hastada 1282 adet gömülü diş tespit edildi. Bu dişler arasında 1177 tanesi gömülü
üçüncü molar,80 tanesi gömülü kanin, 20 tanesi de diğer dişlerdir. 1177 molar dişin 888 tanesi mandibular üçüncü molar,
289 tanesi maksillar üçüncü molar diştir. 88, adet gömülü kanin
dişin 73 tanesi maksillar, 11 tanesi ise mandibular kanin diştir.Gömülü dişler arasında 11 tanesi mandibular premolar, 5 tanesi maksillar premolar, 4 tanesi maksillar santral diş ve bir tanesi de maksillar dördüncü molar diştir.
Anahtar Kelime : Gömülü Diş, Lokalizasyon
SUMMARY
In this study we planned to classify the impacted teeth
among patients that have complains. There were 764 patients
having 1282 impacted teeth. Among these teeth 1177 were
impacted third molars, 80 were impacted canines, 20 were
others. From 1177 molars, 888 were mandibular third molars,
289 were maxillary third molars. From 88 impacted canines,
73 were maxillary, 11 were mandibular canines. There were
11 impacted mandibular premolars and 5 maxillary premolars.
4 maxillary incisors were impacted and there was one impacted maxillary forth molar.
Key Words : Impacted Teeth, Localization
GİRİŞ
Gömülü dişler hakkındaki klinik değerlendirme diş hekimliğinin her dalı için önemli bir konudur. Gömülü diş terimi beklenen zamanda dental
arkta yerini alamayan dişler için kullanılmaktadır7,8. Tüm dişler içinde gömülü kalma oranı en
yüksek olan mandibular 3. molar dişlerdir7,9,11.
Bunları maksiller 3. molar dişler maksiller
kaninler ve mandibular premolarlar izler. Komşu
dişlerin yaptığı basınç, kemik yapıdaki ve yumuşak dokudaki yoğunluk, çevre mukozanın uzun süreli kronik iltrftabıl çene darlığı, persiste süt dişleri,
süt dişlerinin erken kaybı, kemikteki inflamatuar
değişiklikler gibi lokal nedenler ve heredite, raşitizm, anemi, konjenital sitiliz, tüberküloz ve endokrin bozuklukları veya sendromlar gibi sistemik nedenler dişlerin gömülü kalmaları yönünde rol oynayan etkenlerdir1,7.
Üçüncü molar dişlerin diğer dişlere oranla
daha fazla gömülü kalmaları süren en son diş olmalarına ve yeterli yer kalmamasına bağlanmaktadır. Sıkışıklık nedeniyle gömülü kalan bir diğer diş
ise, maksiller kanin diştir. Maksiller kanin dişler
maksiller lateral ve maksiller birinci premolar dişlerden sonra sürdükleri için yetersiz alan kalması
söz konusu olabilmektedir. Anterior mandibulada
benzer bir durum mandibular premolarların durumunu etkiler.Sürme için yetersiz alan varsa premolarların biri, özellikle de ikinci premolarlar süremez
ve gömülü kalırlar7.
Literatürde 3. molar dişlerin sürme zamanlarının popülasyonlara göre değiştiği; örneğin Nijeryalılarda 16 yaş civarındayken, Yunanlılarda 24
yaş olduğu, erkeklerde bu zamanın kadınların 3-6
ay önünde olduğu bildirilmiştir3,6. Molarların sürmeleri için ortalama yaş ise, 20 olarak kabul edilmektedir. Mandibular 3. molarların gömülülük oranı da popülasyonlar arasında değişiklik göster-
mektedir.
Gömülü dişler yıllarca hiçbir belirti vermeden
ve herhangi bir patolojik olaya neden olmadan çene içinde kalabildikleri gibi, nevraljiform ağrılara,
fokal enfeksiyona, temporomandibular eklem şikayetlerine, komşu dişlerde kök rezorbsiyonlarına,
primordial ve dentigeröz kist ve ameloblastik fibroma gibi patolojilere neden olabilir2 .
Literatürde kadın ve erkek bireylerde gömülü
diş görülme sıklığı bakımından farklılık olmadığını
bildiren çalışmaların yanı sıra kadınlarda görülme
sıklığının erkekleden fazla olduğunu gösteren çalışmalar da vardır2,4,8.
Bu çalışmada dişlerin gömülü kalma oranları, lokalizasyonları, pozisyonları, gömülülük oranlarının cinsiyete göre dağılımları araştırılmıştır.
* 75.Yıl Ankara Ağız Diş Sağlığı Merkezi Çene Cerrahisi Kliniği
103
MATERYAL VE METOD
Çalışmamızda çeşitli diş problemleri nedeniyle Ekim 2001 - Mart 2002 tarihleri arasında 75.
yıl Ankara Ağız Diş Sağlığı Merkezi Çene Cerrahisi Kliniğine başvuran 2000 hastadan alınan periapikal, panoramik röntgen filmleri ve klinik muayeneler doğrultusunda gömülü diş oranlarının belirlenmesi amacıyla planlanmıştır. Gömülü dişten
kaynaklanan şikayetlerle kliniğimize başvuran hastalar arasından 18 yaş ve üstü olanlar ile oluşumunu tamamlamış gömülü dişler çalışmaya dahil edilmiştir.
BULGULAR
Kliniğimize başvuran 2000 hastadan 764 tanesinde gömülü diş tesbit edilmiş, toplam gömülü
diş sayısı 1282 olarak saptanmıştır. Toplam 1282
gömülü dişin 1177 tanesinin 3.molar diş olduğu, 84
tanesinin kanin, 20 tanesinin de diğer dişler olduğu
görülmüştür.
1177 adet gömülü 3.molar dişin 888 tanesi
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002
CİLT: 5, SAYI: 2
mandibulada, 289 tanesi ise maksillada izlenmiştir.
Tüm dişler arasında gömülü kalma otanları-na
bakıldığında; sırasıyla alt 3.molar dişler, üst
3.molar dişler, üst kanin, alt kanin, alt Lpremolar,
üst santral, üst 2.premolar, alt 2.premotar, üst
Lpremolar ve üst 4.molar dişler olduğu görülmüştür. (Tablo 1)
Tablo I: Dişlerin gömülü kalma oranları
Mandibular 3. Molar
888
%69.32
Maksillar 3. Molar
Maksillar kanin
Mandibularkanin
Mandibular 1. Premolar
Maksillar santral
Maksillar 2.premolar
Mandibular 2. Premolar
Maksillar 1.premolar
Maksülar 4. Molar
Toplam
289
73
11
9
4
3
2
2
1
1282
%22.54
%5.69
%0.86
%0.70
%0.31
%0.23
%0.15
%0.15
%0.78
Ust kanin
Tablo 2: Gömülü alt 3. molar dişlerin
pozisyon sıralaması
Gömülü alt 3.molar dişlerin iskeletsel lokalizasyonlarına bakıldığında, mandibular 2.molar dişin hemen distalinden yukarı uzanan ramus sebebi ile sürme alanı bulunmayan 3.molar dişlerin lokalizasyonları için kullanılan sınıf III lokalizasyon
en çok izlenen lokalizasyon olmuştur. Tablo 3'de
bu sınıflara olan dağılım gösterilmiştir.
33
%3,72
Class II
Class III
277
578
%31,19
%65,09
2
0,69
168
58,13
44
15,22
75
25,95
14 47
3
0
9
73
Tablo 5: Gömülü üst kanin diş lokalizasyonları
%22,18
% 17,71
% 17,56
%2,25
Class I
0
0
Toplam 84 adet gömülü kanin dişin 73 tanesi
üst, 11 tanesi de alt çenede izlenmiştir. Üst gömülü kanin diş pozisyonlarındaki dağılım ise Tablo
5'deki gibidir.
Class
I
II
III IV V
TOPLAM
Gömülü alt 3.molar dişlerin pozisyonları
Tablo 2'de gösterildiği gibi en fazla vertikal konumda izlenmiştir. Vertikal konumda izlenen dişlerin lokalizasyonları da değerlendirilerek, sürme potansiyeli olmayan dişler çalışmamıza dahil edilmiştir.
Vertikal
358 %35,66
196
158
156
20
Diş sayısı
%
Tablo 4: Gömülü üst 3. molar dişlerin
pozisyon sınıflamaları
Tablo 1: Dişlerin gömülü kalma oranları
Mesiobukkal
Horizontal
Distobukkal
Bukkolingoal
zisyona hiç rastlanmamış, en çok sınıf C olarak
değerlendirilen vertikal pozisyon izlenmiştir. Sırasıyla distoangular ve mesioangular pozisyonlar izlenmiştir.
Class
A
B
D
E
c
Tablo 3: Gömülü alt 3. molar dişlerin
lokalizasyon dağılımları
Gömülü üst 3.molar dişlerdeki pozisyon sınıflaması ise, Tablo 4'deki gibidir. Horizontal po104
Alt ve üst gömülü 3.molar dişlerin kadın - erkek dağılımı Tablo 6'da gösterilmiştir.
KADIN ERKEK TOPLAM
Alt 3.molar diş
Üst 3.molar diş
600
234
288
55
888
289
Tablo 6: Gömülü 3. molar dişlerin
cinsiyet dağılımları
Gömülü diş tesbit edilen hastaların cinsiyet
dağılımına bakıldığında, toplam 764 hastanın 531
tanesinin kadın, 233 tanesinin erkek olduğu görülmüştür. Gömülü diş görülme sıklığının toplumumuzda kadınlarda erkeklerden daha fazla olduğu,
(%69,5 kadın, %30,5 erkek) ki-kare testi kullanılarak istatistiksel olarak da desteklenmiştir (ki-kare
değeri 18,96 bulunmuştur).
Gömülü diş şikayeti olan hastaların yaş dağılımlarına bakıldığında; 609 kişinin 18-30 yaş
aralığında, 108 kişinin 31-41 yaş aralığında, 47 kişinin ise 41 yaş üstü olduğu görülmüştür.
TARTIŞMA
Dural ve arkadaşları 2 dişler arasındaki gömülü kalma oranını %36,4 ile en fazla 3.molar, daha sonra sırasıyla %14,2 ile kanin, %2,6 ile süpernümerer dişler, %0,4 ile premolar dişler olarak
göstermişlerdir. Çalışmamızda benzer bir sıralama
ile 3.molar dişler, kaninler, premolarlar, üst santraller ve 4.molar(üst) dişler gözlenmiştir.
Schersten ve Lysell8, mandibular 3.molar
dişlerin ençok mesioangular pozisyonda, daha
sonra sırasıyla vertikal, horizontal ve distoangular
pozisyonda izlendiklerini, maksillar 3.molar dişlerin
ise, ençok mesioangular ve vertikal pozisyonlarda
CİLT: 5, SAYI: 2
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002
daha az sayıda distoangular ve seyrek olarak da
horizontal pozisyonda görüldüklerini bildirmişlerdir.
Literatürde alt 3.molar dişlerin en fazla mesioangular pozisyonda izlendiklerini bildiren başka çalışmalar da mevcuttur2,5. Krammer ve Williams4 ise,
3.molar dişlerde en fazla vertikal konum izlendiğini
bildirmişlerdir. Tuğsel ve arkadaşları10 da hem üst
hem alt 3.molar dişlerde en çok vertikal pozisyonun izlendiğini bildirmişlerdir. Çalışmamızda alt
3.molar dişlerde en fazla vertikal, daha sonra sırası ile mesioangular, horizontal, distoangular ve
bukkolingual pozisyonlar izlenmiş, üst 3.molar dişlerde de Tuğsel ve arkadaşlarının bulgularına paralel olarak en fazla vertikal pozisyon izlenmiştir.
Hattab ve arkadaşlarr dişlerin gömülü kalmasında retromolar bölgenin yetersiz olması ile
belirgin şekilde bağlantılı olduğunu, retromolar bölgenin yeterli olması durumunda bile %17 oranında
gömülülük izlendiğini bildirmişlerdir(#3). Çalışmamızda da %3,72 oranında yeterli yere sahip ancak
süremeyen alt 3.molar diş olduğu izlenmiştir.
Wolf ve Matilla13 116 gömülü maksillar kanin
dişi inceledikleri çalışmalarında %75'nin palatal tarafta, %9'nun labial'de, %16'sının da ortada konumlandığını bildirmişlerdir. Çalışmamızda, gömülü maksillar kanin dişlerin %64,4'nün labialde
(sınıf II), %19,2'nin ise palatinalde (sınıf i) olduğu
görülmüştür.
Tuğsel ve arkadaşları10 literatürdeki diğer
bilgilere4,8 paralel olarak cinsler arasında gömülü
diş dağılımında bir farklılıktan bahsetmemişlerdir.
Dural ve arkadaşlarının2 saptadıkları gibi çalışmamızda da gömülü diş görülme sıklığının kadınlarda erkeklerden daha fazla olduğu görülmüş ve istatistiksel olarak doğrulanmıştır.
Literatürde gömülü 3. molar dişlerin pozisyonlarını zaman içerisinde değiştirdiklerini gösteren çalışmalar mevcuttur5,12. Düşük oranlarda da
olsa ileri yaşlarda şikayet yaratan gömülü dişlerin
varlığı bilinmektedir. Çalışmamıza dahil ettiğimiz
764 hastadan 47 tanesi de gömülü diş şikayeti ile
gelen 41 yaş üstü hastalardır.
among rural Nigerians, Oral Surg Oral Med Oral Pathol, 71 ;
1 5 1 - 4 : 1991
7. PetersorrLJ, Ellis E, Hupp JR, Tucker MR, Contemporary Qral and Maxillofacial Surgery, The CV Mosby Com
pany, ST.Louis 1988
8. Schersten E.,Lysell L.,Rohlin M.,Prevalence of impaced thırd molars in dental students , Swed. Dent. J. 13 : 7 - 13
,1989
9. Sıngh H, Lee K, Ayoub AF, Management of Asymptomatic Impacted Wisdom Teeth : A Multicenter Comparison,
Br J Oral and Maxillofac Surg, 34; 389 - 93 : 1996
10. Tuğsel Z, Kandemir S, Küçüker F, Üniversite öğren
cilerinde üçüncü molarların gömüklülük durumlarının değerlen
dirilmesi, Cumhuriyet Ün. Dişhek. F. Der. 4 (2) ;102 - 105;
2001
11. TÜRKER MN, Yirmi yaş dişlerinin patogenezi, fokal
infeksiyon yönünden tetkiki ve çenede duruş pozisyonlarına gö
re istatistiki değerlendirmeleri, Doktora Tezi, Ankara Ün.Tıp
Fak.. Dişhekimliği Yük.Okulu, Ağız ve Çene Şirürjisi Böl., Ankaa, 1971
12. Venta I., Turtola L., Ylipaavalniemi P., Radiograp
hic follow-up of impacted third molars from age 20 to 32 years ,
Int J Oral Maxillofac Surg , 30 : 54 -57 ; 2001
13. Wolf JE, Mattila K. Localization of impacted maxillary caninesby panoramic tomography., Dentomaxillofac Radiol
8 : 8 5 - 9 1 ;1971
Yazışma Adresi:
Dr.Dt.Semih Yazıcı
Sağlık Bakanlığı 75.Yıl Ankara
Ağız Diş Sağlığı Merkezi
Cebeci ANKARA
Tel: 0 312 362 58 58 / 234 - 215
KAYNAKLAR
1. Alling CC, Helfrick JF, Alling RD, Impacted Teeth,
WB Saunders Company, Philadelphia, 1993
2. Dural S, Avcı N., Karabıyıkoğlu T., Gömük dişlerin
görülme sıklığı, çenelere göre dağılımları ve gömülü kalma ne
denleri , Sağ Bil Arş Derg : 7 (16) 127-133; 1996
3. Hattab F.N., Abu Alhaija E.S.J., Radiographic evaluation of mandibular third molar eruption space , Oral Surg Oral
Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 88 : 285 - 91 ; 1999
4. Kramer R.M., Williams A.C., The incidence of impacted teeth , Oral Surg Oral Med Oral Pathol : 237-241 ;1970
5. Kruger E., Thomson W.M., Konthansinghe p.,Third
molar outcomes from age 18 to 26 : Findings from a population
- based Zealand longitudinal study , Oral Surg Oral Med Oral
Pathol Oral Radiol Endod 92 : 150 - 5 , 2001
6. Odusanya SA, Abayomi IO, Third molar eruption
105