TÜRKİYE` nin NATO`ya GİRİŞİ

TÜRKİYE’ nin NATO’ya GİRİŞİ
HAMİDE ÜSTÜN
NATO’nun Kuruluşu (4 Nisan 1949)
• NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) ABD’nin,
•
•
•
•
SSCB’ye karşı (Komünizm yayılmacılığına
karşı)oluşturduğu güvenlik örgütüdür.
Kuruluş Nedenleri:
1- ABD’nin dünyanın yeni bir barış düzenine
kavuşturulması için SSCB ile işbirliği yapamaması.
2- ABD’nin, Avrupa’da Komünist tehlikesine
karşı,Berlin buhranından sonra ‘Durdurma Politikası’
benimsemesi.
3- ABD’nin öncülüğünde oluşturulacak uluslararası
bir örgütün dışında başka bir gücün SSCB’yi
durduramayacağı düşüncesi.
Nato’nun Amacı
• NATO'nun temel
amacı üye ülkelerin
özgürlük ve
güvenliğini siyasi ve
askeri yollarla garanti
altına almak, üyelerin
güvenlik konularında
ortak endişelerini
görüşerek eyleme
geçirebileceği bir
platform sunmaktadır.
Nato’ya üye ülkeler
Nato’ya üye ülkeler başlangıçta 12 iken zamanla bu sayı
artmıştır.
Günümüzde ise Amerika Birleşik Devletleri, Arnavutluk,
Almanya,Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek
Cumhuriyeti,Danimarka, Estonya, Fransa, Hırvatistan,
Hollanda,İspanya, İtalya, İzlanda, Kanada, Letonya,
Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Norveç, Polonya,
Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye,
Yunanistan.
• NATO Üyelerinin sayısı 2009 yılında Arnavutluk ve
Hırvatistan'ın da katılması ile 28’e ulaşmıştır.
Nato-Türkiye Daimi Temsilciliği
• NATO Nezdindeki Türkiye Daimi Temsilciliği
Brüksel'deki NATO Karargâhında yer almaktadır.
Kuzey Atlantik Konseyi (NAC) Türkiye Daimi
Temsilcisi (Büyükelçi) başkanlığında ve Dışişleri
Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı personeli
tarafından yürütülen ortak diplomatik bir
misyondur. Türkiye NATO Daimi Temsilcisi
büyükelçimiz tarafından temsil edilmektedir.
Türkiye’nin NATO’ya Giriş Süreci
• Türkiye Birleşmiş Milletlere kurucu üye olmuş,
Truman Doktrini’nden, Marshall Planı’ndan
yardım, Dünya Bankası’ndan kredi, ABD’den
askeri yardım almıştır .Ancak Türkiye NATO’ya
kuruluş aşamasında alınmaıştır. Muhalefette
bulunan DP, Türkiye’nin NATO’ya üyeliğini hem
güvenlik ve hem de Batı ile ilişkilerin
geliştirilmesi yönünden bir zorunluluk olarak
görüyordu ve CHP’yi elştiriyordu.
…
• Bu nedenle iktidarı Türkiye’yi “Batılı
Demokratik Cephenin” dışında bırakmakla
suçluyordu. Bu eleştirileri dikkate alan
İktidar Partisi CHP bir yandan güvenlik
endişesi diğer yandan da iç politika
kaygıları ile NATO’ya üyelik için ilk
başvuruyu 11 Mayıs 1950’de
yapmıştır.Ancak bu başvuru reddedilmiştir.
• 14 Mayıs 1950’de yapılan
seçimler ile iktidar
değişikliği olmuş DP
işbaşına gelmiştir. DP
hükümeti NATO’ya girmek
için çalışmalara hız vermiş
ve üyelik yolunda, 25
Haziran 1950 yılında
alınan kararla Kore’ye
asker göndermeye karar
verilmiştir.Böylece ABD
üyelik kararımızı
destekleyebilirdi.Türkiye
Kore’ye kara askeri
gücünü gönderen ikinci
ülke olmuştur.
…
• Güvenliğini garanti edecek girişimleri
sürdüren Türkiye NATO’nun dışında
kalmanın ardından muhtemel bir Akdeniz
ittifakının gerçekleşmesi için 24 Mart
1950’de İtalya ile “Dostluk ve Hakemlik
Antlaşması” imzaladı. Kore Savaşında
kahramalıklar gösteren Türk askeri ABD
kamuoyunda olumlu izlenimler bıraktı.
…
• Daha önemlisi Türkiye’nin petrol
yataklarına yakınlığı stratejik önemi
nedeniyle ABD Türkiye ve Yunanistan’ın
NATO’ya üye olmasını İngiltere ve
Fransa’ya teklif etti. Aslında Norveç
Danimarka Belçika gibi küçük ülkeler karşı
çıkmıştır yeni bir Sovyet savaşından
korktukları için.
…
• Kore Savaşı’ndan sonra Türkiye’nin
NATO’ya alınması konusunda ABD’nin
tavrının değişmesinde Sovyetler Birliği’ne
karşı Türkiye’nin set olması ve çıkabilecek
muhtemel bir savaşta Türkiye’deki üslere
ihtiyaç duyulması sebebiyle, Sovyetlere
sınır konumunda olan Türkiye’nin Batı’nın
gözünde stratejik önemi artmış
olmasından kaynaklanmıştır.
…
Eylül 1951’de Kanada’da gerçekleştirilen
Nato toplantısıyla Türkiye’nin üyeliği kabul
edilmiştir. Sovyetlerin tehdidi Türkiye’nin
batı ile özelde de Amerika ile Truman
doktrini ve Marshall Yardımı ile başlatılan
süreç NATO’ya üye olunmasıyla
tamamlanmış oldu.
Türkiye’nin Nato’ya üyeliğine
tepkiler
• Türkiye’nin NATO’ya üye
olması Sovyetlerin
tepkisine yol açtı.
Batılıların Türkiye’de hava
ve deniz üssü kurmalarına
itiraz ettiler. Bunun
üzerine Türkiye,
Sovyetlere NATO’nun
saldırı amaçlı değil barışçı
amaçlar güttüğünü
söylemiştir.
Sovyetler hükümet merkezi-Kremlin
ABD’nin Türkiye’de üs olarak seçtiği
yer
• Amerikalı generaller
askerî üs ve
tesislerimizi teftiş
ederek NATO’nun
karargâh yeri olarak
İzmir limanını uygun
bulmuşlardır.
…
• Türkiye’nin NATO’ya üye olmasından sonra
Batı faktörü, Türkiye’nin Orta Doğu Arap
Politikasını daha fazla etkilemeye
başlamıştır. 1950’lerin başlarından itibaren,
Orta Doğuda Arap ülkelerini Batıyla karşı
karşıya getiren her olay zorunlu olarak,
Türkiye’yi de bu ülkelere karşı tavır
göstermeye yöneltmiştir
…
• Türkiye’deki Amerikan askeri varlığının artışını
sağlayan anlaşma 1954 yılında imzalanan
“Türkiye’de Bulunan Amerikan Askeri Yardım
Kurulu Personeline NATO Kuvvetler Statüsü
Anlaşmasının Tatbik Edileceğine Dair
Anlaşma”dır.Buna anlaşmaya göre bu tesislerde
Amerikan askeri NATO’ya değil ABD’ye bağlı
olacaktı.
İncirlik hava üssü
• 1954 yapılan
antlaşma ile 15 Şubat
1955’te kurulan
İncirlik Hava Üssü,
günümüze dek birçok
önemli olaya tanıklık
etmiştir.
İncirlik…
• Soğuk Savaş
döneminde önemli bir
yere sahip olan hava
üssünü dünya
gündemine getiren en
önemli olay, ABD ile
SSCB arasında
yaşanan “U-2” krizi
olmuştur.
Nikita Khurushchey
İncirlik
• 1 Mayıs 1960’ta, SSCB
toprakları üzerinde
uçarken SSCB güçleri
tarafından düşürülen U-2
casus uçağının ilk olarak
İncirlik’ten kalktığı
anlaşılmış ve uluslararası
hukuka uygun olmayan
bu uçuşlar Soğuk Savaş’ın
hız kazanmasına neden
olmuştur.
İncirlik….
• ABD, 14 Mart 1995’te
Türk Hükümeti ile
imzaladığı Stockpile
Antlaşması ile üste
nükleer silah
bulundurma hakkına
sahip olmuştur.
İncirlik…
• 1969 yılına kadar üste
27 bin olan asker
sayısı azaltılmış ve
6400’e düşmüştür.
Üste biri 9 km
uzunluğunda, diğeri
ise 10 km
uzunluğunda iki ayrı
pist bulunmaktadır.
İncirlik…
• 2011 yılının kasım
ayında ABD,
Türkiye’nin terörle
mücadelesine destek
vermek amacıyla, dört
adet insansız hava
uçağı Predatör’ü
İncirlik Üssü’nde
konuşlandırmıştır.
İncirlik…
• İncirlik Üssü’nün
yönetimi ve denetimi
Türk Silahlı
Kuvvetleri’nin görev
alanındadır. Türk
Silahlı Kuvvetleri’ne
bağlı olarak üste
görev yapan birlik, 10.
Tanker Üs
Komutanlığı’dır.
Türkiye’nin Nato’ya girişinin
olumsuz yanları
• Türkiye Nato’ya katıldıktan sonra ilişkilerini tam bir ittifak
ile sürdürmüş.Bu durum beraberinde iki olumsuz sonuç
getirmiştir;
1-Türk dış politikasının Amerikan
ipoteği altına alınması.
2-Türkiye’deki bazı askeri üs ve tesislerin Türkiye’nin
egemenlik ve bağımsızlığına aykırı bir şekilde Amerika’ya
adlî kapitülasyonlar sağlamış olmasıdır
KAYNAKÇA
• Akkaya, Bülent,”Türkiye’nin Nato Üyeliği
ve Kore Savaşı”,Akademik Bakış Dergisi
28(2012),ss.1-20.
• Gönlübol, Mehmet “vd.”, OlaylarlaTürk Dış
Politikası (1919-1995),10.b.,Siyasal
Kitabevi, Ankara 2014.
TEŞEKKÜRLER