SENOZOYİK (Yakın yaşam)
advertisement
SENOZOYİK TEKTONİK http://www.cografyamiz.com/900/depremler/ DOĞU AFRİKA RİFTİ • Üçlü Sistem – Doğu Afrika Rift Sistemi – Aden Körfezi – Kızıl Deniz – Okyanusal kabuğun şekillenmesi • Aden Körfezinde yaklaşık olarak 10 my yıl önce (Miyosen) • Daha sonra Kızıl Deniz riftinin açılmaya başlaması ve okyanusal kabuğun oluşumu. TERSİYER - Arabistan’ın Afrika’dan ayrılması Doğu Afrika rift sistemi Kızıl Deniz ve Aden Körfezi Senozoyik başında Arabistan’ın Afrika’dan ayrılması sırasında oluşmuştur. Kızıl Denizdeki yayılma sırtı Aden Körfezi’ndeki sırtla birleştiği yerde 60 derecelik bir dönüş yapar. Bu dönüş yerinde Doğu Afrika rift sistemi üçlü eklem oluşturacak şekilde sırta birleşir. TERSİYER - Arabistan’ın Afrika’dan ayrılması Kızıl Deniz’de okyanus kabuğu üzerine çökelmiş en yaşlı sedimanter birimler Geç Miyosen yaşlıdır (12-5 my). Kızıl Deniz’i sınırlayan fay şevlerinden aşınmış oldukları düşünülen Miyosen yaşlı çökeller, Kızıl Deniz’in açılmasının ilk evrelerinin göstergesi olabilir. Kenya’da Doğu Afrika rift sisteminde 13.5 milyon yıl önce başlayan volkanizma Doğu Afrika rift sisteminin oluşumunun başlangıcının göstergesidir. Veriler Kızıl Deniz ve Aden Körfezi’nin Orta Miyosen’de (yaklaşık 15 my önce) açılmaya başlamış olabileceğini göstermektedir. TERSİYER – Grönland’ın Avrupa’dan ayrılması Grönland Avrupa’dan Paleosen veya Eosen’de ayrılmaya başlamıştır. Erken Tersiyer’de Kuzey Atlantik kenarı boyunca İrlanda, İskoçya, İç Hebridler, Spitzbergen ve güneydoğu Grönland’da lav erüpsiyonları meydana gelmiştir. Bu lavlar genelde bazalt akıntılarıdır ve bazı alanlarda binlerce metre kalınlıktadır. TERSİYER – Grönland’ın Avrupa’dan ayrılması Grönland’da 9.000 metre kalınlığa ulaşan bazaltlı istif için polen fosilleri Paleosen sonuEosen başı yaşını verir. Britanya’da radyometrik yaş tayinleri volkanizmanın Paleosen ve Eosen sırasında meydana geldiğini göstermektedir. Kuzey Atlantik bölgesindeki mağmatik faaliyet Grönland’ın Avrupa’dan ayrılmasıyla başlayan volkanizmanın devamıdır. Akdeniz’in şekillenmesi Akdeniz doğu-batı uzanımlı bir iç denizdir. Akdeniz yaklaşık olarak 2.5 milyon km2 lik bir alan kaplar. Cebelitarık boğazı’ndan Lübnan dağlarının eteklerine kadar olan uzunluğu ise 4000 km dir. Akdeniz’in şekillenmesi Mesozoyik boyunca batıdaki Atlantik Okyanusu ile doğudaki Hint Okyanusu arasındaki irtibatı Neotetis Okyanusu sağlamıştır. Senozoyik’te, Afrika’nın kuzeye doğru hareketi Arabistan’ın Anadolu ile çarpışmasına neden olmuş, Toridlerin ve Zagros dağları’nın yükselmesiyle Neotetis’in doğudaki Hint Okyanusu ile bağlantısı kesilmiştir. Böylelikle bu günkü Akdeniz şekillenmeye başlamıştır. Akdeniz’in şekillenmesi Geç Kretase-Erken Tersiyer Akdeniz’in şekillenmesi Eosen Akdeniz’in şekillenmesi Geç Oligosen-Erken Miyosen Akdeniz’in şekillenmesi Geç Miyosen Akdeniz’in şekillenmesi Bu günkü Akdeniz’in doğu ve batı kesimi farklıdır: Doğu Akdeniz Neotetis’in kalıntısı olup yaşlı bir havzadır. Batı Akdeniz ise Geç Oligosen’den itibaren açılan genç havzaları kapsar Batı Akdeniz Doğu Akdeniz TERSİYER – Batı Akdeniz havzalarının açılması Alpin Tetis Okyanusu’nda Erken Kretase’de güneye doğru başlayan dalma-batma sonucunda Geç Oligosen’de bu okyanus kapanmış ve kıta-kıta çarpışması gerçekleşerek Alp dağları yükselmiştir. Bu çarpışmayı takiben Avrupa’nın güneydoğusunda kuzeybatı yönüne doğru yeni bir dalmabatma zonu gelişmiştir. TERSİYER– Batı Akdeniz havzalarının açılması Oligosen’de Betik/Rif, Kabiller, Balear adaları, Korsika, Sardunya ve Kalabriya alanları İberya (İspanya yarımadası) ve Fransa’nın yanında yer almaktaydı. Bu evrede, Provens ve Sardunya’da dalmabatmaya ilişkin kalkalkalen volkanizma gelişmiş, mağmatik yayın ardında ise yeni bir havza açılmaya başlamıştır ( 25Ma) TERSİYER – Batı Akdeniz havzalarının açılması Erken Miyosen’deki (Burdigaliyen 18Ma) yayılmalarla Oligosen’e kadar İberya ve Fransa ile birleşik olan kıtasal parçalar ayrılarak bu günkü yerlerine doğru ilerlemeye başlamışlardır. TERSİYER– Batı Akdeniz havzalarının açılması Kabil bloklarının güneye doğru hareketiyle aradaki Mesozoyik okyanusu tamamen yitmiş ve bu bloklarla Afrika kenarının çarpışması 18-15 My önce (Orta Miyosen) gerçekleşmiştir. TERSİYER – Batı Akdeniz havzalarının açılması Geç Miyosen’in Tortoniyen Çağı’nda (9My) Akdeniz’deki en genç havza olan Tiren Havzası (şekillerde Tireniyen denizi) açılmaya başlamıştır. Tiren havzası iki evrede açılmıştır: 9-5 milyon yıl arasında kuzey Tiren havzası, 5-0 milyon yıl arasında ise güney Tiren havzası açılmıştır. NEOJEN’DE TETİS-PARATETİS DENİZLERİ scotese.com http://ccm.geoscienceworld.org/content/53/1/71/F1.large.jpg Sedimentary Geology 188–189 (2006) 171–187 Avrasya ile Afrika arasındaki sıkışmalı rejim sonucunda Tersiyer boyunca yükselmeye baslayan sıradaglar (Alpler, Dinaridler, Hellenidler, Pontidler, Toridler Zagros Dagları) iki okyanus arasında bariyer olusturmaya baslamıslardır. Bu okyanuslardan güneydeki Neotetis (daha sora Akdeniz), kuzeydeki ise orta Avrupa’dan baslayıp Karadeniz, Hazar Denizi üzerinden Aral Denizi’ne uzanan Paratetis,’tir. PARATETİS HAVZALARI/MERKEZİ PARATETİS Pannonik/Pannoniyen havza:Viyana havzası, Macaristan, Çek, Slovakya, Slovenya, Hırvatistan, Sırbistan ve Romanya’nın doğusunu kapsayan alan olarak tanımlanır. PARATETİS HAVZALARI/DOĞU PARATETİS F. Orszag-Sperber / Sedimentary Geology 188–189 (2006) 259–277 Dasik Havza: Bugünkü Romanya’nın olduğu alandır. PARATETİS HAVZALARI/DOĞU PARATETİS F. Orszag-Sperber / Sedimentary Geology 188–189 (2006) 259–277 Pontik Havza: Bu günkü Karadeniz ve Çevresini kapsayan alan olarak tanımlanır. PARATETİS HAVZALARI/DOĞU PARATETİS F. Orszag-Sperber / Sedimentary Geology 188–189 (2006) 259–277 Kaspik/Kaspiyan Havza /Aralo-Kaspik Havza: Bugünkü Hazar Denizi ve Aral Gölü arasını kapsayan alan olarak tanımlanır. Günümüz – AKDENİZİ Günümüz – Batı Akdeniz Batı Alpler Korsika Betik Balear adaları Sardunya Rif Günümüz – Doğu Akdeniz Kaynaklar http://www.geo.cornell.edu/eas/education/course/descr/EAS302/06Lectures/Cenozoic.pdf www.fusunalkaya.net http://www.fossils-facts-and-finds.com/paleogene_period.html sault.eup.k12.mi.us/67012082910636370/lib/.../Geologic_Time_Line_2.p pt www.seorf.ohiou.edu/~tstork/compass.../Cenozoic%20Era%20Final.ppt http://www.scotese.com/ www.hartnell.edu/.../geology%20ppt/chapter%2016%20Cenozoic%20 Geologic%20H... Earth and Life Through Time, Steven M. Stanley, W.H. Freeman Company. Nurdan İnan, Kemal Taslı, 2006, Tarihsel Jeoloji, Mersin Üniv. Yayınları, No: 15, 107s.
