Dış Ticaretin Yapısı

Dış Ticaretin Yapısı
Dünya Ticaret Sistemi
Dünya Ticaretinin Nedenleri ve Sonuçları
• Bir yerde çok fazla üretilen bazı mallar,
dünyanın başka yerinde çokça talep edilir.
• Dünya kaynaklarının bölgeler itibariyle çok
farklı dağılmış olması.
• Teknolojik gelişmenin sonucunda yaratılan
yeni ürünlere olan talebin artması
• Çevre ve Sağlık koşullarının yeni tip ürünlere
ihtiyaç yaratması (daha çevreci ürünler)
Dış Piyasaların Değerlendirilmesi (2)
• EKONOMİK FAKTÖRLER:
– GSMH
– Sermaye Birikimi
– Halkın Alım Gücü
– Entelektüel Sermaye
– İşgücü
– Enflasyon
– Kredi olanakları
– Sermaye Piyasasının Yapısı
– Döviz kuru ve serbestisi
Dış Piyasaların Değerlendirilmesi (2)
• DOĞAL KOŞULLAR:
– Hammaddeler
– Coğrafi Konum
• KÜLTÜREL FAKTÖRLER:
– Dil ve Din
– Örf ve Adetler
• DEMOGRAFİK FAKTÖRLER:
– Nüfus Miktarı
– Nüfus Dağılımı
– Yaş ve Cinsiyet
Dış Piyasaların Değerlendirilmesi (3)
• ALTYAPI VE DAĞITIM KANALLARI
– Kara, Deniz ve Havayolları, Demiryolları vs.
– Haberleşme Ağları
• HÜKÜMET POLİTİKALARI
– Serbest ticaret, devletçilik uygulamaları, kambiyo ve dış
ticaret politikaları
• GÜÇ BLOKLARINA ÜYELİK VE EKONOMİK İŞBİRLİĞİ
ANTLAŞMALARI
– GATT, AB gibi çok taraflı ve ikili antlaşmalara taraf olmak
DIŞ TİCARETİN YÖNETİMİ (1)
• ÜRETİM SÜRECİNİN YÖNETİMİ
– İnsan kaynaklarının yönetimi
– Harcamaların yönetimi
– Ürünün dış piyasada adaptasyonunun yönetimi
– Zamanlama ve lojistiğin yönetimi
– Ambalajlamanın yönetimi
DIŞ TİCARETİN YÖNETİMİ (2)
• PAZAR ANALİZİ VE DIŞ PAZARIN YÖNETİMİ
– Doğru mal, doğru müşteri, doğru zaman
– Dağıtım ve satış
– Markalama ve fiyat verme / alma yönetimi
– Risk yönetimi
– Promosyon / tanıtım yönetimi
– Piyasalara girme stratejilerinin yönetimi
DIŞ PİYASALARIN FİRMALAR
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
• SWOT Analizi
– Strength – Güçlü yönler
– Weakness – Zayıf yönler
– Opportunities – Fırsatlar
– Threats – Tehditler
SWOT Analizi
GÜÇLÜ YANLAR:
• Şirket pazarlayacağı mal konusunda; mali
gücünü, personel yapısını, yurt içi
potansiyelini,yurt dışı potansiyelini, rekabet
gücünü kontrol eder.
• Gideceği ülkedeki piyasa koşullarını, ekonomik
ve sosyal yapıyı araştırır.
SWOT ANALİZİ
ZAYIF YANLAR:
• Şirket kendi ürün ve firmasının zayıf yönlerini
belirler karşı piyasa ve muhatap firmanın
sorunlu ve belirsiz yönlerini gözler.
FIRSATLAR:
• Niche Piyasaların araştırılması
TEHDİTLER:
• Rekabet gücü, rakip firmalar
Uluslararası Ticaret Teorisi
• Tarihçe
– Merkantilizm
– Fizyokrasi
– Serbest Ticaret Anlayışı
• Adam Smith
• David Ricardo
• Modern Dış Ticaret Teorileri
– Mutlak Üstünlükler
– Karşılaştırmalı Üstünlükler
Merkantilizmin Doğuşu
• Ortaçağ Avrupası: Feodal Beylikler &
Prenslikler
• Emperyalizm & Küryalizm Savaşı
• Ulusçuluk (Kavim-Taba) Akımlarının doğuşu
(XV. Ve XVI. yy.)
• Kapalı Ekonomiler
• Coğrafi Keşifler => Sömürgecilik
Merkantilizm: Müdahaleci Görüş
• Amaç: Güçlü Devlet = Güçlü Ordu
• Zenginlik ve Refahın Kaynağı: Altın & Gümüş,
Kıymetli Madenler (Bulyonizm=İspanyol
Merkantilizmi)
Merkantilist Politikalar -1• Sömürgecilik: Kıymetli maden yatakları olmayan
bir ülke, keşfedilen ülkeleri sömürgeleştirerek
kıymetli madenleri ele geçirebilir.
• Aktif Dış Ticaret Bilançosu: İhracat ithalattan
fazla olursa aradaki fark kıymetli madenlerle
ödenecektir.
• Müdahalecilik: İthalatın azaltılması için; ağır
gümrük vergileri ve ithalat yasaklarının
uygulanması
Merkantilist Politikalar -2• Sanayileşme: Aktif dış ticaret bilançosu için;
hammadde ithal edilmeli, mamul mal ihraç
edilmelidir. Sanayinin gelişmesi ise devlet
himayesinde olacaktır (teşvikler).
• Hızlı Nüfus Artışı: Hızlı nüfus artışı sayesinde
sanayiye ucuz emek girdisi sağlanacağından
mamul mal maliyetleri düşecek, dış rekabet
gücü artacaktır.
Merkantilizmin Eleştirisi
• Para ≠ Zenginlik (Refah)
• Para ve kıymetli madenler de diğer iktisadi
varlıklar gibi çok olunca değerini yitirir.
• Aktif Dış Ticaret Bilançosu => Enflasyon
• Tarımın ihmali, sanayiin hammadde ihtiyacını
dışa bağımlı kılmıştır.
• Sanayileşmek için yatırım malı ithal eden bir
ülkenin başlangıçta dış ticaret bilançosunun
pasif olması beklenir.
Fizyokrasi: Liberal Görüş -1• 1750 – 1775: Fransız Ekolü
• Fizyokrasi: “Doğal Düzen”
• Özellikle Fransa’da izlenen sanayi
merkantilizmi, çiftçiyi ağır vergiler ve aleyhte
gelişen dış ticaret hadleri ile ezmişti (Fransız
İhtilali).
• “Laissez faire, laissez passer”
Fizyokrasi: Liberal Görüş -2• Servetin Kaynağı: Toprak ve tarımsal ürünler.
• Üretim teorisi: “Net hasıla” yaratan tek
faaliyet tarımdır.
• Paylaşım Teorisi:
– Üretici Sınıf: Çiftçiler, üretimden net hasıla kazanır.
– Toprak Sahipleri: Net hasılanın bir kısmını rant
olarak elde ederler
– Kısır Sınıflar: Sanayici ve Tüccar; sanayi mallarını
satarlar
Fizyokrasi: Liberal Görüş -3• Tek Vergi Politikası: Vergi üretimden
(tarımdan) alınmalıdır.
– Çiftçiler vergi bedelini toprak kirasından
kesecekleri için fiiliyatta vergiyi toprak sahipleri
ödeyecek, çiftçiler vergi sorumlusu olacaklardır.
Modern Dış Ticaret Teorileri
• Adam Smith: “Mutlak Üstünlükler”
– Zenginliğin (Refahın) Kaynağı: Üretim!
– İthalatın yasalanması, kaçakçılığı teşvik eder, bu da
RİSK’i artırır => Dış ticaret hadlerinin kötüleşmesi.
– İşbölümü ve Uzmanlaşma
• David Ricardo: “Karşılaştırmalı Üstünlükler”
Mutlak Üstünlükler Teorisi -1• Her ülke üretiminde mutlak üstünlüğe sahip
olduğu malın üretiminde uzmanlaşmalıdır.
Üretiminde mutlak üstünlüğe sahip olmadığı malı
üretmekten vazgeçmeli ve onu ithal etmelidir.
• A. Smith yine de, gümrük resimlerinin kaldırılması
yoluyla serbest ticaretin sınırlanması ve ulusal
üretimin korunmasını bazı istisnai hallerde kabul
etmiştir. (Ör. Navigation Act)
Mutlak Üstünlükler Teorisi -2Açıklamalı Örnek:
İngiltere
Amerika
Buğday
20 birim/saat
80 birim/saat
Tekstil
50 birim/saat
30 birim/saat
Buğday üretiminde kullanılan emeğin verimliliği Amerika’da
daha fazladır.
=> Buğday üretiminin maliyeti Amerika’da daha düşüktür.
Tekstil üretiminde kullanılan emeğin verimliliği İngiltere’de
daha fazladır.
=> Tekstil üretiminin maliyeti İngiltere’de daha düşüktür.
Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi -1• Eğer Ülke bazı malların üretiminde diğer
mallara göre daha yüksek oranlarda verimli
ise, karşılaştırmalı olarak en etkin olduğu
alanların üretiminde uzmanlaşması ve bunları
ihraç etmesi beklenir.
Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi -1Kumaş (metre)
Şarap (litre)
İngiltere
80
40
Portekiz
10
20
• İngiltere her iki malın üretiminde de mutlak üstün.
• Kumaş üretiminde Portekiz’in 8 katı daha verimli,
şarap üretiminde ise, 2 katı daha verimli.
• İngiltere Kumaş üretiminde, Portekiz Şarap
üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir.
Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi -2• Kumaş
– İngiltere: Satıcı (Yurt-içi Fiyatlar: 1K=1/2 Ş)
– Portekiz: Alıcı (Yurt-içi Fiyatlar: 1K=2 Ş)
• Şarap
– Portekiz: Satıcı (Yurt-içi Fiyatlar: 1Ş=2K)
– İngiltere: Alıcı (Yurt-içi Fiyatlar: 1Ş=1/2K)
• Dış Ticaret Hadleri:
– Kumaş: 1/2Ş<1K<2Ş
– Şarap: 1/2K<1Ş<2K
Fırsat Maliyeti
• Emek maliyeti ve Fırsat Maliyeti
• Bir malın fırsat maliyeti; o malın üretimini bir
birim artırmak için gereken kaynakları serbest
bırakmak üzere, başka bir malın üretiminden
vazgeçilmesi gereken miktara eşittir.
Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler
-1Türkiye’nin Rekabet Gücü Yüksek Endüstrileri:
• HAMMADDE YOĞUN ÜRÜNLER
– Balık, yumuşakça, kabuklu ve omurgasızlar vb
ürünler
– Meyve ve sebzeler
– Yağlı tohumlar ve yağ veren meyveler
– Ham gübre ve maden (Kömür, petrol ve değerli
taşlar hariç)
Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler
-2• EMEK YOĞUN ÜRÜNLER
– Tekstil iplikleri, kumaşlar, şekil verilmiş
mensucattan eşyalar
– Metal olmayan maddeden yapılmış eşyalar
– Prefabrik yapı, sıhhi su tesisat, ısıtma ve sabit
aydınlatma cihazları
– Mobilya yatak takımı, yatak payandaları ve
yastıkları
– Seyahat eşyaları, el çantaları vb. taşıyıcı eşya
– Giyim eşyaları ve bunların aksesuarları
Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler
-3• SERMAYE YOĞUN ÜRÜNLER
– Kauçuk eşya
– Beyaz Eşya
– Demir – çelik
Seçilmiş Ülkeler için İhracatta Yoğunlaşma Oranları
Ülke
İhracat Kategorisi
Toplam İhracat Hacmi
İçerisindeki Payı
Arjantin
Gıda ve Canlı Hayvan
Mineral Yakıt
31.6
17.1
Cote D’Ivoire
Gıda ve Canlı Hayvan
Mineral Yakıt
57.2
11.4
El Salvador
Gıda ve Canlı Hayvan
29.9
Grenada
Gıda ve Canlı Hayvan
Makine ve Techizat
64.5
14.4
İrlanda
Kimyasal
Makine ve Techizat
41.8
35.1
Japonya
Makine ve Techizat
67.1
Kore
Makine ve Techizat
61.4
Madagaskar
Gıda ve Canlı Hayvan
35.8
Nijerya
Petrol dışı Hammadde
57.3
Rusya
Mineral Yakıt
55.5
Suudi Arabistan
Mineral Yakıt
88.8
Amerika
Makine ve Techizat
50.4
Dünya Ticaret Hacmi ve
Üretimdeki Büyüme
DÜNYA TİCARETİNİN GÖRÜNÜMÜ
Annex Table 45. Shares in world exports and imports
Percentage, values for goods and services,
national accounts basis
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Canada
3,6
3,5
3,5
3,6
3,7
4,0
4,2
4,1
3,8
3,5
3,4
3,3
3,1
2,9
2,7
2,6
2,5
France
5,6
5,6
5,4
5,2
5,6
5,3
4,8
4,9
4,9
4,9
4,7
4,3
4,1
4,0
3,8
3,9
3,7
Germany
9,3
9,5
9,1
8,5
9,1
8,8
8,0
8,6
9,0
9,3
9,3
8,9
8,9
9,1
8,8
8,6
8,5
Italy
4,5
4,6
4,7
4,3
4,5
4,1
3,8
4,0
3,9
4,0
3,8
3,6
3,5
3,6
3,4
3,4
3,3
Japan
8,1
7,6
6,8
6,6
6,1
6,3
6,5
5,7
5,5
5,4
5,4
5,1
4,7
4,5
4,3
4,1
4,0
United Kingdom
5,3
5,1
5,3
5,6
5,6
5,5
5,2
5,2
5,2
5,1
4,9
4,7
4,7
4,3
3,9
4,1
4,2
United States
13,5
12,8
13,0
13,7
14,0
14,0
13,8
13,5
12,5
11,1
10,4
10,2
10,0
9,6
9,5
10,2
10,0
Other OECD countries
24,6
25,6
25,6
25,1
26,3
26,3
25,6
26,3
26,5
27,2
27,1
26,5
26,1
26,5
26,5
27,1
27,0
Total OECD
74,6
74,4
73,4
72,7
75,0
74,5
71,8
72,2
71,4
70,6
69,1
66,5
65,1
64,4
63,0
64,0
63,3
Non-OECD Asia
A. Exports
14,5
14,9
15,3
16,0
14,9
15,1
16,4
16,1
16,8
17,1
17,7
18,5
19,2
19,6
19,6
20,8
21,0
Latin America
2,8
2,8
2,8
3,0
2,9
2,7
2,9
2,9
2,8
2,7
2,9
3,2
3,3
3,3
3,5
3,0
3,0
Other non-OECD countries
8,0
7,9
8,5
8,3
7,2
7,7
9,0
8,8
9,0
9,6
10,4
11,8
12,4
12,6
14,0
12,2
12,7
25,4
25,6
26,6
27,3
25,0
25,5
28,2
27,8
28,6
29,4
30,9
33,5
34,9
35,6
37,0
36,0
36,7
Canada
3,5
3,2
3,2
3,5
3,6
3,7
3,7
3,5
3,4
3,2
3,0
3,0
2,9
2,8
2,6
2,6
2,6
France
5,5
5,4
5,2
4,8
5,2
5,0
4,7
4,7
4,6
4,8
4,7
4,5
4,4
4,4
4,3
4,4
4,2
Germany
9,4
9,5
8,9
8,3
8,8
8,6
7,9
8,1
7,9
8,4
8,1
7,8
7,9
7,9
7,8
8,1
8,0
Italy
3,9
4,0
3,8
3,7
4,0
3,8
3,6
3,7
3,8
3,9
3,8
3,6
3,7
3,7
3,5
3,4
3,4
Japan
6,4
6,5
6,6
6,1
5,2
5,4
5,6
5,3
4,9
4,7
4,7
4,6
4,4
4,1
4,4
4,4
4,3
United Kingdom
5,4
5,3
5,4
5,6
5,9
5,9
5,5
5,6
5,8
5,6
5,5
5,3
5,3
5,0
4,4
4,6
4,7
United States
15,5
14,5
14,7
15,5
16,5
17,8
18,7
18,2
17,8
16,6
16,0
15,9
15,3
14,1
13,1
12,8
12,5
Other OECD countries
24,2
24,7
25,1
24,5
25,4
25,5
24,9
25,0
25,4
26,2
26,2
25,8
25,8
26,5
26,5
26,6
26,6
Total OECD
73,9
73,1
72,9
72,0
74,4
75,7
74,6
74,3
73,7
73,4
71,9
70,6
69,8
68,3
66,7
66,9
66,3
Non-OECD Asia
14,8
15,4
15,6
16,0
13,8
13,9
15,2
14,9
15,5
15,7
16,8
17,2
17,4
17,6
17,8
17,4
18,2
3,0
3,1
3,1
3,5
3,6
3,0
3,0
3,0
2,5
2,3
2,4
2,6
2,8
3,0
3,3
3,0
3,0
Total of non-OECD countries
B. Imports
Latin America
Other non-OECD countries
Total of non-OECD countries
8,2
8,3
8,5
8,6
8,2
7,4
7,2
7,8
8,3
8,6
9,0
9,5
10,0
11,1
12,2
12,7
12,5
26,0
26,9
27,1
28,0
25,6
24,3
25,4
25,7
26,3
26,6
28,1
29,4
30,2
31,7
33,3
33,1
33,7
Note: Regional aggregates are calculated inclusive of intra-regional trade.
Source: OECD Economic Outlook 85 database.
Dış Ticaretin Coğrafi Dağılımı
2003
İhracat
İthalat
Hacim ($
milyar)
Pay (%)
Hacim
Pay(%)
Kuzey Amerika
996
13.7
1,552
20.5
Latin Amerika
377
5.2
366
4.8
Batı Avrupa
3141
43.2
3173
42
AB
2894
39.8
2914
38.9
Baltık ve Doğu
Avrupa
400
5.5
378
5.0
Afrika
173
2.4
165
2.2
Asya
1897
26.1
1734
22.9
Toplam
7274
100
7557
100
Ülke Gruplarına Göre Dünya İhracatının Yapısı, 1969 – 71 ve 1990 - 91
İthalat
İhracat
Dünya
Gelişmiş Piyasa
Ekonomileri
Gelişmekte olan Piyasa
Ekonomileri
Doğu
Avrupa
Sosyalist Ülkeler
Gelişmiş Piyasa
Ekonom.
1969-71
1990-91
71.7
71.8
78.1
77.6
72.3
63.1
24.6
38.8
46.4
37.6
Gelişmekte
olan Piy.
Ekonom.
1969-71
1990-91
17.7
21.1
18.4
18.5
19.4
27.4
9.2
13.8
14.3
46.1
D. Avrupa
1969-71
1990-91
9.8
5.0
3.2
2.9
6.4
4.1
64.4
43.7
39.3
15.3
Sosyalist
Ülkeler
1969-71
1990-91
0.8
2.0
0.4
1.0
2.1
5.3
1.8
3.7
0.9
Dünya
1969-71
1990-91
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Ülke Gruplarına Göre Dünya
İhracatının Yapısı,2002
Destinasyon
Orijin
K. Amerika
L. Amerika
B. Avrupa
Orta ve
Doğu
Avrupa
Afrika
Orta
Doğu
Asya Dünya
K. Amerika
40.3
16.1
17.9
0.7
1.2
2.1
21.5
100
L. Amerika
61.3
15.4
12.6
1.0
1.2
1.3
6.7
100
B. Avrupa
10.2
2.1
67.3
6ç3
2.5
2.6
7.8
100
Orta ve
Doğu Avr.
4.5
1.9
56.2
25.5
1.2
2.4
7.7
100
Afrika
17.0
3.3
50.9
0.7
8.1
2.3
16.8
100
Orta Doğu
15.5
1.4
16.4
0.8
3.8
7.1
47.4
100
Asya
24.3
2.4
16.0
1.3
1.6
3.0
48.9
100
Dünya
21.3
5.0
40.6
4.5
2.1
2.7
22.2
100
Mal Gruplarına Göre Ticaret -163-73
70-79
80-85
85-90
90-98
95-00
2000
2001
2002
Tüm
6.0
4.0
1.7
3.0
2.0
4.0
5.0
-0.5
1.0
Tarım
2.5
2.0
2.9
1.9
2.0
2.5
1.5
1.5
0.5
Maden 5.5
2.5
-2.7
3.0
2.0
2.0
3.5
-0.5
0.5
Endüst. 7.5
4.5
2.3
3.2
2.0
4.0
6.0
-1.0
1.0
Üretim
İhracat
Tüm
9.0
5.0
2.1
5.8
6.5
7.0
11.0
-0.5
3.0
Tarım
14.0
4.5
1.0
2.2
4.0
3.5
4.5
2.5
1.5
Maden 7.5
1.5
-2.7
4.8
5.5
4.0
6.0
-0.5
0.5
Endüst. 11.5
7.0
4.5
7.0
7.0
8.0
13.0
-1.5
3.0
Mal Gruplarına Göre Ticaret -2Sanayi Ürünleri
İhracat
İthalat
Ülke
$
Pay (%)
Ülke
$
Pay (%)
Almanya
748.4
10.0
Amerika
1305.6
16.8
Amerika
724.0
9.7
Almanya
601.7
7.7
Japonya
471.0
6.3
Çin
412.8
5.3
Çin
438.4
5.9
Fransa
388.4
5.0
Fransa
384.7
5.1
İngiltere
388.3
5.0
İngiltere
303.9
4.1
Japonya
383.0
4.9
Hollanda
293.4
3.9
İtalya
289.0
3.7
İtalya
290.2
3.9
Hollanda
261.1
3.4
Kanada
272.1
3.6
Kanada
245.6
3.2
Belçika
254.6
3.4
Belçika
234.3
3.0
Hong Kong
224.0
3.0
Hong Kong
232.6
3.0
Kore
194.3
3.6
İspanya
200.1
2.6
Meksika
165.3
2.2
Meksika
179.0
2.3
Dünya Ticaretinin Mal Bileşimi 2002 ve 1980
Ürün Kategorisi
2002 (milyar $)
Pay % (2002)
Pay % (1980)
Tarım Ürünleri
583
9.3
14.7
Gıda
468
7.5
11.0
Hammadde
114
1.8
3.7
788
12.6
27.7
Cevher ve mineral
63
1.0
2.1
Petrol
615
9.8
23.0
Demir Dışı Metaller 110
1.8
2.5
4708
75.1
53.9
Demir ve Çelik
142
2.3
3.8
Kimyasal
660
10.5
7.0
Diğer Yarı Sanayi
460
7.3
6.7
Makine ve Nakliye
Araçları
2539
40.5
25.8
Tekstil
152
2.4
2.7
Konfeksiyon
201
3.2
2.0
6272
100
100
Madencilik
Sanayi
Toplam
Hizmetler Sektörü
İhracat
İthalat
Ülke
$
Pay
Ülke
$
Pay
Amerika
282.5
16.0
Amerika
218.2
12.5
İngiltere
129.5
7.3
Almanya
167.0
9.6
Almanya
111.7
6.3
İngiltere
112.4
6.4
İspanya
98.0
5.6
Japonya
109.7
6.3
İtalya
76.4
4.3
Fransa
81.6
4.7
Japonya
72.8
4.1
İtalya
74.1
4.3
Hollanda
70.2
4.0
Hollanda
66.2
3.8
Çin
64.1
3.6
Çin
53.8
3.1
Hong Kong
44.5
2.5
İrlanda
48.5
2.8
Belçika
41.7
2.4
Kanada
47.8
2.7
Avusturya
41.4
2.3
İspanya
46.1
2.6
Kanada
39.2
2.2
Belçika
41.4
2.4
İrlanda
35.2
2.0
Avusturya
40.6
2.3
Dış Ticarete
Bağımlılık
1970
2002
Avustralya
14
29
Belçika
52
82
Kanada
23
44
Fransa
16
27
Almanya
-
35
Japonya
11
10
İngiltere
23
27
Amerika
6
11
Arjantin
9
28
Şili
15
36
Çin
3
29
Hindistan
4
14
İran
24
31
Kenya
30
27
Kore
14
40
Meksika
6
27
Rusya
-
35
Sanayileşmiş Ülkeler
Sanayileşmekte Olan Ülkeler