PowerPoint Sunusu

JUGLANDACEAE
 6-7 cinsle temsil edilen bir familyadır.
 Odunları ve meyveleri bakımından değerlidir.
 Kışın yaprağını döken, çoğunlukla ağaç, bazıları da çalı formundadırlar.
 Yaprakları tüysü (bileşik) yapraklıdır.
 Yaprak ve tomurcuk dizilişi çok sıralı sarmaldır.
 Tomurcuklar bazı cinslerde (Juglans ve Carya) sapsız ve pullu, bazı cinslerde (Pterocarya)
saplı ve çıplaktır.
 Çiçekleri bir cinsli bir evcikli (1C 1E)dir.
 Erkek çiçekler bir önceki yıla ait sürgün üzerinde yan durumlu olarak yer almış ve aşağıya
sarkan kurul halindedir. Her bir erkek çiçeğin 1 brahte koltuğunda yer almış 3-6 loplu
çanak yaprağı ve 3-105 adet etamini vardır.
 Dişi çiçekler terminal yeni gelişen sürgünde durumludur. Tek tek ya da salkım halinde
kurul oluşturur.
 Tozlaşma rüzgarla gerçekleşir ve iki parçalı stigma gelişmiştir.
 Meyve tipleri çekirdekli sulu meyve ya da nukstur.
Juglans (Cevizler), Pterocarya (Yalancı cevizler), Carya (Amerikan cevizleri)
Cinslerin temel farkları
Cinsler
Tomurcuk
Çiçek
Sürgün
Meyve
Juglans
Pullu ve
sapsız
Erkek çiçek kurulu
dallanmamış; etamin
sayısı 7-105
Özü
bölmeli
Çekirdekli sulu
meyve
Carya
Pullu ve
sapsız
Erkek çiçek kurulu 3
çatallı, dallanmış;
etamin sayısı 3-7
Özü som,
bölmesiz
Çekirdekli sulu
meyve
Pterocarya
Çoğunlukla
çıplak ve
saplı
Erkek çiçek kurulu
dallanmamış; etamin
sayısı 6-18
Özü
bölmeli
Kanatlı nuks
JUGLANS (Cevizler)
Günümüzde, Kuzey ve Güney Amerika, Güney Avrupa, Ön Asya,
İran, Kafkasya, Güney ve Doğu Asya ormanlarında toplam 15-20
türle temsil edilmektedir.
Botanik özellikleri:
 Kışın yaprağını döken boylu ve geniş tepeli ağaçlardır.
 Tomurcukları sürgünlere sarmal dizilmiş ve az sayıda pulla
örtülüdür. Sürgünlerin özü bölmelidir.
 Yaprakları bileşik (tüysü) olup, tepede tek yaprakçık vardır (tek
tüysü). Yaprak kenarları bazı türlerde ince dişli, bazılarında ise
tamdır. Yaprakçık sayısı türlere göre (3) 5-23 arasında değişir.
 Meyve: Büyük çekirdekli sulu meyve tipinde olup, sonbaharda
olgunlaşır. Tohum iki loplu, yağlı ve lezzetlidir.
 Odunları son derece dekoratif ve değerlidir.
Juglans Türleri
 Juglans regia (Adi ceviz)
 Juglans nigra (Kara ceviz)
Juglans regia (Adi ceviz)
Yayılışı: Türkiye’de Doğu Anadolu’da doğal yetişmekle
beraber, hemen hemen her tarafta kültüre alınmıştır.
Botanik özellikleri:
 25-30 m ye kadar boylanabilen geniş tepeli bir ağaçtır.
 Tomurcukları pullu ve sapsız, uç tomurcuğu terminaldir
Çoğunlukla yaprak koltuğunda yedek bir tomurcuk daha
vardır. Sürgün üzerinde büyük ve çok lentisel belirgindir.
 Yapraklar büyük, 5-9 yaprakçığa ayrılmış ve kenarları
tamdır. Yaprakların alt yüzünde damarların birleşme
yerlerinde tüy demetleri vardır.
 Meyve küre şeklinde ve 3-5 cm çapındadır.
Juglans regia (Adi ceviz)
Juglans nigra (Karaceviz)
Yayılışı: Kuzey Amerika’nın doğusundaki yapraklı ormanlarda
yetişir. Odunu bakımından çok değerlidir.
Botanik özellikleri:
 Tüysü yaprağı oluşturan yaprakçık sayısı 15-23 adet ve
yaprakçıklar daha dardır. Bunlar sapsız olarak tüylü ve kalın
bir ana eksene (yaprak orta damarı:rachis) oturmuştur. Dip
tarafı çarpık, kenarları sık ve ince dişlidir. Alt yüzleri
tüylüdür.
 Meyvelerinde endokarp çok kalındır ve kolay kırılmaz. Bu
nedenle meyvesi pek tercih edilmez. Buna karşın odunu
çok değerlidir.
Juglans nigra
(Karaceviz)
Pterocarya (Yalancı cevizler)
Bu cinsin 1 tanesi Türkiye’de de yetişen toplam 8 türü dünya üzerinde yayılış
göstermektedir.
Botanik özellikleri:
 1C 1E, anemogam odunsu bitkilerdir.
 Sürgün üzerinde esas tomurcukla beraber, çoğu kez birkaç tomurcuk daha
bulunur. Bu tomurcuklara yedek tomurcuk denmektedir.
 Tomurcuk dizilişi sarmal; tomurcuklar çıplak (Japon kanatlı cevizi 2-3 pullu) ve
saplıdır.
 Yaprakları bileşik, tek tüysü, yaprakçıklar orta damara karşılıklı dizilmişlerdir;
yaprakçıklar sapsız, dip tarafı çarpık, kenarları ince dişlidir.
 Erkek çiçekleri, uzun, başak şeklinde zengin rasemoz kurullar oluştururlar.
 Dişi çiçekleri de rasemoz kurullar oluşturur ve meyveleri kanatlı nukstur.
Pterocarya fraxinifolia
(Dişbudak yapraklı kanatlı ceviz)
Yayılışı: Kafkasya, Anadolu ve Batı İran’da yayılış gösterir.
Türkiye’de Kocaeli, Adapazarı, Akçakoca, Zonguldak, Samsun,
Mersin, Maraş ve Gaziantep dolaylarında doğal yayılış gösterirler.
Botanik özellikleri:
 20-25 m boyunda, geniş tepeli bir ağaçtır. Gövde kabuğu derin
çatlaklıdır. Gövde çapı 1.8 m ye kadar ulaşır.
 Tomurcuk dizilişi sarmal, pulsuz ve saplıdır.
 Sürgün özü bölmeli; yaprak sapı izi yarım daire şeklindedir.
 Yaprakçıklar 8-9.5 x 2.5-4.5 cm, kenarları dişli, her iki yüzü de
çıplaktır. Yaprakçık sayısı 11-23 adettir.
 Çiçek ve meyve özellikleri cins özelliklerinde belirtildiği gibidir.
Betulaceae
 1C 1 E. Anemogam, kışın yaprağını döken odunsu bitkilerdir.
 Tomurcuklar sürgüne almaçlı ya da sarmal dizilmiştir.
 Tomurcuklar saplı (Alnus) ya da sapsız (Betula) 2 (Alnus) ya da çok (Betula)
pulludur.
 Yaprakları basit ve kenarları dişlidir.
 Çiçekler simoz çiçek kurulu halindedir. Bu dihazyumlar bir araya gelerek başak
şeklinde kurul oluştururlar.
 Çiçekler yapraklanmadan önce ya da beraber ortaya çıkarlar.
 Meyve pulları 1 brahte 2-4 brahtecikten oluşmuştur.
 Başak şeklinde kurul oluşturan erkek çiçeklerin herbirinin çanak şeklinde çiçek
örtüsü vardır.
 Dişi çiçeklerin çiçek örtüsü yoktur.
 Erkek çiçekler sonbaharda oluşur ve kışı açıkta geçirirler.
 Dişi çiçekler ise bazı cinslerde açıkta (Alnus), bazılarında tomurcukta (Betula)
geçirirler.
Cinsleri: Alnus ve Betula’dır.
Alnus (Kızılağaçlar)
Bu cinsin Kuzey Yarımkürede yayılmış 30 kadar türü
bulunmaktadır. Bunlardan iki tanesi ülkemizde doğal
yetişmektedir.
Botanik özellikleri:
 Kışın yaprağını döken, ağaç veya çalı halinde odunsu bitkilerdir.
 Tomurcukları az sayıda pullu (2 pullu) olup, belirgin şekilde
saplıdır ve sürgünlere sarmal dizilmişlerdir. Genç sürgünler
köşelidir.
 Yapraklar yumurtamsı ya da ters yumurta şeklinde, kenarları
düzensiz çift sıralı dişli ya da dilimli dişlidir.
 Dişi ve erkek çiçekler kışı açıkta geçirirler. Dişi çiçekten gelişen
meyveler küçük bir kozalakçık şeklindedir.
Alnus glutinosa (Adi kızılağaç)
Yayılışı: Bu ağaç türü, ülkemizde çok geniş bir yayılış alanına sahip
olup, nemli ormanlarda ve nehir kenarlarında yetişmektedir.
Botanik özellikleri:
 20 (-30) m ye kadar boylanabilen, geniş tepeli bir ağaçtır.
 Sürgünleri kırmızımtırak yeşil olup, üzeri yapışkan tüylüdür.
 Yaprakları büyük, (3,5-11 x 3-9 cm) yuvarlak ters yumurta
şeklinde olup, en geniş yeri uç kısma yakındır. Yaprağın uç kısmı
çoğunlukla küt veya kertiklidir. Yaprak kenarları, kaba biçimde
çift sıralı dişlidir. Yaprağın her iki yüzü de genel olarak çıplaktır.
 Nuks meyve kanatlıdır.
Alnus glutinosa’nın alttürleri
 Alnus glutinosa subsp.glutinosa: (Adi kızılağaç) Trakya,
Marmara çevresi, Batı ve Doğu Karadeniz Muş, Bitlis, Maraş,
Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yayılış gösterir. Ayanın alt
yüzü damarlar boyunca tüylüdür ve kenarları kaba ve çift sıralı
dişlidir. Yaprak uçları kertikli ya da yuvarlakçadır.
 Alnus glutinosa subsp.barbata: (Sakallı kızılağaç) En önemli
farkı yapraklarının alt yüzünde kirli sarı-kırmızı tüy
demetlerinin bulunmasıdır. Bu nedenle sakallı kızılağaç
denmiştir. Ayrıca ayanın uç kısmı kertikli değildir, kenarları basit
ya da çift sıralı dişlidir. Doğu Karadeniz Bölgesinde yetişir.
 Alnus glutinosa subsp.antitaurica: (Toros kızılağacı) 6-7 m ye
kadar boylanabilen küçük bir ağaçtır. Yaprakları daha küçük, alt
yüzleri ve yaprak sapları sık tüylüdür. Yaprak kenarları çift sıralı
dişlidir. Adana, Hatay ve Maraş çevresinde yetişir. Endemiktir.
subsp.glutinosa
Alnus glutinosa
subsp.barbata
subsp.antitaurica
Alnus orientalis (Doğu kızılağacı)
Yayılışı: Doğu Akdeniz’in bir ağacıdır. Güneybatı ve
Güney Anadolu’da dere ve su kenarlarında bulunur.
Botanik özellikleri: Diğer doğal türden,
 Meyve kurulunun daha büyük olması (1.8-2.6 x 1-1.6
cm)
 Nuks meyvenin kanatsız olması ve
 Yapraklarında en geniş yerin sap kısmına yakın
olmasıyla ayırt edilir.
Alnus glutinosa
Alnus orientalis
Alnus orientalis’in varyeteleri
Alnus orientalis var.orientalis: Genç sürgün, yaprak sapı
ve yaprakları çıplak.
Alnus orientalis var. pubescens: Genç sürgün, yaprak sapı
ve yaprakları tüylüdür.
Alnus orientalis
Betula (Huşlar)
Betula (Huş) cinsinin Kuzey Yarımkürede, Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika’da yayılmış 40
kadar türü vardır. Bunlardan dört tanesi ülkemizde doğal yetişmektedir.
Botanik özellikleri:
 1C 1E. Kışın yaprağını döken, anemogam odunsu bitkilerdir.
 Gövdeleri çoğunlukla beyaz ince kabukludur, kabuklar uzun süre çatlamadan kalır. Enine
ince levhalar halinde soyulur.
 Sürgünleri ince, uzun, çoğunlukla kırmızımtırak kestane rengindedir. Tomurcuk dizilişi
almaçlı (iki sıralı sarmal) dır.
 Uzun sürgünlerdeki tomurcuklar az sayıda pullu (çoğunlukla 3), kısa sürgünlerdeki
tomurcukları dışarıdan görülen 5-7 pulla örtülüdür.
 Yaprakları uzun saplı, üçgenimsi – yumurta biçiminde ve kenarları çift sıralı dişlidir.
 Sonbaharda oluşan erkek çiçeklerin başak şeklinde kurul oluşturur; 2-3 kurulu bir arada
bulunur ve kışı açıkta geçirir.
 Dişi çiçekleri de erkek çiçekler gibi kurul oluşturur; bunlar kışı tomurcukta geçirir ve
ilkbaharda oluşur.
 Meyve kanatlı nukstur.
 Odunları küçük dağınık traheli gruba girer.
Betula türleri
 Betula pendula: Siğilli huş, Akhuş, Avrupa huşu,
Salkım huş
 Betula litwinowii: Kafkas tüylü huşu
 Betula medwediewii: Kızılağaç yapraklı huş
 Betula recurvata
Betula pendula (Siğilli huş, sarkık
dallı huş)
Yayılışı: Ülkemizde, Doğu ve Kuzey Doğu Anadolu, Nemrut dağı krateri
içinde, Tunceli-Munzur Vadisi, Artvin-Ardanuç, Erzincan, Erzurum, Muş,
Gümüşhane ve Kars dolaylarında yayılmaktadır.
Botanik özellikleri:
 20 m ye kadar boylanabilen sarkık dallı bir ağaçtır.
 Gövde kabukları parlak beyaz renkli, geniş ve ince levhalar halinde
soyulabilir. Lentiseller enine uzun çizgiler halindedir.
 Tomurcuklar sivri uçlu, dip kısmı şişkin, sürgüne yatık durumdadır.
 Yapraklar damla uçlu, 3-7 cm boyunda, dip tarafı birdenbire daralır ve
baklava dilimi şeklindedir. Kenarları çift sıralı dişlidir.
 Dişi çiçekler kışı tomurcukta geçirir; erkek çiçekler ise 2-3 tanesi bir
arada kışı açıkta geçirir.
 Sürgün ve yaprakları çıplaktır.
Betula litwinowii (Kafkas tüylü huşu)
Betula medwediewii(Kızılağaç yapraklı huş)