b*l*msel ara*tırma yöntemler

BİLİMSEL ARAŞTIRMA
YÖNTEMLERİ
Bilimsel Yöntem - Araştırma
Diyalektik Yöntem – Bilimsel Yöntem
İlişkisi
• Diyalektik = Karşılıklı tezlerin (tez - antitez)
tartışılması, fikir alışverişinde bulunulması
• Yeni diyalektik yöntem bilim ve bilimsel
yönetim kavramlarından da yararlanılarak yeni
boyutlar kazanmıştır.
Diyalektik Yöntem – Bilimsel Yöntem
İlişkisi
• Diyalektik yöntem (bilim) özellikleri;
Diyalektik bilim, konuşmalı felsefedir.
Diyalektik düşünce tümleyicidir.
Bilim organik bir yapıdadır.
Bilgi tarihsel yapıdadır.
Bilgi eksikli ve geçici yapıdadır.
Yeni bir tutum (açık felsefe) gerektirir.
Bilimsel Yöntemde İspat
• Eski zamanlarda bilimsel yöntem ile elde edilen
bilgilerin “mutlak doğru” ve “değişmez” olduğu
görüşü yaygındı.
• Modern bilimsel yöntem anlayışında ise elde
edilen bilgilerin yüksek bir olasılıkla doğru kabul
edilmesi ilkesi vardır.
• Bu değişimin sebepleri vardır.
Bilimsel Yöntemde İspat
 Bilimsel yöntemin varsayımlara dayalı bir süreç olması
 Geleneksel tek neden – tek sonuç ilişkisinin çoklu
neden- çoklu sonuç anlayışına bırakılması
Problemleri yaratan olası nedenlerin çokluğunun,
bunları karşılaştırmalı olarak değerlendirme olanağını
ortadan kaldırması
Güçlüğün araştırma problemi olarak ifade edilişinde
araştırmacıdan kaynaklanabilecek yanılgılar ile problemin
doğru tanımlanamama olasılığı
Problem çözümünün, verilerin yorumlanması ile
gerçekleşebildiği, yorumun ise öznel olduğu ve yanlış
yorumların yapılabileceği
Bilimsel Yöntemde İspat
Araştırmada da durum aynıdır. Araştırmacı
problemi yaratan tüm nedenleri ne bilebilme ve
ne de karşılaştırmalı olarak değerlendirebilme
olanağına sahiptir.
Bütün bu nedenlerden dolayı da bilimsel
yöntemle varılan sonuçlarda bile kuşkuyu elden
bırakma olasılığı yoktur.
ARAŞTIRMA
• Araştırma kısaca bir aydınlanma sürecidir.
• Karasar’ın aktarımıyla, “problemlere güvenilir
çözümler aramak amacı ile planlı ve sistematik
olarak, verilerin toplanması, çözümlenmesi,
yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi
sürecidir”.
ARAŞTIRMA
• Başka bir tanımla, “bir şeyin eleştirel bir biçimde
incelenmesi sonucunda yeni gerçekleri keşfetmek
ve yeni ilişkiler ve sonuçlara ulaşmak adına
yapılan arayış ve sorgulamalar bütünüdür”.
• Kuramsal bir katkı ya da uygulamada karşılaşılan
bir probleme çözüm aramak amacıyla yapılır.
ARAŞTIRMA
• Örneğin, belli bir hastalık, başarısızlık vb.
nedenleri araştırmak yanında iki asır önce
yaşamış bir kavmin yaşam biçiminin
öğrenilmek istenmesi veya elektrik akımının
oluş biçiminin merak edilmesi, yeni bir araç
geliştirme de araştırmaya konu olabilir.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
• Temel ve uygulamalı araştırmalar olarak iki türe ayrılabilir.
Araştırma Tür ve Düzeyleri
UYGULAMALI
Ürün ve Uygulama
Geliştirme – İyileştirme
(AR-GE)
Kuram
geliştirme
Nedeni
Saptama
Ayrıntı Saptama
(AKSİYON)
Açımlama
TEMEL
Kaynak: Bilimsel Araştırma Yöntemi, Niyazi Karasar, Ankara: Nobel Yayınları, 2005, s.24.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
• Temel Araştırmalar:
–“Bilgi bilgi içindir” anlayışının egemen olduğu
araştırmalardır. Bilgi kuram düzeyi ile sınırlıdır.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
Temel Araştırmalar
Düzeyleri;
 Anlama (açımlama ayrıntılı tekil ve ilişkisel
betimleme)
Açıklama (nedensel ilişki belirtme)
 Kuram geliştirme
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
Temel Araştırmalar
Açımlama düzeyi:
 Bilgi üretimindeki ilk basamaktır.
 Araştırma yöntemi ile kullanılan teknikler,
olabildiğince esnektir,nelerin, niçin ve nasıl
toplanıp değerlendirileceği önceden yeterince
bilinmemektedir.
 Alanda genel gözlem yapmak çok önemlidir.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
Ayrıntı saptama düzeyi:
 Problem iyice tanımlandıktan ve ilgili değişkenler
belirlendikten sonra tek tek ya da aralarındaki
olası ilişkilerin de aranabileceği bir düzenleme
içinde tanınmaya çalışılır.
 Değişkenler olabildiğince geçerli ve güvenilebilir
şekilde sayısallaştırılmaya çalışılır.
 Veri toplama işlemlerinin duyarlılığı yüksektir.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
Temel Araştırmalar
Neden-sonuç ilişki saptama düzeyi:
 Bilgi üretmeye en yakın bilgi kümelerini
oluştururlar.
 Toplumbilim araştırmalarında da nedensel
ilişkiler aranmaktadır, ancak doğrulara
ulaşılması bu düzeydeki bilgi üretimi ile
olanaklıdır.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
Temel Araştırmalar
Kuram geliştirme düzeyi:
 Bilimsel araştırmalarla üretilen bilgilerin en ileri
düzeyi, gözlenebilir verilerin kavramsal bir
bütünlük kazandığı ilke, model ve kuramlardır.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
Uygulamalı Araştırmalar
• Üretilen bilgilerin değerlendirilmesi ile
problemlerin fiilen çözümünü gerçekleştirmeyi,
bilimin olayları denetim altına alma işlevini
gerçekleştirmeyi amaçlayan araştırmalardır.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
Uygulamalı Araştırmalar
Aksiyon araştırmaları;
 Uzman araştırmacıların yürütücüsünde,
probleme taraf olanların da katıldığı,
 Eleştirel,
 Durumu iyileştirmek için alınması gereken
önlemleri belirlemeyi amaçlayan
araştırmalardır.
 Görüş birliği ortaya çıkarmayı amaçlar
 Sonuçlar yerel niteliklidir, genelleşme amacı
taşımaz.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
Uygulamalı Araştırmalar
AR-GE araştırmaları;
 Uzman araştırmacıların sorumluluğundadır.
 Üretilmiş bilginin denemeli uygulamasıdır.
 Problem çözümünde etkilidir.
 Toplumbilimlerde uygulaması yeni ve azdır.
 Teknolojik gelişmeler için daha fazla kullanılır.
 Uzun süreli araştırmalardır (15-20 yıl gibi).
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
•
Araştırma türlerini aynı zamanda sürelerine göre
ve de amacına göre de ayırmak mümkün
(Aziz,2008:27-30):
•
Sürelerine göre;
– Kısa süreli araştırmalar
– Uzun süreli araştırmalar
• Amacına göre;
– Durum saptayıcı, betimleyici araştırmalar
– Açıklayıcı araştırmalar
– Genelleyici araştırmalar