döviz kuru ile borsa istanbul 100 ve sektör endeksleri arasındaki

DÖVİZ KURU İLE BORSA İSTANBUL 100 VE SEKTÖR ENDEKSLERİ
ARASINDAKİ İLİŞKİNİN AMPİRİK ANALİZİ
EMPIRICAL ANALYSIS OF THE REALATIONSHIP BETWEEN EXCHANGE RATE AND ISTANBUL STOCK EXCHANGE 100 AND SECTOR
INDEXES
Yasemin KESKİN BENLİ
Gazi Üniversitesi, İ.İ.B.F, Uluslararası Ticaret Bölümü
Özet: Bu çalışmanın amacı, döviz kuru ile Borsa İstanbul
100 endeksi ve sektör endeksleri arasındaki kısa ve uzun
dönemli ilişkilerin incelenmesidir. Bu amaçla, döviz kuru
olarak Amerikan Dolar’ı alınmıştır. Sektörlere göre alınan
hisse senetleri endeksleri, mali sektör endeksi, sanayi sektör
endeksi, hizmet sektör endeksi ve teknoloji sektör endeksidir. Veriler Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’ndan
alınmıştır ve 03.01.2005-26.12.2013 dönemini kapsamaktadır.
Endeksler için endekslerin kapanış fiyatları, döviz kuru için
Amerikan Dolar’ının satış kurunun günlük ortalama değeri
alınmıştır. Elde edilen ampirik bulgular incelendiğinde, döviz
kuru olarak alınan dolar satış kuru ile Borsa İstanbul 100
ve sektörler arasında uzun dönemli bir ilişkinin olmadığı
sonucuna varılmıştır. Kısa dönemli ilişki incelendiğinde
ise, dolar satış kuru ile Borsa İstanbul 100 endeksi, dolar
satış kuru ile teknoloji sektör endeksi ve dolar satış kuru
ile hizmet sektör endeksi arasında çift yönlü nedensellik
ilişkisi, dolar satış kuru ile mali sektör endeksi arasında
tek yönlü nedensellik ilişkisi gözlemlenmiş ve dolar satış
kuru ile sanayi sektör endeksi arasında nedensellik ilişkisine
rastlanmamıştır.
Abstract: The purpose of this study is to examine the short
and longterm relations between exchange rate and İstanbul
Stock Exchange 100 index and sector indices. For this purpose, US dollar was selected as the foreign exchange rate.
Stock indices according to sectors were selected as financial
sector index, industrial sector index, service sector index
and technology sector index. Required data were obtained
from the Central Bank of the Republic of Turkey and cover
the period from 03.01.2005 to 26.12.2013. While closed
price were used for the indices, the daily average selling
rate of US dollar was used for exchange rate. Examining
the obtained empirical findings indicate that no long term
relation exists between dollar sales rate, İstanbul Stock
Exchange 100 and the sectors. As for short term relations,
while bidirectional causality relations were determined to
exist between dollar sales rate and İstanbul Stock Exchange
100 index, dollar sales rate and technology sector index, and
dollar sales rate and service sector index, an unidirectional
causality relation was determined between dollar sales rate
and financial sector index and no causality relation could be
found between dollar sales rate and industry sector index.
Anahtar Kelimeler: Döviz Kuru, Borsa İstanbul 100, Sektör
Endeksi, Eşbütünleşme, Nedensellik
Key Words: Exchange Rate, Istanbul Stock Exchange 100,
Sector Index, Cointegration, Causality
55
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
1. GİRİŞ
döviz kuru ile hisse senedi fiyatları arasındaki
GÜMRÜK VERGĠSĠ UYUġMAZLIKLARININ
ilişkiyi açıklamakta daha çok geleneksel ve
Uluslararası finansal sistemin hızlı bir şekilde de1
ĠDARĠ AġAMADA ÇÖZÜM
portföyYOLLARI
yaklaşımları temel alınmıştır. Geleneksel
ğişmesi, döviz kuru ile finansal piyasalar arasındaki
yaklaşıma
göre, döviz
kuru ile hisse senedi getiADMINISTRATIVE SOLUTIONS
TO DISPUTES
OVER
ilişkiyi daha karmaşık bir
yapıya getirmiştir. Ulusal
rileri arasında pozitif ve döviz kurlarından hisse
paranın değer kaybetmeye başladığı veCUSTOM
bunun DUTIES
senedi getirilerine doğru bir nedensellik ilişkisi
Selinparanın
KILINÇ2, Hatice YURTSEVER3
süreklilik arz ettiği durumlarda ulusal
bulunmaktadır (Erbaykal ve Okuyan, 2007: 78).
2
Celal Bayarbaşlanır
Üniversitesive
Sosyal
Bilimler
Ens. Mali Hukuk Programı Yüksek Lisans Öğrencisi
yerine döviz kullanılmaya
döviz
artık
3
Celal Bayar Üniversitesi Salihli MYO,
DıĢ Ticaret
Bölümü ise; hisse senetlerinde meyPortföy
yaklaşımı
bir yatırım aracı haline gelir. Günümüzde, daha
gelen
düşüş,
yatırımlarının
(sıcak
Özet: Gümrük
vergisi,
gümrüğe tabi süreci
olan ticari dana
Abstract:
Custom
duty is aportföy
kind of tariff
arising
önce hızlı bir şekilde
yaşanan
dolarizasyon
eşyanın yer değiştirmesi nedeniyle, bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
borsadan çıkıp misafir ülkeyi hızla terk
değeri üzerinden
alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
artık yavaşlamışmiktarı
gibi veya
görünse
de ekonomide
bir para)
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
etmesine
ve bundan dolayı misafir ülkenin para
ticaret ve ekonomi
politikası
aracı olanoldubir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
sallantı yaşanmadışihtimali
olduğu
söylentisi
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
biriminin
değer kaybetmesine neden olacağını
dolaylı bir vergitasarruflarını
türü olan gümrük korumak
vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
ğunda bile yatırımcıların
kurumlar vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir ifade
regularetmektedir.
basis like income Portföy
tax and corporate
tax, as
yaklaşımı,
geleneksel
için akıllarına gelen
ilk olmadığından,
yatırım aracı
yine döviz
vergi türü
dış ticarete
konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
eşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus yaklaşımdan
are collected only farklı
once when
commodities
subject
olarak,
nedensellik
iliskisinin
olmaktadır (Balıolmak
ve Cinel,
2011: 48).
Buvergileri,
nedenle
üzere alınmaktadır.
Gümrük
Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
Usul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu negatif
the second
item
of
tax
procedural
law,
custom
yönlü ve hisse senedi fiyatlarından döviz
döviz kurunda meydana
kanun kapsamıgelen
dışında değişimleri
tutulmuştur. Bu yatınedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458 kuruna
procedures
and practises
of custom
duties are Bu yaklaşıma
doğru
olduğunu
belirtmiştir.
rımcılar dikkatlesayılı
takip
etmektedirler.
Gümrük
Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun
regulated by customs law numbered 4458.
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük göre,
Through
this senedi
law, a systematization
has meydana
been
hisse
fiyatlarında
gelen bir
Bölgesine girişinden başlayıp, eşyaya uygulanacak
created beginning with commodities subject to
Finansal serbestleşme
politikalarının
doğal
bir
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik artış,
international
entering customs
territories
of
ulusaltrade
paranın
değerini
doğrudan
ve dolaylı
Diğer tüm vergilerde olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
sonucu olarak, oluşturulmuştur.
sermaye
hareketleri
üzerindeki
gümrük vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh, yollardan
Like all otherarttırarak,
taxes, compalsive
levels such as portföylerinde
yatırımcıları
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret
assessment, accrual and collecting are regulated
kontrollerin kaldırılması,
döviz kurları ile hisse
Bakanlığı’na
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan bulundurdukları
by General Directorateyabancı
of Customsmenkul
as a part of
kıymetleri satıp
1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
senedi fiyatları arasındaki
ilişkilere
yönelik
çalışProgramı
Yüksek
Lisans
Öğrencisi
Selin
KILINÇ
tarafından
hazırlanan
Yüksek
Lisans
Tezinden
Kanunu hükümlerine uygun olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
process ofyönlendirecektir.
disputes over
hisse
senedi
satın almaya
Ulusal
türetilmiĢtir.
vergisinden
doğan uyuşmazlıkların
çözüm
customs duties has a different form from the
maların öneminiGümrük
artırmıştır.
Finansal
piyasalarda
süreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir para
process
of other taxes.
Customs duty
disputes
talebinde
meydana
gelen
bu artış ve döviz
sahiptir. Gümrük
vergisi uyuşmazlıkları
have to be resolved administratively in the first
meydana gelen yapıya
bu değişmeler,
alternatif
yatırım
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır. arzı
place.ulusal
However,paranın
in the case değer
of disputeskazanmasını
not being
sağlayaAncak
idari
aşamada getirmiştir.
çözümlenemeyen
solved administratively, legal action can be taken.
araçlarının da artmasını
beraberinde
1
cak, dövizin değerini düşürecektir
(Erbaykal ve
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
Yaşanan bu süreçte döviz kuru, ulusal ekonomiler
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi, Okuyan,
Disputes 2007: 78).
Uyuşmazlıkları
arasında uyum Gümrük
ve aynı
zamanda ekonomilerin
karşılaştırılmasında dengeyi sağlayan önemli Bu çalışmanın amacı da, döviz kuru ile Bist 100
makroekonomik bir rolü üstlenmiştir (Elmas ve endeksi ve mali sektör endeksi, sanayi sektör
Esen, 2010: 183). Bu nedenle finansal piyasalar- endeksi, teknoloji sektör endeksi ve hizmet sekda meydana gelen değişimler sonucunda döviz tör endeksleri arasındaki kısa ve uzun dönemli
kuru ile hisse senedi fiyatları arasındaki ilişkiyi ilişkilerin incelenmesidir. Çalışmada öncelikle
araştırmaya yönelik pek çok çalışma yapılmış- literatür incelenmiş, kullanılan yöntemler ve veri
tır. Bu alanda yapılan çalışmalara bakıldığında seti açıklanmıştır, daha sonra analiz yapılarak
56
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
analiz bulguları verilmiş ve analiz sonuçları
yorumlanmıştır.
döviz kurları arasında pozitif bir ilişki olduğunu
GÜMRÜK VERGĠSĠ UYUġMAZLIKLARININ
tespit etmişlerdir.
ĠDARĠ AġAMADA ÇÖZÜM YOLLARI1
Ayvaz (2006) Türkiye’de hisse senetleri piyasası
ve döviz kuru arasındaki ilişkiyi, zaman serisi
Döviz kuru ile hisse senedi piyasaları arasındaki
CUSTOM DUTIES
analiziyle aylık veriler kullanarak araştırmıştır. Bu
2
3
ilişkiyi araştıran pek çok çalışma mevcuttur.
Bu
Selin KILINÇ , Hatice
YURTSEVER
amaçla,
döviz kuru,
İstanbul Menkul Kıymetler
çalışmalarda teorik2 Celal
bir görüş
birliği
yoktur.
Döviz
Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. MaliBorsası
Hukuk Programı
Yüksek
Öğrencisive sektör bazında
ulusal
100Lisans
endeksi
3
Celal Bayar Üniversitesi Salihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
kuru ile hisse senedi fiyatları arasındaki ilişki
hisse senetleri endeksleri alınmıştır. Söz konusu
Gümrük vergisi,
gümrüğe
tabi olan
ticari dönemde
Abstract: Custom
duty is a kind
tariff işlem
arising yapılan döviz
üzerine yapılan Özet:
çalışmalarda
farklı
bulgular
elde
Türkiye’de
en offazla
eşyanın yer değiştirmesi nedeniyle, bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
miktarı veya Literatürde
değeri üzerinden bu
alınan,
ekonomik, kuru
subject
to customs
is based
those kuru olarak bu
edildiği görülmektedir.
konuda
ABD
dolarıwhich
olduğu
için,ondöviz
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
dış ticaret
ve ekonomi
politikası aracı olan bir vergi kur
tarifftercih
that is aedilmiştir.
foreign trade and
economic policy
yapılan çalışmalar
aşağıda
verilmiştir.
Sektörlere
göre alınan hisse
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve senetleri
fiscal functions.
Since they are
not collected
endeksleri,
mali
sektöronendeksi, sanayi
vergisi (2000)
gibi belirli hisse
aralıklarla
alınan bir
regular basis like income tax and corporate tax, as
Granger, Huangkurumlar
ve Yang
senedi
vergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan sektör
an indirect
tariff on expenditures,
custom
duties endeksleridir.
endeksi
ve hizmet
sektör
eşyanın
gümrüğe
geldiği anda
bir defaya
mahsus
are collected only once when commodities subject
getirileri ile döviz
kuru
arasındaki
ilişkiyi
Asya
Cumhuriyeti
Merkez
Bankasından
alınan
olmak üzere alınmaktadır. Gümrük vergileri, Vergi Türkiye
to foreign trade
arrive at the custom.
According
to
Usul Kanunu (VUK)’nun
ikinci sonucunda
maddesine göre bu
the second item of tax procedural law, custom
ülkeleri için incelemişlerdir.
Çalışma
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle, verilerin
duties are başlangıç
excluded fromdönemi
this law.farklıdır.
Therefore, Hizmet sektör
gümrük vergilerinin
usul Malezya’da
ve uygulama esasları
procedures and practises of custom duties are
Endonezya, Filipinler,
Kore ve
dö-4458 endeksi,
dönemini,
diğer veriler
sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun
regulated 1997:01-2004:12
by customs law numbered
4458.
ile dış
ticarete konu
olan eşyanın
Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
viz kuru ile hisse
senedi
getirileri
arasında
çift
1991:01-2004:12
dönemini
kapsamaktadır.
Bölgesine girişinden başlayıp, eşyaya uygulanacak ise
created
beginning with commodities
subject to
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik
international trade entering customs territories of
yönlü bir ilişki saptanmış,
Tayvan
için
ise,
hisse
eşbütünleşme
testi sonucunda,
döviz kuru
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi Yapılan
Turkey and
continuing with operation
sequence.
gümrük
vergisinde
de
zorunlu
aşamalar
olan
tarh,
Like
all
other
taxes,
compalsive
levels
such
as
senetlerinden döviz
kuruna doğru tek yönlü bir
ulusal accrual
100 endeksi,
döviz
kuru ile mali sektör
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret ile
assessment,
and collecting
are regulated
Bakanlığı’na
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan
by General Directorate of Customs as a part of
1
nedensellik ilişkisi
bulunmuştur.
ve Economy
döviz
kuru
ileaccording
sanayi
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimlerendeksi
Enstitüsü
Anabilim
Dalı Mali
Hukuk tosektör endeksi
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and
Ministry
Programı
Yüksek Lisans
Selin KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksekprocess
Lisans of
Tezinden
Kanunu
hükümlerine
uygunÖğrencisi
olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
disputes over
arasında
uzun dönemli istikrarlı bir ilişki olduğu
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan
uyuşmazlıkların
çözüm
customs duties has a different form from the
Nieh ve Lee (2001)
Kanada,
Fransa,
Almanya,
süreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir tespit
process edilmiştir.
of other taxes. Ancak
Customs duty
disputes
döviz
kuru ile hizmet
sahiptir.veGümrük
vergisi
uyuşmazlıkları
have to be resolved administratively in the first
İtalya, Japonya,yapıya
İngiltere
ABD
olmak
üzere
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır. sektör
place. However,
in thearasında
case of disputes
not being
endeksi
ilişki
bulunamamıştır.
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen
solved administratively, legal action can be taken.
gelişmiş yedi (G-7)
ülkenin
döviz
kuru
ve
hisse
1
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
Ayrıca, değişkenler arasındaki nedenselliğin
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
senedi fiyatları arasındaki
ilişkiyi
incelemişlerdir.
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi, yönü,
DisputesGranger’ın nedensellik tanımına dayanan
Gümrük Uyuşmazlıkları
Çalışma sonucunda
değişkenler arasında uzun
Hsiao (1981) testi kullanılarak analiz edilmiştir.
dönemli bir denge ilişkisi bulunamamış fakat
Elde edilen sonuçlar, döviz kuru ile hisse senetleri
bazı ülkeler için kısa dönemli ilişki bulunmuştur.
fiyat endeksleri arasında iki yönlü nedensellik
olduğunu göstermiştir.
Maysami, Howe ve Hamzah (2004) Hisse senedi
2. LİTERATÜR İNCELEMESİ
ADMINISTRATIVE SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
getirileri ve döviz kurları arasındaki ilişkiyi in-
Kasman (2006) 1986 – 2003 dönemi verilerini
kullanarak Türkiye’ de makroekonomik değişkenler
ile hisse senedi fiyatları arasındaki uzun dönemli
celemeye yönelik olarak Singapur için yapmış
oldukları çalışmada, hisse senedi getirileri ve
57
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ilişkiyi incelemiştir. Eşbütünleşme ilişkisi için
ekonomik değişkenlerden bazıları arasında uzun
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
Johansen (1988) yöntemini, hisse senedi fiyatdönemli bir ilişkinin var olduğunu göstermiştir.
ĠDARĠ AġAMADA
ları ile makroekonomik değişkenler
arasındaki ÇÖZÜM YOLLARI1
Gan, Lee, Yong ve Zhang (2006) Yeni Zellanda
nedensellik ilişkisi içinADMINISTRATIVE
ise Granger nedensellik
SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
Borsa endeksi ve yedi makroekonomik değişken
testini uygulamıştır. Çalışma sonucunda Johansen
CUSTOM DUTIES
arasındaki ilişkiyi, Ocak 1990- Ocak 2003 ve(1988) eşbütünleşme testine göre, hisse senedi 2
3
Selin KILINÇ , Hatice
YURTSEVER
rilerini
kullanarak analiz etmişlerdir. Çalışmada
fiyatları ve makroekonomik
değişkenler arasın2
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Malidört
Hukuk
Programı Yüksek Lisans
Öğrencisi (döviz kuru, kısa
makroekonomik
değişkenin
3
Celalilişkisinin
Bayar Üniversitesi
da uzun dönemde tek bir denge
varSalihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
vadeli faiz oranı, yerel perakende petrol fiyatı ve
olduğunu ve herÖzet:
bir makroekonomik
değişkenin
Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari
Abstract: Custom duty is a kind of tariff arising
NZSEof40’ın
getirilerini
açıkladıkları göeşyanın yer değiştirmesi
nedeniyle,
bu eşyanın GSMH)
from the movement
commercial
commodities
hisse senedi fiyatlarındaki
değişmeye
Granger
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
rülmüştür.
Ancak, NZSE 40’ın hiçbir değişkenin
sosyal
ve mali fonksiyonlarının
yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
anlamında neden
olduğunu
ortaya koymuştur.
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
Granger
nedeni olmadığı saptanmıştır.
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
dolaylı bir vergi
olansenedi
gümrük vergisi,
gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
Tabak (2006) Brezilya’
da türü
hisse
fiyatları
kurumlar vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir
regular basis like income tax and corporate tax, as
Chimwal ve Suyal (2009) Hindistan
türü olmadığından,
ticarete konu
an indirect tariff on expenditures, custom duties
ve döviz kurlarıvergi
arasındaki
dinamikdışilişkiyi
ince-olan Badhani,
eşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus Rupisi’ndeki
are collected only once
when commodities
subject büyüklükteki
değişimler
ile farklı
lemeyi amaçlamıştır.
Günlük
verileri
kullanarak,
olmak üzere
alınmaktadır.
Gümrük
vergileri, Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
Usul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu firmalar
the second ve
itemsektör
of tax procedural
law, custom
endeksleri
arasındaki ilişkiyi
BOVESPA endeksi
dövizdışında
kurututulmuştur.
değişkenlerinin
kanunve
kapsamı
Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458 günlük
proceduresveriler
and practises
of customOcak
duties 2000-Mart
are
kullanarak
2007
arasındaki uzunsayılı
dönemli
ilişkiyidüzenlenmiştir.
araştırmıştır.
Gümrük Kanunu’nda
Bu kanun
regulated by customs law numbered 4458.
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük dönemi
Through this
law,
a
systematization
has
been
için incelemişlerdir. Araştırma bulgularına
Çalışmada uzunBölgesine
dönemli
bir ilişki
bulunamazken,
girişinden
başlayıp,
eşyaya uygulanacak
created beginning with commodities subject to
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik göre,
international
trade entering
territoriesile
of döviz kurunihracat
temellicustoms
sektörler
hisse senedi fiyatlarından
kurlarına
oluşturulmuştur. döviz
Diğer tüm
vergilerde doğru
olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
gümrük vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh, daki
Like all
other taxes, compalsive
such asilişki olduğunu
değişimler
arasındalevels
negatif
Granger nedensellik
tahakkukilişkisi
ve tahsilgözlemlenmiştir.
aşamaları Gümrük ve Ticaret
assessment, accrual and collecting are regulated
Bakanlığı’na
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan belirtmişlerdir.
by General Directorate
of Customs as
a part
of
Teknoloji
ve
bilgiye
dayalı sek1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
Yılmaz, Güngör
ve
Kaya
(2006)
hisse
senedi
Programı
Yüksek
Lisans
Öğrencisi
Selin
KILINÇ
tarafından
hazırlanan
Yüksek
Lisans
Tezinden
Kanunu hükümlerine uygun olarak yürütülmektedir.
Customs Law.
Resolution
process
of disputes over
törlerin
daha
yüksek
duyarlılık
gösterdiği, finans
türetilmiĢtir.
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
fiyatları ile bazıGümrük
makro
ekonomik
değişkenler
süreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir sektörü
process ofve
other
taxes. Customs
disputes
ithalata
duyarlıdutysektörlerin
döviz kuru
yapıya
sahiptir.
Gümrük vergisi
uyuşmazlıkları
have to be resolved administratively in the first
arasında bir ilişki
olup
olmadığını
tespit
etmişöncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır. ile
place.
However,
in the case
of disputes
not being varmışlardır.
pozitif
ilişkili
olduğu
sonucuna
Ancak
idari dönemini
aşamada
çözümlenemeyen
solved administratively, legal action can be taken.
lerdir. 1990:01–2003:12
kapsayan
1 yönlü ve hisse
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
Ayrıca nedensellik ilişkisinin tek
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
analizlerde, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
döviz kuruna doğru olduğunu ortaya
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi, senedinden
Disputes
Uyuşmazlıkları
endeksi, tüketici Gümrük
fiyat endeksi,
para arzı, faiz oranı,
koymuşlardır.
döviz kuru, dış ticaret dengesi ve sanayi üretim
Halaç ve Kurt Gümüş (2010) Türkiye hisse seendeksi değişkenlerine yer verilmiştir. Çalışmanetleri piyasası (İMKB-100) ile döviz kuru (ABD
da kullanılan en küçük kareler tahmin yöntemi,
doları) arasındaki ilişkinin uzun dönem dinamikJohansen-Juselius eşbütünleşme testi, Granger
lerini ortaya koymuşlardır. Çalışmada 1988-2009
Nedensellik testi ve Vector Error Correction
dönemi, haftalık kapanış verileri kullanılmıştır.
(VEC) modelinden elde edilen varyans ayrımlaştırma sonuçları, hisse senedi fiyatı ile makro
Uzun dönemli ilişkinin ortaya konulması için olası
58
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
yapısal kırılmaları da göz önüne alan eşbütünleşme
çok düşük olarak bulunmuştur. Sektörler ve
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
döviz kuru arasındaki kısa dönemli ilişkiler hata
analizleri kullanılmıştır. Çalışmanın bulgularına
ĠDARĠ
AġAMADA
YOLLARI
düzeltme
modeli1 aracılığıyla incelenmiş ve gıda
göre, yapısal kırılmanın gözardı
edildiği
eşbü- ÇÖZÜM
sektöründe
yüksek,OVER
ulaştırma sektörünü düşük
tünleşme testleri uygulandığında
hisse senetleri
ADMINISTRATIVE
SOLUTIONS
TO DISPUTES
uyarlama hızı olduğu anlaşılmıştır.
piyasası ile döviz kuru arasında uzun dönemli
CUSTOM DUTIES
ilişki bulunamamıştır. Fakat olası yapısal
kırılmaSelin KILINÇ2, Hatice
YURTSEVER
Özer,
Kaya ve 3Özer (2011) Ocak 1996- Aralık
ların gözönünde bulundurulduğu
eşbütünleşme
2
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Mali2009
Hukuk Programı
Öğrencisi
dönemiYüksek
aylıkLisans
verileri
kullanarak, İMKB
3
Celal Bayar
Üniversitesi
test sonuçlarına göre, hisse senetleri
piyasası
ileSalihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
100 Endeksi ile bazı makroekonomik değişdöviz kuru serilerinin
eşbütünleşik
oldukları
yani
Özet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari kenler
Abstract:arasında
Custom dutybir
is a ilişki
kind of tariff
oluparising
olmadığını tespit
yer değiştirmesi nedeniyle, bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
serilerin zaman eşyanın
içindeki
hareketlerinin
benzerlik
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik, etmişlerdir.
subject to customs
which
is
based
on
those
Bağımlı değişken olarak İMKB-100
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
gösterdiği görülmüştür.
Çalışmanın
bulguları
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi Endeksi,
tariff that is abağımsız
foreign trade and
economic policyolarak da faiz
değişkenler
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
yapısal kırılmaların
zaman
serileri
üzerindeki
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve oranı,
fiscal functions.
Sincedış
theyticaret
are not collected
on sanayi üretim
para arzı,
dengesi,
vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir
regular basis like income tax and corporate tax, as
etkilerini açıkçakurumlar
ortaya
koymuştur.
vergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan endeksi,
an indirect tariff
expenditures, custom
altınon fiyatları,
dövizduties
kuru ve tüketici
eşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus
are collected only once when commodities subject
endeksini
olmak ve
üzere
alınmaktadır.
Gümrük
vergileri, Vergi fiyat
to foreign
trade arrive atkullanmışlardır.
the custom. According toÇalışmada en
Doğukanlı, Özmen
Yücel
(2010)
İMKB’deki
Usul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu
the second item of tax procedural law, custom
kareler
yöntemi,
Johansen-Juselius
kapsamı
tutulmuştur.
Bu nedenle, küçük
duties are
excludedtahmin
from this
law. Therefore,
ana sektör ve altkanun
sektör
hissedışında
senedi
endekslerinin
gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458
procedures and practises of custom duties are
testi,lawGranger
testi ve
sayılıbirimleri
Gümrük Kanunu’nda
düzenlenmiştir.
Bu kanun eşbütünleşme
regulated by customs
numbered nedensellik
4458.
dolar ve euro para
açısından
döviz kuru
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
uygulanmıştır.
Çalışma
sonucuna
girişinden başlayıp,
eşyaya uygulanacak VEC
createdmodelleri
beginning with
commodities subject
to
duyarlılıklarınınBölgesine
belirlenmesi
amaçlamışlardır.
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik
international trade entering customs territories of
senediwith
fiyatı
ile bazı
makro ekonomik
Diğer tüm vergilerde
Turkeyhisse
and continuing
operation
sequence.
Çalışma dönemioluşturulmuştur.
Ocak 1999-Haziran
2009 olduğu
yıllarıgibi göre,
gümrük vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh,
Like all other taxes, compalsive levels such as
arasında
uzun
anlamlı bir
tahakkuk
tahsil aşamaları
ve Ticaret değişkenler
assessment, accrual
and collecting
are dönemli
regulated
olarak belirlenmiş
olupve mali,
sınai veGümrük
hizmetler
Bakanlığı’na
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan
by General Directorate of Customs as a part of
1
bulunmuştur.
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Sosyal
Bilimlerilişki
Enstitüsü
Maliye
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Genel
Gümrük
Customs
and Economy
according
ana sektör ve 15Gümrükler
alt
sektör
hisse
seneditarafından,
endeksleri
Programı
Yüksek Lisans
Selin KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksekprocess
Lisans of
Tezinden
Kanunu
hükümlerine
uygunÖğrencisi
olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
disputes over
türetilmiĢtir.
vergisinden
doğan uyuşmazlıkların
çözüm
customs duties has a different form from the
temel alınmıştır.Gümrük
Johansen
esbütünleşme
testi,
Kumar
(2011) Hindistan hisse senedi (NSE) ensüreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
yapıya
sahiptir.
Gümrük eşbütünleşme
vergisi uyuşmazlıkları deksi
have toile
be makro
resolved administratively
in the first
sektörler ile döviz
kurları
arasında
ekonomik değişkenler
arasındaki
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
idari
aşamada
solved
administratively,
legal
action
can
be
taken.
ilişkisi olduğunuAncak
göstermiştir.
Sektörlerçözümlenemeyen
arasında
ilişkiyi, 1 Nisan 2006 ile 31 Mart
2010 tarihleri
1
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
Key words: Custom,
Customaylık
Duties, verileri
Custom
döviz kuru duyarlılıklarının farklılık gösterdiği
arasındaki
dönemde
kullanarak,
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi,
Disputes
bulgularına ulaşılmıştır.
Dolar kuru açısından
Gümrük Uyuşmazlıkları
Johansen koentegrasyon ve Granger nedensellik
hizmetler sektörünün negatif forex betaya, mali
testlerini kullanarak incelemiştir. Toptan eşya
ve sınai sektörlerin pozitif forex betaya; Euro
fiyat endeksi dışındaki makro ekonomik faktörler
kuru açısından, mali ve hizmetler sektörlerinin
ile hisse senedi fiyatları arasında koentegrasyon
negatif forex betaya, sınai sektörünün pozitif forex
ilişkisi bulunmadığını tespit etmiştir. Granger
betaya sahip oldukları anlaşılmıştır. Her iki para
nedensellik testi sonucuna göre de hisse senedi
birimi açısından hizmetler sektörü çok yüksek
fiyatlarının tüketici fiyatlarının Granger nedeni
duyarlılık gösterirken, mali sektörün duyarlılığı
olmadığı ve aynı şekilde tüketici fiyatlarının da
59
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
hisse senedi fiyatlarının Granger nedeni olmadığı
yöntemi, Granger Nedensellik testi ve 2008- 2012
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
dönemini kapsayan aylık veriler kullanılmıştır.
sonucuna ulaşmıştır.
1
ĠDARĠ AġAMADA ÇÖZÜM
YOLLARI
Bağımlı
değişken olarak hisse senedi fiyatlarını
İşcan (2011) zaman serisi yöntemlerinden yarartemsil
BIST-100
endeksi, bağımsız değişADMINISTRATIVE SOLUTIONS
TOeden
DISPUTES
OVER
lanılarak, Aralık 2001 ve Aralık 2009 dönemine
ken olarak ise mevduat faiz oranı, tüketici fiyat
CUSTOM
ait verilerle, Türkiye’de Amerikan doları ve
Euro DUTIES
endeksi, dolar kuru, Euro kuru, işsizlik oranı,
Selin
KILINÇ2, Hatice YURTSEVER3
kurları ve hisse senedi piyasası arasındaki
etkileşim
sanayi üretim endeksi, ihracat tutarı, kapasite
2
Celaldöviz
Bayar Üniversitesi
Sosyal
Bilimler
Ens. Mali Hukuk Programı Yüksek Lisans Öğrencisi
araştırılmış ve her iki
kuru
için
elde
edilen
3
Celal Bayar Üniversitesi Salihli MYO,
DıĢ Ticaret
Bölümü
kullanım
oranı,
altın fiyatları, tüketici güven enbulgular karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara
ve Custom
ham petrol
Çoklu
Özet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari deksi
Abstract:
duty is a fiyatları
kind of tariffkullanılmıştır.
arising
göre bu iki finansal
değişken
arasındanedeniyle,
uzun dönemli
eşyanın
yer değiştirmesi
bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
analizwhich
sonuçları,
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik, regresyon
subject to customs
is basedmevduat
on those faiz oranının,
bir ilişki bulunmamıştır.
Her
iki
döviz
kuru
için
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
tüketici
fiyat endeksinin, dolar kurunun, kapasite
ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
yapılan analizdedış
de
paralel
sonuçlara
ulaşılması
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
kullanım
oranının ve tüketici güven endeksinin
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
portföy yaklaşımının
geçerliliği konusunda güçlü
kurumlar vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir
regular basis like income tax and corporate tax, as
BIST-100
endeksi üzerinde anlamlı bir etkiye
vergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
kanıtlar sunmuştur.
eşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus sahip
are collected
only once when
commodities subject
olduklarını
göstermiştir.
Bunun yanında,
olmak üzere alınmaktadır. Gümrük vergileri, Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
Usul
Kanunu
(VUK)’nun
ikinci
maddesine
göre
bu
the
second
item
of
tax
procedural
law,
custom
Ayaydın ve Dağlı
(2012) panel veri analizi
Granger
nedensellik test sonuçları, kapasite
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
gümrük vergilerinin
ve uygulama esasları
procedures and
practisesBIST-100
of custom duties
are
yöntemini kullanarak
gelişenusulpiyasalarda
hisse4458 kullanım
oranının
endeksi
ile karşılıklı
sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun
regulated by customs law numbered 4458.
ile
dış
ticarete
konu
olan
eşyanın
Türkiye
Gümrük
Through
this
law,
a
systematization
has
been
senetlerinin getirisi üzerinde etkili olan makroetkileşime sahip olduklarını ortaya koymuştur.
Bölgesine girişinden başlayıp, eşyaya uygulanacak
created beginning with commodities subject to
işlemlerin belirleyip,
sırasına
görehisse
bir senedi
sistematik
international trade entering customs territories of
ekonomik değişkenleri
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi İbicioğlu,
Turkey and continuing
with operation
Kapusuzoğlu
ve sequence.
Karan (2013) döviz
gümrük vergisinde
de zorunlu aşamalar
getirisi ile bu değişkenler
arasındaki
ilişkiyiolanbirtarh, Like all other taxes, compalsive levels such as
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret kuru
assessment,
accrual and güven
collecting endeksi
are regulatedarasındaki kısa
ile tüketici
Bakanlığı’na
bağlı
ayrı bir kuruluş
niteliği olan
by General Directorate of Customs as a part of
model çerçevesinde
test
etmişlerdir.
Ampirik
1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
Maliye
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
and
Economy
according
veCustoms
uzun
dönemli
ilişkileri
incelemişlerdir
Güven
Programı
Yüksek
Lisans
Selinalan
KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksekprocess
Lisans of
Tezinden
hükümlerine
uygunÖğrencisi
olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
disputes over
bulgulara göreKanunu
çalışma
kapsamında
yer
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm endeksi
customs duties
has a different
form from
the üzere toplam
ve dolar
satış kuru
olmak
süreci, diğer vergilerde
oluşan süreçten hisse
farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
bütün gelişen piyasalar
örneklemlerinde
yapıya sahiptir. Gümrük vergisi uyuşmazlıkları iki
havedeğişken
to be resolved
in the
first kapsamında
eleadministratively
alınmış ve
analiz
öncelikle
aşamada
çözümlenmekpozitif
zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
senedi getirisinin;
S&Pidari
500
endeksinden
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen her
solved
legal action
can be taken.
biradministratively,
değişken için
2003:12-2011:12
dönemini
1
uyuşmazlıklarda
yargı1997yoluna başvurulabilmektedir.
etkilendiği; döviz
kurundan,
1998 Doğu
Key words:
Custom95
Duties,
içeren
aylıkCustom,
frekansta
adetCustom
gözlemden oluşan
Asya krizinden ve
2008Kelimeler:
küresel finansal
krizinden
Anahtar
Gümrük, Gümrük
Vergisi,
Disputes
veri seti kullanılmıştır. Tüketici güven endeksi
Gümrük Uyuşmazlıkları
negatif etkilendiği saptanmıştır.
olarak Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) ve
Aktaş ve Akdağ (2013) Türkiye’de temel ekoTürkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB)
nomik faktörlerin hisse senedi fiyatları ile ilişkili
tarafından hazırlanan endeks esas alınmıştır. Döviz
olup olmadıklarını tespit etmişlerdir. Bu ilişkinin
kuru olarak ise, Dolar satış kurunun aylık ortalama
belirlenmesinin yanında aynı zamanda ilişkinin
değeri alınmıştır. Ampirik bulgular incelendiğinde
karşılıklı olup olmadığının tespit edilmesi de amaçise, Türkiye’de tüketici güven endeksi ile döviz
lanmıştır. Çalışmada, çoklu doğrusal regresyon
kuru arasında hem uzun hem de kısa dönemde
60
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Bu bulgular
Çakan ve Ejara (2013) döviz kuru ile hisse senedi
GÜMRÜKekonominin
VERGĠSĠ UYUġMAZLIKLARININ
fiyatı arasındaki dinamik ilişkiyi on iki gelişmekışığında döviz kurunun tüketicilerin
1
ĠDARĠ
AġAMADA ÇÖZÜM
te olanYOLLARI
ülke için araştırmışlardır. Çalışmada 31
geleceğine yönelik beklentilerini
şekillendiren
Mayıs
Nisan
2010 verileri kulanılarak
ADMINISTRATIVE
TO 1994-7
DISPUTES
OVER
faktörlerden birisi olduğu
belirlenmiştir. SOLUTIONS
doğrusal ve doğrusal olmayan Granger nesenCUSTOM DUTIES
Kaya, Çömlekçi ve Kara (2013) İMKB 100
sellik testi yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen
Selin KILINÇ2, Hatice YURTSEVER3
endeksi ile bazı makro
ekonomik
değişkenler
ampirik sonuçlara göre ülkelerin çoğu için iki
2
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Mali Hukuk Programı Yüksek Lisans Öğrencisi
3
CelalOcak
Bayar Üniversitesi
Ticaret Bölümü olduğu tespit edilmiştir.
arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir.
2002 ileSalihli MYO,
yönlüDıĢnedenselliğin
Haziran 2012 dönemlerini
kapsayan çalışmada
Özet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari Dar,
Abstract:
Custom
duty is ave
kindSamantaraya
of tariff arising hisse senedi
Shah,
Bhanja
eşyanın
yer İMKB-100
değiştirmesi nedeniyle,
bu geeşyanın
from the movement of commercial commodities
bağımlı değişken
olarak
endeksi
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik, fiyat
subjectendeksi
to customsile
which
is based
on arasındaki
those
döviz
kuru
ilişkiyi
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
tirisi, bağımsız değişkenler
olarak
da
faiz
oranı,
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi tahmin
tariff that etmeye
is a foreignyönelik
trade and economic
olarakpolicy
beş Asya ülkesini
Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
para arzı, sanayitürüdür.
üretim
endeksi
ve
döviz
kurunu
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve incelemişlerdir.
fiscal functions. Since they
are not collected
Ağustos
1997-onAğustos 2012
kurumlar vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir
regular basis like income tax and corporate tax, as
belirlemişlerdir. Çalışmada
çoklu regresyon
vergi türü olmadığından,
dış ticaretemodeli
konu olan dönemi
an indirect çin
tariff aylık
on expenditures,
duties
verilercustom
kullanılarak
basit koeşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus
are collected only once when commodities subject
en küçük karelerolmak
tahmin
yöntemi,
kullanılmıştır.
üzere alınmaktadır. Gümrük vergileri, Vergi relasyon
to foreign trade
at the custom.
According touygulanmıştır.
vearrive
dalgalı
korelasyon
Usul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu
the second item of tax procedural law, custom
Çalışma sonuçlarına
senedi
getirileri
ile
Çalışma
sonucunda
döviz
kuru ile hisse senedi
kanun göre,
kapsamıhisse
dışında
tutulmuştur.
Bu nedenle,
duties are excluded
from this
law. Therefore,
gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458
procedures and practises of custom duties are
para arzı (M2) arasında
pozitif
yönlü,
döviz kuru
endeksi
arasında
bir yapı olduğunu
sayılı Gümrük
Kanunu’nda
düzenlenmiştir.
Bu kanun fiyat
regulated
by customs
law heterojen
numbered 4458.
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
ile negatif yönlüBölgesine
bir ilişki
olduğu
tespiteşyaya
edilmiştir.
girişinden
başlayıp,
uygulanacak belirlemişlerdir.
created beginning with commodities subject to
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik
international trade entering customs territories of
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
Literatürde
hisselevels
senedi
ve döviz
Zubair (2013) gümrük
hisse vergisinde
senedi deendeksi
ile döviz
zorunlu aşamalar
olan tarh,
Like all other yer
taxes,alan
compalsive
such fiyatları
as
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret
assessment, accrual and collecting are regulated
arasındaki
kuru ve para arzı
(M2) arasındaki
ince-olan kuru
Bakanlığı’na
bağlı ayrı bir ilişkiyi
kuruluş niteliği
by General
Directorateilişkileri
of Customs araştıran
as a part of çalışmalardan
1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
elde
edilen
sonuçlara
bakıldığında
birçok ülke için
Programı
Yüksek
Lisans
Selin KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksekprocess
Lisans
Tezinden
lemiştir. HaftalıkKanunu
verilerin
kullanıldığı
hükümlerine
uygunÖğrencisi
olarakçalışmada,
yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
of
disputes over
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
yapılan
çalışmaların farklı sonuçlara ulaşması söz
süreci, diğer
oluşan Çalışmada
süreçten farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
2001-2011 dönemi
ele vergilerde
alınmıştır.
yapıya sahiptir. Gümrük vergisi uyuşmazlıkları konusudur.
have to be resolved
administratively
in the
first dönemler için
Hatta
aynı ülkede
farklı
öncelikle
idariöncesi
aşamada ve
çözümlenmek
zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
(2001-2008) global
kriz
(2008-2011)
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen yapılan
solved administratively,
legal sonuçlarının
action can be taken.bile farklılaştığı
çalışmaların
1
uyuşmazlıklarda
yargı yolunaeşbütünleşme
başvurulabilmektedir.
global kriz dönemi
için Johansen
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
görülmektedir.
Gümrük, Gümrük testi
Vergisi,
Disputes
testi yapılmıştır.Anahtar
DahaKelimeler:
sonra nedensellik
Gümrük Uyuşmazlıkları
yapılarak ele alınan değişkenler arasında bir
3. YÖNTEM
ilişki olup olmadığı tespit edilmiştir. Çalışma
Çalışmada altı adet değişken kullanılarak analizler
gerçekleştirilmiştir. Bu değişkenler; döviz kuru
olarak Amerikan Doları, BIST 100, mali sektör
endeksi, sanayi sektör endeksi, hizmet sektör
endeksi ve teknoloji sektör endeksidir. İlk olarak
serilerin durağanlığı, Dickey ve Fuller (1981) ta-
sonuçlarına göre, döviz kuru ile hisse senedi
endeksi arasında global kriz öncesi ve global
kriz boyunca eşbütünleşme görülmemiştir. Aynı
şekilde Granger nedensellik ilişkisinin de her iki
dönem için olmadığı belirlenmiştir.
61
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
rafından geliştirilen “Geliştirilmiş Dickey-Fuller”
trendli modeldeki ADF test istatistikleri, kritik
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
(ADF) ve Kwiatkowski-Phillips-Schmidt-Shin
değerlerden mutlak olarak büyükse Ho hipotezi
1
YOLLARI
(KPSS) birim kök testleri ile ĠDARĠ
analiz AġAMADA
edilmiştir. ÇÖZÜM
red edilir
ve serinin durağan olduğuna ve birim
Aynı dereceden bütünleşik
olan seriler için SOLUTIONS
uzun
kökeTO
sahip
olmadığına
karar verilir.
ADMINISTRATIVE
DISPUTES
OVER
dönemli eşbütünleşme ilişkisi Johansen CUSTOM
(1988) DUTIES
KPSS birim kök testinde Ho hipotezi ADF testieşbütünleşme analizi ile sınanmıştır.
Uygun
3
Selin KILINÇ2, Hatice
YURTSEVER
nin tam
tersidir. Buna göre KPSS birim kök için
gecikme uzunluğunun
belirlenmesinde VAR
2
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Malikullanılan
Hukuk Programı
Yüksek Lisans
Öğrencisi
hipotez
şu şekildedir.
3
Bayar Üniversitesi Salihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
(vektör otoregresif) analizindenCelal
yararlanılmıştır.
Birim
kökdutyyoktur.
Kısa dönemli nedensellik
ilişkisinin
Özet: Gümrük vergisi,
gümrüğe varlığını
tabi olan ticari Ho:
Abstract:
Custom
is a kind (Seri
of tariff durağandır).
arising
eşyanın yer değiştirmesi nedeniyle, bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
araştırmaya yönelik
olarak
da
Granger
(1969)
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
H1:
Birim kök vardır. (Seri durağan değildir).
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
nedensellik analizi
uygulanmıştır.
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
Yapılan
analiz sonucunda elde edilen KPSS test
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
3.1. Durağanlığın
Test
Edilmesi
kurumlar vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir istatistiklerinin,
regular basis like income
tax anddeğer
corporateile
tax, karşılaştırılması
as
kritik
vergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
eşyanın gümrüğe
geldiği
andaolmadığının
bir defaya mahsus sonucunda,
are collected only
once
when commodities
subjectya da kabulüne
Ho
hipotezinin
reddine
Literatürde bir serinin
durağan
olup
olmak üzere alınmaktadır. Gümrük vergileri, Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
Usul Kanunu
(VUK)’nun ikinci
maddesine göre bu karar
the second
item of
tax hipotezi
procedural law,
custom durağan olduverilir.
Ho
serinin
yani birim kök içerip
içermediğinin
araştırılmasında
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
gümrük vergilerinin usulBu
ve uygulama
esaslarıda
4458 ğunu
procedures
and practises
custom olmadığını,
duties are
ve birim
kökeof sahip
alternatif
çeşitli testler kullanılmaktadır.
çalışmada
sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun
regulated by customs law numbered 4458.
ile
dış
ticarete
konu
olan
eşyanın
Türkiye
Gümrük
Through
this
law,
a
systematization
has
been
hipotez ise (H1) serinin durağan olmadığını ve
serilerin birim kök
taşıyıp taşımadıkları literatürde
Bölgesine girişinden başlayıp, eşyaya uygulanacak
created beginning with commodities subject to
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik birim
international
entering customs
territories of
köktrade
içerdiğini
göstermektedir.
sıklıkla kullanılan
Geliştirilmiş
Dickey-Fuller
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
gümrük vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh,
Like all other taxes, compalsive levels such as
(ADF) ve Kwiatkowski-Phillips-Schmidt-Shin
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret Eğer
assessment,
accrual and düzey
collecting değerde
are regulatedsabit terimli ve
hesaplanan,
bağlı
ayrı bir kuruluş
niteliği
olan
by General Directorate of Customs as a part of
(KPSS) testleri Bakanlığı’na
ile
analiz
edilmiştir.
ADF
birim
1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
sabitli/trendli
modeldeki
KPSS
test istatistikleri,
Programı
Yüksek Lisans
Öğrencisi
Selin KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksekprocess
Lisans of
Tezinden
Kanunu
hükümlerine
uygun
olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
disputes over
kök için kullanılan
hipotez
şu
şekildedir.
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm kritik
customsdeğerlerden
duties has a different
form from
küçükse
Hothehipotezi kabul
süreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
yapıya sahiptir.
Gümrük vergisi
uyuşmazlıkları edilir
have tove
be serinin
resolved administratively
in the first ve birim köke
durağan olduğuna
Ho: Birim kök vardır
(Seri durağan
değildir).
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen sahip
solved administratively,
actionverilir.
can be taken.
olmadığınalegal
karar
1
uyuşmazlıklarda
yoluna başvurulabilmektedir.
H1: Birim kök yoktur
(Seriyargıdurağandır).
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
Johansen Eşbütünleşme Analizi
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi, 3.2.
Disputes
Yapılan analiz sonucunda
elde edilen ADF test
Gümrük Uyuşmazlıkları
Johansen (1988) eşbütünleşme analizinin yaistatistiklerinin, kritik değer ile karşılaştırılması
pılabilmesi için önce VAR (vektör otoregresif)
sonucunda, Ho hipotezinin reddine ya da kabulüne
modeli kullanılarak optimal gecikme uzunluğunun
karar verilir. Ho hipotezi serinin durağan olmabelirlenmesi gerekmektedir. Bunun için kullanılan
dığını ve birim köke sahip olduğunu, alternatif
en yaygın testler; Olabilirlik Oranı Testi (Likelihipotez ise (H1) serinin durağan olduğunu ve
hood Ratio Test: LR), Son Öngörü Hatası (Final
birim kök içermediğini göstermektedir. Eğer hesaplanan, düzey değerde sabit terimli ve sabitli/
Prediction Error: FPR), Akaike Bilgi Kriteri
62
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
(Akaike Information Criterion: AIC), Schwarz
Granger nedensellik testi için kullanılan hipotez
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
şu şekildedir.
Bilgi Kriteri (Schwarz Information Criterion:
1
SIC) ve Hannan-Quinn Bilgi ĠDARĠ
Kriteri AġAMADA
(HQ)’ dir. ÇÖZÜM YOLLARI
Ho: Değişkenler arasında nedensellik ilişkisi yoktur.
Bu kriterleri minimumADMINISTRATIVE
yapan gecikme uzunluğu,
SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
H1: Değişkenler arasında nedensellik ilişkisi vardır.
optimal olarak kabul edilmektedir.
CUSTOM DUTIES
3
Selin KILINÇ2, Hatice
TestYURTSEVER
sonucunda,
olasılık değeri eğer 0.05’den
Eşbütünleşme analizinin uygulanabilmesi
için
2
Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Maliküçük
Hukuk Programı
Lisans yani
Öğrencisi
ise Ho Yüksek
red edilir,
değişkenler arasında
3
ele alınan serilerinCelal
durağan
olmaması
ve bütünSalihli MYO,
Celal Bayar Üniversitesi
DıĢ Ticaret Bölümü
nedensellik ilişkisi vardır denir. Olasılık değeri
serilerin aynı dereceden durağan hale gelmesi
Özet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari eğer
Abstract:
Custom duty
is a kindise
of tariff
0.05’den
büyük
Hoarising
kabul edilir, yani
gerekmektedir. Yapılan
birim
kök testi
sonuçlarına
eşyanın yer
değiştirmesi
nedeniyle,
bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik, değişkenler
subject to customs
which
is
based
on
those
arasında nedensellik ilişkisi yoktur
göre, tüm serilerin
durağan olmadıkları
sosyaldüzeyde
ve mali fonksiyonlarının
yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi denir.
tariff that is a foreign trade and economic policy
ve birinci farklarının
durağan
hale
geldiktürüdür.alınarak
Aynı zamanda
harcamalar
üzerinden
alınan
instrument in addition to its economic, social and
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
leri yani birinci kurumlar
dereceden
I(1) bir 4.regular
vergisientegre
gibi belirlioldukları
aralıklarla alınan
basis SETİ
like income tax and corporate tax, as
VERİ
vergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
görülmüştür. Bueşyanın
nedenle
Johansen
eşbütünleşme
gümrüğe
geldiği anda
bir defaya mahsus
are collected only once when commodities subject
çalışmada,
döviz
kuru ile
BİSTto100 endeksi ve
olmak üzere alınmaktadır. Gümrük vergileri, Vergi Bu
to foreign
trade arrive
at the custom.
According
testi yapılmıştır.Usul
Johansen
eşbütünleşme
testi için
Kanunu (VUK)’nun
ikinci maddesine
göre bu
the second item of tax procedural law, custom
endeksi,
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle, mali
dutiessektör
are excluded
from sanayi
this law. sektör
Therefore,endeksi, hizmet
kullanılan hipotez
şu vergilerinin
şekildedir.
gümrük
usul ve uygulama esasları 4458
procedures and practises of custom duties are
teknoloji
sektör4458.
endeksi arasında
sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun sektör
regulatedendeksi,
by customs
law numbered
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
dönemi
için
Ho: DeğişkenlerBölgesine
arasında
eşbütünleşme
girişinden
başlayıp, eşyaya ilişkisi
uygulanacak 03.01.2005-26.12.2013
created beginning with commodities
subject
to günlük veriler
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik
international trade entering customs territories of
Analizlerin
yoktur.
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi kullanılmıştır.
Turkey and continuing
with operationgerçekleştirilmesinde
sequence.
gümrük vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh,
Like all other taxes, compalsive levels such as
paket
yararlanılmıştır.
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret E-Views
assessment, 6
accrual
and programından
collecting are regulated
H1: DeğişkenlerBakanlığı’na
arasındabağlıeşbütünleşme
ayrı bir kuruluş ilişkisi
niteliği olan
by General Directorate of Customs as a part of
1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
Veriler
Türkiye
Cumhuriyeti
Merkez Bankası’ndan
Programı
Yüksek Lisans
Selin KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksek
Lisans of
Tezinden
vardır.
Kanunu
hükümlerine
uygunÖğrencisi
olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
process
disputes over
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
(TCMB)
alınmıştır. Endeksler için endekslerin
süreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
Test sonucunda,yapıya
İz vesahiptir.
Maksimum
Özdeğer
istaGümrük vergisi uyuşmazlıkları kapanış
have to befiyatları,
resolved administratively
in the
firstAmerikan Dodöviz kuru
için
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
tistiklerinin olasılık
0.05’den
küçük
Ancak değeri
idari eğer
aşamada
çözümlenemeyen
solved administratively,
legal actiongünlük
can be taken.
lar’ının
satış kurunun
ortalama değeri
1
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
ise Ho red edilir, yani eşbütünleşme vardır denir.
Key words: Toplam
Custom, Custom
Duties,sayısı
Custom 2262’dir. Dealınmıştır.
gözlem
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi,
Disputes
İz ve MaksimumGümrük
Özdeğer
istatistiklerinin olasılık
Uyuşmazlıkları
ğişkenlerin aynı düzeye getirilmesi ve paralelliğin
değeri eğer 0.05’den büyük ise Ho kabul edilir,
sağlanması için analizde kullanılacak olan bütün
yani eşbütünleşme yoktur denir.
değişkenlerin logaritması alınmıştır. Böylece
söz konusu değişkenler aynı düzeye getirilmiş3.3. Granger Nedensellik Analizi
tir. Çalışmada ekonometrik analize geçmeden
Granger (1969) nedensellik testi, sistemde yer
önce verilerin genel yapısını görmek amacıyla
alan değişkenler arasındaki nedenselliğinin yötanımlayıcı istatistiki değerleri logaritmik (Ln)
nünün belirlenmesi amacıyla kullanılmaktadır.
değerleriyle Tablo 1’de gösterilmiştir.
63
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
Tablo 1. Değişkenlerin Tanımlayıcı İstatistikleri
GÜMRÜK VERGĠSĠ UYUġMAZLIKLARININ
LnDolar
Ortalama
0.419
Medyan
Maksimum
Minimum
Std. Sapma
Jarque-Bera
LnBist100
LnHizmet
LnMali
ĠDARĠ AġAMADA ÇÖZÜM YOLLARI1
LnSanayi
10.774
10.541
11.163
10.664
9.745
0.411
10.820
10.570
11.217
10.785
9.611
0.738
11.442
11.289
11.842
11.509
10.762
0.140
9.963
9.562
10.287
4.896
8.531
ADMINISTRATIVE SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
2
LnTeknoloji
CUSTOM DUTIES
Selin KILINÇ2, Hatice YURTSEVER3
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Mali Hukuk Programı Yüksek Lisans Öğrencisi
3
0.144
0.339
0.448MYO, DıĢ Ticaret
0.342
0.675
Celal
Bayar Üniversitesi Salihli
Bölümü
83.711
96.692
108.245
127.608
7057.159
0.571
93.767
Özet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari
Abstract: Custom duty is a kind of tariff arising
eşyanın0.000
yer değiştirmesi0.000
nedeniyle, bu eşyanın
commodities
Olasılık
0.000 from the movement
0.000 of commercial
0.000
0.000
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
mali fonksiyonlarının
bir
commodities’quantity
It is are a kind of
Gözlem Sayısı sosyal ve2262
2262yanında önemli 2262
2262 and value.2262
2262
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
dolaylı biryani
vergi standart
türü olan gümrük
gelir ve dönemli
fiscal functions.
Since they are not
collectedJohansen
on
Tablo 1’e göre oynaklık
sapmavergisi,
(0.675)
eşbütünleşme
ilişkisi
(1988)
kurumlar vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir
regular basis like income tax and corporate tax, as
vergi türü olmadığından,
dış ticarete en
konuaz
olan eşbütünleşme
an indirect tariff onanalizi
expenditures,
custom duties Kısa dönemli
en fazla sanayi endeksinde
görülmektedir,
ile sınanmıştır.
eşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus
are collected only once when commodities subject
olmak üzere
alınmaktadır.
Gümrük vergileri, Vergi nedensellik
to foreign trade arrive
at the custom.
According
to
oynaklık ise dolarda
(0.144)
görülmektedir.
ilişkisinin
varlığını
araştırmaya
yöneUsul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu
the second item of tax procedural law, custom
olarak
da Granger
nedensellik analizi
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle, lik
duties
are excluded
from this(1969)
law. Therefore,
5. ANALİZ gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458 procedures and practises of custom duties are
sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun uygulanmıştır.
regulated by customs law numbered 4458.
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
Çalışmada ilk olarak
ve Fuller
Bölgesine Dickey
girişinden başlayıp,
eşyaya (1981)
uygulanacak
created beginning with commodities subject to
Durağanlığın
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik 5.1.
international
trade entering Test
customsEdilmesi
territories of
tarafından geliştirilen
“Geliştirilmiş
oluşturulmuştur.
Diğer tümDickey-Fuller”
vergilerde olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
gümrük vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh,
Like all other taxes, compalsive levels such as
(ADF) ve Kwiatkowski-Phillips-Schmidt-Shin
2’de
ADF
KPSSarebirim
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret Tablo
assessment,
accrual
andve
collecting
regulatedkök test sonuçBakanlığı’na
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan
by General Directorate of Customs as a part of
1
(KPSS) testleriGümrükler
ileçalıĢma,
birim
kök
testi
yapılmış,
düzey
değerde
sabit
terimli,
Bu
Celal
Bayar
Üniversitesi
Bilimlerları
Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı
Mali
Hukuk to sabitli/trendli
Genel
Müdürlüğü
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
Programı
Yüksek Lisans
Öğrencisi
Selin KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksekprocess
Lisans of
Tezinden
Kanunu
hükümlerine
uygun
olarak
yürütülmektedir.
Customs
Law.
Resolution
disputes
over
aynı dereceden Gümrük
bütünleşik
olan seriler için uzun
modeller
için verilmiştir.
türetilmiĢtir.
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
süreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
yapıya sahiptir. Gümrük vergisi uyuşmazlıkları
have to be resolved administratively in the first
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen
solved administratively, legal action can be taken.
1
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi,
Disputes
Gümrük Uyuşmazlıkları
64
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
Tablo 2. Değişken Serilerine Ait ADF ve KPSS Test Sonuçları
GÜMRÜK VERGĠSĠ UYUġMAZLIKLARININ
ADF Birim Kök Test Sonuçları
KPSS Birim Kök Test Sonuçları
ĠDARĠ AġAMADA ÇÖZÜM YOLLARI1
Değişken
TO DISPUTES
OVER
DüzeyADMINISTRATIVE
BirinciSOLUTIONS
Fark
Düzey
Sabit
Sabitli/
Trendli
CUSTOMSabitli/
DUTIES Sabit
Sabit
2 Trendli
Selin KILINÇ , Hatice YURTSEVER
3
Sabitli/
Trendli
Birinci Fark
Sabit
LnDolar
-0.77
-2.40
-46.83
-46.83
2
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Mali Hukuk Programı Yüksek Lisans Öğrencisi
3
(0.82)
(0.37)
(0.00)
(0.00)
4.45 Bölümü 0.57
0.09
Celal Bayar Üniversitesi Salihli
MYO, DıĢ Ticaret
LnBist100
-1.78
-2.10
-45.72
Sabitli/
Trendli
0.03
-45.72
Özet:
Gümrük vergisi,
gümrüğe(0.00)
tabi olan ticari(0.00)
Abstract: 4.06
Custom duty is a0.28
kind of tariff arising
(0.38)
(0.54)
0.08
0.06
eşyanın yer değiştirmesi nedeniyle, bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
LnMali
-2.05
-2.15
-45.75
-45.76
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
(0.26)
(0.51)
(0.00)
3.45
0.10
0.06
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi(0.00)
tariff that is
a foreign trade0.26
and economic policy
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
LnSanayi
-2.82bir vergi türü
-2.86
-24.84
dolaylı
olan gümrük
vergisi, gelir ve-24.86
fiscal functions. Since they are not collected on
kurumlar
belirli aralıklarla
regular basis
like income tax0.64
and corporate tax,
as
(0.054)vergisi gibi
(0.17)
(0.00) alınan bir(0.00)
0.62
0.38
0.10
vergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
eşyanın
defaya mahsus-46.25
are collected only once when commodities subject
LnTeknoloji
-0.87 gümrüğe geldiği
-1.21 anda bir
-46.26
olmak üzere alınmaktadır. Gümrük vergileri, Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
(0.79)
(0.90)
(0.00)
(0.00)
0.94 law, custom
0.16
0.17
Usul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu
the second4.08
item of tax procedural
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
LnHizmet
-1.34 vergilerinin-2.64
-47.24
gümrük
usul ve uygulama
esasları 4458-47.24
procedures and practises of custom duties are
sayılı
Gümrük Kanunu’nda
regulated 5.61
by customs law
(0.61)
(0.26)düzenlenmiştir.
(0.00) Bu kanun(0.00)
0.28numbered 4458.
0.07
0.03
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
Bölgesine girişinden başlayıp, eşyaya uygulanacak
created beginning with commodities subject to
işlemlerin
göre (1996)’den
bir
sistematik ğan
international
trade entering customs
territories of
Not: ADF için kritik
değerlersırasına
MacKinnon
hale getirilmeleri
gerekmektedir.
Bu amaçla
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
gümrük
de zorunlu
aşamalar sabit
olan tarh, değişkenlerin
Like all other taxes,
compalsive
such as Tabloda tüm
alınmıştır. %1, %5
vevergisinde
% 10 kritik
değerler,
birinci
farkılevels
alınmıştır.
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret
assessment, accrual and collecting are regulated
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan değişkenlerin
by General Directorate
of Customs
ashem
a part de
of sabitli/trendli
terimli modeldeBakanlığı’na
hem
sabitli
1sırasıyla -3.43, -2.86, -2.56’dır.
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
Programı
Yüksek
Lisans
Öğrencisi
Selin
KILINÇ
tarafından
hazırlanan
Yüksek
Lisans
Tezinden
Kanunu hükümlerine
uygun olarak
yürütülmektedir.
Customs Law.
Resolution
process ile
of disputes
over hale geldikleri
Sabitli/trendli modelde
ise sırasıyla,
-3.96,
-3.41 ve
modelde
birinci
farkları
durağan
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
diğer vergilerde
süreçten farklı bir veya
processbirim
of otherkök
taxes.
Customs duty disputes
-3.12’dir. KPSS süreci,
için kritik
değerleroluşan
Kwiatkowskiiçermedikleri
gözlenmektedir.
yapıya sahiptir. Gümrük vergisi uyuşmazlıkları
have to be resolved administratively in the first
Phillips-Schmidt-Shin
alınmıştır.zorundadır.
%1,
öncelikle (1992)’den
idari aşamada çözümlenmek
place. However, in the case of disputes not being
test sonucuna
göre,
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen KPSS
solved administratively,
legal action
can beLn
taken.sanayi endeksi
1
%5 ve % 10 kritik
değerler,yargı
sabit
terimli
modelde
uyuşmazlıklarda
yoluna
başvurulabilmektedir.
düzey
değerde
(0.64)
modelde %
Key words:
Custom,
Customsabitli/trendli
Duties, Custom
sırasıyla 0.74, 0.46,
0.35’dir.
Anahtar
Kelimeler:Sabitli/trendli
Gümrük, Gümrük moVergisi,
Disputes
5 ve % 10 önem düzeyinde durağan değildir.
Gümrük Uyuşmazlıkları
delde ise sırasıyla, 0.22, 0.15 ve 0.12’dir.
Ln sanayi endeksinin birinci farkı alındığında
(0.10) sabitli/trendli modelde durağan çıkmıştır.
Ln teknoloji düzey değerde hem sabitli hem de
sabitli/trendli modelde durağan değildir, birinci
farkı alındığında sabitli modelde durağan çıkmıştır. Bu değişkenlerin dışında tüm değişkenlerin
hem sabitli hem de sabitli/trendli modelde birinci
Tablo 2’de parantez içinde gösterilen değerler
MacKinnon (1996) tek yönlü olasılık değerleridir.
Tüm değişkenlere ilişkin ADF test istatistikleri hem
sabitli hem de sabitli/trendli seviye değerlerinde
durağan bulunmamıştır. Eğer seriler seviyelerinde
durağan değilse farkları alınmak suretiyle dura65
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
farkları ile durağan hale geldikleri veya birim kök
için Akaike (AIC) ve Son Öngörü Hatası (FPE)
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
içermedikleri gözlenmektedir. KPSS birim kök test
kriterleri dikkate alınmıştır. FPE ve AIC’nin
1
AġAMADA ÇÖZÜM
YOLLARI
sonuçları ADF test sonuçlarını ĠDARĠ
desteklemektedir.
gecikme
uzunluğu
beş olan modelde minimum
değerde
olduğu görülmektedir.
Her iki kriter VAR
ADMINISTRATIVE SOLUTIONS
TO DISPUTES
OVER
5.2. Johansen Eşbütünleşme
Analizi
(5) modelinin uygun model olduğunu göstermişCUSTOM DUTIES
gecikme uzunluğu Tablo
Johansen eşbütünleşme analizine geçmeden önce 2 tir. Buna göre optimal
Selin KILINÇ , Hatice YURTSEVER3
3’de verilmiştir.
VAR (vektör otoregresif)
modeli kullanılarak
2
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Mali Hukuk Programı Yüksek Lisans Öğrencisi
3
Celal Bayar Üniversitesi
optimal gecikme uzunluğu belirlenmiştir.
BununSalihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
Özet: Gümrük
gümrüğe tabi
olan ticari Uzunlukları
Abstract: Custom
duty Sonuçları
is a kind of tariff arising
Tablo vergisi,
3. Optimal
Gecikme
Testi
eşyanın yer değiştirmesi nedeniyle, bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
Gecikme
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
Uzunluğu türüdür.
LR Aynı zamanda harcamalar
FPE üzerinden alınan AIC
instrument in additionSC
to its economic, social and HQ
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
0
NA vergisi gibi belirli 2.79e-10
-4.955795
kurumlar
aralıklarla alınan bir -4.971023
regular basis like income
tax and corporate tax, as-4.965465
vergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
eşyanın
gümrüğe geldiği anda
bir defaya mahsus -33.44969
are collected only once-33.34310
when commodities subject-33.41079
1
64063.35
1.20e-22
olmak üzere alınmaktadır. Gümrük vergileri, Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
Usul
Kanunu (VUK)’nun ikinci
maddesine göre bu -33.73241
the second item of tax
procedural law, custom-33.66016
2
705.1531
9.02e-23
-33.53445*
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458
procedures and practises of custom duties are
3
185.7723
8.57e-23Bu kanun -33.78359
-33.49427
sayılı
Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir.
regulated by customs
law numbered 4458. -33.67800*
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
4
69.76880
8.58e-23
-33.40226
Bölgesine
girişinden başlayıp,
eşyaya uygulanacak -33.78295
created beginning with
commodities subject to-33.64401
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik
international trade entering customs territories of
oluşturulmuştur.
vergilerde olduğu gibi -33.79835*
Turkey and continuing
with operation sequence. -33.62607
5
105.2489Diğer tüm 8.45e-23*
-33.32629
gümrük vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh,
Like all other taxes, compalsive levels such as
tahakkuk
ve tahsil aşamaları
Gümrük ve Ticaret -33.78255
assessment, accrual and
collecting are regulated -33.57692
6
35.78974
8.58e-23
-33.21913
Bakanlığı’na
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan
by General Directorate of Customs as a part of
1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
7
54.02812
8.65e-23
-33.77504
-33.12026
-33.53607
Programı
Yüksek Lisans
Selin KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksek
Lisans of
Tezinden
Kanunu
hükümlerine
uygunÖğrencisi
olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
process
disputes over
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
8
62.65127*
8.68e-23
-33.02536
süreci,
diğer vergilerde oluşan
süreçten farklı bir -33.77151
process of other taxes.
Customs duty disputes-33.49920
yapıya sahiptir. Gümrük vergisi uyuşmazlıkları
have to be resolved administratively in the first
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
* İlgili kriterlere Ancak
göre belirlenen
en uygunçözümlenemeyen
gecikme
SC:
Bilgi
idari
aşamada
solvedSchwarz
administratively,
legalKriteri
action can be taken.
1
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
uzunluğunu göstermektedir.
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
Hannan-Quinn Bilgi Kriteri
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi, HQ:
Disputes
Gümrük Uyuşmazlıkları
LR: LR Test İstatistiği
Optimal gecikme uzunluğu (5) bulunduktan sonra
Johansen eşbütünleşme testi yapılmıştır. Sonuçlar
Tablo 4’te verilmiştir.
FPE: Son Öngörü Hatası
AIC: Akaike Bilgi Kriteri
66
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
Tablo 4. Eşbütünleşme Testi Sonuçları
GÜMRÜK VERGĠSĠ UYUġMAZLIKLARININ
Sıfır
Hipotezi
İz
İstatistiği
0,05 Kritik
Olasılık
Maksimum
1
ĠDARĠ AġAMADA ÇÖZÜM
YOLLARI
Değer
Özdeğer
İstatistiği
Ho: r=0
67.56306
83.93712
Ho: r≤1
36.02453
60.06141
Ho: r≤2
17.74343
2
40.17493
Ho: r≤3
8.477332
24.27596
Ho: r≤4
2.671636
12.32090
Özet: Gümrük vergisi,
gümrüğe
0,05 Kritik
Değer
Olasılık
ADMINISTRATIVE SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
0.4172
31.53853
36.63019
0.1744
0.8605
18.28110
30.43961
0.6762
0.9575
9.266097
24.15921
0.9482
0.9333
5.805696
17.79730
0.9107
CUSTOM DUTIES
Selin KILINÇ2, Hatice YURTSEVER3
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Mali Hukuk Programı Yüksek Lisans Öğrencisi
3
Celal Bayar Üniversitesi Salihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
0.8867
2.106399
11.22480
0.9110
tabi olan
ticari
Abstract:
Custom duty is a kind
of tariff arising
eşyanın yer değiştirmesi nedeniyle, bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
Ho: r≤5
0.565237
4.129906
0.5142 subject
0.565237
0.5142
miktarı veya değeri
üzerinden alınan, ekonomik,
to customs which is 4.129906
based on those
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
türüdür.
Aynı Maksimum
zamanda harcamalar Özdeğer
üzerinden alınan bir
instrument
in addition ilişkisi
to its economic,
and
Tablo 4’e göre,
İz ve
nedensellik
olupsocial
olmadığını
görmek
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
gibi belirli
aralıklarlabüyük
alınan bir amacıyla,
regular basis döviz
like income
tax and
corporate tax, asyani dolar satış
kuru
değişkeninin
istatistiklerinin kurumlar
olasılıkvergisi
değeri
0.05’den
vergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
gümrüğekabul
geldiği edilmiştir,
anda bir defayayani
mahsus kurunun
are collectedBist
only once
commodities
subjectsektör endeksi,
100when
endeksi,
mali
olduğundan, Hoeşyanın
hipotezi
olmak üzere alınmaktadır. Gümrük vergileri, Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
Usul Kanunu
(VUK)’nun
ikincieşbütünleşmaddesine göre bu sanayi
the second
item of
tax procedural
law, custom
sektör
endeksi,
teknoloji
sektör endeksi ve
değişkenler arasında
uzun
dönemli
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
gümrükdiyebiliriz.
vergilerinin usul Dolayısıyla
ve uygulama esaslarıbu
4458 hizmet
procedures
and practises
of custom
duties areetkilemeyeceği
sektör
endeksini
etkileyip
me ilişkisi yoktur
sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun
regulated by customs law numbered 4458.
ile dış ticarete
konu etmedikleri
olan eşyanın Türkiye
Gümrük belirlenmiştir.
Through this law, aBunun
systematization
been
içinhasbelirlenen
optimal
değişkenlerin birlikte
hareket
sonucu
Bölgesine girişinden başlayıp, eşyaya uygulanacak
created beginning with commodities subject to
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik gecikme
internationaluzunluğu
trade entering(5)
customs
territories
of
dikkate
alınarak
gerçekleşortaya çıkmaktadır.
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
gümrük vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh, tirilen
Like allVAR
other taxes,
compalsive
levels such temelli
as
(vektör
otoregresif)
Granger
tahakkuk ve tahsil
aşamaları Gümrük ve Ticaret
assessment, accrual and collecting are regulated
5.3. Granger Nedensellik
Analizi
Bakanlığı’na
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan Causality-Block
by General Directorate Exogeneity
of Customs as a Wald
part of (Granger Ne1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
Programı
Yüksek
Lisans
Öğrencisi
Selin
KILINÇ
tarafından
hazırlanan
Yüksek
Lisans
Tezinden
Kanunu hükümlerine
olarak yürütülmektedir.
Customs Law.ve
Resolution
of disputes
over test sonuçları
Değişkenler arasındaki
uzun uygun
dönemli
eşbütündensellik
Blok process
Dışsallık
Wald)
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
süreci, diğer vergilerde
farklı bir aşağıdaki
process of other
taxes. Customs
dutygösterilmiştir.
disputes
leşme ilişkisi olmamakla
birlikteoluşan
kısasüreçten
dönemde
tablolarda
(5-9)
yapıya sahiptir. Gümrük vergisi uyuşmazlıkları
have to be resolved administratively in the first
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen
solved
administratively,Nedensellik
legal action can be taken.
Tablo
5. LnDolar
ile LnBist
100 Endeksi
Arasındaki
İlişkisi
1
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
Bağımlı değişken:
LnDolar
Ki-Kare
S e r b e s t l i k Olasılık
Anahtar
Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi,
Disputes
Gümrük Uyuşmazlıkları
derecesi
Dışlanan: LnBist100
852.8744
5
0.0000
12.4518
5
0.0291
Bağımlı değişken: LnBist100
Dışlanan: LnDolar
Tablo 5’e göre olasılık değeri 0.05 den büyükse
boş hipotez olan Ho kabul edilir, yani Granger
nedeni değildir denir. Olasılık değeri 0.05 den
küçükse Ho red edilir, yani Granger nedenidir
denir. Buna göre dolar satış kuru ile Bist100
endeksi arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi
67
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
vardır. Yani LnBist100, LnDolar’ın nedenidir;
LnDolar, Ln Bist100’ün nedenidir. Burada hem
GÜMRÜK VERGĠSĠ UYUġMAZLIKLARININ
geleneksel hem de portföy yaklaşımı geçerlidir.
ĠDARĠ AġAMADA ÇÖZÜM YOLLARI1
Tablo 6. LnDolar ile LnMali Sektör Endeksi Arasındaki Nedensellik İlişkisi
ADMINISTRATIVE SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
Bağımlı değişken: LnDolar
Ki-Kare
CUSTOM DUTIES
2
Dışlanan: LnMali
Serbestlik
derecesi
Olasılık
5
0.0000
Selin KILINÇ2, Hatice YURTSEVER3
768.3160
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Mali Hukuk Programı Yüksek Lisans Öğrencisi
3
Bağımlı değişken:
LnMali
Celal Bayar
Üniversitesi Salihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
Dışlanan: LnDolar
9.6667
5
0.0852
Özet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari
Abstract: Custom duty is a kind of tariff arising
eşyanın yer değiştirmesi nedeniyle, bu eşyanın
from the movement of commercial commodities
değeri
üzerinden
alınan,sektör
ekonomik, LnDolar
subject to satış
customskuruna
which isdoğrudur.
based on those
Tablo 6’ya göremiktarı
dolarveya
satış
kuru
ile mali
Yani mali sektör
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
ticaret
ve ekonomi
politikası aracı
olan varbir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
endeksi arasındadıştek
yönlü
nedensellik
ilişkisi
meydana
gelensocial
biranddeğişme, döviz
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan endeksinde
instrument in addition
to its economic,
dır, olasılık (0.0000)’dır.
YanitürüLnMali,
LnDolar’ın
dolaylı bir vergi
olan gümrük
vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
kurumlar vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir satış
regularkurunu
basis like income
tax and corporate tax,Burada
as
etkilemektedir.
portföy
nedenidir; LnDolar
LnMali’nin
değildir.
vergi türü
olmadığından,nedeni
dış ticarete
konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
eşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus
are collected only once when commodities subject
Nedensellik ilişkisi
sektörGümrük
endeksinden
olmak LnMali
üzere alınmaktadır.
vergileri, Vergi yaklaşımı
to foreign tradegeçerlidir.
arrive at the custom. According to
Usul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu
the second item of tax procedural law, custom
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
Tablo 7.
LnDolar
ileusulLnSanayi
Sektör
Arasındaki
Nedensellik
İlişkisi
gümrük
vergilerinin
ve uygulama esasları
4458Endeksi
procedures
and practises of
custom duties are
sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun
regulated by customs law numbered 4458.
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
Bağımlı değişken: LnDolar
Ki-Kare
Serbestlik
Olasılık
Bölgesine girişinden başlayıp, eşyaya uygulanacak
created beginning with commodities subject to
derecesi
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik
international trade entering customs territories of
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
Dışlanan:
5.7871
0.3275
gümrük
vergisindeLnSanayi
de zorunlu aşamalar olan tarh,
Like all 5
other taxes, compalsive
levels such as
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret
assessment, accrual and collecting are regulated
Bağımlıbağlı
değişken:
Bakanlığı’na
ayrı bir LnSanayi
kuruluş niteliği olan
by General Directorate of Customs as a part of
1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
Programı
Yüksek
Lisans
Öğrencisi
Selin
KILINÇ
tarafından
hazırlanan
Yüksekprocess
Lisans
Tezinden
Kanunu
hükümlerine
uygun olarak yürütülmektedir. 4.7405
Customs
of
disputes over
Dışlanan:
LnDolar
5Law. Resolution
0.4484
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
süreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
Gümrük
have to be LnDolar,
resolved administratively
in the first
Tablo 7’ye göreyapıya
dolarsahiptir.
satış kuru
ile vergisi
sanayiuyuşmazlıkları
sektör
değildir;
LnSanayi’nin
nedeni değildir.
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
endeksi arasında
nedensellik
ilişkisineçözümlenemeyen
rastlanBurada
hem geleneksel
hem
portföy yaklaşımı
Ancak
idari
aşamada
solved administratively,
legal action
can bede
taken.
1
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
mamıştır. Yani, LnSanayi, LnDolar’ın nedeni
geçerli
değildir.
Key words:
Custom, Custom Duties, Custom
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi,
Disputes
Gümrük Uyuşmazlıkları
Tablo 8. LnDolar ile LnTeknoloji Sektör Endeksi Arasındaki Nedensellik İlişkisi
Bağımlı değişken: LnDolar
Dışlanan: LnTeknoloji
Ki-Kare
434.2780
Serbestlik
derecesi
Olasılık
5
0.0000
5
0.0011
Bağımlı değişken: LnTeknoloji
Dışlanan: LnDolar
20.2887
68
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
Tablo 8’e göre dolar satış kuru ile teknoloji
LnDolar, LnTeknoloji’nin nedenidir. Burada hem
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
sektör endeksi arasında çift yönlü nedensellik
1
ĠDARĠ AġAMADA
YOLLARI
ilişkisi vardır. LnTeknoloji, LnDolar’ın
nedenidir; ÇÖZÜM
geleneksel
hem de portföy yaklaşımı geçerlidir.
ADMINISTRATIVE SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
Tablo 9. LnDolar ile LnHizmet Sektör Endeksi Arasındaki Nedensellik İlişkisi
Bağımlı değişken: LnDolar
2
CUSTOM DUTIES
Ki-Kare
Serbestlik
derecesi
Selin KILINÇ2, Hatice YURTSEVER3
Olasılık
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Mali Hukuk Programı Yüksek Lisans Öğrencisi
5 Bölümü
0.0000
DıĢ Ticaret
Dışlanan: LnHizmet3 Celal Bayar Üniversitesi Salihli
597.0511
MYO,
Bağımlı değişken: LnHizmet
Özet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari
Abstract: Custom duty is a kind of tariff arising
nedeniyle, bu eşyanın
from the movement
of commercial commodities
17.0726
5
0.0044
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
sosyal ve mali fonksiyonlarının yanında önemli bir
commodities’quantity and value. It is are a kind of
dış ticaret
ve ekonomi
aracı olan
bir vergi olmadığı
tariff that is asonucuna
foreign trade and
economic policy
Tablo 9’a göre dolar
satış
kuru politikası
ile hizmet
sektör
varılmıştır.
Dolayısıyla bu
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument in addition to its economic, social and
dolaylı
vergi türünedensellik
olan gümrük vergisi,
gelir ve değişkenlerin
fiscal functions. Since
they arehareket
not collected
on
endeksi arasında
çiftbiryönlü
ilişkisi
birlikte
etmedikleri
sonucu
kurumlar vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir
regular basis like income tax and corporate tax, as
vergi
türü olmadığından,
dış ticarete
konu olan gözlemlenmiştir.
an indirect tariff on expenditures, custom duties
vardır. LnHizmet,
LnDolar’ın
nedenidir;
LnDolar,
eşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus
are collected only once when commodities subject
LnHizmet’in nedenidir.
geleneksel
olmak üzere Burada
alınmaktadır.hem
Gümrük
vergileri, Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
Usul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu Kısa
the second
item of ilişkinin
tax proceduraltespitine
law, customyönelik olarak
dönemli
hem de portföykanun
yaklaşımı
kapsamı geçerlidir.
dışında tutulmuştur. Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458 ise
procedures
and practises
of custom duties
Granger
nedensellik
testi are
yapılmıştır, bu
sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun
regulated by customs law numbered 4458.
6. SONUÇ
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük testte,
Through dolar
this law,satış
a systematization
been
kurunda has
meydana
gelen bir
Bölgesine girişinden başlayıp, eşyaya uygulanacak
created beginning with commodities subject to
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik değişimin
international trade
entering endeksinde,
customs territories of
Bist100
mali sektör enBu çalışmada döviz
kuru Diğer
ile Bist
100 endeksi
oluşturulmuştur.
tüm vergilerde
olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh, deksinde,
Like all other sanayi
taxes, compalsive
such as
sektörlevels
endeksinde,
teknoloji
ve mali sektör gümrük
endeksi,
sanayi
sektör
endeksi,
tahakkuk
ve tahsil
aşamaları
Gümrük
ve Ticaret
assessment, accrual and collecting are regulated
endeksinde
hizmet
sektör
endeksinde
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan sektör
by General
Directorate of ve
Customs
as a part
of
1 endeksi ve hizmet sektör enteknoloji sektörBakanlığı’na
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
Programı
Yüksek
Lisans
Öğrencisi
Selin
KILINÇ
tarafından
hazırlanan
Yüksek
Lisans
Tezinden
bir
değişime
nedenprocess
olupof olmadığı
Kanunu hükümlerine uygun olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
disputes over incelenmiştir.
deksleri arasındaki
kısavergisinden
ve uzun
dönemli ilişkiler
türetilmiĢtir.
Gümrük
doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
sonucuna
göre,
dolar
kuru ile Bist100
diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir Test
process
of other taxes.
Customs
dutysatış
disputes
incelenmiştir. süreci,
yapıya sahiptir. Gümrük vergisi uyuşmazlıkları
have to be resolved administratively in the first
dolar
kuru not
ilebeing
teknoloji sektör
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır. endeksi,
place. However,
in the satış
case of disputes
Ancak sonuçların
idari
aşamada
çözümlenemeyen
solved administratively, legal action can be taken.
Çalışma, daha tutarlı
elde edilebilmesi
endeksi ve dolar satış kuru ile
1 hizmet sektör
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
için, günlük veriler kullanılarak yapılmıştır. Yapılan
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi, endeksi
Disputes arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi,
Uyuşmazlıkları
birim kök testi Gümrük
sonuçlarına
göre, tüm serilerin
eşyanın LnDolar
yer değiştirmesi
Dışlanan:
dolar satış kuru ile mali sektör endeksi arasında
tek yönlü nedensellik ilişkisi gözlemlenmiş ve
dolar satış kuru ile sanayi sektör endeksi arasında
nedensellik ilişkisine rastlanmamıştır.
düzeyde durağan olmadıkları ve birinci farklarının alınarak durağan hale geldikleri yani birinci
dereceden entegre oldukları I(1) görülmüştür. Bu
nedenle Johansen eşbütünleşme testi yapılmıştır.
Serilerde eşbütünleşme bulunamamış ve döviz
kuru olarak alınan dolar satış kuru ile Bist 100
ve sektörler arasında uzun dönemli bir ilişkinin
Çalışma, döviz satış kuru ile Bist 100 ve mali
sektör endeksi, sanayi sektör endeksi, teknoloji
sektör endeksi ve hizmet sektör endeksi arasındaki
69
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ilişkiyi ortaya koyarak literatüre katkı sağlamakla
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 25( 3-4):
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
birlikte, döviz kurları ile hisse senedi fiyatları
45-63
AġAMADA
arasındaki ilişkiyi açıklayan ĠDARĠ
iki yaklaşımı
da ÇÖZÜM YOLLARI1
ÇAKAN, E., and EJARA, D.D., (2013). On
yani hem geleneksel yaklaşımı
hem de portföy
ADMINISTRATIVE
SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
the Relationship between Exchange Rates
yaklaşımını destekler niteliktedir. Çalışma
bu
CUSTOM DUTIES
and Stock Prices: Evidence from Emerging
bağlamda ulusal ve uluslararası yatırımcılar için 2
3
Selin KILINÇ , Hatice YURTSEVER
Markets. International
Research Journal of
yol gösterici olması
bakımından önemlidir.
2
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Mali Hukuk
Programı and
YüksekEconomics.
Lisans Öğrencisi (111): 115-124
Finance
3
Celal Bayar Üniversitesi Salihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
7. KAYNAKÇA
DAR,
A.B., SHAH, A., BHANJA, N., and SAÖzet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari
Abstract: Custom duty is a kind of tariff arising
yer değiştirmesi
nedeniyle,
bu eşyanın
fromMANTARAYA,
the movement of commercial
commodities
AKTAŞ, M., ve eşyanın
AKDAĞ,
S., (2013).
Türkiye’de
A., (2014).
The Relationship
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
sosyal ve mali fonksiyonlarının
yanında
önemli bir
commodities’quantity
and value.
It is areIndex
a kind ofand Exchange
Ekonomik Faktörlerin
Hisse Senedi
Fiyatları
between Stock
Price
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
türüdür.Araştırılması.
Aynı zamanda harcamalar
üzerinden alınan
instrument
addition
to its Markets:
economic, social
ile İlişkilerinin
International
Ratein in
Asian
AandWavelet Based
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
kurumlar
vergisi Research.
gibi belirli aralıklarla
alınan bir
regular
basis like incomeand
tax and
corporate tax,
as
Journal Social
Science
(2): 50-67
Correlation
Quantile
Regression
Appvergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
eşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus
are collected
once when commodities subject
roachonlyhttp://ssrn.com/abstract=2255378,
AYAYDIN, H., olmak
ve DAĞLI,
H., (2012).
Gelişen
üzere alınmaktadır.
Gümrük vergileri,
Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
(09.09.2014)
Usul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu
the second
item of tax procedural law, custom
Piyasalardakanun
Hissekapsamı
Senedi
Getirisini
Etkileyen
dışında
tutulmuştur.
Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458
procedures and practises of custom duties are
Makroekonomik
Değişkenler
ÜzerineBuBir
sayılı Gümrük
Kanunu’nda düzenlenmiştir.
kanun DICKEY,
regulated by D.A.,
customs and
law FULLER,
numbered 4458.W.A., (1981).
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
İnceleme: Panel
Analizi.
Atatürk
ÜniLikelihood
Ratio
Statistics
fortoAutoregressive
BölgesineVeri
girişinden
başlayıp,
eşyaya uygulanacak
created
beginning with
commodities
subject
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik
international trade entering customs territories of
versitesi İktisadi
ve İdari
Dergisi.
Time
Series with
A Unitsequence.
Root. Econometrica.
oluşturulmuştur.
Diğer Bilimler
tüm vergilerde
olduğu gibi
Turkey
and continuing
with operation
gümrük vergisinde de zorunlu aşamalar olan tarh,
Like all other taxes, compalsive levels such as
26(3-4): 45-65
49(4):accrual
1057-1072
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret
assessment,
and collecting are regulated
Bakanlığı’na
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan
by General Directorate of Customs as a part of
1
Bu çalıĢma, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı Mali Hukuk
Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından, Gümrük
Customs and Economy Ministry according to
AYVAZ, Ö., (2006).
Döviz
Kuru
veolarak
Hisse
SenetDOĞUKANLI,
H.,
ÖZMEN,
M., ve YÜCEL,
Programı
Yüksek
Lisans
Selin
KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksek
Lisans
Tezinden
Kanunu
hükümlerine
uygunÖğrencisi
yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
process
of
disputes over
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
leri Fiyatlarısüreci,
Arasındaki
Nedensellik İlişkisi.
E., (2010). İMKB’de Sektörel Açıdan Döviz
diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
yapıya sahiptir.
Gümrük
vergisi Bilimler
uyuşmazlıkları
have Kuru
to be resolved
administratively
in the first
Gazi Üniversitesi
İktisadi
ve İdari
Duyarlılığının
İncelenmesi.
Ç.Ü. Sosyal
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen
solved
administratively,
legal
action
can
be
taken.
Fakültesi Dergisi.
8(2): 1-14
Bilimler Enstitüsü Dergisi.1 19(3): 63-86
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
Key words:
Custom, Custom Duties, Custom
Kelimeler: Gümrük,
Gümrük SUVergisi, ELMAS,
Disputes
BADHANI, K.Anahtar
N., CHIMWAL,
R., and
B., ve ESEN, Ö., (2010). Hisse Senedi
Gümrük Uyuşmazlıkları
YAL, J., (2009). Exchange Rate Volatility:
Fiyatları İle Döviz Kuru Arasındaki Dinamik
Impact on Industry Portfolios in Indian
İlişkinin Belirlenmesi; Avrasya Örneği. InterStock Market. The Icfai Journal of Applied
national Conference on Eurasian Economies.
Finance.15(6): 33-48
4-5 Kasım, İstanbul: 183-190
BALI, S., ve CİNEL, M.O., (2011). Altın Fiyatlarının İMKB 100 Endeksi’ne Etkisi ve Bu
Etkinin Ölçümlenmesi. Atatürk Üniversitesi
ERBAYKAL, E., ve OKUYAN, H. A., (2007).
Hisse Senedi Getirileri ile Döviz Kuru
İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine
70
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
Ampirik Bir Uygulama. BDDK Bankacılık
JOHANSEN, S., (1988). Statistical Analysis of
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
ve Finansal Piyasalar Dergisi. 1 (1): 77- 89
Cointegration Vectors. Journal of Economic
1
ĠDARĠ AġAMADA ÇÖZÜMDynamics
YOLLARIand
Control. 12(1): 231-254
GAN, R., LEE, M., YONG, H.H.A., and ZHANG,
ADMINISTRATIVE SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
J., (2006). Macroeconomic Variables and
KASMAN, S. K., (2006). Hisse Senedi Getirileri
CUSTOM DUTIES
Stock Market Interactions: New Zealand
ve Makroekonomik Değişkenler Arasında
2
3
Selin KILINÇ
Evidence. Investment Management
and , Hatice YURTSEVER
Bir İlişki Var
mı?. İktisat İşletme ve Finans
2
Celal Bayar Üniversitesi
Sosyal Bilimler Ens. Mali Hukuk
Programı 21(238):
Yüksek Lisans88-99
Öğrencisi
Financial Innovations.
3(4):
89-101
Dergisi.
3
Celal Bayar Üniversitesi Salihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
GRANGER, C.W.J.,
(1969). Investigating CaKAYA,
V., ÇÖMLEKÇİ, İ., ve KARA, O., (2013).
Özet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari
Abstract: Custom duty is a kind of tariff arising
eşyanın
değiştirmesi nedeniyle,
bu and
eşyanın
fromHisse
the movement
of commercial
commodities
usal Relations
byyer
Econometric
Models
Senedi
Getirilerini
Etkileyen Makromiktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
sosyal Methods.
ve mali fonksiyonlarının
yanında önemli
and value. It is are a2002-2012
kind of
Cross-Spectral
Econometrica.
37 bir commodities’quantity
ekonomik Değişkenler
Türkiye
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
türüdür. Aynı zamanda harcamalar üzerinden alınan
instrument
in addition
to its economic, social
and
(3): 424-438
Örneği.
Dumlupınar
Üniversitesi
Sosyal
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
kurumlar vergisi gibi belirli aralıklarla alınan bir
regular
basis like income
tax and(35):
corporate
tax, as
Bilimler
Dergisi.
167-176
vergi türü
olmadığından,
dış and
ticarete
konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
GRANGER, C.W.J.,
HUANG,
B.N.,
YANG,
eşyanın gümrüğe geldiği anda bir defaya mahsus
are collected only once when commodities subject
C.W., (2000).
A Bivariate
Causality
(2011).
An According
Empirical
Analysis of
olmak
üzere alınmaktadır.
Gümrük Between
vergileri, Vergi KUMAR,
to foreign tradeA.,
arrive
at the custom.
to
Usul Kanunu (VUK)’nun ikinci maddesine göre bu
the second item of tax procedural law, custom
Stock Priceskanun
Andkapsamı
Exchange
Evidence
Relationship
Between
dışında Rates:
tutulmuştur.
Bu nedenle,
dutiesCausal
are excluded
from this law.
Therefore, Stock Market
gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458
procedures and practises of custom duties are
From Recentsayılı
Asianflue.
The Quarterly
Review
AndbyMacroeconomic
in India.
Gümrük Kanunu’nda
düzenlenmiştir.
Bu kanun
regulated
customs law numberedVariables
4458.
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
of Economics
andgirişinden
Finance.
40(3):
337-354
International
Journal of
Computer
Science
Bölgesine
başlayıp,
eşyaya
uygulanacak
created
beginning with commodities
subject
to
işlemlerin
sırasına
göre
bir
sistematik
international trade entering customs territories of
& and
Management
Studies.
11(1): 8-14
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi
continuing with operation
sequence.
İBİCİOĞLU, M.,
KAPUSUZOĞLU,
A., ve olan
KA-tarh, Turkey
gümrük
vergisinde de zorunlu aşamalar
Like all other taxes, compalsive levels such as
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret
assessment, accrual and collecting are regulated
RAN, M. B.,
(2013).bağlı
Türkiye’deki
D., asPHILLIPS,
P.C.B.,
Bakanlığı’na
ayrı bir kuruluşTüketici
niteliği olan KWIATKOWSKİ,
by General Directorate of Customs
a part of
1
Bu çalıĢma,
CelalMüdürlüğü
Bayar Üniversitesi
Bilimler Enstitüsü
AnabilimMinistry
Dalı Mali
Hukuk to
Gümrükler
Genel
tarafından,Sosyal
Gümrük
Customs Maliye
and Economy
according
Güven Endeksi
ile
Döviz
Kuru
Arasındaki
SCHMIDT,
and
SHIN, Y., (1992).
Programı
Yüksek
Lisans
Selin KILINÇ tarafından
hazırlanan
YüksekP.J.,
Lisans of
Tezinden
Kanunu
hükümlerine
uygunÖğrencisi
olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
process
disputes over
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
İlişkinin Ampirik
Analizi. İşletme AraştırTesting the Null Hypothesis of Stationarity
süreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
yapıya 5/1:5-16
sahiptir. Gümrük vergisi uyuşmazlıkları
have Against
to be resolved
theafirst
maları Dergisi.
theadministratively
Alternativein of
Unit Root: How
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen
solved
administratively,
legal
action
can
be
taken.
Sure are We that Economic
Time Series
1
uyuşmazlıklarda
yargı yoluna
HALAÇ, U., ve KURT
GÜMÜŞ,
G.,başvurulabilmektedir.
(2010). Hisse
Key Have
words: aCustom,
Custom Journal
Duties, Custom
Unit Root.
of Econometrics.
Anahtarve
Kelimeler:
Gümrük Vergisi,
Disputes
Senedi Piyasası
Döviz Gümrük,
Kuru İlişkisinin
Gümrük Uyuşmazlıkları
(54): 159-178
Eşbütünleşme Analizi: Yapısal Kırılmaların
Önemi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar.
MACKINNON, J.G., (1996). Numerical Distribution
47(548): 65-75
Functions for Unit Root and Cointegration
Tests. Journal of Applied Econometrics.
İŞCAN, E., (2011). Döviz Kurları ve Hisse Se(11): 601-618
nedi Piyasası Arasındaki Etkileşim: Türkiye
Örneği (Aralık 2001-Aralık 2009). Elektronik
MAYSAMI, R. C., HOWE, L.C., and HAMSosyal Bilimler Dergisi. 10(35): 237-251
ZAH, M.A., (2004). Relationship Between
71
ULUSLARARASI HAKEMLİ BEŞERİ VE AKADEMİK BİLİMLER DERGİSİ
UHBAB
INTERNATIONAL PEER-REVIEWED JOURNAL
OF HUMANITIES AND ACADEMIC SCINENCE
www.uhbabdergisi.com
Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Cilt: 4 Sayı: 12 Yıl: 2015
Uluslararası Hakemli BeĢeri ve Akademik Bilimler Dergisi
April
/ May/ Haziran
/ June Spring
Summer
Issue:
12 Year:
20152015
Nisan
/ Mayıs
Ġlkbahar
YazVolume:
Dönemi 4Cilt:
4 Sayı:
12 Yıl:
ID:222 K:489
Jel Kodu:
G10-E44-F30
International Peer-Reviewed
Journal
of Humanities
and Academic Science
April / May / June Spring
Summer Volume: 4 Issue: 12 Year: 2015
www.uhbabdergisi.com
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
ID:230 K:509 Jel Kodu: K34
(ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880)
TÜRKİYE CUMHURİYETİ MERKEZ BANMacroeconomic Variables and Stock Market
GÜMRÜK
VERGĠSĠ
UYUġMAZLIKLARININ
KASI (TCMB). http://www.tcmb.gov.tr,
Indices: Cointegration Evidence From Stock
ĠDARĠ
AġAMADA
YOLLARI1
Exchange of Singapore’s All-S
Sector
Indices. ÇÖZÜM(28.12.2013)
Jurnal Pengurusan.
24: 47-77
ADMINISTRATIVE
SOLUTIONS TO DISPUTES OVER
YILMAZ, Ö., GÜNGÖR, B., ve KAYA, V., (2006).
Hisse Senedi Fiyatları ve Makro Ekonomik
NIEH, C., and LEE, C., (2001). DynamicCUSTOM
Relati- DUTIES
2
3
KILINÇ , Hatice YURTSEVER
Değişkenler
Arasındaki Eşbütünleşme ve
onship Between Stock Prices AndSelin
Exchange
2
Celal
Bayar Üniversitesi
Sosyal
Bilimler Ens. Mali Hukuk
Programı YüksekİMKB
Lisans Öğrencisi
Nedensellik.
Dergisi. 9(34): 1-16
Rates For G-7
Countries.
The
Quarterly
3
Celal Bayar Üniversitesi Salihli MYO, DıĢ Ticaret Bölümü
Review of Economics And Finance. 41(4):
ZUBAIR, A., (2013). Causal Relationship bet477- 490 Özet: Gümrük vergisi, gümrüğe tabi olan ticari Abstract: Custom duty is a kind of tariff arising
eşyanın yer değiştirmesi nedeniyle, bu eşyanın
fromween
the movement
of commercial
Stock
Market commodities
Index and Exchange
miktarı veya değeri üzerinden alınan, ekonomik,
subject to customs which is based on those
Rate: Evidence
from
Nigeria.
sosyal ve
yanında
önemli bir
commodities’quantity
and value.
It is are
a kind of CBN Journal
ÖZER, A., KAYA,
A.,malivefonksiyonlarının
ÖZER, N.,
(2011).
dış ticaret ve ekonomi politikası aracı olan bir vergi
tariff that is a foreign trade and economic policy
of Applied
(2):and87-110
Hisse Senedi
Fiyatları
ile Makroekonomik
türüdür.
Aynı zamanda
harcamalar üzerinden alınan
instrument
in addition Statistics.
to its economic,4social
dolaylı bir vergi türü olan gümrük vergisi, gelir ve
fiscal functions. Since they are not collected on
Değişkenlerin
Etkileşimi.
Eylül alınan
Üni- bir regular basis like income tax and corporate tax, as
kurumlar
vergisi gibiDokuz
belirli aralıklarla
vergi türü olmadığından, dış ticarete konu olan
an indirect tariff on expenditures, custom duties
versitesi İktisadi
ve İdarigeldiği
Bilimler
eşyanın gümrüğe
anda birFakültesi
defaya mahsus
are collected only once when commodities subject
olmak üzere alınmaktadır. Gümrük vergileri, Vergi
to foreign trade arrive at the custom. According to
Dergisi. 26(1):
163-182
Usul Kanunu
(VUK)’nun ikinci maddesine göre bu
the second item of tax procedural law, custom
kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle,
duties are excluded from this law. Therefore,
gümrük vergilerinin usul ve uygulama esasları 4458
procedures and practises of custom duties are
TABAK, B. M., (2006).
The Dynamic Relationship
sayılı Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanun
regulated by customs law numbered 4458.
ile dış ticarete konu olan eşyanın Türkiye Gümrük
Through this law, a systematization has been
Between Stock
Prices
And
Exchange
Rates:
Bölgesine girişinden başlayıp, eşyaya uygulanacak
created beginning with commodities subject to
işlemlerin
sırasına
göre
bir Journal
sistematik
international trade entering customs territories of
Evidence For
Brazil.
International
oluşturulmuştur. Diğer tüm vergilerde olduğu gibi
Turkey and continuing with operation sequence.
gümrük
vergisinde
de zorunlu
aşamalar 9(8):
olan tarh,
Like all other taxes, compalsive levels such as
of Theoritical
and
Applied
Finance.
tahakkuk ve tahsil aşamaları Gümrük ve Ticaret
assessment, accrual and collecting are regulated
bağlı ayrı bir kuruluş niteliği olan
by General Directorate of Customs as a part of
1377- 1396Bakanlığı’na
1
Bu çalıĢma, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı Mali Hukuk
Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından, Gümrük
Customs and Economy Ministry according to
Programı
Yüksek Lisans
Selin KILINÇ tarafından
hazırlanan
Yüksekprocess
Lisans of
Tezinden
Kanunu
hükümlerine
uygunÖğrencisi
olarak yürütülmektedir.
Customs
Law. Resolution
disputes over
türetilmiĢtir.
Gümrük
vergisinden doğan uyuşmazlıkların çözüm
customs duties has a different form from the
süreci, diğer vergilerde oluşan süreçten farklı bir
process of other taxes. Customs duty disputes
yapıya sahiptir. Gümrük vergisi uyuşmazlıkları
have to be resolved administratively in the first
öncelikle idari aşamada çözümlenmek zorundadır.
place. However, in the case of disputes not being
Ancak
idari
aşamada
çözümlenemeyen
solved administratively, legal action can be taken.
1
uyuşmazlıklarda yargı yoluna başvurulabilmektedir.
Key words: Custom, Custom Duties, Custom
Anahtar Kelimeler: Gümrük, Gümrük Vergisi,
Disputes
Gümrük Uyuşmazlıkları
72