hücre ölümü - Adnan Menderes Üniversitesi

HÜCRE ÖLÜMÜ
Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN
Adnan Menderes Üniversitesi Tıp
Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji
Anabilim Dalı
HÜCRE ÖLÜMÜ


Diğer çok hücreli organizmalarda olduğu
gibi insanda da aynı şekilde hücre çoğalım
ve ölüm oranı bir kontrol altında
gerçekleşir.
Bu denge bozulursa---------???
Hücre artışı (yığılım) hastalıkları olarak
bilinen



Hiperplazi
Kanser
Otoimmün hastalıklar
Hücre kaybı hastalıkları




Atrofi
Dejeneratif hastalıklar
AIDS
İskemik hasar
Denge (homeostazis)

Bu şekilde hücre çoğalımı ve ölümü çok
hassas bir şekilde devam ettirilir.
Hücre Ölümü
1-Nekroz
2-Apoptozis
Nekroz



Beklenmedik hücre ölümü
Patolojik süreçtir
Fiziksel ve/veya kimyasal etkenlerle akut
hücre hasarı (hipotermi, hipoksi,
radyasyon, düşük Ph, hücre travması)
Nekroz

Fizyolojik şartlar altında, virüslerin perforin
olarak bilinen protein ve komplement
maddeleri hücre zarında hasar oluşturur.
Nekroz


Hızlı hücre şişmesi
Parçalanma
Hücrenin normal homeostazının devam
etme kabiliyetinin bozulmasıdır.
Nekroz


Hücre hasarı, hücre zarındaki hasarlanma
hücre dışı su ve iyonların hücre içi girişini
sağlar.
Mitokondriyon, GER, çekirdek gibi hücre içi
organellerde geriye dönüşümsüz
değişiklikler meydana gelerek hücrenin
şişmesine ve hücre zarının parçalanmasına
sebep olurlar.
Hücre zarı parçalanınca?

Sitoplazmik içerik, lizozomal enzimler
hücre dışı alana salınır----nekrotik hücre
ölümü, yaygın doku hasarı ve inflamatuvar
cevapla birlikte gözlenir.
Programlanmış hücre ölümü



Bizlerin sağlıklı kalması için intihar eden
Fizyolojik şartlarda ölen
Üstelik ölecekleri önceden programlanan
……bir hücre ölümü
Apoptozis
Fizyolojik süreçtir
 Embriyolojik gelişim esnasında veya
ovaryumdaki follikül atrezisi gibi normal
diğer fizyolojik süreçlerdir.
Fizyolojik şartlar altında meydana gelen bir
hücre ölüm modelidir.

Apoptozis





Fizyolojik hücre ölümü
Hücre intiharı
Hücre ayıklanması
Programlanmış hücre ölümü
Yaprak dökümü
Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal
özellikleri


DNA parçalanması: Çekirdek içinde olur,
geriye dönüşümsüz bir olay olup hücre
ölür.
DNA parçalanması, magnezyum ve
kalsiyuma bağlı çekirdek endonükleazların
faaliyetine bağlıdır.
Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal
özellikleri

Hücre hacminin azalması: sitoplazmanın
büzülmesine bağlıdır. Hücre iskeleti
elemanları hücre yüzeyinde tekrar bir
düzenlenim gösterirler. Ribozomlar küçük
gruplar halindedir, endositik veziküllerin
çoğu hücre zarı ile birleşir.
Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal
özellikleri

Mitokondriyal işlevin kaybı: Mitokondriyal
zar kanal geçirgenlik değişikliklerine
bağlıdır. Sitokrom c’ nin mitokondriyal
hücreler arası zardan sitoplazma içine
salınarak kaspazlar olarak isimlendirilen
proteolitik enzimlerin faaliyetini sağlar.
Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal
özellikleri

Zar
vezikülleri:
değişikliklerinden oluşur.
Hücre
zarı
Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal
özellikleri

Apoptotik cisimler: Hücre parçalanmadan
önceki son yapılardır. Çekirdek materyali
ve organelleri içeren sitoplazmik
veziküllerden şekillenirler. Bunlar fagositik
hücreler tarafından hızlı bir şekilde ortadan
kaldırılır. Böylece apoptotik cisimler
inflamasyona yol açmazlar.
Otofajik Hücre Ölümü

Çeşitli organizmaların hücre ve dokularında
yapılan yapısal incelemeler, gelişim
esnasında ölen hücrelerde artan otofajik
etkinliğin arttığı belirlenmiştir.
Otofajik Hücre Ölümü

Farklı hücre tipleri ve farklı uyarıcılar
kullanan birbirinden bağımsız grupların
çalışmaları, otofajik veziküller oluşturarak
ve lizozomal faaliyeti artırarak ilerleyen ve
bazı kimyasallar tarafından baskılanabilen
ve kaspazlardan bağımsız bir hücre ölümü
varlığıdır.