SES - fen dergisi

SES VE ÖZELLİKLERİ
SES
Katı,
sıvı
ve
gaz
halindeki
maddelerin
oluşturduğu
tanecikli(maddesel) ortamlarda dalgasal olarak (dalga şeklinde)
yayılabilen enerji türüne SES denir.
Ses, titreşimlerden oluşan bir enerji türüdür.
Ses veren her madde veya cisme ses kaynağı denir.
Ses kaynakları titreşerek ses meydana getirir.
Sesin oluşabilmesi için mutlaka titreşim hareketinin gerçekleşmesi gerekir.
Ses kaynağından yayılan ses titreşimleri kulak tarafından duyulabilir. Fakat insan kulağı bütün ses
titreşimlerini duyamaz.
SESİN ÖZELLİKLERİ
Sesleri birbirinden ayıran üç özellik vardır. Bunlar sesin şiddeti, sesin yüksekliği ve sesin tınısıdır.
a) Sesin Şiddeti: Sesin zayıf veya kuvvetli olmasına sesin şiddeti
denir. Sesin şiddeti desibel(dB) birimi ile belirtilir. 0 – 60 (dB)
arasındaki sesler insan kulağını rahatsız etmez. Ses şiddetine
gürlük de denir.
GÜRÜLTÜ: Düzensiz frekanslı sesler gürültü olarak adlandırılır.
Bir sesin gürültü olup olmadığı ses düzeyine bakılarak belirlenir.
Ses düzeyi, ses şiddeti ile ilgilidir.
İşitilebilen en hafif şiddetindeki ses 0 (sıfır) desibel olarak kabul
edilir. Buna işitme eşiği denir. Normal konuşma sesi 30-60 dB
arasındadır.
Bazı seslerin şiddeti şu şekilde belirtilebilir.
0db İnsanın duyabildiği en düşük ses şiddeti
60 dB Normal konuşma veya daktilo sesi
90 dB Kamyon sesi veya çim biçme makinesi sesi
100 dB Asfalt delme makinesi
115 dB Konser veya barlarda yüksek sesli müzik
140 dB Jet uçağı sesi
1
b) Sesin Tınısı: Aynı sesin çeşitli müzik aletlerinden çıktığı zaman
gösterdiği farklılığa sesin tınısı denir.
Tını, sesin farklılığını ifade eden bir terimdir.(Aynı notayı(tonu) çalan
bir kemanla bir flüt arasındaki temel fark, tını farkıdır ve bu nedenler
farklı sesler çıkar. Enstrümanların yapıldığı malzemelerin farklı olması,
enstrümanların oluşturduğu sesin farklı bir tınıda olmasını sağlar.)
c) Sesin Yüksekliği(Frekansı) : İnce sesi kalın sesten ayıran
özelliğe sesin yüksekliği denir.
Bir ses kaynağının bir saniyedeki titreşim sayısına FREKANS
denir. Frekans birimi hertz ’dir. Hz ile gösterilir.
NOT: Ses yüksekliği, ses kaynağının titreşme hızına bağlıdır.
Ses kaynakları hızlı titreştiği zaman sesin yüksekliği artar ve
ses ince (tiz) çıkar. Ses kaynakları yavaş titreştiği zaman sesin
yüksekliği azalır ve ses kalın (pes) çıkar. Yani frekansı büyük
olan ses, frekansı küçük olan sesten daha incedir.
Titreşen bir telin frekansı;
1- Telin boyuna (Telin boyu arttıkça frekansı küçülür, ses
kalınlaşır)
2- Telin gerginliğine (Telin gerginliği arttıkça frekans
büyür, ses inceleşir)
3- Telin kesitine (Tel kalınlaştıkça frekans küçülür, ses
kalınlaşır)
4- Telin cinsine bağlıdır.
2
İnsanların duyabileceği ve üretebileceği seslerin belli frekans değerleri vardır. Normal bir insan kulağı 20Hz
ile 20000 Hz arasındaki sesleri duyabilir. Frekansı 20000 Hz’nin üstünde olan sese ULTRASYON denir.
GENLİK: Bir dalga tepesi ile dalga çukuru arasındaki
mesafenin yarısına denir.
Ses dalgalarının genliği arttıkça sesin enerjisi ve
şiddeti artar. Genliği fazla olan ses dalgalarının
oluşturduğu sese şiddetli ses denir.
Ses dalgalarının genliği azaldıkça sesin enerjisi ve
şiddeti
azalır.
Genliği
az
olan
ses
dalgalarının
oluşturduğu sese zayıf ses denir.
Aşağıda çözeceğimiz örneklerde titreşen maddenin ne olduğuna dikkat edelim.
3
Eğer sesi üfleyerek elde ediyorsak
titreşen madde havadır.
Eğer
sesi
vurarak
elde
ediyorsak
titreşen madde vurulan maddedir.
Buna göre maddenin kütlesine bakıp
çıkacak sesin ince mi, kalın mı olacağına
karar verebiliriz.
Sesin şiddetini belirleyen etmen vuruş
veya üfleme kuvvetidir.
TEKRAR EDELİM 
Ses şiddetinin birimi …………………… dir.
İşitilebilen en hafif şiddetteki ses (0 dB) ……………………………….. denir.
Farklı müzik aletlerinden sesin farklı çıkmasını sağlayan özelliğe sesin …………………………. denir.
İnce sesi kalın sesten ayıran özelliğe ………………………………………….. denir.
Ses yüksekliğini sesin …………………………….. belirler.
Frekans birimi …………………………………. dir.
Frekansı büyük olan ses, frekansı küçük olan sesten …………………………….
Telin boyu arttıkça frekansı……………………………., ses ………………………….
Telin gerginliği arttıkça frekans …………………………………., ses ……………………………….
Tel kalınlaştıkça frekans ………………………………………., ses ……………………………………….
Normal bir insan kulağı ………………….Hz ile …………………………….. Hz arasındaki sesleri duyabilir.
Genlik arttıkça ses şiddeti ……………………….
4