1. Adrenal Bez Hormonları

Adrenal Bez
Hastalıkları
Adrenal (Suprarenal) Glandlar

Her biri farklı
fonksiyonlara sahip
olan iki kısımdan
oluşur:
 Adrenal
Korteks
 Adrenal
Medulla
Adrenal Korteks



Adrenal kortekste, kolesterolden sentez
edilen steroid hormonlara kortikosteroidler
denir.
Kortikosteroidler major fizyolojik işlevlerine
göre adlandırılmıştır: mineralokortikoid,
glukokortikoid.
Başlıca mineralokortikoid aldosteron ve
başlıca glukokortikoid kortizoldür.

Adrenal korteksin 3 spesifik zonu
başlıca şu steroid hormonları üretir:

Zona glomeruloza – mineralokortikoidler
(Aldosteron)

Zona fasikulata – glukokortikoidler (Kortizol)

Zona retikülaris - androjenler
Mineralokortikoidler

Aldosteron, toplam mineralokortikoid aktivitenin
%90’ından sorumludur.

Kortizol de mineralokortikoid aktiviteye sahiptir; fakat bu
aktivite, aldosteronunkinin ancak 400’de 1’i kadardır.

Aldosteron, sodyumun renal tübüler reabsorbsiyonunu
artırır ve potasyum sekresyonunu uyarır.


Aşırı aldosteronun etkileri

↑ Ekstrasellüler sıvı hacmi

↑ Arteriyel kan basıncı

Hipokalemi & Kas güçsüzlüğü

↑ Tübüler hidrojen iyonu sekresyonu -> alkaloz
Düşük aldosteronun etkileri

Hiperkalemi & kardiyak yan etkiler
Renin-anjiyotensin-aldosteron aksı



Kan volümü düştüğü zaman, böbreklerdeki
jukstaglomerüler hücreler, dolaşıma direkt
olarak renin sekrete eder.
Renin, karaciğer tarafından üretilen
anjiyotensinojeni anjiyotensin I’e çevirir.
Anjiyotensin I, akciğerlerdeki anjiyotensin
konverting enzim (ACE) aracılığıyla,
anjiyotensin II’ye dönüştürülür.



Anjiyotensin II, vazokonstrüktör etkileri sayesinde, kan
basıncını yükseltebilir.
Anjiyotensin II, aynı zamanda,
 adrenal korteksten aldosteron sentezini artırır

arka hipofizden ADH sekresyonunu uyarır

susuzluk hissinin oluşmasına neden olur

nörepinefrin salınımına yol açar
Aldosteron, kana sodyum (ve su) emilimini sağlayarak, kan
basıncını yükseltir.
Atriyal natriüretik peptit (ANP)


ANP bir polipeptit hormondur ve yüksek kan
basıncına cevap olarak atriyal miyositler
tarafından sekrete edilir.
ANP aldosteronun etkilerinin tersi yönde
etkiler gösterir (net etkisi: idrarla sodyum
atılımı).
Glukokortikoidler


Üretimleri, adrenal korteksin orta
tabakasında olur.
Adrenal korteks, ACTH’ya cevap olarak,
glukokortikoidleri sekrete eder (başlıca;
kortizol). Periferal dokularda, kortizol,
11-beta-steroid dehidrogenaz enziminin
etkisiyle kortizona dönüştürülür.
Karbohidrat Metabolizması Üzerine Kortizolün
Etkileri



Karaciğerde glukoneogenezi uyarır
Hücreler tarafından glukoz kullanımını
azaltır
Kan glukoz konsantrasyonunu yükseltir
(adrenal diyabet)
Lipit Metabolizması Üzerine Kortizolün
Etkileri



Yağ dokusundan yağ asitlerinin
mobilizasyonu
Plazmada serbest yağ asitlerinin artmış
konsantrasyonu
Hücrelerd yağ asidi oksidasyonunda
artma


Aşırı kortizol
sekresyonuna sahip
insanların çoğu, bir
çeşit obezite
geliştirir.
Vücudun baş ve
göğüs bölgelerinde
yağlanma artışı
meydana gelir
(aydede yüzü ve
bufalo gövdesi).
Protein Metabolizması Üzerine Kortizolün
Etkileri

↑ Protein katabolizması

↓ Protein sentezi

Karaciğerinki hariç, bütün hücrelerde protein depolarının
azalması

Karaciğer ve plazma proteininde artış

Karaciğer-dışı hücrelerden amino asit mobilizasyonuna bağlı olarak kan amino
asit seviyelerinde artış

↑ Karaciğer hücrelerine amino asit transportu

↓ Diğer hücrelere amino asitlerin transportu
Kortizolün Antiinflamatuar Etkileri

Lizozomal membranları stabilize eder

Kapillerlerin permeabilitesini azaltır

Lökosit migrasyonunu azaltır

T lenfosit fonksiyonlarını baskılar

IL-1 salınımını azaltır, böylece ateşi düşürür.
Ateşin düşmesiyle vazodilatasyon da hafifler

Eozinopeniye neden olur (eozinofil sayısının
azalması)

Lenfositopeniye neden olur
Adrenal Korteks Hastalıkları
1. Konjenital Adrenal Hiperplazi
(CAH)
2. Cushing Sendromu
(Hiperkortizolizm)
3. Hiperaldosteronizm
4. Addison Hastalığı (Primer Adrenal
Yetmezlik)
Konjenital Adrenal Hiperplazi
(CAH)


CAH, adrenal enzim eksikliğine bağlı olarak, adrenal
steroid hormonların biyosentezinin bozulduğu bir grup
kalıtsal hastalığın genel adıdır. Otozomal resesif
kalıtılır.
4 major enzim eksikliği klinik olarak önemlidir:
 21-Hidroksilaz
 11-b-Hidroksilaz
 17-a-Hidroksilaz
 3-b-Hidroksi steroid dehidrogenaz
 Enzim
eksikliği sonucunda, son ürünlerde
azalma; substratta/prekürsörlerde birikme
görülür.
 Klinik
fenotip; enzim eksikliğinin türüne ve
şiddetine bağlıdır.
21-Hydroxylase Deficiency
 En yaygın tiptir (tüm vakaların %80’inden
fazlasında görülür)
 Kortizol ve aldosteron üretimi azalmış;
progesteron, 17-hidroksi-progesteron (17OH-progesteron) ve seks steroidlerinin
miktarı artmıştır.
 İdrarda 17-ketosteroid ve pregnanetriol
metabolitleri, normal seviyenin üzerine çıkar.
 17-ketosteroidler; testosteron gibi androjenik
seks hormonlarının metabolitlerinin genel adıdır.
Pregnanetriol ise, 17-OH-progesteronun idrar
metabolitidir.
 Aldosteronun azalmış sekresyonu nedeniyle; idrarda
sodyum kaybı ve buna bağlı olarak kanda hiponatremi
görülür. Ayrıca hastada hiperkalemi gelişir. Plazma
renin aktivitesi yükselmiştir.
 Kısmi enzim eksikliklerinde, aldosteron eksikliği kliniğe
yansımayabilir ve hasta normonatremik ve normokalemik
olabilir.
 Erkeklerde, 21-hidroksilaz eksikliği, yenidoğan
döneminde fark edilmeyebilir. Çünkü genital gelişim
normaldir.
 Kızlarda, aşırı adrenal androjen üretimine bağlı olarak,
doğumda ambigus genitalya (ambiguous genitalia)
mevcut olabilir.

Ambigus genitalyada, dış genital organlar, tam
olarak ne bir erkeğe ne de bir kıza ait tipik
görünüme sahiptir.
11-b-Hidroksilaz Eksikliği
Konjenital adrenal hiperplazi vakalarının %510 kadarını oluşturur.
 Serum 11-deoksikortizol ve
deoksikortikosteron yükselmiştir.
Deoksikortikosteron, güçlü mineralokortikoid
aktiviteye sahiptir. Bu yüzden, bu hastalarda,
sodyum retansiyonu, hipertansiyon, hipokalemik
alkaloz görülür ve renin aktivitesi baskılanmıştır.
Yükselmiş plazma androjenleri, kızlarda
virilizasyona (erkeğe özgü sekonder cinsiyet
özelliklerinin kızlarda görülmesi) neden
olabilir.
17-a-Hidroksilaz Eksikliği
 Nadirdir.
 Glukokortikoidlerin ve seks steroidlerinin üretimi
azalmış; mineralokortikoidlerin üretimi ise artmıştır.
 Aşırı mineralokortikoid aktiviteye bağlı olarak;
hipertansiyon ve hipokalemi ortaya çıkar.
 Klinik; 11-b-hidroksilaz eksikliğininkine benzer; ancak 17—ahidroksilaz eksikliğinde androjenler düşüktür.
 17—a-hidroksilaz eksikliğine sahip olan kız çocukları,
doğumda normal görülür; fakat pübertede –yeterli
östradiol üretimi olmadığından- meme gelişimi ve
menstruasyon görülmez.
 17—a-hidroksilaz eksikliğine sahip olan erkek
çocuklarında genellikle ambigus genitalya ya da dişi
genitalya mevcuttur. Bunun sebebi, fötal hayatın ilk
trimesterinde yeterli testosteron üretiminin
olmayışıdır.
3-b-hidroksisteroid dehidrogenaz
eksikliği
Oldukça nadirdir.
Dehidroepiandrosteron (DHEA) birikimi
tipiktir.
Azalmış mineralokortikoid aktivite nedeniyle
genellikle idrarla sodyum kaybı görülür.
Erkek çocuklarda, dış genital organların
gelişimi çeşitli derecelerde bozulmuştur.
Cushing Sendromu


Cushing Sendromu, vücudun, yüksek
kortizol seviyesine maruz kaldığı
durumları ifade eder.
Cushing Hastalığı ise, hipofizin yüksek
düzeyde ACTH salgılamasına bağlı
olarak, kortizol seviyelerinin arttığı
durumu tanımlar.
Cushing Sendromu- Belirtiler











Santral obezite: Vücudun gövde kısmında kilo artışı;
ince kol ve bacaklar.
Bufalo hörgücü: Omuzlar arasında yağ birikimi.
Aydede yüzü (yuvarlak, kırmızı yüz)
Osteoporoz (kaburga ve omurga kırıkları)
Glukoz intoleransı (çok su içme, sık idrara çıkma)
İnfeksiyonlara artmış eğilim
Çocuklarda yavaş büyüme hızı
Deride; incelme (subkutan atrofi), çatlaklar,
pigmentasyon artışı
Baş ağrısı, sırt ağrısı, kemik ağrıları, kas zayıflığı,
yorgunluk, halsizlik
Irregüler menstruel siklus, impotans
Depresyon ve anksiyete gibi mental bozukluklar
Hiperaldosteronizm


Aldosteron üretiminin arttığı durumları ifade eder.
Primer hiperaldosteronizmde, problem adrenal
bezdedir.


Primer hiperaldosteronizmin en sık sebebi, benign adenal
tümörlerdir.
Sekonder hiperaldosteronizmde, problem, adrenal
bezin dışından kaynaklanır (hiperreninemik
hiperaldosteronizm).
Addison Hastalığı
(Primer Adrenal Yetmezlik)
 Addison
hastalığı, adrenal
yetmezlikle karakterize, nadir,
kronik bir bozukluktur.
 Çeşitli
sebeplerle, adrenal korteks
hormonlarında bir azalma söz
konusudur.
Addison Hastalığının Sebepleri

Adrenal Disgenezis


Steroid sentezinin bozulması


Genetik nedenlerle bezin gelişim bozukluğu
Konjenital Adrenal Hiperplazi
Adrenal Harabiyet



Otoimmun
Tüberküloz
Meningokoksemi (Waterhouse–Friderichsen
sendromu)
Belirtiler

Hiponatremi, hiperkalemi

Hipoglisemi

Kronik yorgunluk

Lenfositoz

Addison krizi
Şiddetli hipotansiyona bağlı koma
veya ölüm

Adrenal Medulla
Adrenal Medulla Hormonları
 Adrenal
medulla, katekolaminleri
üretir:
 Adrenalin (Epinefrin)
 Nöradrenalin (Nörepinefrin)
 Bu
hormonlar, vücudu kısa süreli
streslerle başa çıkmak için hazırlar
(savaş ya da kaç - fight or run).
Stres esnasında katekolaminlerin etkileri
Kalp hızında ve kasılabilirliğinde artış;
artmış kardiyak output
 İç organlardaki damarlarda
vazokonstrüksiyon, iskelet kaslarının
damarlarında vazodilatasyon; iskelet
kaslarının daha fazla kanlanması ve kas
gücünde artış
 Ventilasyonda artış
 Karaciğer ve kas glikojeninin yıkımında
(glikojenoliz) artış
 Yağ dokusunun yıkımında (lipoliz) artış

Katekolamin Üreten Tümörler


Nöroblastoma (Nöroblast kaynaklı)
Feokromositoma (Kromaffin hücre
kaynaklı)
İntra-adrenal kaynaklı
 Ekstra-adrenal kaynaklı (paraganglioma)


Ganglionöroma (Sempatik ganglion
hücresi kaynaklı)
Feokromositoma



Katekolamin sekrete eden kromaffin
hücre tümörüdür.
Kromaffin hücreler, adrenal bezin yanı
sıra, vücudun başka alanlarında da
bulunabilir.
Feokromositoma, hayatı tehdit edici
hipertansiyon krizlerine yol açabilir.
Belirtiler
5
P
Pressure (hipertansiyon)
 Pain (baş ağrısı)
 Perspiration (terleme)
 Palpitation (çarpıntı)
 Pallor
(solgunluk)


90%
80%
71%
64%
42%
Tremor, abdominal ağrı, bulantı, şiddetli kabızlık,
göğüs ağrısı, hipotansiyon (uzamış katekolamin
maruziyetine bağlı olarak nadiren görülebilir),
anksiyete, kilo kaybı.
Feo.’da 10’lar Kuralı
 10%
ekstra-adrenal
 10% çocuklarda
 10% ailesel
 10% bilateral ya da multiple
 10% tekrarlama
 10% malign
 10% insidental (tesadüfi) belirlenme
Katekolamin Metabolitleri
Feo.’da Biyokimyasal Testler
Sensitivite
Spesifisite
İdrar Katekolaminleri
83%
88%
İdrarda
metanefrinler
76%
94%
İdrarda
katekolaminler ve
metanefrinler
90%
98%
İdrarda VMA
63%
94%
Plazma
katekolaminleri
85%
80%
Plazma
metanefrinleri
99%
89%