Anne Sütünün Önemi

Sağlık Bakanlığı
Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel
Müdürlüğü
ANNE SÜTÜ
İle
BESLENMEDE DANIŞMANLIK EĞİTİMİ
Ders 1
Anne Sütünün Önemi
Enerji, protein, yağ, karbonhidrat ve diğer
elzem besin öğeleriyle yenidoğanda
büyüme ve gelişmeyi sağlayan karmaşık
biyolojik bir sıvı ve içerdiği birçok
biyoaktif enzim, hormon,büyüme etmeni
ve bağışıklık öğelerini içeren yapısıyla
eşsiz bir besindir.
ANNE SÜTÜ NEDEN ÖNEMLİ ?
 Anne İle Bebek Arasında Duygusal Bağ Kurulmasını
Sağlar
101
 İmmün Sistemi Geliştirir
 Ekonomiktir
 Kolay Hazmedilir
 Annenin Meme Ve Over Kanseri Riskini Azaltır
 Emen Bebeklerde IQ Daha Yüksektir
NEDEN
 İshal Ve Solunum Yolu Hastalıklarından
 Fizyolojik Sarılığı Önler
Korur
GENEL SAĞLIK
GELİŞİM
BÜYÜME
Emzirmenin bebeğe faydaları:
•
•
•
•
•
•
•
Kesin faydalı
Diyare sıklığını azaltır,
seyrini hafifletir
Alt solunum yolu
enfeksiyonları daha az
Otit medya
Botulizm
Bakteriyal menenjit
İdrar yolu enfeksiyonları
Nekrotizan enterokolit
Breasfeeding and the Use of Human Milk, Amerikan
Pediyatri Akademisi, POLİTİKASI, Şubat 2005
•
•
•
•
•
•
•
Yüksek olasılıkla faydalı
Nedensiz beşik ölümleri
Insüline bağımlı diyabet
Crohn hastalığı
Ülseratif kolit
Lenfoma
Alerjik hastalıklar
Diğer kronik sindirim
sistemi hastalıkları
Emzirmenin anneye faydaları
•
•
•
•
Oksitosin uterusun toparlanmasını sağlar
Adet kanamaları azalır
Hamilelik öncesi tartıya daha hızlı dönülür
Ovulasyona daha geç dönülür- çocuk araları
açılır
• Kemik remineralizasyonu daha hızlıpostmenopozal kalça kırıkları daha az
• Premenopozal meme kanseri riski azalır
• Over kanseri riski azalır
Breasfeeding and the Use of Human Milk, Amerikan Pediyatri Akademisi, POLİTİKASI, Şubat 2005
Emzirmenin sosyoekonomik
faydaları
• Ülkede sağlık harcamaları azalır
Bebeğin hastalıklardan korunmasına
bağlı olarak
• Çalışanın iş günü kaybı azalır
• Kardeşe ilgi gösterme zamanı artar
• Ailenin ekonomisi düzelir: Mama maliyeti
bir senelik 600-1000 YTL !!!
Breasfeeding and the Use of Human Milk, Amerikan Pediyatri
Akademisi, POLİTİKASI, Şubat 2005
EMZİRMENİN PSİKOLOJİK YARARLARI
DUYGUSAL BÜTÜNLEŞME
 ANNE VE ÇOCUK ARASINDA YAKIN SEVGİ DOLU İLİŞKİ SAĞLAR.
 ANNENİN DUYGUSAL AÇIDAN TATMİNİNİ SAĞLAR.
 BEBEK DAHA AZ AĞLAR.
 ANNE BEBEĞİNE DAHA SEVGİ DOLU DAVRANIR.
 BEBEĞİ TERK ETME VEYA HIRPALAMA OLASILIĞI DAHA
DÜŞÜKTÜR.
GELİŞME
 ANNE SÜTÜ İLE BESLENEN ÇOCUKLAR İLERİ YAŞLARDA
ZEKA TESTLERİNDE DAHA BAŞARILI OLURLAR.
HASTALIKLARA KARŞI KORUNMA
ENFEKTE
ANNE
ANTİKORLAR
SÜTE SALINARAK
BEBEĞİ KORUR
AKYUVARLAR
AKTİF OLUR
ANTİKOR
YAPARAK
ANNEYİ KORUR
AKYUVARLAR
MEMEYE GİDER
ANTİKOR YAPAR
Büyüme
ilişkisi
Antropometrik standartlara uygun
gelişirler.
Astım
ilişkisi
Solunum sistemi
enfeksiyonlarının sıklığı azalır.
Diyabet
ilişkisi
İnsüline bağımlı diyabet görülme
riski azalır.
Cerrahi
durumlar
Apandisit,invajinasyon, hipertrofik
pilor stenozu görülme riski azalır
ANNE
SÜTÜ
Şişmanlık
ilişkisi
Şişmanlık görülme riski azalır.
Nekrotizan
enterokolit
Nekrotizan enterokolit görülme
riski 10 kat daha azalır .
KOLOSTRUM: ERKEN SÜT
KOLSOSTRUM SEKRESYONU
*Yoğun, konsantre, zengin görünümlü, açık renkten
altın sarısı renge kadar değişir
*Prenatal dönemden postnatal 10.güne kadar olan
dönemde salgılanabilir
*İlk 24 saatte yaklaşık 7-14 ml /her beslemede alınabilir
*Sonraki 36 saatte artarak 24 saatlik periyotta 500ml’
ye ulaşır.
KOLOSTRUM: ERKEN SÜT
KOLSOSTRUMUN ÖZELLİKLERİ
*Yenidoğanın erken ve hızlı büyümesi için konsantre proteinler
içerir
*Yaklaşık 57kkal/100 ml içerir
*Sodyum, potasyum, klor, protein, yağda eriyen vitaminler ve
mineraller içerir
*Olgun sütten daha az yağ ve laktoz içerir
*Birçok canlı hücre ve sindirim organizmaları içerir
*Çeşitli immünoglobülinler içerir
- IgA en yüksek düzeydedir
-Sekretuar Ig A bebek 6 aya gelen kadar bebeği korur
-IgG
-IgM
KOLOSTRUM: ERKEN SÜT
KOLSOSTRUMUN FONKSİYONU
*Bifudus florasının oluşturulmasını yönlendirir
*Polio, Coxsackie B virüs, birkaç tür stafilakok,
E.coli gibi patojenlere karşı koruyuculuk sağlar
*Mekonyumun atılmasında laksatif etkisi vardır
*İlk günlerde bebeğin böbreği fazla miktarda sıvıyı
kaldıramaz, bu nedenle kolostrum en uygun
besindir
KOLOSTRUM
İÇERİĞİ
ÖNEMİ
ANTİKORDAN ZENGİN
ENFEKSİYON VE
ALLERJİDEN KORUR
AKYUVARLAR
ENFEKSİYONDAN KORUR
MUSHİL ETKİSİ
MEKONYUMU TEMİZLER
SARILIĞIN ÖNLENMESİNİ
KOLAYLAŞTIRIR
BÜYÜME FAKTÖRLERİ
BARSAĞIN OLGUNLAŞMASINI
SAĞLAR
VİTAMİN A’DAN ZENGİN
ENFEKSİYONLARIN DAHA HAFİF
GEÇİRİLMESİNİ SAĞLAR
GÖZ HASTALIKLARINDAN
KORUR
ÖNERİLER
DOĞUMDAN SONRAKİ İLK 1/2 - 1 SAAT İÇİNDE EMZİRMEYE
BAŞLANMALIDIR
İLK 6 AYDA SADECE ANNE SÜTÜ VERİLMELİDİR
6 AYDAN İTİBAREN EK BESİNLERE BAŞLANMALIDIR
2 YAŞINA KADAR EK BESİNLERLE BİRLİKTE EMZİRMEYE
DEVAM EDİLMELİDİR
BU SÜTLER ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR ?
ANNE SÜTÜ
Yağ
İNEK SÜTÜ
Yağ
KEÇİ SÜTÜ
Yağ
Protein
Protein
Protein
Laktoz
Laktoz
Laktoz
DEĞİŞİK SÜTLER İÇİNDEKİ PROTEİN
NİTELİKLERİ ARASINDAKİ FARK
İNSAN SÜTÜ
ANTİ
EFEKTAN
PROTEİNLER
İNEK SÜTÜ
WHEY
PROTEİNLER
% 80
KAZEİN
% 35
KAZEİN
HAZMI KOLAY
KESİLMİŞ
SÜTÜN
KATI
KISIMLARI
HAZMI GÜÇ
DEĞİŞİK SÜTLERDEKİ YAĞIN
FARKLILIKLARI
Lipaz
Gereken yağ
asidi
İNSAN SÜTÜ
İNEK SÜTÜ
DEĞİŞİK SÜTLERDEKİ VİTAMİN FARKLARI
İNEK SÜTÜ
İNSAN SÜTÜ
B VİT
C VİT
A VİT
DEMİR
İNSAN SÜTÜ
50-70µG/100ml
İNEK SÜTÜ
50-70µG/100ml
50
%
Emilen
10
BURADA FARK ETTİĞİNİZ DEĞİŞİKLİKLER
NELERDİR?
SON SÜT
ÖN SÜT
Yağ
Yağ
Yağ
Protein
Protein
Laktoz
Laktoz
Protein
Laktoz
İLK SÜT
(COLOSTRUM)
OLGUNLAŞMIŞ SÜT
DEĞİŞİK ŞEKİLLERDE BESLENEN BEBEKLERDE DİARE RİSKİ
Filipinler 0-2 aylık bebekler
17.3
13.3
3.2
1.0
Sadece
Anne sütü
A.S. ve besin
değeri olmayan
sıvılar
A.S. ve besleyici
ek gıdalar
Anne sütü
almamış
DEĞİŞİK ŞEKİLLERDE BESLENEN BEBEKLERDE PNÖMONİDEN
ÖLÜM RİSKİ
Brezilya-( 8 gün- 12 aylık bebekler)
3.9
3.3
2.1
1.2
1.0
Sadece
Anne sütü
Anne ve
İnek sütleri
Anne sütü ve
çocuk maması
Sadece
İnek sütü
Sadece
çocuk maması
İKİNCİ YAŞTA ANNE SÜTÜ
ENERJİ
PROTEİN
A VİT
C VİT
%95
500 ml anne
sütünün karşıladığı
günlük
gereksinimler
%45
%38
(%) 50
%31
YAPAY BESLENMENİN
ZARARLARI
•
•
•
•
•
•
Anne bebek bağlantısını azaltır
Enfeksiyon riskini artırır
İshal kronikleşir
Malnütrisyona neden olabilir
A vit. eksikliği olur
Doğal beslenene göre enfeksiyon ve
malnütrisyona bağlı ölüm olasılığı
yükselir
• Egzema astım gibi allerjik sorunlara
eğilim artar
•
•
•
•
•
Hayvan sütüne entelorans gelişir
Kronik hastalık riskini artırır
Obesite gelişebilir
Mental yönden gelişimi olumsuz etkiler
Emzirmeyen annelerin gebe kalma riski
daha fazladır
• Emzirmeyen annede kansızlık, over
ve meme kanser riski artar
Anne Sütündeki Antimikrobiyal Ajanların
İşlevleri
Ajan
Primer İşlevi
Proteinler
Laktoferrin
Demir bağlama
Lizozim
Peptidoglikan yıkımı
Fibronektin
Opsonin
Sekretuvar IgA
Antijen bağlama
C3
Opsonin fragmanı
Müsin
Antirotavirüs, reseptöranaloğu
Oligosakkaritler
Reseptör analoğu
Lipidler
Virüsların manto kısmını parçalar.
Anne Sütünde Bulunan
Antiinflamatuvar Etmenler
Hücre koruyucular
Epidermal büyüme etmenleri
Olgunlaştırıcı etmenler
Mediatörleri parçalayan enzimler
Enzim bağlayıcıları
Lökositleri modüle edici ajanlar
Antioksidantlar
Bağışıklık Sistemini Düzenleyici Ajanlar
Sitokinler
Laktoferrin
Alfatokoferol
Prolaktin
ajanlar
•İnsüline bağımlı diyabet
•Lenfoma
•Lösemi
gelişme riskini
azaltmaktadır
SİTOKİNLER
İşlevleri oldukça farklıdır, ancak hücrelerin
büyüme ve farklılaşmasından bağışıklık ve
inflamatuvar yanıtların yürütülmesinde
hücreler arası sinyalleşmeden sorumlu önemli
polipeptidlerin bir bölümünü temsil eder.
Anne Sütünde Bulunan
Sitokinlerin Olası İşlevleri
Sitokin
Olası İşlevleri
İnterlökin 1-Beta
T hücrelerini aktive eder
İnterlökin 6
Ig A yapımını arttırır
TNF-
Sekretuvar komponent
salınımını arttırır.
TGF-beta
T hücrelerine dönüşümü
arttırır
Doğal Bağışıklık Etkili Olan Sitokinler
İnterferon - alfa
•Antiviral etkisi
•Hücre çoğalmasını önleyici etkisi
•Hücresel bağışıklığı arttırıc etki vardır
İnterferon - beta
•Doğal bağışıklığı arttırıcı etkisi vardır
Doğal Bağışıklık Etkili Olan Sitokinler
Tümör Nekrozis Faktör (TNF)
•Tümör dokusunu nekroze eden özelliği
•Lökositleri aktive ederek patojenlere karşı
öldürücü etkisi
LAKTOFERRİN
Anne sütünün
birisidir.
Anne sütü
oluşturur.
temel
total
komponentlerinden
proteinin
Ön sütte
2-3 g/L
Olgun sütte
1-1.5 g/L
%
10-15’ini
Laktoferrinin Olası Biyolojik Etkileri
Demir emilimini kolaylaştırır
Fagositik öldürme
Bakteriyostatik ajan
İmmünostimülan etmen
Büyüme etmeni
NÜKLEOTİDLERİN YARARLARI
Anne sütündeki protein dışı azotun (PDA) % 2-5’ini oluşturan,
düşük molekül ağırlığına sahip bileşiklerdir.
Bağışıklık sistemini güçlendirir.
Doğal öldürücü hücre (NK) aktivitesini arttırır.
İnterlökin-2 salınmını uyarır.
Gastroenteritten korur.
Diyare insidansını azaltıp süresini kısaltır.
Bifido bakteri çoğalmasını arttırır.
Entero bakteri çoğalmasını azaltır.
Uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitlerini (LC PUFA) yapma
yeteneğini arttırır.
Sinir sisteminin gelişmesine yardımcı olur.
ANNE ve İNEK SÜTÜNÜN CHO BİLEŞİMİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI
ANNE SÜTÜ
İNEK SÜTÜ
Laktoz
Laktoz
7.3 g/dl
4.0 g/dl
Oligosakkaritler
Oligosakkaritler
1.2 g/dl
0.1 g/dl
OLİGOSAKKARİTLERİN İŞLEVLERİ1
Anne sütündeki oligosakkaritler
Gastrointestinal sistem
Solunum yolu
İdrar yollarında anti-infektif rol oynarlar.
Oligosakkaritler prebiyotik işlev görürler.
Sindirilip emilmezler
Kolona ulaşıp mikroflora için besin öğesi gibi rol oynar.
Bifidobakterilerin patojen gelişimini baskılarlar.
Bağışıklık sistemini aktive ederler.
Barsak florasını yenilerler.
Sindirim enzimi üretirler.
Rotavirüsleri baskılarlar.
OLİGOSAKKARİTLERİN İŞLEVLERİ2
Yenidoğanın hızlı beyin gelişiminde görev alırlar.
En önemli bileşik sialik asittir.
Anne sütündeki oligosakkaritler düşük osmolar enerji
sağlarlar.
Fitoöstrojenler antioksidant, antikanserojen özellikleri ile
meme, prostat, kolon, pankreas kanserlerinde, koroner kalp
hastalığında olumlu etkiler gösterirler.
Günde 5-7 kez sebze, haftada 2-3 kez kurubaklagil
tüketilmelidir.
SİALİK ASİT1
9 karbonlu bir şekerdir.
Beyin gangliositlerinin yapısal ve işlevsel bileşenidir.
Nöron
transaminasyonunda,
bellek
oluşumunda
hücreden hücreye iletişimde önemli rol oynar.
Yüksek oranda sialik asit içeren anne sütü beyin
gelişiminin en hızlı olduğu yenidoğanlarda çok önemlidir.
SİALİK ASİT2
Beyin gangliositleri dışında tükrük de sialik asidin zengin
kaynaklarından birisidir.
Tükrük ve diğer mukuslardaki yüksek yoğunluğu bu
yapıların kaygan ve visköz olmasını sağlayarak koruyucu
özellik kazandırır.
Anne sütü alan bebeklerin tükrüklerindeki sialik asit
konsantrasyonu mama ile beslenen bebeklere göre daha
yüksektir.
Anne sütü alan ve formüla ile beslenen bebeklerin fekal
floraları karşılaştırıldığında, anne sütü alanların bifidobakteri
düzeylerinin yüksek olduğu gözlenmiştir.
Laktik asit üretimi artar.
İntestinal pH düşer.
Shigella, E. coli gibi gram negatif bakteri üretimi
baskılanır.
Barsak mikroflorasında 400’ü aşkın bakteri vardır. Bu bakteri türleri
toksinler ve kanserojenik maddeler ürettikleri için patojendirler. Bazıları
ise yararlı bakteriler olarak barsak sisteminin çalışmasında yardımcıdır.
Bifidobakteriler bebek sağlığı açısından birçok
yarar sağlarlar
Zararlı bakterilerin çoğalması önlenir.
Bağışıklık sisteminin uyarılması, barsağın
olgunlaşması,
Kalsiyum emiliminin artması
B vitamini sentezlerinin arttırılması
Birçok
laktobasil
ve
bifidobakteri
doğal
antibiyotikler
salgılanmakta, gram pozitif, salmonella, E coli, vibrio kolera gibi
gram negatif mo karşı antimikrobiyal etki göstermektedir.
Bifidobakteriler bebek sağlığı açısından birçok
yarar sağlarlar
Bifidobakteriler tarafından fermente edilen bu oligosakkaritler
laktik asit oluşturarak barsak pH’da düşüş sağlarlar.
Oluşan
bu asit ortam sayesinde shigella, streptococcus,
clostridium gibi patojen mikroorganizmaların üremesi baskılanır.
Fermentasyon
sonucu oluşan asetik asit, propiyonik ve bütirik
asit gibi kısa zincirli yağ asitleri kalın barsak duvarından emilirler
ve enerji oluşturlar.
ANNE ve İNEK SÜTÜNÜN YAĞ BİLEŞİMİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI
ANNE SÜTÜ
Lipaz ve
elzem yağ
asitleri
İNEK SÜTÜ
İnsan ve İnek Sütünün Yağ Asidi Bileşimi
(100 g sütün yağındaki miktarlar g olarak)
Yağ Asidi
İnsan Sütü
İnek Sütü
n-6 serisi
Linoleik asit
8.3
1.1
Araşidonik asit
1.8
1.0
10.1
2.1
Alfa-linolenik asit
0.4
Yok
EPA
Var
Yok
DHA
Var
Yok
Toplam
n-3 serisi
Anne Sütü Yağ Asidi Bileşimi
20:5 n3
EPA
22:6 n3
DHA
EPA ve DHA İŞLEVLERİ
•Göz ve beyin dokularının gelişimi için gereklidir.
•Anne sütündeki plazma ve eritrositlerin fosfolipidlerindeki
DHA oranı yüksektir.
•Linoleik asit EPA/DHA oranı platelet işlevi ve enfeksiyon
durumlarında etkilidir.
•Bebek gebe ve emziklikte n3 yağ asitleri Linoleik yağ
asitlerinin en az % 10-25’I olmalıdır.
ANNE SÜTÜYLE BEBEĞE GEÇEN ZARARLI ETMENLER
Viral enfeksiyonlar
Bazı ilaçlar (antikanser ilaçları, antikonvulsanlar,
radyoaktif maddeler)
Haşere mücadele ilaçları (DDT, aldrin)
Aflatoksin M1