Mükemmeliyetçilik

ÜSTÜN YETENEKLİLİK
VE
MÜKEMMELİYETÇİLİK
Özlem MISIRLI TAŞDEMİR
ŞUBAT 2012
MÜKEMMELIYETÇILIK
Konuşma
Yürüme
Yemek yeme
Giyinme
Okul hayatı
İş hayatı…
Ve biz bu süreçte diğerlerinin/başkanın onayını
almak için belli bazı standartlara ulaşmamız
gerektiğini öğreniriz.
PERFORMANSI GELIŞTIRME MÜKEMMELIYETÇILIK
Bir bestekârın hayalindeki sesle bir müzik haline
gelinceye kadar çalışmayı sürdürme yükümlülüğü,
Bir ressamın zihnindeki imgenin karşılığını
tabloda görünceye kadar azimli bir şekilde
çizmeye devam etmesi,
Bir atletin istediği dereceye ulaşıncaya kadar
çalışmaya devam etmesi
mükemmeliyetçiliğin sonucudur.
PERFORMANSI GELIŞTIRME MÜKEMMELIYETÇILIK


Yüksek standartlar kendi başına kötü bir şey
değildir.
Bununla birlikte bireyin kendine yönelik
cezalandırıcı tutumlar sergilemesiyle
birleştiğinde bireyin hiçbir zaman memnuniyet
elde edememesine neden olacak şekilde
performansını engelleyebilmektedir.
TANIM OLARAK;
‘davranış ve performans için aşırı derecede
yüksek standartlara sahip olma’
İlk tanımlama ve ölçekler;
Kişisel standartlar ve hata yapmaya aşırı
odaklanma eğilimi
ÇOK BOYUTLU MÜKEMMELIYETÇILIK

Kendine Yönelik Mükemmeliyetçilik

Diğerlerine Yönelik Mükemmeliyetçilik

Sosyal Düzene Yönelik Mükemmeliyetçilik
Hewitt ve Flett (1990, 1991a, 1991b)
ÇOK BOYUTLU MÜKEMMELIYETÇILIK
Hatalara aşırı dikkat
 Yüksek kişisel standartlar
 Davranışlardan şüphe
 Düzen
 Ebeveynlerin beklentileri
 Ebeveynsel eleştiri

Frost ve arkadaşları (1990)
SAĞLIKLI YÜKSEK STANDARTLARA KARŞI SAĞLIKSIZ
MÜKEMMELIYETÇI İNANÇLAR
Sağlıklı (Uyumlu)
Mükemmeliyetçilik
Kendinin ve
yeterliliklerinin
farkında olma
 Gerçekçi ve
ulaşılabilir standartlar
belirleme
 Gerçekçi kararlar
alma
 Belirlediği
standartları karşılama

Sağlıksız (Uyumsuz)
Mükemmeliyetçilik
Hatalara aşırı dikkat
 Davranışlardan şüphe
 Gerçekçi olmayan
amaçlar
 Başarıdan
memnuniyetsizlik
 Başarısızlık duygusu
 Yüksek kişisel
standartlar

SAĞLIKLI YÜKSEK STANDARTLARA KARŞI SAĞLIKSIZ
MÜKEMMELIYETÇI İNANÇLAR
Sağlıklı (Uyumlu)
Mükemmeliyetçilik
Standartlar ve
sonuçlar arasında
zıtlık olmaması
 Hatalara esnek olma
 Başarısızlığın kabulü
 Kendine ilişkin olumlu
çıkarım yapabilme
 Yüksek standartlar ile
kendini geliştirme
 Düzen ve tertip

Sağlıksız (Uyumsuz)
Mükemmeliyetçilik
Ulaşılması imkansız
amaçlar belirleme
 Performans ve yüksek
standartlar arasında
zıtlık
 Durum ve şartlara
göre değerlendirme
yapamama
 Ailesel beklentiler
 Ailesel eleştiri

SAĞLIKLI YÜKSEK STANDARTLARA KARŞI SAĞLIKSIZ
MÜKEMMELIYETÇI İNANÇLAR
Sağlıklı (Uyumlu)
Mükemmeliyetçilik
Öğrenme amaçlı aile
 Güvenli bağlanma

Sağlıksız (Uyumsuz)
Mükemmeliyetçilik
Performans amaçlı aile
 Şartlı onay veren
duygusal çevre
 Daha çok
eleştirel,talepkar
 Daha az
cesaretlendirci

SAĞLIKLI
MÜKEMMELIYETÇILER
bir işin ardından derin bir doyum duygusu
yaşamakta,
 yetenekleriyle örtüşen gerçekçi amaçlar
belirlemekte,
 amaca ulaşmak için çabalamakta,
 yüksek standartlar belirlemekle birlikte şartların
izin verdiği ölçüde daha az kusursuzluğu kabul
etmekte,
 başarılardan mutlu olarak küçük hataları kabul
edebilmekte,
 ihtiyaçlarını fark edebilmekte, gelişim duygusu ile
motive olmaktayken

SAĞLIKSIZ
MÜKEMMELIYETÇILER
işin ardından memnuniyet duygusu yaşamamakta,
 yüksek standartlarını koşullara bağlı olarak
değiştirememekte,
 çabalarını asla yeterli bulmamakta, kendilerinden
yapabileceklerinin ötesinde performans
beklemekte,
 endişe, üzüntü ve duygusal tükenmişliği daha
fazla yaşamakta,
 başarısızlık korkusu ile motive olmakta, düzene
aşırı önem vermekte,
 hata yapma kaygısını aşırı yaşamaktadırlar.

GELIŞIMI…
En önemli konu mükemmeliyetçiliğin oluşumu ve
ailesel taleplerdir.
Aileler;
 Çocuklarının davranışlarını onaylamaktan ziyade,
en iyisini yapmaları için onları zorlamaktadırlar.
 Böylece çocuk asla memnuniyet duygusu
hissetmemekte, davranışı ailelerinin onayı için
asla yeterince iyi olmamaktadır.
GELIŞIMI
(Sosyal düzene yönelik mükemmeliyetçiler)
Diğerlerinin kendileri için yüksek beklentilere
sahip oldukları algısı ile bu standartları
karşılamada mükemmeli başarmaya motive olurlar.
 Ebeveynler yüksek düzeyde mükemmeliyetçi
 Kendi mükemmeliyetçiliklerini ebeveynlerinin
yansıması olarak görme
 Otoriter ebeveynlik-sıcak ilişkilerin azlığı
 Öğretmen ve sınıf arkadaşları
 Sınırlı sevgi, onay ve destek



Kendilik değeri ile diğerlerinin memnuniyetini eşit
tutma eğilimi dikkati çekmektedir.
Diğerlerinin memnuniyetsizliğinden korkma
mükemmeliyetçilik için ilk unsur olabilmektedir
‘Öğretmenlerimin, arkadaşlarımın, akranlarımın ve
ailemin benim hakkımda ne-nasıl düşündükleri
mükemmeliyetçiliğimi güdüleyen şeydir.’



Erken dönem başarılarının okulda oluşturdukları
mükemmellik için diğerlerinin beklentilerini
artırdığını hissetmektedirler.
Sonuç olarak statünün korunması amacıyla
akademik başarı için ailesel beklentilere benzer
açığa vurulmamış beklentiler hissetmektedirler.
Başarı kendilik değerini korumayı sağladığı için,
akademik başarı aracılığıyla diğerlerinin
memnuniyetini kazanma çabası gelişmektedir.
(Kendine Yönelik Mükemmeliyetçilik)
Farklı faktörlerden etkilenmektedir.
Erken akademik başarı yaşantıları
 Zorlayıcı olmayan okul deneyimleri
 Mükemmel-akıllı-başarılı etiketleri
 Ebeveynlerin rol model olması
 Ebeveynsel mükemmeliyetçilik (mükemmeli
beklememe-mükemmeliyetçi davranışlara model
olma)


Destekleyici aile ilişkileri

Ebeveynlerin gerçekçi beklentileri

Başarısızlık yaşantılarını destekleyici

Mükemmel ve başarı için dışsal baskı hissedilmez
AILELERIN,
Çocuklarının davranışlarını onaylamaktan ziyade,
en iyisini yapmaları için onları zorlamaları
 Sadece kendi başarısızlıklarını küçümsemekle
kalmayıp aynı zamanda çocuklarının çabalarını
kabul etme ve ödüllendirmeyi de zor bulmaları
 Performansa dayalı sevgi
 Üstün performansı ödüllendirmek için sevgi ve
onaylama
 Şartlı kabul ve onay
 Uygunsuz ve tutarsız onaylama

AILELERIN,
Hata yapıp başarısız olduğunda anksiyete ve
memnuniyetsizlik yaşama
 Eleştirel, talepkar ve çok az destekleyici olma
 Standartların açık olarak belirtilmemesi,
 Aşırı ailesel beklentiler,
 Hataya ilgili ebeveynler ve
 Performans amaçlı aileler

Çocuk eleştiriden kaçınmak ve ailesel istekleri
karşılamak için kusursuz olmaya devam etme,
 Ebeveynlerin sevgi ve onayını almak için hatadan
kaçınma ve mükemmel performansın gerekliliğini
hisseder .
 Mükemmeliyetçi aileler tarafından çocuğa
yerleştirilen aşırı ailesel istekler ve
mükemmeliyetçi modellerin birleşimi
mükemmeliyetçiliğin gelişimi için uygun bir ortam
sağlar.

BÖYLECE,
‘yeterince iyi değilim’ inancı ile birlikte sağlıksız
mükemmeliyetçiliğin oluşumu desteklenmektedir.
ÜSTÜN YETENEKLI ÇOCUKLARDA MÜKEMMELIYETÇILIK
Zihinsel ve duygusal alanların gelişiminin eşit
olmaması,
 Yüksek hassasiyet,
 Farklı hissetme ve
 Duygusal yoğunluk
 MÜKEMMELİYETÇİLİK

ÜSTÜN YETENEKLI ÇOCUKLARDA MÜKEMMELIYETÇILIK
Mükemmeliyetçilik akademik olarak üstün
yetenekli çocuklarda;
Sağlıklı (uyumlu) mükemmeliyetçiler
 Sağlıksız (uyumsuz) mükemmeliyetçiler
 Mükemmeliyetçi olmayanlar

olarak sınıflandırılmışlardır.
SAĞLIKSIZ MÜKEMMELIYETÇILER
Yapabileceklerinin en iyisine ulaşmalarını
engelleyebilecek hatalara aşırı dikkat ve
 Davranışlardan şüphe ile
 Kendileri için mantıksız yüksek beklentiler ve
 performans amaçlarına sahip olma eğilimini
destekleyici ailesel beklentiler ve ailesel eleştiri
boyutlarına sahip olduklarını,
 yüksek mükemmeliyetçilik puanları

SAĞLIKLI MÜKEMMELIYETÇILER
Sağlıklı mükemmeliyetçilerin düzenlilik
puanlarının yüksek,
 hatalara ilgi, ailesel eleştiri ve davranışlardan
şüphe puanlarının düşük,
 ortalama mükemmeliyetçilik puanları

MÜKEMMELIYETÇI OLMAYANLAR
Düşük düzeyde hatalara ilgi,
 Kişisel standartlar,
 Düzen ve
 Toplam mükemmeliyetçilik puanları

ARAŞTIRMA

SONUÇLARI
Üstün yetenekli çocuklar ve üstün yetenekli
olmayan çocuklar arasında uyumlu ve uyumlu
olmayan mükemmeliyetçilik farlılıklarını
incelemeyi amaçlayan çalışmalarının sonuçları ise
üstün yetenekli çocukların daha çok uyumlu
şekillerde (yüksek kişisel standartlar taşıma)
mükemmeliyetçi olduklarını, uyumlu olmayan
şekillerde (standartlar ve performans arasındaki
zıtlık) daha az mükemmeliyetçi olduklarını
desteklemiştir.
MÜKEMMELIYETÇI ÇOCUĞA YARDIM YOLLARI
Kişisel en iyiyi” vurgulayan pozitif rol modelleri
sağlama
 Başarısızlıkla nasıl başaçıkılacağına ilişkin rol
modeller sağlama
 Başarı ve performans temelli değil öğrenme
temelli yaklaşımlar sergileme
 Sonuca ve hatalara odaklanma yerine süreci
değerlendirme becerisini destekleyici olma
 Koşulsuz kabul ve onay gösterdiğini davranışsal
olarak ortaya koyma

YARDIM YOLLARI




Gerçekçi amaçlar ve standartları destekleyici
tutumlar
Doğru çaba olmaksızın görevlerini tamamlamayı nasıl
sürdüreceklerini değil, öğrenmek için nasıl mücadele
edeceklerini öğretme
Cesaretlendirme ve üstün yetenekli olması nedeniyle
her alanda ve giriştiği her işte mükemmele ulaşması
ve mükemmel notlar alması beklentisinden kaçınarak
risk alma davranışını desteleme
Çok çaba gerektirmeyen doğal yeterlilikler ve ürünler
için aşırı övme “akıllıysan bütün öğrenmeler sana kolay
gelmelidir” inancını geliştirebilir
YARDIM YOLLARI
“Daima en iyisini yapmalısın” mesajı yerine “en iyi
çabanı açığa çıkar” mesajı vurguyu üründen
öğrenme sürecine yönlendirir
TEŞEKKÜRLER