İZMİR EKONOMİSİNİN VE KENTTEKİ YATIRIMLARIN SON 10

AR&GE BÜLTEN
2014 EYLÜL – BÖLGESEL
İZMİR EKONOMİSİNİN VE KENTTEKİ YATIRIMLARIN
SON 10 YILDAKİ GELİŞİMİ
Hande UZUNOĞLU
2000 ve 2001 yıllarında yaşanan
ekonomik krizler, Türkiye genelini
olduğu kadar İzmir’i de olumsuz
etkilemiştir.
İşten çıkartmalar, iflaslar, küçülen
işletme sermayeleri, enflasyon, ağır
vergi ve faiz yükü kriz yıllarında
yaşanan en önemli sorunlar idi.
2008 yılında yaşanan küresel ekonomik krizi ağır atlatan gelişmiş ülkelerin aksine
Türkiye, bu krizden en az hasarla çıkan ülke olmuştur. Bu kriz ortamında İzmir’in AB
ülkelerine yapılan ihracatında bir azalma yaşanmış olmasına rağmen, İzmirli
ihracatçılar alternatif pazarlara yönelerek dış ticareti canlı tutmaya çalışmıştır.
İzmir, ülke ekonomisine en fazla katkı sağlayan ekonomilerden biridir. 2011 yılı Gayri
Safi Katma Değer (GSKD) bakımından 75,9 milyar TL ile ülke sıralamasında
dördüncüdür. Kişi başına gayri safi katma değer ise 19.187 TL’dir. İzmir’in ürettiği
GSKD içerisinde hizmetlerin payı % 67,7, sanayinin payı % 26,9 ve tarımın payı %
5,4’tür.
Tarih boyunca bir liman kenti olan İzmir, yıllar boyunca Türkiye ihracatında önemli bir
paya sahip olmuştur.
Gümrüklere göre bakıldığında, İzmir’in ihracatı 2004 yılında 11,2 milyar dolar
düzeyinden 2013 yılında 20,9 milyar dolar seviyesine çıkmıştır.
2004’te 11,5 milyar dolar olan ithalatı ise 2013’te 22,2 milyar dolara çıkmıştır.
25
AR&GE BÜLTEN
2014 EYLÜL – BÖLGESEL
Tablo 1: İzmir Dış Ticaret Verileri
2004
2005
2006
2007
2008
2009 2010 2011
İhracat
11,2 12,8
15,6 17,7
21,6 14,3
(Milyar $)
İthalat
11,5 14,6
17,8 21,1
26,1 16,1
(Milyar $)
Dış
Ticaret
-0,3
-1,8
-2,2 -3,4
-4,5 -1,8
Açığı
(Milyar $)
İhracatın
İthalatı
97,4 87,7
87,6 83,9
82,8 88,8
Karşılama
Oranı (%)
Kaynak: TUİK Gümrüklere Göre Dış Ticaret İstatistikleri
2012 2013
16,8
20,1
21,1
20,9
22,2
22,3
22,6
22,2
-5,4
-2,2
-1,5
-1,3
75,7
90,1
93,4
94,1
İzmir dış ticareti küresel ekonomik krizin yaşandığı 2008 yılına kadar artış göstermiş,
bu tarihten sonra bir düşüşe geçmiştir. 2011 yılından itibaren ise dış ticaret yeniden
canlanmıştır.
Limanlar İzmir dış ticaretinin gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. 139 yıldır
faaliyette olan İzmir Alsancak Limanı kentin en önemli limanıdır.
2004 yılı rakamlarına göre, toplam 12,5 milyon tonluk işlem hacmi gerçekleşmiştir.
Konteynır bazında 5 milyon ton civarında bir kapasiteye sahip limanın kapasitesi
aşılmış ve 1 milyon TEU konteyner, toplam 10 milyon ton yük elleçleme potansiyeline
ulaşmıştır.
Ne var ki son 10 yıl içerisinde artan
ticarete limanlar yeterli gelmemektedir.
Alsancak Liman’ı için 2006 yılında ihaleye
çıkılmış
ancak
ihale
süreci
sonuçlanamamıştır. Liman’ın kapasitesinin
arttırılması yönünde çalışmalar devam
etmektedir. Bununla birlikte uzun bir
süredir gündemde olan 2011’de somut
adım
atılarak
yatırımına
başlanan
Çandarlı Limanı’nın da Türkiye’nin en
büyük
limanlarından
birisi
olması
öngörülmektedir.
Son 10 yılda İzmir’in en önemli kazanımlarından birisi kruvaziyer gemileridir.
Odamızın yoğun çabaları ile, İzmir’e gelen kruvaziyer gemi seferleri 2004 yılından bu
yana artmıştır. 2003 yılında Türkiye kruvaziyer turimzminden 0 pay alırken, 2013 yılı
Ekim ayı sonunda payını % 21,5’e yükseltmiştir.
İzmir’de kruvaziyer turizmdeki bu gelişme, kente yeni bir liman ihtiyacını da ortaya
çıkarmıştır.
26
AR&GE BÜLTEN
2014 EYLÜL – BÖLGESEL
Türkiye merkezi bütçesine İzmir’in katkısı her yıl artmaktadır. Kentin 2004 yılında 8
milyar TL olan vergi tahsilatı, 2013 yılında 36,3 milyar TL’ye ulaşmıştır. 2013’te
İzmir’in ülke toplam tahsilatındaki payı % 11,14’tür ve dördüncü sıradadır.
İzmir’in kamu yatırımlarından aldığı pay ise, 2004 yılında % 2,6, 2013 yılında %
2,3’tür. Bu durumda, İzmir 1 alıp 5 vermiştir.
İzmir’in işsizlik oranları, yıllar içerisinde inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir. 2004 yılında %
15,7 olan işsizlik oranı 2013 yılında % 15,4 olmuştur. Kentin işsizlik oranı Türkiye
genelinin üzerinde kalmaktadır. 2004’te İzmir’in Türkiye geneli ile arasındaki fark
2013 yılında artmıştır.
Neticede; İzmir son 10 yıldır ülke ekonomisine katkı sağlayan önemli kentlerden
birisidir. Türkiye’nin 3. büyük ekonomisi olmaya devam etmektedir.
İzmir’in yatırım yönünden avantajlı olduğunu söylemek mümkündür. 13 organize
sanayi bölgesi, 2 serbest bölgesi, 4 teknoloji geliştirme bölgesi ve 9 üniversitesi ile
dünyanın sayılı teknoloji, üretim ve ticaret kentleri arasına girebilecek potansiyeli
barındırmaktadır.
Yenilikçiliğin ve inovasyonun ön planda tutulduğu günümüzde, İzmir’de girişimcilik
ekosistemine katkı sağlayacak ve girişimcilere teknolojik odaklı inovasyon
yapmalarını destekleyecek çalışmaların arttığı görülmektedir.
Odamız, İzmir Ekonomi Üniversitesi ve İTOB OSB öncülüğünde kurulan “İzmir Bilim
ve Teknoloji Parkı Teknoloji Geliştirme Bölgesi” ile hedeflenen sektörler başta bilişim
olmak üzere, sürdürülebilir tarım ve sürdürülebilir enerjidir.
Tekeli’de İTOB OSB’de kurulan İzmir Bilimpark, Ar-Ge ofislerinin yanı sıra üretim
yatırımı için uygun şartlar sunabilen Türkiye’deki çok az sayıdaki teknoparktan biri
olacaktır.
Ekonomik gelişimin yanı sıra İzmir’de hizmet sektörünün de büyük gelişme kaydettiği
görülmektedir. İzmir, Türkiye’de turizm potansiyeline önemli kentlerden birisidir.
İzmir’de 2006 yılında işletme belgeli tesis sayısı 130, yatırım belgeli tesis sayısı
42’dir. 2014 yılında işletme belgeli ve yatırım belgeli tesis sayısı toplam 220 olmuştur.
Bu durumda yatak kapasitesi 44.741’e ulaşmıştır.
27
AR&GE BÜLTEN
2014 EYLÜL – BÖLGESEL
Türkiye'de ve İzmir'de son 10 yılda sağlık alanında çok büyük ilerleme kaydedilmiştir.
İzmir’de kamu/özel/üniversite üzere toplam 57 hastanenin 10812 yatak kapasitesiyle
hizmet vermektedir. Bununla birlikte hastanelerin nitelik kazandığı da görülmektedir.
Son 10 yılda İzmir'de yapılan sağlık yatırımlarının tutarı 1 milyar dolara yakındır. İzmir
sağlık turizmi için uygun iklime ve ortama sahiptir. Dolayısıyla alternatif turizm alanı
olarak değerlendirilerek, İzmir’e gelir getirilmesi sağlanabilir.
İzmir’de ulaşım ağı, geçtiğimiz 10 yılda bir gelişme kaydetmiştir. 2014 yılının Mart
ayında açılan Göztepe istasyonuyla birlikte hat uzunluğu 15,7 km ve istasyon sayısı
da 15’e yükselmiştir.
İzban raylı sistem ise toplam 80 kilometre uzunluğunda olup, Aliağa-AlsancakHalkapınar (kuzey) ve Halkapınar-Alsancak-Cumaovası (güney) aksı olarak iki ana
bölümden oluşmak ve toplam 32 istasyon bulunmaktadır.
2014 yılının en önemli gelişmesi, TAV'ın 266 milyon Euro yatırımla 21 ayda
tamamladığı ve 2032 yılına kadar işleteceği İzmir Adnan Menderes Havalimanı Yeni
İç Hatlar Terminali’dir. 291 bin 267 metrekare toplam inşaat alanına sahip olan
terminalde, 64 check-in kontuarı bulunmakta olup bagaj kapasitesi ise saatte 5 bindir.
İzmir potansiyelini tam olarak ortaya koyduğu zaman, dünyanın zengin ve en hızlı
gelişen kentleri arasındaki yerini pekiştirecektir.
Sadece Türkiye’deki değil dünyanın önde gelen kentleriyle rekabet içerisine girmek
için ekonomik ve yatırım açısından üstünlüklerini ortaya koyabilmeli ve İzmir’in
dünyada etkin bir tanıtımı yapılmalıdır.
Kaynaklar:
 İzmir Metrosu, www.izmirmetro.com.tr
 İZBAN, www.izban.com.tr
 Andan Menderes Havalimanı http://www.adnanmenderesairport.com/trTR/tavhakkinda/Pages/TerminalBilgileri.aspx
 İzmir İl Sağlık Müdürlüğü
http://izmirsaglikturizmi.ism.gov.tr/kurumturgrup.aspx?ktg=1
 Türkiye İstatistik Kurumu, www.tuik.gov.tr
 İzmir Kültür ve Turizm Müdürlüğü, www.izmirturizm.gov.tr/
28